ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР МЕН НОРМАТИВТІК АКТІЛЕР

Хабаршы-Вестник-Bulletin №2 (62), 2016
 
 
194 
 
«Прокуратура  туралы»  Заңы,  1995  жылы  №  24,  156-құжат  Қазақстан  Республикасы 
Парламентiнiң Жаршысы. 
Резюме 
Тлебаева Г.М., к.ю.н., доцент, Абай М., магистрант  
(г. Тараз, ТарГУ им. М.Х. Дулати) 
Правовые механизмы по обеспечению конституционных прав каждого на 
трудоустройство – на свободу выбора работы, вида деятельности: характеристика 
деятельности государственного контроля и надзора 
В статье рассмотрены вопросы по деятельности органов государственного контроля и 
надзора  по  обеспечению  конституционных  прав  каждого  на  трудоустройство,  также 
обеспечение прав и свобод каждого на свободный выбор работы и вида деятельности, защита 
от безработицы согласно законодательству Республики Казахстан. 
Ключевые слова: работа, работник, государственный контроль, коррупция, заявление. 
Summary 
Tlebayeva G.M., candidate of sciences law, associate professor,  
Abay M., master degree student 
(Taraz, Taraz State University named after M. H. Dulati) 
Legal mechanisms on providing constitutional rights of everyone for employment – for 
freedom of work choice, kind of activity: the characteristics of activity of the state control and 
supervision 
The    article  considers  the  issues  on  activities  of  bodies  of  state  control  and  supervision  on 
provision of constitutional rights of everyone for employment, also ensuring the rights and freedom 
of  everyone  for  free  choice  of  work  and    kind  of  activity,  protection  against    unemployment 
according to the legislation of the Republic of Kazakhstan. 
Keywords: work, worker, state control, corruption, statement. 
 
 
 
ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯ 
PEDAGOGY AND PSYCHOLOGY 
 
ӘОЖ 378 
ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНДА ПЕДАГОГ-КАДРЛАРДЫ 
ДАЯРЛАУ МЕН ҚАЙТА ДАЯРЛАУДЫҢ ЖОЛДАРЫ  
 
Г.А.Абаева, п.ғ.к., доцент,  
Э.Т.Мукажанова, п. ғ. магистрі 
(Алматы қ., Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті) 
 
Аңдатпа:  ҚР-дағы  инклюзивті  білім  беруді  жүзеге  асырудың  заңнамалары  мен  білім 
беру  мекемелерінің  қажетті  мамандармен  қамтамасыз  етілуі  және  мүмкіндігі  шектеулі 
баланы  оқыту  мен  тәрбиелеу  үрдісін  жүзеге  асыратын  педагогикалық  кадрлардың  деңгейі 
қарастырыла  отырып,  мүмкіндігі  шектеулі  және  қалыпты  деңгейдегі  балалармен  жемісті 
және толыққанды білім беру үрдісін жүзеге асырудың бірнеше жолдары ұсынылды.  
Түйін  сөздер:  инклюзивті  білім  беру,  мүмкіндігі  шектеулі  балалар,  педагогикалық 
қолдау, кәсіби даярлау, арнайы оқу бағдарламасы. 
Қазіргі таңда Қазақстанда мүмкіндігі шектеулі баланы барлығымен теңдей білім алуға 
құқылы болуына кепілдік беретін нормативті-құқықтық құжаттар мен заңдар қарастырылған: 
«Бала  құқықтары  туралы  Конвенция»  (1989)  және  «Мүгедектердің  құқықтарының  тепе-
теңдігін  қамтамасыз  ету  туралы  ережелер»  (1993),  білім  алуда    ерекше  қажеттіліктері  бар 

Хабаршы-Вестник-Bulletin №2 (62), 2016
 
 
195 
 
балаларға арнайы білім беру және жағдайын реттеу үшін «Саламандық декларация» (1994), 
2011-2020  жылдарға  арналған  Мемлекеттік  білім  беруді  дамыту  бағдарламасы.  Инклюзивті 
білім беру жүйесі барлық дамыған мемлекеттерде жүзеге асырылуда. 
Жалпы  білім  беру  мекемелерінде  біріктіріп  оқыту  үрдісін  белсенді  жүргізу  үшін, 
аталған  мекемелерді  жоғары  білікті  мамандармен  қамтамасыз  ету  қажет:  мұғалім-
дефектолог,  тәрбиешілер,  психологтар,  логопедтер,  әлеуметтік  педагогтар,  әлеуметтік 
қызметкерлер,  емдік  дене  шынықтыру  бойынша  мамандар,  еңбектерапевт,  дәрігерлер 
(психоневролог, отоларинголог, офтальмолог, кинезитерапевт).  
Бұл  дамуында  ауытқуы  бар  баланың  әлеуметтік  және  білім  беру  саласындағы 
қажеттіліктерін  толық  қанағаттандыруға,  әлеуметтік-психологиялық,  медициналық  қолдау 
көрсетудің бағдарламасын тиімді жүзеге асыруға септігін тигізеді. 
Инклюзивті  білім  беру  жағдайында  мүмкіндігі  шектеулі  балаға  қолжетімді  және 
толыққанды білім алу үшін білікті маманның қажеттілігін, көптеген шетелдік және отандық 
ғалымдар өзіндік пікірлері мен зерттеу жұмыстары негізінде дәлелдемелер жасаған. Мысалы, 
О.Газман  педагогикалық  қолдау  көрсету  –  бұл  баланың  психикалық  және  дене  дамуына 
байланысты  жеке  проблеманы  шешуде,  оған  жедел  түрде  көмек  көрсетуге  бағытталған  
мамандардың  қызметі  деген  анықтама  береді  [2].  Р.П.Дименштейн,  П.Ю.Кантор, 
И.В.Ларикованың  көзқарасы  бойынша,  мұғалімнің  сыныпқа  енгізілген  психикалық  және 
дене  дамуында  ауытқуы  бар  баламен  жұмыс  жасап,  түрлі  категориядағы  балаға  оқу 
материалын  түсіндіру  мен  туындаған  проблеманы  шешуге  қабілетті  болғанда  ғана  жоғары 
бағаланатынын  айтқан.  Сондықтан  түрлі  деңгейдегі  балаларды  біріктіріп  оқыту  мен 
тәрбиелеудегі тәжірибенің жемісті болуы, мұғалімнің құзыреттілігі мен дайындық деңгейіне 
байланысты  [3].  Демек,  біріктіріп  оқыту  жүйесінде  мұғалімнің  жұмыс  жасай  алу 
қабілеттілігін  арттыру  үшін  педагогикалық  кадрлардың  қайта  даярлануы  мен  біліктілігін 
көтеру  курстарынан  өтуі  талап  етіледі.  Жалпы  білім  беру  жүйесіндегі    мұғалімдерге 
дефектологиялық  ағартушылық  жұмыстарын  ұйымдастыру  қажеттілігінің  нәтижелері 
Е.Аржанова,  Т.Мухина,  И.Бгажнокова  мен  О.Кукушкинаның  зерттеу  жұмыстарында  атап 
көрсетілген [4].  
Отандық  зерттеушілерде  инклюзивті  білім  беру  жүйесінде  мұғалімнің  дайындық 
деңгейі маңызды рөл атқаратыны көрсетілген. А.А.Айдарбекова жалпы білім беру жүйесінде 
мүмкіндігі  шектеулі  баланың  жемісті  оқыту  мен  тәрбиеленуі,  көбінесе  мекеме 
басшыларының құзыреттілігіне, жалпы білім беру мекемесіндегі педагогикалық кадрлардың 
дайындық  деңгейіне  тәуелді  деп  санайды.  Э.О.Жекееваның  «Зарубежный  опыт:  мнение 
Американских  учителей  об  эффективности  инклюзивного  образования»    атты  мақаласында 
мұғалімдердің  инклюзивті  білім  берудің  мәнін  қаншалықты  деңгейде  түсінудің 
көрсеткіштері  айқындалып,  инклюзивті  білім  беруге  анықтама  берілген  [5].  Инклюзивті 
білім беру – бұл мүмкіндігі шектеулі баланы жалпы білім беру жүйесіне қысым көрсетумен 
енгізу  емес,  керісінше  жалпы  білім  беру  жүйесін  барлығына  теңдей  етіп  құру.  Сонымен 
қатар  біріктіріп  оқытуды  ұйымдастыру,  мамандар  мен  мұғалімдердің  кәсіби  құзыреттілік 
деңгейін көтеруді талап етеді.   
Жоғарыдағы  ой-пікірлерді  қорытындылай  отырып,  талдау  жүргізуді  жөн  көрдік. 
Мәселен,  Түзету  педагогикасы  ұлттық-ғылыми  практикалық  орталығының  басшылығымен 
Қазақстан  Республикасының  облыс  және  аудандарында  мектепте  педагог-кадрлардың 
дайындық  деңгейі  анықталды.  Инклюзивті  білім  берудің  оңды  нәтижеге  жетуі  –  бұл 
мұғалімдердің біліктілігі мен арнайы (түзете) білім беру саласындағы арнайы дайындығына 
және  ақпараттану  деңгейіне  тәуелді.    Инклюзивті  статусқа  ие  болған  жалпы  білім  беру 
мекемелеріндегі  педагогикалық  кадрларды  мүмкіндігі  шектеулі  баланың  жас  ерекшелігіне, 
дамуына  және  білім  алуындағы  қажеттіліктеріне  сәйкес,  әр  балаға  жеке  оқыту  амалдарды 
қолдануды  қамтамасыз  ететін  оқытудың  арнайы  технологияларын,  әдіс-тәсілдерін  меңгеру 
қажет.  Сондықтан,  жалпы  білім  беретін  мектеп  мұғалімдерін  арнайы  психология  негіздері 
мен коррекциялық педагогиканы меңгертуге бағытталған арнайы курстардан өткізу қажет.    

Хабаршы-Вестник-Bulletin №2 (62), 2016
 
 
196 
 
Жалпы  білім  беру  жүйесіне  енгізілген  оқушылармен  жұмыс  жасайтын  педагогикалық 
кадрлардың дайындығы туралы мәлімет төменгі кестеде көрсетілген. 
Кесте  1  –  Жалпы  білім  беру  жүйесіне  енгізілген  оқушылармен  жұмыс  жасайтын 
педагогикалық кадрлардың дайындығы туралы мәлімет 
Инклюзивті 
білім 
беруді 
жүзеге  асыратын 
ұйымдар  
МШБ-дың білім алуына 
үлес қосқан педагогтар 
саны (тәрбиешілер, 
мұғалімдер)  
Арнайы жоғары 
білімі бар 
мамандар 
(дефектологиялық)  
Арнайы педагогика 
бойынша кәсіби 
қайта даярлау  
курстарынан өткен  
Инклюзивті білім 
проблемасы 
бойынша біліктілік 
курстарынан өткен 
Балабақша  
826 
287 
395 
391 
Жалпы білім 
беретін мектеп 
4102 
1891 
582 
1684 
Барлығы  
4928 
2178 
977 
2075 
Сонымен  қатар,  мүмкіндігі  шектеулі  баланы  оқыту  мен  тәрбиелеу  үрдісінде  5  мың 
педагогикалық  қызметкерлер  қамтылған.  Оның  2178-і  (41%)  кәсіби  даярлықтан  (жоғары 
арнайы  педагогикалық  (дефектологиялық)  білімі  бар),  977-і  (19%)  арнайы  педагогика 
бойынша  қайта  даярлау  курсынан,  2075-і  (40%)  қысқа  мерзімді  біліктілікті  көтеру 
курстарынан өткен [6]. Оны төмендегі сызбадан көруімізге болады. 
Инклюзивті  білім  беруді  ұйымдастырудағы  өзекті  мәселелердің  бірі  ретінде,  кәсіби 
қызметтін жаңа түріне педагогикалық кадрлардың даярлығының болмауы алынады. Бұл бір 
жағынан,  жалпы  білім  беретін  мектеп  мұғалімдерінің  жауапкершілікке  дайын  болмауы, 
екінші  жағынан  –  инклюзивті  білім  беру  жағдайында  қызмет  ететін  арнайы  педагогикалық 
кадрлардың  даярлықтан  өткізілмеуі.  Инклюзивті  білім  беруді  ұйымдастыру  мұғалімдермен 
қатар мамандардың кәсіби құзыреттілік деңгейін жоғарылатуды талап етеді.  
 
Сызба 1 – Мүмкіндігі шектеулі баланы оқыту мен тәрбиелеу үрдісін жүзеге асыратын 
педагогикалық кадрлардың деңгейі 
 
Сондықтан  біз  жалпы  педагог-кадрлардың  инклюзивті  білім  беру  жағдайында 
мүмкіндігі  шектеулі  және  қалыпты  деңгейдегі  балалармен  жемісті  және  толыққанды  білім 
беру үрдісін жүзеге асырудың бірнеше жолдарын ұсынамыз: 
-
 
мұғалімдердің  жоғары  оқу  орнынан  кейінгі  кәсіби  педагогикалық  мәдениетін 
арттырудың мүмкіндіктерін анықтау;  
-
 
интеграциялық  білім  беру  жүйесіндегі  мұғалімдердің  педагогикалық  мәдениетінің 
даму механизмдері мен шарттарын, теориялық негіздерін құрастыру; 
-
 
шет елдердің инклюзивті статусқа ие болған мектеп мұғалімдерінің тәжірибелерімен 
таныстыру; 
-
 
 жалпы  білім  беретін  мектептерде  инклюзивті  сыныпта  жұмыс  жасайтын 
мұғалімдердің  кәсіби  педагогикалық  даярлығы  (мұғалім)  және  арнайы  кәсіби  біліктілік 
 
   
40% 
Жоғары арнайы  
педагогикалық  
(дефектологиялық)  
білімі бар 
41% 
Арнайы педагогика  
бойынша қайта  
даярлану курсынан  
    19% 
Инклюзивті білім  
проблемасы бойынша  
біліктілік  
курстарынан өткен 

Хабаршы-Вестник-Bulletin №2 (62), 2016
 
 
197 
 
компонентіне (біліктілікті көтеру курсы немесе педагогикалық кадрларды қайта даярлау) ие 
болуын қадағалау; 
-
 
инклюзивті  білім  беру  жүйесіне  арнайы  мамандарды  даярлауда  жоғары  білім  беру 
жүйесінің оқу бағдарламаларына «Дефектология негіздері»,  «Арнайы педагогика негіздері» 
атты арнайы пәндерді енгізудің қажеттілігі; 
-
 
мұғалімнің  инклюзивті  құзыреттілігін  дамытудың  оқыту–ұйымдастырушылық 
формалары айқындалды: арнайы дәріс; семинар; тренинг; дөңгелек үстел өткізу; біліктілікті 
арттыру курсы; қайта даярлау курстарын өткізу. Осыған орай, төмендегідей үлгіні ұсынамыз. 
 
 
 
 
 
«Мүмкіндігі шектеулі балалардың жалпы білім беретін мектепте  білім алуын 
ұйымдастыру» курсы бойынша оқытудың тақырыптық жоспары 
(Жалпы білім беретін мектеп мұғалімдеріне) 
Тақырыптың атауы  
Сағат  
І. Мүмкіндігі шектеулі балалар туралы жалпы түсініктерге шолу 
6  
1.1. Қалыпты және қалыпсыз жағдайда бала дамуының негізгі заңдылықтары 
1 
1.2. Мүмкіндіктері шектеулі балалар категорияларын топтастыру 
1 
1.3. Арнайы мектептегі сабақты ұйымдастыру ерекшеліктері 
1 
1.4. Арнайы педагогиканың ғылыми негізі мен теориясы 
1 
1.5. Арнайы педагогиканың принциптері мен арнайы білім берудегі оқыту әдістері.  
1 
1.6. Арнайы мектептегі сабақты ұйымдастыру ерекшеліктері 
1 
1.7. Қазіргі арнайы білім берудің жағдайы және болашақ даму тенденциялары. Ерте жастан көмек 
көрсету жүйесі (скрининг әдістемесін талдау) 
1 
1.8. Ерекше қажеттілігі бар балалардың білім беру жүйесінің даму перспективасы  
1 
1.9. Жалпы және арнайы білім беру: интеграция және дифференциация 
1 
ІІ. Қазақстан Республикасындағы инклюзивті білімнің дамуы 
8 
2.1. Қазіргі таңдағы арнайы білім беру жүйесі 
1 
2.2. ҚР-ның білім беру заңдарындағы өзгерістер мен толықтырулар 
1 
2.3. Инклюзивті білім беру жүйесіне тарихи шолу  
1 
2.4. Шет елдерде инклюзивті білім беру жүйесі  
1 
2.5. Қазақстан Республикасындағы инклюзивті білім беру жүйесінің даму бағыттары 
1 
2.6. Инклюзивті білім беруді жүзеге асырудың бағыттары мен жүйелері 
1 
«Мүмкіндігі шектеулі балалардың жалпы білім беретін мектепте білім алуын 
ұйымдастыру» курсы бойынша оқытудың тақырыптық жоспары 
(Арнайы білім беретін мектеп мұғалімдеріне) 
Тақырыптың атауы  
Сағат  
І. Мүмкіндігі шектеулі балаларды оқытудың теориялық негіздері 
5 
1.1. Білім берудің арнайы міндеттері және оны жүзеге асырудың жолдары мен құралдары 
1 
1.2. Арнайы мектептегі оқыту процесінің ерекшеліктері 
1 
1.3. Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік ортаға бейімдеудегі оқыту мен тәрбиелеудің, түзетудің, 
еңбектің алатын орны.   
1 
 
1.4. Қазіргі таңдағы арнайы білім берудің даму тенденциясы  
1 
1.5. Қазақстан Республикасындағы білім беру заңындағы толықтырулар мен өзгерістер 
1 
ІІ. Қазіргі арнайы білім берудің жағдайы  
6 
2.1. Кемтар балаларға ерте көмек көрсету жүйесі 
1 
2.2. Инклюзивті білім беру жүйесіне тарихи шолу  
1 
2.3. «Инклюзивті» және «Интеграциялық» білім беру жүйесі 
1 
2.4. Шет елдердегі біріктіріп оқыту мен  инклюзивті білім беру 
1 
2.5. Қазақстандағы инклюзивті білім берудің даму бағыттары 
1 
2.6.  Мүмкіндігі  шектеулі  балалардың  білім  алуындағы  инклюзивті  білім  берудің  ерекшеліктері  мен 
типтері 
1 
 

Хабаршы-Вестник-Bulletin №2 (62), 2016
 
 
198 
 
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 
1.
 
Қазақстан  Республикасындағы  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға 
арналған мемлекеттік бағдарламасы. 
2.
 
Газман  О.С.  Педагогическая  поддержка  детей  в  образовании  как  инновационная 
проблема // Новые ценности образования. 1995. №3. – С. 60. 
3.
 
Шевчук  Л.Е.  Интегрированное  обучение  учащихся  с  особенностями  развития  в 
общеобразовательном учреждении // Дефектология. 2004. №6. – С.28-31. 
4.
 
Актуальные  проблемы  становления  профессиональной  культуры  педагогов 
интегрированного образования. Матер. Межд. науч.-практ. конф. – Волгоград, 2010. 
5.
 
Айдарбекова  А.А.,  Хакимжанова  Г.Д.  Обучение  и  воспитание  детей  с  особыми 
образовательными потребностями в условиях массовой школы. – Алматы. 2001. – С.30. 
6.
 
Доклад  Национальный  научно-практический  центр  коррекционной  педагогики:  
Теоретическое обоснование внедрения инклюзивного образования. – Алматы, 2013. 
Резюме 
Абаева Г.А., к.п.н., доцент, Мукажанова Э.Т., маг.пед.наук 
(г.Алматы, Казахский государственный  женский педагогический университет) 
Пути подготовки и переподготовки педагогических кадров в условиях 
инклюзивного образования   
В  статье  предлагаются  пути  реализации  результативного  и  полноценного 
образовательного  процесса  в  работе  с  детьми  с  ограниченными  возможностями  и  детьми с 
нормальным  развитием,  также  рассматриваются  проблемы  уровня  педагогических  кадров, 
осуществляющих процесс обучения и воспитания детей с ограниченными возможностями и 
обеспечения  необходимыми  специалистами  образовательных  учреждении,  закономерности 
реализации инклюзивного образования в РК. 
Ключевые  слова:  инклюзивное  образование,  дети  с  ограниченными  возможностями, 
педагогическая поддержка, профессиональная подготовка, специальная учебная программа.  
Summary 
Abaeva G.A.,PhD, candidates degree in pedagogical sciences,  
Е.T.Mukazhanova master of pedagogical sciences 
(city Almaty, Kazakh State Women's  Teacher Training University) 
Ways of training and retraining of pedagogical shots in conditions of inclusive education 
The  article  suggests  ways  of  realization  efficient  and  high-grade  educational  process  in 
working with children with disabilities and children with normal development are also  considered 
problems  of  the  prior  of  pedagogical  shots  engaged  in  the  process  of  training  and  education  of 
children with disabilities and to ensure the necessary expertise of educational institutions, patterns 
of implementation of inclusive education in the Republic of Kazakhstan. 
Keywords: inclusive educational, children with disabilities, pedagogical support, professional 
training, a special training program.   
 
 
 
УДК 615.8 
ВОЗДЕЙСТВИЕ ПЛАВАНИЯ В ЛЕЧЕНИИ СКОЛИОЗА 
 
М.Б.Атыканова, преподаватель 
(г.Алматы, ГУ «Национальный научно-практический  
центр коррекционной педагогики») 
 
Аннотация:  В  статье  описаны  физические  упражнении,  эффективно  влияющих  на 
лечение  сколиоза  позвоночника  детей  посредством  плавания.  Жизненно  важные  навыки 
плавания улучшают здоровье, также имеют воспитательное, оздоровительно-гигиеническое, 

Хабаршы-Вестник-Bulletin №2 (62), 2016
 
 
199 
 
лечебное,  эмоциональное  и  прикладное  значение.  При  комплексном  лечении  детей, 
страдающих  сколиозом  рекомендуется  плавание.  Задачи  лечебных  и  физических 
упражнений  в  воде  и  на  суше  –  это  коррекция  плоскостопии,  улучшение  функции 
дыхательных  путей  и  сердечно-сосудистой  системы,  учение  плаванию,  психологическая 
подготовка  к  дальнейшему  лечению.  По  степени  сложности  сколиоза  делается  отбор 
плавательных упражнений.   
Лечебно-оздоровительные  упражнения  проводится  в  бассейне  по  этапам: 
подготовительный,  основной  и  последний  этап.  При  любых  ситуациях  рекомендуется  и 
другие физические оздоровительные упражнении, которые комплексно влияют на организм 
ребенка.  
Ключевые  слова:  плавание,  позвоночник,  сколиоз,  физические  упражнения,  лечебно-
оздоровительные, плавательные упражнение, закаливание. 
Плавание  способствует  укреплению  здоровья,  привитию  жизненно  важных  навыков, 
воспитанию морально-волевых качеств. Оно имеет большое воспитательное, оздоровительно 
– гигиеническое, лечебное, эмоциональное и прикладное значение. 
Эмоциональное  значение  заключается  в  снятии  психологической  напряженности  у 
больных детей, создании оптимистического настроения в многолетнем лечении.  
Оздоровительно-гигиеническое  значение  его  состоит  не  только  в  воздействии 
физических  упражнений  на  организм  ребенка,  но  и  в  благоприятном  воздействии  на  него 
воды.  Вода  очищает  и  укрепляет  кожу,  оказывает  положительное  влияние  на  нервную 
систему,  активизирует  обмен  веществ,  улучшает  деятельность  сердечно-сосудистой  и 
дыхательной  систем.  Пребывание  в  воде  совершенствует  теплорегуляцию,  закаливает 
организм.  Давление  воды  на  грудную  клетку  вызывает  усиленную  деятельность 
мускулатуры.  Ритмичное  и  глубокое  дыхание  при  плавании  способствует  повышению 
подвижности грудной клетки и увеличению жизненной емкости легких.  
Лечебное  значение  плавания  особенно  наглядно  прослеживается  в  комплексном   
лечении  сколиоза  у  детей.  Оно  является  одним  из  важных  звеньев  комплексного  лечения.  
При  плавании происходит  естественная  разгрузка  позвоночника,  исчезает    ассимметричная 
работа  межпозвонковых  мышц,  восстанавливаются  условия  для    нормального  роста  тел 
позвонков.  Самовытяжение  позвоночника  во  время  скольжения    дополняет  разгрузку  зон 
роста. Одновременно укрепляются мышцы позвоночника и  всего  скелета, совершенствуется 
координация движений, воспитывается чувство правильной  осанки.  
Показания  и противопоказания к лечебному плаванию. 
Плавание  рекомендуется  всем  детям  со  сколиозом,  независимо  от  тяжести  сколиоза, 
его прогноза, его течения и вида лечения.   
Основные задачи лечебных и физических упражнений на суше и в воде заключаются в 
следующем: 
1.Разгрузка  позвоночника  –  создание  благоприятных  физиологических  условий  для  
нормального роста тел позвонков и восстановления правильного положения тела; 
2. возможное исправление деформации; 
3. воспитание правильной осанки; 
4. улучшение координации движений; 
5. увеличение силы и тонуса мышц; 
6. коррекция плоскостопия; 
7. постановка правильного дыхания; 
8. улучшение функции сердечно-сосудистой и дыхательной систем; 
9. закаливание;  
10. приобретение навыков плавания – освоение  плавания; 
11.  развитие  волевых  качеств  и  создание  психологического  стимула  для  дальнейшего  
лечения; 

Хабаршы-Вестник-Bulletin №2 (62), 2016
 
 
200 
 
12.  эмоциональная  разрядка  больных  детей,  профилактика  психологической 
перегрузки. 
Принципы лечебного плавания: 
Существуют  общие  принципиальные  положения,  обеспечивающие  эффективность  
воздействия лечебных физических упражнений, как  на суше, так  и на воде:  
– они должны сопровождать все фазы лечения сколиоза; 
–  лечебная  физкультура  и  плавание,  изолированно  используемые  от  комплекса  
терапевтических мер, не дают эффекта в лечении прогрессирующих форм сколиоза; 
–  вместе  с  тем,  какие  бы  лечебные  физические  упражнения  ни  применялись,  они  не 
будут эффективными, если проводятся  без  учета функциональных возможностей сердечно-
сосудистой, мышечной и других систем организма ребенка. Для получения  благоприятного 
эффекта от лечебной физкультуры и плавания, необходимо наличие  достаточных резервных 
сил в самом организме, ибо перегрузка расходует ресурсы  организма и наступает состояние 
общего  переутомления.  Поэтому,  дозирование  нагрузки    обязательно  должно  идти  под 
контролем силовой выносливости мышц и других  функциональных проб. 
Непосредственно  при  проведении  плавания  с  детьми,  больными  сколиозом, 
необходимо учитывать следующие требования: 
– подбирать плавательные упражнения и стиль плавания строго индивидуально; 
– обращать особое внимание на постановку правильного дыхания; 
–  учитывать  при  подборе  исходного  положения  и  индивидуальных  специальных  
корригирующих упражнений тип сколиоза, степень искривления, изменения  позвоночника в 
сагиттальной  плоскости  (кифозирование  спины  или  лордоз  грудного    отдела),  состояние 
мышечной  системы  и  уровня  физической  подготовленности,  наличие  сопутствующих 
заболеваний других органов, не являющихся противопоказанием к плаванию; 
–  предварительно  осваивать  элементы  каждого  упражнения  на  суше,  учитывая 
нарушения координации у больных сколиозом; 
– исключить упражнения, вращающие позвоночник с колебаниями вокруг продольной 
вертикальной оси туловища; 
– исключить упражнения, мобилизующие позвоночник, увеличивающие его гибкость; 
– обеспечивать контроль строгой стабилизацией позвоночника в положении коррекции; 
– исключить использование приспособлений для пассивного вытяжения позвоночника; 
– добиваться увеличения паузы скольжения с самовытяжением позвоночника; 
–  осторожно  применять  деторсионные  упражнения  в  воде  в  связи  с  тем,  что  их 
выполнение  технически  очень  сложно  и  неправильное  выполнение  принесет  вред, 
заключающийся в увеличении торсии и нестабильности позвоночника.  
Исходя из этих требований, основным стилем плавания для лечения сколиоза у детей, 
является  брасс  на  груди  с  удлиненной  паузой  скольжения,  во  время  которой  позвоночник 
максимально  вытягивается,  а  мышцы  туловища  статически  напряжены.  При  этом  стиле 
плечевой пояс располагается параллельно поверхности воды и  перпендикулярно движению, 
движения  рук  и  ног  симметричны,  производятся  в  одной  плоскости.  Возможности 
увеличения  подвижности  позвоночника  и  вращательных  движений  корпуса  и  таза,  крайне 
нежелательные при сколиозе, при этом стиле минимальны. 
При плавании стилями кроль баттерфляй и дельфин во время гребковых движений  рук, 
возникают  вращательные  движения  в  позвоночнике  и  движения  в  поясничном  отделе    в 
переднезаднем  направлении,  увеличивающие  мобильность  позвоночника  и    скручивающий 
момент.  Поэтому,  в  чистом  виде  эти  способы  не  могут  применяться  в    лечебном  плавании 
детей со сколиозом.   
При плоскостопии полезно использовать движение ногами стилем кроль (для усиления 
воздействия  на  мышцы  стопы  –  плавание  в  ластах).  При  плоской  спине,  когда    вместо 
физиологического грудного кифоза у ребенка имеется уплощение – лордоз  грудного отдела 
позвоночника,  можно  ввести  в  комплекс  работу  стилем  баттерфляй,  в  пол  –  гребка,  без 

Хабаршы-Вестник-Bulletin №2 (62), 2016
 
 
201 
 
выноса  рук  из  воды.  Не  следует  забывать,  что  стили  баттерфляй  и  дельфин  различаются 
лишь  работой  ног.  В  стиле  баттерфляй  ноги  работают  брассом,  а  в  стиле  дельфин  ноги 
соединены вместе, поэтому при толчке ногами происходит активное сгибание – разгибание в 
поясничном отделе позвоночника. В связи с этим, стиль дельфин  недопустим при сколиозе. 
При  выраженном  увеличении  грудного  кифоза  рекомендуется  40%  времени  занятий 
отводить плаванию стилем брасс на спине. 
Подбор плавательных упражнений учитывает степень сколиоза. При сколиозе I степени 
используют  только  симметричные  плавательные  упражнения:  брасс  на  груди,  удлиненная 
пауза скольжения, кроль на груди для ног, проплывание скоростных участков под контролем 
функциональных  проб. 
При сколиозе  II –  III  степени задача коррекции деформации вызывает необходимость 
применения  асимметричных  исходных  положений.  Плавание  в  позе  коррекции  после 
освоения  техники  брасс  на  груди  должно  занимать  на  уроке  40-50%  времени.  Это 
значительно снимает нагрузку с вогнутой стороны дуги позвоночника.  
При 4 степени сколиоза на первый план выдвигается задача не коррекции деформации, 
а улучшения общего состояния организма, функционального состояния сердечно-сосудистой 
и  дыхательной  систем.  В  связи  с  этим  используют,  как  правило,  симметричные  исходные 
положения. Особое внимание уделяют дыхательным  упражнениям. Однако, для тренировки 
сердечно-сосудистой  системы  и  повышения  силовой  выносливости  мышц  необходимо 
индивидуально вводить под строгим контролем проплывание коротких скоростных отрезков. 
Чрезвычайно важно совершенствовать технику плавания особенно у тех больных, у которых 
почти  постоянным  симптомом  является  нестабильность  позвоночника.  Большая  разница 
между  угломискривления  позвоночника,  определяемым  по  рентгенограмме  в  положении 
лежа  стоя,  требует  максимального  исключения  при  плавании  движений  позвоночника  в 
переднезаднем направлении и вращений позвоночника. 
Для  детей  со  сколиозом  подбирается  исходное  положение  коррекции  строго 
индивидуально  и  в  зависимости  от  типа  сколиоза.  Так,  при  грудном  типе  сколиоза  с 
вершиной  на  8-9  грудном  позвонке  для  снижения  компрессии  с  вогнутой  стороны  дуги 
применяют  асимметричные  исходные  положения  для  плечевого  пояса:  рука  с  вогнутой 
стороны  сколиоза  выносите  при  плавании  вперед  (при  стоянии  –  вверх).  При  поясничном 
типе (вершина дуги на 2-3-м поясничных позвонках) и грудопоясничном типе (вершина дуги 
на  12-м  грудном  или  1-м  поясничном  позвонках)  сколиоза  для  коррекции  дуги  могут  быть 
использованы асимметричные исходные положения для тазового пояса: при  плавании нога с 
выпуклой  стороны  поясничной  дуги  отводится  с  фиксацией  таза  на  доске.  При 
комбинированном  типе  сколиоза  с  двумя  первичными  дугами  (грудной  и    поясничной) 
особое  внимание  уделяется  коррекции  грудной  дуги.  При  подборе    плавательных 
упражнений учитывается и деформация позвоночника в сагиттальной плоскости (лордоз или 
кифоз). 
Занятия  в  бассейне  проводятся  в  урочной  форме,  включая  подготовительную, 
основную и заключительную части. В подготовительной части занятия обычно используются 
общеразвивающие  упражнения,  стоя  у  бортика,  в  ходьбе,  повторяются  упражнения  на 
освоение  с  водой  и  на  изучение  техники  плавания.  В  основной  части  занятия  проводятся 
непосредственно  плавание,  специальные  упражнения  у  бортика  и  в  плавании  (в  том  числе 
лечебными  способами),  подвижные  игры,  несложные  упражнения  у  бортика  и  на 
расслабление, дыхательные упражнения. Таким образом, в процессе выполнения физических 
упражнений  в  воде  для  оценки  реакции  организма  больных  на  физическую  нагрузку, 
эффективности проведения занятий методисту постоянно приходится следить за состоянием 
здоровья  занимающихся,  определять  по  внешним  признакам  степень  утомления, 
интересоваться  их  субъективными  ощущениями,  частоту  дыхания  и  др.  Поэтому  по 
возможности используется индивидуальный метод проведения занятий. 

Хабаршы-Вестник-Bulletin №2 (62), 2016
 
 
202 
 
Несмотря на всестороннее оздоровительное воздействие плавания на организм ребенка, 
для  достижения  наибольшего  реабилитационного  эффекта  лечебно-оздоровительное 
плавание  (как  и  любые  формы  лечебной  физкультуры)  рекомендуется  применять  в 
комплексе с другими средствами физической реабилитации. 
 

жүктеу/скачать 3,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: