екіншіден, тіл тазалығы үшін күресте үгіт-насихат қүралы қызметін де

жөн  көрдік:  «Ер  Таргын» Қарақыпшақ Қобыпанды,  Ер  Сайын,  Маңас 
қатарлы  қазақ-қыргыз жырының бірі.  Бул жырды В.В.Радлов жазып 
алган.  Мен  қара  сөзбен  жазганын  қысқартып,  өлеңмен 
жазган 
жерлерін  өңдедім.  Ер  Таргынның  барган  елі  қырық  сан  Қырым, 
\  
төбелескені  Торгауыт  пен  Қалмақ.  Қырымның  елінде  эісуріп  Ер 
Таргын  Торгауытты  алады,  Ногайлының  елінде  журіп  қалмақты 
шабады, қырады.
1438-нші жыл Қырым Алтын  Ордадан бөлініп  өз алдына ханлық 
болган.  Қырымның  бірінші ханы  хажы  Гирей  (1457-1466)  хан  болды. 
1783-нші  жылы  Қырымды  орыс  алып,  ханлық  жогалды.  1437-1783 
жылдардың  арасында Қырымда  35 хан болган.  Булардың  ішінде  Ер 
Таргын  қашып  барган  Ақша-хан  жоқ.  Қырым  Алтын  Орданың 
қысымы  болып  турганда  Ногай  Алтын  Ордадан  барып  Қырымды 
билеген.  Ногай,  Мамай,  Едіге,  Жубан  тарихы  белгіленген  Алтын 
Орданың  билері.  Ногай  өзі  Алтын  Орданың  ханы  Толыбугы  ханды 
өлтірген.  Тоқта  хан  Ногайды  өлтірген.  Алтын  Ордамен  алысып 
Ногайдың аты  шыққан. Ногайлы деген ел осы Ногайдың елі. Ногайлы 
елінің  жайы  Дон,  Қубан,  Еділ-Жайық:  осы  өзендердің 
аягында 
атысып,  шабысып көшіп журген. Еділдің аягында туратын,  осы куні 
турган Қалмақ пен Ногайлы елі еріксіз көрші болган.  Ақіиа ханга еріп 
журіп  Ер  Таргын  алган  Торгауыт  Қалмақ  болады.  «Ақтабан 
шубырынды- Алқа көл сулама» деген қыргыннан кейін, Абылай ханның 
заманында 
Торгауыт  Алашты  қақ  жарып  Еділдің  аягынан 
куншыгысқа  өз  жеріне  жоңгарга  қайтқан.  Жолда  босып  бара 
жатқан  Қалмақты,  Торгауытты  қазақ  іиауып,  талап,  қырып 
отырган.  Жайықтан  Ертіске  дейін  шашылып  жатқан  «Қсиімақ 
қырган»,  «Шуршіт  қырган»  деген  таулар 
сонда  майдан  болган 
жерлер.
Шаган  өзені  Теке  (Орал  қаласы)  турган  жерді  Жайық  қуяды. 
Шаганның  басы  Орал  тауының  Еділге  қарай  шөгіп  бел  болып 
бытыраган,  «Сырт»  деген,  етегінен  шыгады.  Сырттың  сайында, 
төбесінің  бетінде қора-қора  емен агаш  осы  кунде де бар.  Ер  Таргын 
басына  шыгып  қарауыл  қараган  емен  осы  Сырттың  емені.  Біздің 
Бөкейлікте  Таргын қысымы  деген аймақ бар. Булардың жерінде  Үш- 
Таргын  деген  жерлер  бар.  Бул  жерлер  Сырттан  келген  далалар.
Самар  мен  Бөкейлік  губернияларының  шегі  Таргын  деген  озен.  Бул 
өзенді  орыс  «Торгын»,  қазақ  «Таргын»  дейді.  Таргынның  озенінің 
кунбатысында Жанарыстан өзені,  орысы  «Руслан» дейді Еділ қуяды. 
Астрахан  темір  жолының  бойындагы  (Красинжи  кут)  осы 
Жанарыстан  бойында болады.
164

Таргыи  взепіпің  сол  жагыпда  Сауеңке  дегеп  мужық  қаласынан 
бір  шақырым  жерде  далада  улкен жер  оба  бар.  Осы  эісерді эісайлап 
журген  қазақ  муны 
Таргынның  обасы 
дейді.  Ер  Трргьщ 
«Жанарыстан,  Үш  Таргын  деген  іпауга 
барып  жайылады. 
Осы 
жерді Мысыр  епіті» дейді жыр.
Булай  болганда  Таргынның  Мысыр  еткен  жері  біздің  Бөкейлік. 
Не  «Ер  Таргынның»  жырын  шыгарган  ақын  Бокейліюпен.  Таргын 
сияқшыны  өзі 
алып  қояпгын  біздің  эісыршылардың  әдеті;  «Қозы 
Көрпеш-Баянды»  Лепсі  оязында  Найман  езінікі  қылып  алып  қойган. 
Найман жырлап  журген  «Қозы Көрпеш-Баяндагы» жерлер,  озендер
— бәрі Найманның жайы, жерлері.
Жыр  Ер  Таргынды  қыргыз  дейді.  Ер  Таргын  Ногайлынрң  елін, 
ханын қорқытқанда Қырымда қырық қурдасым бар деп,  келеді.
Ер  Таргынның  қыргыздыгы жырдагы  «Аршын»,  «Сагат»  сияқты 
жуқпа бос сөз.
Қара  Тоқа  Мурат  ақын  Еділ,  Жайықты  Ногайлының  жері  деп 
жырлап  келіп:  «Куліктің  улы  Қартқожақ.  Естерек  улы  Таргынның 
тарыққанда ақыл сураган жер»,- дейді.
Ер  Таргын  Қырымда  болсын,  Еділ-Жайықта  болсын,  Ногайлы 
елінің  тумасы,  онер қылган елі Ногайлы,  журген жері:  Қырым,  Еділ, 
Жайық.
Алтынбел ханның ханымы қыз тапты: қызды коріп кун тутылды, 
қызга тусіп ай тутылды. Қызга қарап ханым талып қалды.
Хан естіп, адамга корсетпей жер астына сақтап,  асыраңдар деп, 
жарлық қылды. Ханым  бір кемпірді алгызып,  асыра деп  қызды  берді. 
Кемпір қызды алып, темір, қараңгы уйге апарып асырады.
Қыз бой жетті,  бір куні қыз кемпірден сен қайда  барасың,  кунде 
кетесің, қайтасың деп, сурады.
«Дуние  бар,  сенің  әке-шешең  бар,  мен  соларга  барып,  қайтам» 
деп кемпір жауап берді.
Қыз  жалыңып  кемпірден  тіледі:  маган  дуниені  кәрсет,  мен 
ешкімге айтпайын деді.
Қыз  далага  шыгып  еді,  қызга  Тоңірдің  көзі  тусті.  Қыз  талып 
қалды:  екіқабат  болды.  Қыз  куні жеткен  сайын  жуандай  бастады. 
Муны  кемпір  көрді.  Кемпір  састы;  ханымга  барып  айтады:  қыз  ер 
кормей,  Тәңірдің  нуры  тусіп  екіқабат  болды,-  деді.  Ханым  ханга 
барып,  айтып еді, хан  қызды  өлтіріп  таста деп жарлық қылды. Хан 
өз  қызын  әзі  өлтірді  деген,  жаман  ат  болады,  -деді  ханым.  Олай 
болса,  не қылсаң  со  қыл,  бірақ менің  уйімнен қыздың  көзін жогалт,  - 
деді хан.
165

Ханым  қызын  өлтіре  аллшды:  қызды  алпіын  сандыққа  салып, 
қақпагын жауып,  кілтті сандыққи  салып,  суга салып қоя берді.
Домдагул  соқыр мен  Тоқтагул мерген аңда журіп,  теңізде жузіп 
келе жатқан алтын сандықты кәреді.  Екеуі олжаны бөлді: Домдагул 
• I 
сыртын,  Тоқтагул ішін алмақ болды,
Садақтың  огына  жібек  ши-жем  тагып  Тоқтагул  атып  еді:  оқ 
алтын  сандыққа  барып  қадалды.  Ши-жеммен  сандықты  судың 
жагасына  тартып  алып,  ашып  еді;  ішінен  айдай  сулу  қыз  шықты, 
ерлер  көріп  талып  қалды.  Қызды  Тоқтагул  мерген  алды.  Қыздан 
Шыңгыс туды. 
і 
1
Бул  біздің  қазақтың  ертегісі.  Муны  қазақ Буряттан  алса  керек,- 
дейді Г.Н.Потапин.
Ер  Таргынмен жекпе-жекке шыққан қалмақ Домбауылдан монгол 
Домдагулдың иісі іиыгып тур.
Шоқан Домбауыл деген қалмақтың ханы дейді.  Ногайлының ханы 
Таргынга қосып берген уш  батырдың біреуі -Қарасай улы Кәбен.
Шоқанда  Орақ  улы  Қарасай 
бул  Қарасай  да  да,  Домбауыл 
сияқты  ертегіден көшкен,  «Орақ батырдың» жырынан «Ер Таргын» 
жырына көшкен-ау, деймін. Қыр баласы.  15.  05.  23. М» [246, 62-66 б.].
Міне,  мүндағы  ғылыми түсініктеменің берілуі  жинақтың ғылыми 
сипатын  танытса,  сондай-ақ  мәтіннің  Ә:Бөкейханов  тарапынан  түрлі 
қысқарту  мен  өңдеуге  түскендігін 
көрсетеді.  Ал,  бүл 
әлемдік 
фольклортану  ғылымында  мәтінді  өзгертпеу  шартының  бүзылуына 
әкелді  Демек  бүл  олардың  арнайы  фольклортанушылық  білімі 
болмағандығымен  және  дәуір  талабын  өзінше  үғынуымен  т.с.с. 
түсіндіріледі.
Жырды,  яғни  фольклорды көркем  шындық ретінде бағалау ғалым 
Ә.Бөкейханов  тарапынан  орын  алған.  Жырдағы  түрлі 
тарихи 
окиғапарды,  бейнелерді,  тіпті  кездесетін  жер-су  аттарын  т.с.с. 
түсіндіру мақсатында ғалым көптеген  тарихи деректерді  сараптаған.
Бірақ 
келтірілген 
тарихи 
деректердің 
қайдан 
апынғаны 
көрсетілмейді.  Сондай-ақ  түсініктеме  ішінде  ғалым  ертегі  жанры 
мен  эпос  жанры  арасында,  немесе  бір  жыр  мен  екінші  бір  жыр 
ішіндегі  кездесетін  батырлар  есімдері 
арасыннда  үқсастық  пен 
төркіндестіктің 
тууы  себебінің-  олардың  өзара  кейіпкерлерінің 
алмасуынан  туу  мүмкіндігін  алға  тартады.  Демек  бүдан  ғапым 
Ә.Бөкейханүлы  тарихи  шындық  пен  көркем  шындықты  бір-бірінен 
ажырата білгендігі дәйектеледі.
Сонымен қатар бүл кітаптың да әр  16 бетінен кейін  «Ер Тарғын»- 
2,3,4,5  деген  белгілер  қойылған.  Кітап  соңына  қарай  өз  апдына  бет 
көрсеткіштері  бар  мазмүны  [246,67  б.]  да;  «Ер  Тарғын»  жырындағы
166

кездесетін  ел,  ер,  жер,  су,  кала,  ат  аттарының  тізімі  де  берілген  [246, 
67-70 б.]. Кітап соңы  баспаханада сатылатын кітап аттары мен оларды 
қай  елді-мекеннен,  кімдерден  сатып  алуға  болатынын  айғақтайтын 
жарнамамен аяқталған [246, 71-73 б.].
Түйіп  айтканда,  Қазан  төңкерісінен  қейінгі  Кеңес үкіметі түсында 
фольклорды  жариялағанда:  біріншіден, кітаптын атын,  шыққан жерін, 
қаласын, жылын,  баспахана мекен-жайын,  жинаушы  мен  бастырушы 
есімдерін т.с.с. екі тілде, яғни  қазақша-орыс тілдерінде берумен қатар, 
ара-түра  олардың  кімнен  жазылып  алынғандығы  да  ескертілген. 
Екіншіден,  кітаптың алғысөзі  міндетті  түрде  сол  кездегі  саяси-  қоғам 
қайраткерлерінің  сөзімен  бірге  басылуы  да  кітап  мазмүнына  өз 
ықпалын  тигізіп  отырған.  Үшіншіден,  кітап  соңы  міндетгі  түрде 
ғылыми  түсініктемемен,  әрі  жарнамамен  бірге т.с.с.  аяқталуы  да  әрі 
ғылыми-көпшілік  сипатта  жарияланған  фольклор  үлгілерінің  арнайы 
басылым  түрі  болумен  қатар,  әрі  кезең  талабына  бейімделушілікті 
танытады.
1924  жылы  Мәскеу  қаласында  Нысамбай  жыраудың  «Кенесары- 
Наурызбай»  атгы  кітабы  басылды  [247].  Мүндағы  мәтіннің  жазып 
алушы  Басығараүлы  Жүсіпбек  тарапынан  өзгерістер  мен түзетулерге 
үшырауы  т.с.с.-  бәрі  сол  түстағы  фолыслор  мен  ауыз  әдебиеті 
үлгілерін  жинауда,  әрі  жариялауда  ғылым  дамуындағы  балаңдыктан 
кеткен кемшіліктерді айғақтайды.  Кітаптың  5 беттік алғысөзін белгілі 
қоғам қайраткері  Н.Төреқүловтың  басқарма  талаптары  түрғысынан 
жазған  [247,2  б.].  Тек,  бір  қызығы  бүл  деректер  кітаптың  ішінде 
кездеспейді, 
сырткы  мүқабадан  кейін  шығарма  мәтіні  бірден  7- 
беттен  басталып  кетеді.  Ал,  арадағы  үшінші  беттен  жетінші  бетке 
дейінгі  кітап  парақтарының  жоқ болуы көңіл бөлерлік.  Түсіп  қалған 
деуге келіңкіремейді. Тіпті, кітап соңында берілген бет көрсеткіші бар 
мазмүнында  3-ші  бет  түсында  «басқармадан»  деген 
ескерту  де 
сақталған  [247,  73  б.].  Демек  Мәскеу  қаласында  орналасқан  Ресейдің
В.И.Ленин  атындағы  Ұлттық  мемлекеттік  кітапханасында  сақтауда 
жатқан  бүл  кітаптың  5  бетінің  болмауының  екі  себебі  болуы  мүмкін: 
біріншісі,  не  заман  өзгерісіне  сәйкес  әдейілеп  алынып  тасгалды  деп 
есептеуге  болады.  Екінші  себебі,  кітаппен  жүмыс  істеген  азаматтар 
тарапынан  жоғалуы  мүмкіндігін  де 
естен  шығармауымыз  керек. 
Нүсқа  іші  1-ден  156-ншы 
ретке  дейінгі  сандармен  мағыналық 
жағынан  ажыратылған  156  бөліктен  түрады.  Жыр  жолдарының 
шумақтары  ажыратылмаған,  үйқасы, 
буын  саны  аралас  келеді. 
Кітаптың өр  16 беті  Кеңес  үкіметі түсында шыққан  кітаптардағыдай: 
«Кенесары-2»,  «Кенесары-3»,  «Кенесары-4»,  «Кенесары-5»  деп,  бет 
соңына  қарай  белгіленіп  отырған  [248].  Шамасы,  бүл  басылымның
167

көлемін  ажырату  үшін  қажет  болумен  қатар,  кітапты  басуда  да, 
шығаруда  да,  санын  көбейтуде  де  баспахана  тарапынан  әрі 
жаңылыспас  үшін,  әрі  жүмысты 
жеңілдендіру  үшін  т.с.с. 
ойластырылған  іс-шаралардың бірі болуы керек.
Сонымен  қатар  кітапта  қырғыздан  қашып  қүтылып,  елге  келген 
Нысамбай  жыраудың  Кенесары  мен  Наурызбайды  жоқтаған  жыры да 
кірістірілген  [247,67-71  б.].  Нүсқаны  жазып  алған  Басығараүлы 
Жүсіпбектің  «Кенесары-Наурызбай»  жырына  қатысты  енгізген 
қосымшасы  да өз алдына жеке  берілген  [247,  71-72  б.].  Қосымша  11 
буынды, 3  бунақгы,  11  шумақтан түрады.  Бүл өлең жолдары Жүсіпбек 
Басығараүлының 
нүсқаны 
жазып 
апуына 
қатысты 
берген 
түсініктемесі  ретінде  және 
кейінгілерге  арнаған  өсиет  тәрізді 
берілген.  Яғни  онда  автордың  мәтінді  түзегені;  маржанды  жіпке 
тізгендей  шығарманы 
реттегені;  жасы  кіші  балаларға  насихат 
айтылғаны;  әдеп  сақгау;  талап  қылу;  үрлықты,  алдауды  қою;  бір 
Алладан 
мүқтажыңды  сүрай  берсең  де, 
пенде  алдына  телміріп 
баруыңды  қой  т.б.  деген  тәрізді  үгіт-насихат  сөздерінің  кейінгілерге 
арналганы  ескертілген.  Кітап  соңында  басылым  кезінде  техникальпс 
себептермен  кеткен,  яғни  басқарма  тарапынан  болмаған  едәуір 
қателер  тізбегі  беріліп,  мәтінді  оқымастан  бүрын  ескертілген 
жаңылыстармен  танысу  қажеттігі  айтылған  [247,  74-75  б.].  Соңынан 
Үлттар  Комиссариаты  қарауындағы  Күншығыс  баспасы  басып 
шығарган  кітаптар  реті  жарнамаланады  [247,  76  б.].  Демек  Қазан 
төңкерісіне дейінгі  кітап  бастыруда,  жариялауда болған  жарнамалау, 
әрі  тарату,  әрі  сату  т.с.с.  дәстүрі  кейінгі  Кеңес  үкіметі  түсында  да 
сақталғанын  танытады.  Жалпы  кітапқа  осындай  үлгілердің  берілуі- 
сол  кезде  нарық  шарттарының  сақталғанын  көрсетеді.  Таралымы, 
таратылуы, 
сатылуы  көрсетілуі  т.б.-  кеңес 
үкіметі  түсында 
фольклорды  жннауда  және  жариялауда,  сонымен  бірге  зерттеуде 
болған  басты ерекшелікті танытады.
1924  жылы  Ташкент  қаласында  «Мүрат  ақынның  сөздері»  атты 
кітап  жарық көрді  [249].  Кеңес  үкіметі  түсында  шыққан  кітаптардан 
бүл  үлгінің  басты  ерекшелігі:  біріншісі,  «Қазақтың  ел  әдебиетінен» 
деген  айдармен  басылым  көруі;  екіншісі,  сыртқы  мүқабасьгадағы 
барлық паспорттық деректер тек араб әрпінде берілуі.  Кітап соңында 
мазмүны  берілген,  онда  Мүрат  ақынның  20  шақты  туындысынын 
такырыптары  мен  беттік  көрсеткіштері  бар  [249,  152  б.].  Кітаптың 
1000  данамен  басылым  көргені  турасьгадағы  дерекпен  бірге,  «Мүрат 
ақын  туралы  қысқаша  мағлүмат»  беретін  Досмүхамбетүлы  Халелдің 
1923»  нші  жылдьвд  15-нші  ноябрь  күні  жазған  алғыеөзі  орын  алған 
[249,  3-8  б.].  Алғысөзде:  Мөңке  баласы  Мүраттың  1843-нші  жылы
168

дүниеге 
келіп,  1906-ншы  жылы  63  жасында  опат  болғаны;  Кіші 
жүздегі  Байүлы-  Беріш  деген  рудың  Қаратоқай  деген  Арысынан, 
Акқүлы деген  бөлімінен тарайтыны;  туған жері Орал облысы, Гурьев 
уезі Қарабау  деген жер екендігі; ақынның  жүрген жерлері- Бөкейлік, 
Орал, Маңғыстау маңайы екендігі  тәрізді т.с.с.  өмірбаяндық деректер 
жинакталған. 
Сондай-ақ 
Х.Досмүхамедүлының 
бүл 
алғысөзде 
Мүратгың  ата-тегі  мал  баққан  шаруақор  деп  көрсетуінен  т.б.  Кеңес 
үқіметі  түсында  әдебиет  пен  мәдениет  т.с.с. 
атаулыға  «таптық» 
түрғыда  қарауға  бейімделе  бастауды  көреміз. 
Бүдан  кез-келген 
кітапты  шығару  үшін  ақын-жазушылар  өміріне  таптык  түрғыдан 
қарау 
міндетті  бола  бастағанын  аңғару  қиын  емес.  Одан  әрі 
Мүраттың  туысқан  ағасы 
Манайдың  да  ақын  болғандығы;  тіпті 
нағашылары  Адай:  Азамат,  Саламат,  Самет  дегендердің  заманында 
білімпаз,  айтқыш  адамдар  екендігіне  Х.Досмүхамедүлының  назар 
аудартады.  Мүның  бәрі  де  Мүрат  Мөңкеүлының  ақын  болып 
қалыптасуына  туған  ортасы,  ағайын-  туысқандарының  да  т.б.  әсері 
болғандығын танытады.
Сонымен  қатар 
акын  Мүраттың  аз-кем  оқығандығы;  бала 
күнінен-ақ  өлең  шығара  бастағаны;  заманындағы 
шешендермен 
айтыскандығы;  ақындығымен  қатар  ескі  сөздерді  де  айтумен  өмір 
кешкендігі;  ақын  сөздерінің  көбі  осы  кітапқа  кірмегені;  өлеңмен 
мактаған  кісісінің  бірі  Сырым  батырдың  немересі  Қазыүлы  Омар 
екендігі сөз болады. Сондай-ақ Мүраттың он жеті жасында Жылқышы 
деген  ақынмен  сөз  қағысқаны; 
ескі  тарихи  сөздерді,  елдің 
шежірелерін  өте  жақсы  білгендігі;  оның  ақындығына  жол  сілтеген, 
ақыл-кеңес  айтқан  Есет  би  екендігі;  Орақ,  Мамай,  Қарасай,  Қази, 
Асан  қайғы,  Қазтуған  секілді  өткен  замандағы  адамдар хақында  көп 
өлеңдер шығарғаны т.с.с.- бәрі ғалым  X. Досмүхамедүлы тарапынан 
жан-жақты сараптапынған.
Ғалым 
Х.Досмүхамедүлы 
Мүрат 
акынның 
фольклорды 
орындаушылық  шеберлігіне  де  тоқталады.  Мәселен,  «Қарасай-Қази» 
жырын  Мүрат  ақынның  екі  күндей  айтатыны  да  ескертілген.  Мүрат 
сөздерінде жерлердің аттары көп  үшырайтыны да,  олардың көбі  ескі 
атаулар  екендігі  де,  тіпті  сөз  арасында  кездесетін  көптеген  ерлер 
есімдерінің  белгісіздігі  де  т.с.с.  ғалым  Х.Досмүхамедүлы  тарапынан 
сөз болады.
Х.Досмүхамедүлы  Мүрат  ақынның,  бір  жағынан  өткенді  жетік 
білген  шежіреші,  әнші  ретінде  халықтың  мүңын,  елдің  зарын 
толғайтын  әлеуметшіл  акын  екендігіне  де  т.б.  көңіл  бөледі.  Мүрат 
ақын  өлеңдерінде  патша  үкіметінің  саясатының  қазақ  халқы 
мүддесіне  қарсы  багытталғаны;  үлыктардың  жақсы  жерлерді  тартьщ
169

алғаны;  ел  камын  жегөндердің  қуғындалғаны,  кұртылғаны  шынайы 
бейнеленген,- деген  пікір айтады  Х.Досмүхамедүлы.
Х.Досмүхамедүлы  Мүрат  ақын  өлеңдерінде  уездесетін  орыс 
туралы  айтылған  кей  сөздердің  бүтін  орыс  еліне  емес,  керісінше 
патша  үкіметінің  үлықтарыңа  ғана  арналғанын  түсініп  ескеруге 
шақырады.  Демек,  XX  ғасырдың 
20-30 жылдарында -а қ  «үлы  орыс 
халқы»  туралы  теріс  сөз,  ой-пікір т.с.с.  айтудың  қаншалықты  қауіпті, 
зиянды  екендігіи  сол  түстағы  қазақ  зиялылары  түсінсе  керек.  Сол 
себепті  де  сол  түстағы  шығарылған  қазақ  кітаптары  арасында  ондай 
үлгілердің  не  басылмауы,  не  шыға  қалған  жағдайда  өткір  түстары 
жүмсартылып берілгені,  не оған саяси  мән берілмеу жағын қарастыру 
үстем  болғаны  байқалады. 
Ендеше  бүл  өз  кезегінде 
кез-келген 
мәселені  шешу  төңірегінде  Мәскеуге  жалтақтай  қараудың  негізі 
қаланғандықты да аңдатады.
Алғысөз 
соңында  ғалым  Х.Досмүхамедүлы  Мүрат  ақын 
өлеңдерінін  маныздылығына  тоқтала  келе:  «Мурат  сөздерінің  елге 
тиген  әсері  өте  күшті.  Мураттың  сөзі  өте  қудіретті  саналган.  Ел 
ішіне  көп  жайылган.  Муратты  білмейтін  Бөкейлікте,  Оралда, 
Маңгыиілақта адам жоқ десе де болгандай.  19-ншы гасырдың екінші 
бөлімінен  соң  шыққан қара  ақындардың  көбі Мураттың  шәкірттері. 
Міне,  қысқаша  айтқанда  Мураттың  өлеңдерінің  ішкі  маңызы. 
Өлеңдердің  сырт  жагына  келсек,  Мураттың 
тілі  әдебиетімізге 
негіз  болган  ел  әдебиетінің  тілі.  Мураттың  өлеңдерінде  қазақтың 
ел  әдебиетіндегі  жыр,  толгау,  айтыс,  мақтау,  хат,  ысқақ,  жоқтау 

жүктеу/скачать 13,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: