Шарт ты бел гі лер Жаңа тақырыпты меңгеру тапсырмалары

208
Ай ға са пар дың құ пия сы не де?
Ай да ғы жа сы рын бақ
Жа ңа оқу жы лы ның ал ғаш қы қо ңы-
ра уы... Ай на дай та за, кең де жа рық класс 
бөл ме сі кө ңі лі міз ді сер гі тіп жі бер ді. 
Жаз ғы ұзақ ка ни кул дан кей ін бір-бі рі-
міз ді кә дім гі дей-ақ са ғы нып қа лып пыз.
Бір кез де есік ашы лып, Гү ләйім апай 
кі ріп кел ді.
– Сә ле мет сіз дер ме, оқу шы лар!
– Сә ле мет сіз бе, Гү ләйім апай!
Гү ләйім апай орын ды ғы на жай ға сып, 
ала бұ рт қан жү зі міз ге бір көз тас тап қой-
ды.
– Ал, жағ дай ла рың қа лай? Жаз ғы 
де ма лыс ты қа лай өт кіз дің дер?
– Жақ сы! – де дік біз кө ңіл ді үн мен.
– Ен де ше, ал ғаш қы са ба ғы мыз ды 
со ған ар най мыз. Кім қай да бол ды, не көр-
ді, не түй ді?
Біз бір-бі рі міз ге қа рап, жы миысып 
қоя мыз. Сол кез де Жан те мір дің:
– Апай, жаз ғы ка ни кул да Мер ген 
пла не то лог әке сі Ер ті лес пен бір ге Ай да 
бо лып қай тып ты. Олар мен бір ге Сар тай 
да бо лып ты. Со лар ай тып бер сін, не көр-
ген де рін! – де ген дау ысы саңқ ете қал ды.
– Бұл жақ сы жа ңа лық екен, – де ді 
апай елең етіп, – қа не, Мер ген, Сар тай, 
Ай дан не қы зық кө ріп қайт тың дар?
– Он да пә лендей еш те ңе көр ген жоқ-
пыз, – де ді Сар тай жақ тыр ма ған дай 
Жан те мір ге бір қа рап қо йып, – Ай да біз 
жа сы рын бақ ой на дық!
Бә рі ду күл ді! Гү ләйім апай да сәл 
жы ми ып ал ды. Класс іші ты ныш тал ған 
кез де мен апай ға:
Ай ( лат. luna) — Жер дің 
та би ғи се рі гі, өзі нен жа-
рық шы ғар май тын Жер ге 
ең жа қын ас пан де не сі. 
Ол Жер ді эл лип с тік ор би-
та бо йымен (1,02 км/сек 
жыл дам дық пен) ай на ла-
ды. Жер мен Ай ара сын-
да ғы ор та ша қа шық тық 
384500 км.
Жал пы көр-
сет кіш те рі: 
• Мас са сы Жер дің сал-
ма ғы ның 1/81 тең, яғ ни 
7,35*1022 кг. 
• Ты ғыз ды ғы 3344 kg/m
3
. 
• Ай диа мет рі 3476 км 
(Жер диа мет рі нен 4 
есе дей аз), яғ ни ра-
диусы 1738 км. 
• Ай дың өз ат мос фе ра-
сы жоқ. Бе тін де гі тем-
пе ра ту ра сы −173°C-ден 
127°C-ге дей ін жетеді. 
Ай дың қа лың ды ғы 60–
120 км фелд шпат жо-
та дай қа бы ғы си ли кат 
ман ти яның үс тін де жа-
тыр. Ба зальт ла ва ла ры 
Ай бе ті нің 17%-ын жа-
ба ды. Ра диусы 300–400 
ша ғын (Ай кө ле мі нің 
2–3%-ын құ рай тын) те-
мір яд ро сы ның бо луы 
ық ти мал.
«Астрономия»­­
оқулығы

жүктеу/скачать 9,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: