«Қазіргі заманғы білім беруді дамыту тенденциялары: даму бағыттары, тәжірибе, мәселелер»

254 

 

254 

 

ЕРТЕГІ ТЕРАПИЯСЫ ӘДІСІН ҚОДАНУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ 

ҰЙЫМДАСТЫРУ АСПЕКТІЛЕРІ  

 

Рахтаева Асемгуль Сағынгалиевна тәрбиеші 

               №16 «Алтынай» балабақшасы КМҚК Қарағанды қаласы   

 

    Ертегі балалық шағымыздан бастап біздің өмірімізге сән беріп келеді. Сірә, қызықты, 

сиқырлы да таңғажайып оқиғалар қызықтырмайтын бір де бір бала жоқ шығар. Ертегілерді 

қолдану тарихтың тереңінен халық ауыз әдебиетінен алғаш бастау алған. Бүкіл әлемде ертегі 

оқу сәбилер мен үлкен адамдар арасындағы қарым – қатынастың ерекше  түрі бола отыра, 

білім  беретін әрі адамгершілік тәрбие беру түріндегі салт – дәстүр болып табылады. Бүгінгі 

таңда да, үшінші мыңжылдық қарсаңында адамдар саналы түрде ертегілерге салынған білім 

көзіне тартылады. Осы кезде бұл әдіс ертегі терапиясы деген атауға ие болып отыр. Ертегіде 

психологиялық  аспекті  бар,  сондықтан  шетел  және  отанымыздың  психологтары  өз 

еңбектерінде  қолданған.  Ертегі  дүниені  ішкі  жағынан  ақтарып,  кейіпкерді  жағымды  іс  – 

әрекеттері  арқылы,  көптеген  үрейлі  жағдайлардан  арылтып,  баланың  сана  –  сезіміндегі 

қайшылықтарды шешуге мүмкіндік береді. Бала ертегі кейіпкеріне ұқсағысы келген кезде 

ертегі  терепиялық әсер етеді.  Ертегі жақсылыққа үміт береді  де баланың өмірінде болып 

көрмеген бірқатар өмірлерде өзін көз алдына елестеткізеді. Ертегіні оқып жатқан уақыттағы 

елестетіп  ойлау  арқылы  пайда  болатын  суреттер  әр  баланың  өзіндік      жеке  екендігіне 

қарамастан, ертегінің феномені балалардың түсіндіруге мүмкін емес таңғаларлық ғажайып 

шытырман  оқиғаға  қызығушылық  болып  табылады.  Ертегі  елестетіп  ойлау  қабілетін 

қалыптастыруда  анықтаушы  болмаса  да,  соңғы  рөл  алмайтынын  атап  өтпеуге  болмайды. 

Ертегі терапиясы әдіснамасының ерекшелігі негізгі жұмыс бағалау деңгейінде өтетіндігінде. 

Ертегіде  мейірімділік  пен  зұлымдық,  жомарттық  пен  сараңдық,  батылдық  пен  қорқақтық 

сияқты т.б. ұғымдар берілген. Бұның бәрі адамгершілік құндылықтар арқылы бала тұлғасын 

қалыптастырады. Ертегі педагогикада, психологияда және де психотерапияда қолданылады. 

Бұл әдістің қолдану кеңдігі қол жетімділік пен тиімділікте белгіленген. Пезешкиан [2.б. 9-

10] ертегіде көптеген түзету функциялары жатыр деп тұжырымдаған. Ертегі – баланың ішкі 

дүниесінің айнаша атқарылатын символикалық үлгісі деуге болады. Ол балаға мүлде әр түрлі 

әлеуметтік  рөлдерді  басынан  кешуге,  ертегі  оқиғалары  мен  нағыз  өмір  арасындағы 

байланысты айыруға мүмкіндік береді. Ертегі тілі түсінікті, кейде сюжет тіпті өз өміріңнің 

ең қиын деген жағдайларын ашады. [3,б. 41-42]. Бұл жерде балалардың қиыншылықтары мен 

оларды  шешу  тізбектерін  тауып  алуға  болады.  Ертегіде  көзге  көрінбейтін  ұстаз  бар  екені 

сезіледі, ол сездірмей үйретіп отырады, кейіпкердің қателік жасауына жол бермейді. Балаға 

келіспеушілік жағдайды шешуге болатын жолдарды қарастыруға және де сол немес басқа 

таңдап  алған  жолдың  нәтижесін  қарастыруға  ұсыныс  жасалады.  Бұл  жағдай  баланың 

альтернативті  және  позитивті  ойлау  қабілетін  дамытады.  Одан  басқа  ертегі  қарсы  жағдай 

тудырмайды. Тәрбиелік мағынада бала мен үлкен адам арасындағы жағымсыздықты жеңіп 

шығуға  мүмкіндік  беретін  байланыстырушы  ретінде  әсер  етеді.  Одан  кейінгі  баланың 

күнделікті өміріне әрекеті уақытша шектелмейді де, сана – сезімі деңгейінде әсер ете береді.. 

Осипова  А.А.  [2б.10-11]  зө  еңбегінде  ертегіні  оқудан  басқа  ертегі  терапиясын 

ұйымдастыруда  қолдануға  болатын  кең  таралған  мүмкіндіктерді  көрсетті:  Ертегі  мотиві 

бойынша  сурет  салу  –  естегіні  бекітуге,  кейіпкерді  сызба  түрінде  елестетуге  мүмкіндік 

береді. Өйткені, көбіне сөзбен жеткізе алмағанын қағаз бетіне еркін сала алады. Кейіпкердің 

тәртібі мен мотивінің іс – әрекетін талқылау – балаға ертегі кейіпкерлеріне қатысты бағалау 

позициясын  алуға,  соған  байланысты  «жақсы»,  «жаман»  категориясын  да  өзінің  бағалау 

жүйесін құруға мүмкіндік береді. Ертегі эпизодтарын ойнау – балаға басқа кәсәге айналуға, 

кейіпкердің көңіл  –  күйін  сезінуге,  өз  эмоцияларын  білдіруді  жетілдіруге  мүмкіндік беру. 

Қойылымды ойнауға тек балалар қатыспай, қуыршақтарды қолданып ойнауға болады. Ертегі 

мотиві  бойынша  шығармашылық  жұмыс:  Ертегі  талдамасы  –  5  жастан  бастап  балалар 

естігенін  және  оқығанын  терең  өзгерте  алады.  Педагог  оларды  ертегі  не  туралы?  Қай 

255 

 

255 

 

кейіпкер  бірінен  де  қатты    ұнады,  неге?  Не  болды,  ал  егер...?  деген  сияқты  сұрақтарға 

байланысты талқылау әңгімелеуге итермелеуі тиіс. Әңгімелеу-  балаға таныс ертегіні бірінші 

немес үшінші жақтан немесе тіпті ол сол ертегінің кейіпкері болмаса да басқа кісінің атынан 

әңгімелеуді ұсынуға болады. Мысалы, «Асқабақ» ертегісін немере қызы немесе жалмауыз 

кемпір  қалай  айтып  беруші  еді.  Мұндай тәсіл  елестету  мен  бейнелеу  қабілетін  дамытады, 

бала өзін басқа адамның орнына қоя алады, ішінен ашылады да өзіне назар аударады. 

      Ертегіні  қайта  жазу,  толықтыру  –  бұл  тәсіл  сюжет,  ертегінің  соңы,  өзгерістері 

тыңдаушыға ұнамаған жағдайда қолданылады. Оқиғаны өзгертіп кейіпкерлерін алып тастау 

немесе қосу балаға ішкі дүниесін босатып, сиқыршы болуға мүмкіндік береді. Ертегі шығару 

сюжеттің  даму  заңдылықтарын  ескере  отырып  жүзеге  асырылады..  Ертегіде  өзінің 

кейіпкерлері  туралы,  оның  өміріндегі  қиыншылықтар  туралы  сөз  болып,  кейіпкер 

тұлғасының қалыптасуы мен дамуы туралы әңгімеленеді. Онда кейіпкердің ерекшеліктері, 

өмірі, тағдыр тәлкегі, қандай да бір нәтижеге келтірілген таңдаулары туралы айтылып, не 

болса  да  ертегінің  соңы  міндетті  түрде  оптимистік  болуы  тиіс.  Ертегі  терапиясы  – 

полифункционалды  психотехника.  Оқытудың  мазмұнына  байланысты,  ертегі  келесі  даму 

түрлеріне  жағымды  әсер  етеді  [1,б.  7-10].  Сенсомоторлы  –  балалардың  өзі  сезген  көңіл  – 

күйін  қадағалау  қабілетін  дамытады;  эмоционалды  –  ерікті  –  баланы  адам  өмірінде  пайда 

болатын сезімдермен, олардың мағынасы мен маңыздылығымен таныстыру; таным – жұмыс 

барысында  келесі  психологиялық  процесстер  дамиды:  зейін,  есте  сақтау,  ойлау  және  де 

қоршаған орта объектілерін зерттеу; қатынас – қарым – қатынас үлгісін және шығармашыл 

өзара іс – әрекет қалыптастыру; шығармашылық – баланың жаңа мүмкіндіктерін ашу. Ертегі 

терапиясы  сабағын  ұйымдастыруда  жұмыстың  мақсатын  анықтаған  өте  маңызды:  Не 

жоспарланып отыр? Қандай нәтижеге жетеді? Бала қандай қасиетке ие болады? Балалардың 

өмірінде  болатын  нақты  қиындықтар  көрсетілген  «ерекше»  ертегіні  таңдау  керек:  біреуге 

тәуелді  болу,  тіл  табыса  алмау,  үрейлік,  қорқақтық,  қоршаған  ортаға  жағымсыздық,  өзіне 

деген  бағасы  төмен,  қайшылық.  Ертегі  терапиясы  сабағын  белгілі  бір  ритуалдан  бастап, 

сонымен аяқтау маңызды.  Балалар «сиқырлы» нәрселерді бар ынтасын салып орындайды. 

Бұл ритуалдарды әрдайым орындау балаларға қуаныш әкеледі, сабаққа және күнделікті іс – 

әрекеттерге  деген  көзқарастарын  өзгертеді.  Балалар  адамның  қиыншылықтары,  өмір 

жолындағы махаббаты, мейірімділік пен зұлымдық, сараңдық пен жомарттық, қуанышы мен 

қайғысы,  әділдік  туралы  сөйлесуді  және  әңгімелесуді  жақсы  көреді.    Кей  кезде  олар 

аяушылығымен, кейіпкердің эмоционалды көңіл - күйін дәл түсінумен және ертегіге деген 

қызығушылығымен таң қалдырады. Барлығы «шын емес», бірақ сонда да іс жүзінде болып 

жатады.  Ертегілер  құдіретті  нәрсе:  ұйқыға  батқызады,  қызықтырады,  тыныштандырады, 

көңілдендіреді,  қолдайды,  үйретеді,  сендіреді...  Ертегі    терапиясы  –  педагогикалық  және 

психологиялық  тапсырмаларды  саны  мен  сапасы  жағынан  тіпті  ең  инновациялық 

технологиялардан кем қалмайтын ғажап психотехника. 

 

Әдебиеттер тізімі 

1.

 

Зикевич – Евстигнеева Т.Д. Ертегі терапиясы бойынша тренинг. – СПб: Речь, 2006. 

– С. 7-10 

2.

 

Стишенок И.В. Тренингтегі ертегі: түзету, дамыту, тұлғалық даму. – СПб: 2006. – 

С8 -14 

3.

 

Царева Ю.В. Балалардың кемістістігін түзету: Жаттығулар мен ойындар жинағы – 

М: Книголюб, 2008. – С. 41-42 

 

 

 

 

 

 

256 

 

256 

 

 

ЕРТЕГІЛЕР АРҚЫЛЫ МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ НЕГІЗГІ 

ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ҚАЛЫПТАТЫРУ 

 

ҚМҚК «Алпамыс» балабақшасы 

Тәрбиеші Нугманова Э.Ф. 

 

                                                 «Бала кезде үш жастан он екі жасқа дейінгі 

аралықта әр адам өзінің рухани дамуына 

қажетті нәрсенің бәрін де ертегіден алады» 

Ы.Алтынсарин 

 Мектепке  дейінгі  тәрбие  мен  оқыту  –  баланың  жас  шамасын  және  өзіндік 

ерекшеліктерін  ескере  отырып,  оның  жеке  адам  ретінде  қалыптасуы  мен  дамуына  жағдай 

жасайтын  Қазақстан  Республикасының  үздіксіз  білім  беру  жүйесінің  бірінші  деңгейі. 

Тәрбиенің кілті халық педагогикасында деуге толық негізі бар. Өйткені халқымыздың тәлім 

тәрбиелік  мұрасы  адамгершілікті,  қайрымдылықты,  мейірбандылықты  дәріптейді.  Жас 

ұрпақты  жастайынан  тәрбиелеудің  маңыздылығын  қазақ  халқы  ерте  түсінген,  ешқандай 

жоғары  білімсіз-ақ  дана  халқымыз  тәрбиенің  небір  оңтайлы  әдістерін  бесіктен  бастаған. 

Әңгімелер, ертегілер баламен қатынасының ең нәтижелі  құралы болып табылады. Атақты 

педагог Ы.Алтынсарин: «Бала кезде үш жастан он екі жасқа дейінгі аралықта әр адам өзінің 

рухани  дамуына  қажетті  нәрсенің  бәрін  де  ертегіден  алады»,-  деп  атап  айтқан.  Ертегілер 

арқылы  мектеп  жасына  дейінгі  балалардың  негізгі  құзыреттіліктерін  білім  салаларының 

өзара байланысы арқылы қалыптастыру ды мақсат еткен бұл ғылыми жұмысымның негізгі 

міндеттері:  ертегілерді  іріктеу  және  айлық  оқу  іс-әрекеті  тақырыптарына  сай  ертегі 

кейіпкерлерімен  дамытушы  ортаны  жабдықтау;  ертегі  кейіпкерлерін  білім  салалары 

мазмұнына сай дидактикалық көрнекіліктер ретінде пайдалану; ертегіні 5 білім беру саласы 

мазмұнына  сай  бөлімдерге  бөлу,  балалармен  бірлесе  отырып  тақырыптар  қою;  білім 

салаларының  байланысы  негізінде  ұйымдастырылған  оқу  іс-әрекеттерінде  СТО 

стратегияларын  тиімді  қолдану;  ертегілер  арқылы  балалардың  құзыреттілігін 

қалыптастырудың  білім  салалары  бойынша  нәтиже  көрсеткіштерін  шығару.  Алдымен 

«Ертегі дегеніміз не, оның құрылымы қандай?» - деп, ертегінің пайда болу тарихына талдау 

жасап  көрейік.  Ертегі  –  фольклордың  негізгі  жанрларының  бірі.  Ертегі  жанры  –  халық 

прозасының дамыған, көркемделген түрі, яғни фольклорлық көркем проза. Ертегі жанрының 

пайда  болып,  қалыптасу  тарихы  өте  ұзақ.  Солардың  бірі  –  миф  жанры.  Мифтің  ертегіге 

айналу процесі  Миф – алғашқы рулық қауымның қасиетті деп саналған құпия әңгімесі мен 

шежіресі.  Оны  ол  кезде  әркімге  және  әр  жерде  айта  бермеген.  Мифте  қоршаған  ортаның, 

дүниенің  жаратылуы  мен  аспан  әлемі  жайында,  рудың  тотемдік  бабасы,  ілкі  атасы  мен 

жасампаз  қаһармандар  туралы,  олардың  іс-әрекеттері  жөнінде  фантастикалық  түрде 

баяндалған.  Алайда  ол  заманда  осының  бәрі  ақиқат  деп  қабылданған,  мифке  жұрт  кәміл 

сенген. Бірақ уақыт өтіп, адам санасы мен мүмкіндігі жетілген сайын миф өзгеріске ұшырап, 

бірте-бірте  «қасиетті»  сипатынан  айрылған,  құпия  болудан  қалған.  Бірте-бірте  мифтің 

бұрынғы  масштабы  тарылып,  әңгіме  жеке  бір  адамның  тағдырын  баяндайтын  жағдайға 

келеді.  Сөйтіп,  миф  –  хикаяға,  содан  соң  ертегіге  айналады.  Т.Барласұлы  ертегінің  адам 

баласына тәлім-тәрбиелік, рухани маңызы жөнінде айта келіп: "Ертегі  – рухани тәрбиенің 

мәні аса зор, көзіміз көріп, құлағымыз ести алмайтын, тек ақылмен ажыратып, жүрекпен ғана 

түйсіне  алатын  материалдық  әлеммен  бірге  шегі  жоқ  рухани  әлем  болмысының  біртұтас 

түсінікті  баян  етілген  көрінісі"  -  деп  анықтама  береді.    Жаңа  мазмұнда  білім  беруді 

ұйымдастыру  12  жылдық  оқытуға  көшумен  тікелей  байланысты.  12  жылдық  мемлекеттік 

жалпыға міндетті білім беру стандартында білім беру процесінен күтілетін нәтиже ретінде 

оқушының  бойында  қалыптасатын  құзіреттер  қатары  анықталған.  Құзыреттілік  – 

балалардың  іс-әрекеттің  әртүрлі  тәсілдерін  меңгеруінен  көрінетін  білімнің  нәтижесі,  оны 

257 

 

257 

 

өмірде қолдана алу қасиеті. Құзыреттілік адамдардың қарым-қатынас жүйесін игеріп, өзара 

іс-әрекетке қосылу барысында қалыптасады. Сонымен қатар, құзыреттіліктер арқылы жеке 

тұлғаның  өмір  байлығы,  ақыл  тереңдігі,  күйіну-сүйіну  қалпы,  қиялдауы,  ерік-жігері, 

икемділігі  мен  мінез-құлық  сипаты  ашылады.  Жалпы  құзыреттіліктердің  негізі  мектепке 

дейінгі  жаста  қалыптасатын  болғандықтан,  тәрбиешілердің  алдында  тұрған  басты 

міндеттерінің бірі – тұлғаның танымдылық құзыреттіліктерін қалыптастырудың теориялық, 

практикалық  шарттарын  негіздеу  болып  табылады.  Танымдық  құзыреттілік  –  бұл  жеке 

басына  маңызы  бар  және  әлеуметті  қажетті  танымдық  мәселелерді  шешудегі  баланың  өзі 

басқара алатын, сол мәселені шешу барысында бала белгілі бір білім, білік дағдыларға ие 

болу.  Танымдық  құзыреттіліктерді  қалыптастыруда  ертегілердің  алатын  орны  ерекше. 

Тәрбиеші еңбегінің объектісі – бала, ол табиғаттың бір бөлігі, бір жүрегі. Баланың да өзіндік 

пікірі,  көзқарасы,  психологиялық  ерекшеліктері  бар,  олар  педагогикалық  ықпалды  өзінше 

қабылдайды.  Сондықтан  да,  ертегілер  арқылы  мектеп  жасына  дейінгі  балалардың  негізгі 

құзыреттіліктерін қалыптастыруда жаңа педагогикалық технологиялардың атқаратын орны 

бөлек. Ғалым академик В.М.Монаховтың пікірінше «Технология – оқушы мен ұстазға бірдей 

қолайлы  жағдай  тудырушы  оқу  процесін  ұйымдастыру  және  жүргізу,  бірлескен 

педагогикалық  әрекетті  жобалаудың  жан-жақты  ойластырылған  үлгісі»  Педагогикалық 

технология  –  педагогтің  кәсіби  қызметін  жаңартушы  және  сатыланып  жоспарланған 

нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін іс-әрекеттер жиынтығы. Педагогикалық технологиядағы 

басты міндет – баланың оқу-танымдық әрекетін жандандыра отырып, алға қойған мақсатқа 

толықтай жету. Мен «Сорос-Қазақстан» қоры арқылы 1990 жылдан мектеп тәжірибелеріне 

ене  бастаған  «Сыни  ойлауды  оқу  мен  жазу  арқылы  дамыту»  халықаралық  жобасы 

технологиясын қолданып келемін. Тәжірибені жүйеге келтірген: Джинни Стилл, С.Мередит, 

Чарльз Темпл. Жобаның негізі Ж.Пиаже, Л.С.Выготский теорияларын басшылыққа алады. 

«Сыни  ойлауды  оқу  мен  жазу  арқылы  дамыту»  технологиясының  мақсаты:  мектеп 

жасындағы балаларға кез-келген мазмұнға сыни тұрғыдан қарап, екі ұйғарымнан бір пікірдің 

біреуін таңдап, саналы шешім қабылдауға сабақтарда үйрету. Бол жобаның ерекшелігі сабақ 

барысында қызығушылықты ояту, мағынаны тану, ой толғаныс кезеңдерінде, көп ақпаратты 

талдай,  жинақтай  отырып,  ішінен  қажеттісін  алуға  үйрететін  стратегиялар  бойынша 

ұйымдастырылады.  Негізінен,  стратегиялар  мектеп  оқушыларының  жас  кезеңдеріне 

арналған, ал оларды мектепке дайындық тобы балаларының жас ерекшеліктеріне бейімдеп 

қолдану тәрбиешіден терең теориялық, психологиялық, педагогикалық әдістемелік білімді, 

педагогикалық шеберлікті, балалардың жан дүниесіне терең үңіліп, оны ұғына білуді талап 

етеді.  Ертегілер  арқылы  мектеп  жасына  дейінгі  балалардың  негізгі  құзіреттіліктерін 

қалыптастыру бағытында СТО стратегияларын қолдана жүргізіп отырған жұмыстарға талдау 

жасасам: 

1.  Ертегілерді  іріктеу  және  айлық  оқу  іс-әрекеті  тақырыптарына  сай  ертегі 

кейіпкерлерімен дамытушы ортаны жабдықтау. 

Пәндік  дамытушы  ортаны  ұйымдастыру  талаптарында  орта  көп  функционалды, 

вариативті, қарқынды, жасына сай дамуының ерекшелігін және мектепке дейінгі балалардың 

іс-әрекеттерінің  ауысып  отыратындығын  есепке  алып  құрылуға  тиіс.  Сондықтан  да, 

дамытушы ортаны ертегілер кейіпкерлері арқылы жасақтау балаларға қуанышты көңіл-күй 

сыйлап, өздерін ертегі әлемінде жүргендей сезіндіреді. 

Дамытушы ортаны ұйымдастыруда театр түрлері ерекше рөл атқарады. Театр әр балаға 

қуаныш,  ұмтылмас  әсер  сыйлайды,  оның  көркемдік  талғамын,  еліктеуі  мен  қиялын 

дамытады. 

2.  Ертегі  кейіпкерлерін  білім  салалары  мазмұнына  сай  дидактикалық  көрнекіліктер 

ретінде пайдалану. 

Көрнекілік  әдісі.  Әл-Фараби  "Оқытудың  негізгі  әдісі  –  көрнекілік"  деп,  оның 

мақсаттарын,  тәсілдерін  (түсіндіру,  әсерлендіру,  есте  қалдыру)  ұсынады.  Көрнекілік  әдісі 

оқытудың  сөздік  және  тәжірибелік  әдістерімен  өзара  байланыста  қолданылады  және 

құбылыстармен, ертегілермен балаларды таныстыру, олардың сезім мүшелеріне әсер  етіп, 

258 

 

258 

 

алуан түрлі ертегі кейіпкерлерін табиғи күйінде қабылдайды. 

Ертегі  кейіпкерлерін  білім  салалары  мазмұнына  сай  дидактикалық  көрнекіліктер 

ретінде  пайдалануда  «Егер  де  мен…»  стратегиясын  қолдандым.  Бұл  стратегия  бойынша 

көрнекілік  ретінде  алынған  ертегі  кейіпкерлерінің  орнына  өздерін  қойып  «Егер  де  мен 

«Алтын  балық  болсам  …»  деп,  ертегінің  соңын  өз  еркінше  аяқтау  баланы  қиял  әлеміне 

самғатып ойлануына мүмкіндік береді, шығармашылыққа жетелейді. 

3.  Ертегіні  5  білім  беру  саласы  мазмұнына  сай  бөлімдерге  бөлу,  балалармен  бірлесе 

отырып тақырыптар қою. 

Ертегінің  өзіндік  құрылысы,  көркемдік  ерекшелігі  бар.  Қандай  ертегіні  алсақ  та,  ол 

белгілі  бір  сюжетке  құрылады,  оқиғаның  желісінің  басталуы,  оқиғаның  өрбуі,  аяқталуы, 

өзіндік шешімі болады. Ертегі баяу басталып, оқиға желісі күрделене түседі. Әсіресе адам 

өміріне  байланысты  іс-әрекет  өткір  сықақ-мысқылмен  беріліп,  бала  сезімін  селт  еткізіп, 

күлкіге  мәз  етеді.  Бала  кейіпкердің  жағымсыз  әрекетінен  бой  тартып,  жақсылыққа 

құмартады. Ертегінің әр жақты сырын қызықты, тартымды, бала санасына лайықтай жеткізу 

тәрбиешінің шынайы шеберлігіне тікелей байланысты. 

«Бауырсақ»  ертегісі  мазмұны  бойынша  бөлімдерге  бөліп,  тақырыптар  қоюда  «Ой 

шақыру» стратегиясында ертегі мазмұны суреттері бойынша сұрақ-жауап қолдану арқылы 

ертегінің  баяу  басталып,  оқиға  желісі  күрделене  түсетінін,  яғни  ертегіде  оқиға  желісінің 

басталуы, оқиғаның өрбуі, аяқталуы, өзіндік шешімі болатынын түсініп ажырата алады. 

4.  Ұйымдастырылған  оқу  іс-әрекеттерінде  ертегілерді  қолдану  арқылы  пәндік 

байланысты  іске  асыру.  Барлық  білім  салаларында  ертегілерді  қолдану  арқылы  негізгі 

педагогикалық  дәстүр  пәнаралық  байланысты  жүзеге  асыруға  болады.  Пәндердің  өзара 

байланыс деңгейі балалардың білімін зерттеу, талдау, жүйелеу сияқты негізгі дидактикалық 

міндеттер арқылы шешіледі. 

Мектепке дейінгі  ұйымдарда пәнаралық байланыс мәселесі  барынша  терең зерттеуді 

ұсынған  Н.Н.Светловская  болып  есептеледі.  Ол  өзінің  мақалаларында  «Интеграция  –  іс-

әрекеттің  кезектесуі,  балалар  меңгерген  қарапайым  білім  немесе  іс-әрекеттің  бір  пәннен 

екінші пәнге ауысуы. Балалардың білімдерін бекіту үшін оқыту процесін шапшаңдау» деп 

есептейді. 

Балабақшада  пәнаралық  байланысты  жүзеге  асырудың  бір  жолы  –  білім  салалары 

бойынша  ұйымдастырылған  оқу  іс-әрекеттерін  бір  тәрбиеші  арқылы  жүргізіп,  бірнеше 

пәндер бойынша білімнің жинақталуы яғни, әр түрлі пәндерден алған білімдерін синтездеу. 

Мысалы:  «Жыл  басына  таласқан  хайуанаттар»  ертегісі  бойынша  білім  салаларымен 

байланыста «ЖИГ СО – ұжымдық оқыту» стратегиясын қолдануда әртүрлі пәндер бойынша 

алынған  білім,  біліктерді  қабылдауы,  түсініп-білуі,  олардың  жалпы  ақыл-ойына  серпін 

тудырып,  оқу-танымдық  іс-әрекеттеріне  шығармашылық  сипат  беріп,  барлық  алынған 

білімдерін жүйелеуде м 

«ЖИГ СО – ұжымдық оқыту» стратегиясы. Мақсаты жалпы мәселені алдымен жұпта, 

сосын ұжымда талқылау. Бұл стратегияны қолдану төмендегіше ұйымдастырылды. Балалар 

5 баладан тұратын 5 топқа бөлінді. Бұл «жанұя» топтар деп аталды. Содан кейін 1, 2, 3, 4, 5-

ке  санау  арқылы  1-лер  бөлек,  2,  3,  4,  5-өз  алдына  «жұмыс»  тобы  құралды.  «Жыл  басына 

таласқан  хайуанаттар»  ертегісі  бойынша  5  топқа  білім  салалары  бойынша  төмендегідей 

тапсырмалар  берілді.  Жұмысты  бастамас  бұрын  балаларға  «жұмыс  тобында»  тапсырманы 

жақсы орындау қажеттілігі ескертіледі. Келесі кезекте ұжым мүшелері бастапқы топтармен 

қайта табысып, өздерінің үйреніп келген бөліктеріндегі мазмұнды ортаға салады. Осылайша 

«жанұя» мүшелерінің жұмысы арқылы білім салаларының өзара байланысы орнады. 

ЖИГ  СО  стратегиясында  балалардың  тапсырманы  орындауға  деген  қызығушылығы 

артады, ұжымда жақсы қарым-қатынас қалыптасады, саналы тәртіп орнайды. 

СТО  стратегияларын  қолдану  балалардың  білім  салалары  бойынша  алынған  білім, 

біліктерді  қабылдауы,  түсініп-білуі,  олардың  жалпы  ақыл-ойына  серпін  тудырып,  оқу-

танымдық  іс-әрекеттеріне  шығармашылық  сипат  беріп,  барлық  алынған  білімдерін 

жүйелейді: 

259 

 

259 

 

- қоршаған әлемге көзқарасы, дүниетанымы жеке-жеке бөліктерден емес, біртұтас жүйе 

негізінде қалыптасады; 

- пәнаралық байланыс нығайып, уақытты үнемдеу арқылы практикалық білім алуға көп 

көңіл бөлінеді; 

- балалардың шығармашылық қабілеті дамиды. 

- өзінің жеке пікірі мен ойын білдіреді; 

- кейіпкерлерге деген сезімдері мен елестету қабілеттері дамиды. 

Пәнаралық байланыс арқылы оқытудың дамытушылық, білім және тәрбие берушілік 

қызметі  объективті  түрде  кеңейіп,  дамып  отырады.  Пәнаралық  байланыстың  мәні  мен 

маңыздылығына,  оның  ең  қажетті  педагогикалық  іс-әрекеттің  бірі  екендігін  айта  келе 

мынадай қорытынды жасауға болады: пәнаралық байланыс балабақшада жан-жақты тәрбие 

беруді комплексті түрде жүзеге асыра отырып, педагогикалық іс-әрекеттің, еңбектің ғылыми 

негізінде  тиімді  ұйымдастырылуына  көмектеседі.  Мектепке  дейінгі  ұйымда  пәндер 

арасындағы  өзара  байланысты  әрдайым  ұйымдастырып,  жүргізіп  отыру  –  балаларға 

қарапайым ғылымдар негізін игерудің, сонымен бірге білім беруді  дамытудың қажетті әрі 

келелі шарты. 

Ертегілер  арқылы  балалардың  құзыреттілігін  қалыптастырудың  білім  салалары 

бойынша нәтижесі. 

Денсаулық білім саласы бойынша: 

•  Сабақтың  ұйымдастыру  бөліміндегі  аяқ-қол  жаттығуларына  ертегі  кейіпкерлерінің 

жүрісін қолданады. 

•  Негізгі  қимыл  жаттығуларында  берілген  қимылға  сәйкес  аңдар  тапсырмалары 

орындалады. 

• Эстафеталық ойындар сайысын өткізуде аңдар керуені ұйымдастырылады. 

Қатынас білім саласы бойынша: 

•  Ертегілердің  мазмұнына  қарай:  тұрмыс-салт,  хайуанаттар,  қиял-ғажайып  ертегілері 

болып бөлінетінін ажыратады. 

•  Сюжеттік  суреттер  арқылы  ертегі  кейіпкерлеріне  мінездеме  береді  және  ертегі 

мазмұнын құрастырады. 

• Кейіпкерлендіретін ертегінің мазмұны мен мәтінін толық меңгереді. 

Таным білім саласы бойынша: 

•  Ертегінің  кейіпкерлері  денелерінің  көлемін  салыстырып,  «үлкен»,  «кіші»,  немесе 

«биік», «аласа» деген ұғымдарды қалыптастырады. 

 

• Ертегі кейіпкерлерін түр-түстері бойынша сипаттайды. 

• Әртүрлі геометриялық денелер бойынша ертегілер кейіпкерлерін құрастырады. 

Шығармашылық білім саласы: 

• Жағымды немесе жағымсыз кейіпкерлерді жылы және суық түстермен дөңгелектер 

арқылы бейнелеп көрсетеді. 

•  Мүсіндеу  арқылы  ермексаздан  ертегі  кейіпкерлерін  жапсырмалау  арқылы 

театрландырылған көрініс дайындайды. 

• Музыка іс-әрекетінде ертегі кейіпкерлерінің көңіл-күйін, қимыл-қозғалысын ноталық 

дыбысталу арқылы қайталатады. 

Әлеуметтік білім саласы: 

• Ертегілер мазмұны арқылы адамгершілікке, имандылыққа тәрбиеленеді 

• Ертегі кейіпкерлерінің жан-жақты мінез-құлықтарын айыра біліп, жақсы мен жаман 

іс-әрекеттерді ажыратады. 

• Айналадағы қоғамдық өмір, өлі және тірі табиғат арасындағы байланысты ажыратады. 

Қорыта  айтатын  болсақ,  ертегілер  –  мектеп  жасына  дейінгі  балалардың  ақыл-ойын, 

адамгершілік  қасиеттерін,  сана-сезімін  қалыптастырушы  құрал  болып  табылады. 

К.Д.Ушинскийдің  сөзімен  айтқанда,  ертегі  баланы  халық  қазынасына  ендіреді,  халық 

рухымен араластырады. 

260 

 

260 

 

Ауыз әдебиетінің қай үлгісін алсақ та, онда болашақ ұрпақ үшін үлкен тәрбиелік мәні 

бар  рухани  қазына  жатыр.  Сондықтан  да  біз  сол  бай  мұраны  пайдалана  отырып,  мектеп 

жасына дейінгі балалардың бойына әдемілік пен әсемдік қасиеттерін дарыта білуіміз қажет. 

Мейірім мен махаббатты, сұлулық пен әсемдікті адам бойына ұялататын осы ертегілер екенін 

ешқашан естен шығармауымыз керек. 

жүктеу/скачать 13,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: