Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ы. Алтынсарин атындағЫ Ұлттық білім академиясы ресей федерациясының білім және ғылым министрлігі

146

COGNITIVE PRINCIPLE OF CONTRAST IN ENGLISH LITERARY TEXTS

 

Y.N. Kanigina 

UzSWLU, department of theoretical disciplines 

Reviewer – R.M. Medetova, PhD, senior researcher, Uzbek Research institute of pedagogical sciences them. T.N. 

Kary-Niyazov, Tashkent 

The  most  important  achievement  of  modern  linguistics  is  that  language  appears  in  the  new  paradigm – 

cognitive, reflected cognitive human activity. “Language – a verbal treasury of the nation, the means of transmission 

of thought, which the person “packs” in some language structure. Knowledge used in this case is not only the 

knowledge of the language. It is also knowledge about the world, social context, knowledge of the principles of 

verbal communication, the addressee, background knowledge, and so on” [1, c. 4]. 

Cognitive linguistics has been researching such issues as keeping our knowledge about the world in the 

language of the communication process, the structuring of knowledge and its transmission. According to the 

dictionary of cognitive terms: “Cognitive Linguistics – a linguistic area, the focus of which is the common language 

as a cognitive mechanism, as a cognitive tool – a system of signs, which play a role in the representation (coding) 

and in transforming information”. 

One of the key concepts in cognitive linguistics is the term ‘information’, which is closely linked with the 

knowledge of their use, with the sources of knowledge. In connection with the development of cognitive linguistics 

a question of organization of information, its distribution in the text, and the sequence of its submission. This 

is evident in such cognitive limitations or cognitive principles as iconicity, relevance, emphasizing, apperception 

principle (distribution of “this” and “new” information in the text), and others. 

The task of the article includes consideration of contrast in a literary text, as one of the cognitive principles 

of presenting information. A conceptual contrast importance is that it is one way to conceptually emphasizing 

significant information in the text. The concept of “foregronding” is one of the most important in cognitive linguistics. 

The term “foregrounding” was firstly covered in the writings of the Prague Linguistic School and considered by 

such well-known scientists as Riffater M., R. Jakobson, S. Levin, Ya Mukarovsky etc. Later P. Garvin was proposed 

the term “foregrounding”. It changes not only the term, but also its content. Now advancement became associated 

not only with the individual words, but also with the methods of organization of the text, which contribute to 

maximum concentration of the reader’s attention. Despite the fact that the term foregrounding was introduced 

by representatives of the Prague linguistic school and discussed in detail in the stylistics, the term also came to 

the arsenal of terms in cognitive linguistics. Under this term refers “techniques of the formal organization of the 

text, focusing the reader’s attention to certain elements of the communication and establishing a semantically 

relevant relationships between the elements of one or more often at different levels” [3, 62]. E.S. Kubryakova 

offers the following definition: “foregrounding – is a concept that characterizes the importance of space on the 

first (front) of its plan for the significance of a linguistic form, which acts as a search of the stimulus, or “key” in 

the language of information processing” [2, c. 21]. 

At  the  present  stage,  cognitive  linguistics  considers  the  principle  of  foregrounding  as  one  of  the  main 

elements of the distribution of information in the text. Foregrounding principle is associated with unexpectedness, 

astonishment and growing emphasis on the reader. The main types of foregrounding principles are: convergence, 

frustrated expectations, strong point of text. 

As it is known, the contrast plays an important role at various stages of cognitive activity: being an effective 

way to attract attention it is the basis of sensory perception; in comparison contrast is most effectively to penetrate 

the essence of things, and this is the purpose of knowledge; the intensity of the effect produced by the contrast 

and brightness of impression ensures successful memorization. All this testifies to the fact that the contrast, as a 

means of knowledge, can be considered as one of the principles of cognitive representation and perception of the 

information in the text. The contrast from the linguistic point of view can be manifested at all levels of language: 

phonetic, morphological, lexical, stylistic, etc. By the opinion of the scientist I.I. Kovtunova “contrast arises as a 

result of an unexpected element (stylistic figures of different grammatical forms) in a neutral context, finding its 

expression in multi-level system of oppositions (lexical, stylistic, syntax), and functions as a kind of semantic and 

stylistic organization of the text” [3, с. 13]. 

I.I. Kovtunova distinguishes 4 types of contrast: 

– Semantic contrast, where joining of usually not combined concepts of ordinary consciousness; at the lexical 

level is expressed by oxymoron; 

– Stylistic contrast is a combination of elements in different styles; stylistic contrast “is a technique of creating 

speech figurative, metaphorical expressions”; 

– Rhythmic – syntactic contrasts, in which there is consistently carried through the text sharp clash of rhythm 

and syntax; 

– Compositional contrast consists in the alternation of the text segments with different metrical structure, 

147

lines of verse and prose” [3, c. 13-14]. 

The most important for the study of a literary text is a contrast in the stylistic level. rightly notes that “the 

contrast is a stylistic principle the deployment of speech, comprising a dynamic contrast of two types – meaningful 

and logical, as well as the structural and stylistic presentation plans” [4, с. 115]. In this connection, the question 

arises language implementation of the contrast in the text, in particular in a literary text. Analysis showed that 

the main stylistic means of organization of contrast in the text are stylistic devices such as: antithesis, oxymoron, 

irony, and others. Let’s continue with the analysis of linguistic material. 

The figure, which consists of comparison of logically opposite concepts or images subordinate to the same 

general idea, or a single point of view – is antithesis. Lexical foundation of antithesis is expressed by antonym, 

repetition, syntax – structural parallelism. Another technique is to create a contrast of an oxymoron, is a compound 

antonymous concepts, creating unity. Consider the following example: 

You must be for or against – lover or enemy – bosom friend or outcast... “This town, “said he” is a leech. It drains 

the blood of the country. Whoever comes to it accepts a challenge to a duel. Abandoning the figure of the leech, it is a 

juggernaut, a Moloch, a monster to which the innocence, the genius, and the beauty of the land must pay tribute. Hand 

to hand every newcomer must struggle with the leviathan... It has the poorest millionaires, the littlest great men, the 

lowest skyscrapers, the dolefulest pleasures of any town I ever saw… – (“The Duel” – O Henry). 

In this fragment of text is used the convergence of stylistic devices that create the effect of emotional stress 

and promotes the foregrounding of conceptually important information. The convergence of stylistic devices, 

as is known, is a “confluence in one point of fascicule of stylistic devices involved in single stylistic features” [5, 

с. 64]. These stylistic devices highlight each other, thus attracting the attention of the reader. In this case, the 

convergence is presented by: antithesis, metaphor, allusion, gradation, repetition, inversion and oxymoron. All 

these stylistic devices aimed at metaphorical description of a big city (New York), in contrast to its positive and 

negative characteristics, and in contrast to a positive and a negative attitude to it. The most significant role in the 

convergence of stylistic devices performs antithesis of an oxymoron, which represent the concept of the city and 

people, their unity and confrontation, acceptance and rejection, hate and love. 

Next example from Shakespeare’s poem “Julius Caesar”: 

Friends, Romans, countrymen, lend me your ears; 

I come to bury Caesar, not to praise him. 

The evil that men do lives after them; 

The good is oft interred with their bones; 

So let it be with Caesar. The noble Brutus 

Hath told you Caesar was ambitious: 

If it were so, it was a grievous fault, 

And grievously hath Caesar answer’d it. 

Here, under leave of Brutus and the rest – 

For Brutus is an honourable man; 

So are they all, all honourable men – 

Come I to speak in Caesar’s funeral. 

He was my friend, faithful and just to me: 

But Brutus says he was ambitious; 

And Brutus is an honourable man. (“Julius Caesar” William Shakespeare). 

Despite the fact that Shakespeare’s tragedy named after Caesar, he is not the protagonist, but mostly discloses 

the nature of the other actors: Brutus, Mark Antony, Cassius, and others. In this passage it cited Mark Antony, wily 

demagogue, who was able to deceive, after Caesar’s death, his killers, conspirators and deceive by sweetly-false 

speeches Roman crowd. Sinister, wicked, duplicitous Antony, still repeating: “And Brutus is an honourable man”, 

skillfully entices people to his side, commends Caesar and describing in details his murder, a witness he was not, 

that made Brutus. 

And  Brutus –  an  idealist,  who  did  not  foresee  the  terrible  consequences  of  the  assassination  of  Caesar, 

mistakenly believed that the killing must be good for the state. Marc Anthony wants to emphasize in his speech 

that Brutus terrible man, took the life of Caesar, Brutus and Caesar believed his friend and called him “worthy”. 

Thus the word “honourable” in this case has the opposite meaning. It created by stylistic device of irony, which 

creates a contrast. As you can see, the irony helps to emphasize on the first place the conceptually important and 

meaningful information in a literary text. 

In addition, contrast can be presented in a descriptive context. The contrast in the literary text, as one of 

the extension types emphasizes the most important elements of the content and provides expressiveness and 

integrity of the text. In contrast literary text can be expressed at the level of text fragments (landscape and 

portrait description, description of the situation, and others), in describing the character images (character and 

appearance, actions and behavior of the characters, etc.), at the level of the storyline. Let’s consider an example 

wherein the contrast is presented in the descriptive context (in the description of the room). Let us analyze a 

passage from the works of A. Conan Doyle “The Sign of four”: 

148

We had, indeed, reached a questionable and forbidding neighborhood. Long lines of dull brick houses were only 

relieved by the coarse glare and tawdry brilliancy of public houses at the corner. Then came rows of two-storied villas 

each with a fronting of miniature garden, and then again interminable lines of new staring brick buildings, – the 

monster tentacles which the giant city was throwing out into the country. … We were all astonished by the appearance 

of the apartment into which he invited us. In that sorry house it looked as out of place as a diamond of the first water 

in a setting of brass. The richest and glossiest of curtains and tapestries draped the walls, looped back here and there 

to expose some richly-mounted painting or Oriental vase. The carpet was of amber-and-black, so soft and so thick that 

the foot sank pleasantly into it, as into a bed of moss. Two great tiger-skins thrown athwart it increased the suggestion 

of Eastern luxury, as did a huge hookah which stood upon a mat in the corner. A lamp in the fashion of a silver dove 

was hung from an almost invisible golden wire in the centre of the room. As it burned it filled the air with a subtle and 

aromatic odor. 

The plot of this novel is the pursuit of Indian treasures. The contrast in this passage of the text is underlined 

in the description of the luxurious room. The use of lexical units (luxury, fashion, and odor) and a stylistic device 

– an epithet (The richest and glossiest, richly-mounted) in the superlative degree, enhance the emotional effect. 

There is a contrast between the luxurious room features a very ordinary grey London house. The presence of such 

stylistic devices as an epithet (dull brick houses, the coarse glare), an oxymoron (tawdry brilliancy), personification 

(the monster tentacles) forms a contrast to the narrative context. 

It can be drawn the following conclusions. Contrast promotes the principle of foregrounding; it emphasizes 

on the first place and sharpens the attention of the reader, on the author’s necessary details. It is used to create 

expressiveness, giving a speech emotion. Consequently, the contrast is also one of the principles of cognitive 

information distribution in a literary text. 

Literature 

1 Маслова В.А. Когнитивная лингвистика: Учебное пособие. – Минск: 2008. 

2 Кубрякова Е.С., Демьянков В.З. Когнитивная лингвистика. Краткий словарь терминов. – М.: 1996. 

3 Ковтунова И.И. Поэтика контраста в романе В.В. Набокова «Дар» // Язык: система и подсистемы. – М.: 

Просвещение, 1990. 

4 Одинцов В.В. Стилистика текста. – М.: 1980. 

5 Арнольд И.В. Стилистика современного английского языка (стилистика декодирования): Учебное пособие 

для студентов педагогических ин-тов по специальности «Иностранные языки». – 3-е изд. – М.: Просвещение, 

1990. 

6 Arthur Conan Doyle. The Sign of Four. 1890. 

7 O Henry. The Duel. 1906. 

8 William Shakespeare. Julius Caesar. 1599. 

Аңдатпа.  Мақалада  ағылшын  тілінің  көркем  әдебиетіндегі  когнитивті  қарама-қарсы  қағидалар 

қарастырылады. 

Аннотация: Данная статья посвящена рассмотрению когнитивного принципа контраста в англоязычных 

художественных произведениях. 

Annotation: This article is devoted to consideration of cognitive principle of contrast in English literary text. 

БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУДЫҢ НЕГІЗІ – СЫНДАРЛЫ ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ 

М.Б. Капаева, А.У. Аубакирова 

Қарағанды облысы, Шет ауданы, Еркіндік жалпы орта білім беру мектебі kapaieva75@mail.ru, 

urtbaikizi1972@mail.ru 

Пікір беруші – Е.Х. Кемельбаев, Қарағанды облысы, Шет ауданы, Еркіндік жалпы орта білім беру 

мектебінің директоры, І санатты физика пәні мұғалімі 

Жас ұрпақты жеке тұлға ретінде оқыту, 

тәрбиелеу – мұғалімнің аса жауапты парызы. 

Н.Ә. Назарбаев. 

Бүгінгі күні өмірімізге дендеп еніп, қолданысы кеңейе бастаған «инновация» термині ауызекі тілде ғана 

емес, қоғамдық қарым-қатынаста кеңінен қанат жайып келеді. «Инновация» ағылшын тілінен аударғанда 

«жаңалық  енгізу,  жаңашылдық»  деген  ұғымды  білдіреді.  Басты  мәні  бұрын  болмаған  жаңалық,  қоғамдық 

қажеттіліктерді қанағаттандырудың жаңа әдісі деген түсініктеменің жиынтығы. Инновация ұғымына жалпы 

энциклопедияның  жаңа  басылымында  «инновация,  жаңалық,  жаңару  –  техникалық  және  технологиялық 

149

жетістіктер мен ашылымдардың немесе жаңалықтардың іс жүзіндегі қолданысы» деген анықтама беріледі. Ал, 

сөздікте «новация – бар нәрсенің ішінара жаңаруы, яғни қандай да бір бөлігінің, қасиетінің, байланысының 

өзгеруі» делінсе, «инновация – мүлдем жаңа нәрсе, жаңалық» ретінде пайымдалады [1], [3]. 

Қазақстан  мектебінің  алдына  қойылып  отырған  мақсат –  инновациялық  оқыту  технологиясы  арқылы 

оқу  мен  тәрбие  жұмысын  дамыту,  еліміздің  әлеуметтік-экономикалық  жағдайын  жақсарту  бағытында 

оқушыларға жүйелі, нақты білім беру. Әлемнің жетекші елдерінің көпшілігі білім беру жүйесін, білім берудің 

мақсатын, мазмұны мен технологияларын оның нәтижесіне қарап бағалайтын болды. Білім берудің қазіргі 

негізгі мақсаты білім алып, білік пен дағды, іскерлікке қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес, 

әлеуметтік  және  кәсіби  біліктілікке –  ақпаратты  өзі  іздеп  табу,  талдау  және  ұтымды  пайдалану,  жылдам 

қарқынмен өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүру және жұмыс істеу болып табылады. 

Орта  білім  жүйесінде  әлемдік  жоғары  деңгейдегі  қол  жеткізген  анағұрлым  танымал  білім  беру 

әдістемелері  арасында  сындарлы  (конструктивті)  теориялық  оқытуға  негізделген  тәсіл  кең  таралуда.  Бұл 

теория  оқушылардың  ойлауын  дамыту  олардың  бұрынғы  алған  білімдері  мен  жаңа  немесе  сыныптағы 

түрлі  дереккөздерінен,  мұғалімнен,  оқулықтан  және  достарынан  алған  білімдері  мен  өзара  әрекеттесу 

жағдайында жүзеге асады деген тұжырымға негізделген. Сындарлы теорияның тиімділігін жақтаушылардың 

басым  бөлігі  дайын  білім  беруге  негізделген  оқыту  тәсілдерінің  білімді  меңгеру  былай  тұрсын,  олар 

бойынша терең түсінік қалыптастырып, бастапқы білімді жаңа біліммен өзара байланыстыруға да мүмкіндік 

тудыра бермейтінін тілге тиек етеді. Дайын білім беруге негізделген «дәстүрлі» әдіс арқылы алынған білім 

оқушылардың жинақтаған өзге білімдерімен тиімді сіңісе алмайды, сол себепті де механикалық есте сақтау, 

үстірт  білім  алу  жағдайлары  орын  алады.  Дәстүрлі  оқудан  алынған  механикалық  түрде  есте  сақталған 

мәліметтерді емтихан кездерінде ұтымды пайдалануға болады, бірақ мән-мағынасы терең меңгерілмей, жәй 

ғана жатталғандықтан, тақырыпты оқыту аяқталған соң немесе емтихан біткен соң керексіз болып қалады 

және оқушы оны өмірде пайдалана алмайды [4]. 

Сындарлы оқытудың мақсаты оқушының пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, алған білімдерін сыныптан 

тыс жерде кез келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз ету. Оқыту туралы сындарлы түсінік 

оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалім өз сабақтарында оқушының идеясы мен білім біліктілігін 

дамытуға ықпал ететін міндеттер ұйымдастыруды талап етеді. Бұндай міндеттер оқушылардың оқыған тақырып 

бойынша білімдерін өз деңгейінде көрсетіп, кейбір болжамдар бойынша күмәнді ойларын білдіретіндей, 

пікір – көзқарастарын нақтылап, жаңа ұғым-түсініктерін қамтуға құрылады. Мұғалім қызметіндегі маңызды 

дүние  жекелеген  оқушылардың  тақырыпты  қабылдау  ерекшеліктерін,  оқушылардың  түсінігін  жетілдіру 

немесе жақсарту мақсатында олармен жұмыс жүргізу қажеттігін ұғынуы, сондай-ақ, кейбір оқушылардың 

тақырыпты өзіне оңтайлы бірегей тәсілдермен меңгеретіндігін жете түсіну. 

Сындарлы  оқытуға  негізделген  сабақтар  оқушыларға  өз  білімдері  мен  сенімдері  жайында  ойланып, 

сұрақтар  қойып,  білімін  толықтырып,  белгілі  бір  тақырыпты  оқып  білу  кезеңінде  өз  түсінігін  өзгертуге 

мүмкіндік береді. Бұл үдеріс оқушының өз болжамдарына күмәнмен, сыни тұрғыда қарай отырып, сол арқылы 

әлем, тіршілік, жаратылыс туралы өзінің түсінігін тереңдетіп, кеңейтуге ұмтылу мүмкіндігін береді. Оқытудың 

бұл түрінде оқушылар өте маңызды рөл атқарады: олар құрбы-құрдастарымен әлеуметтік байланыс жасау 

арқылы белсенді түрде білім жинақтайды [2]. 

Әлеуметтік-сындарлылық  тұрғыдан  білім  беруді  түсіну  «Білім  берумен  білім  алудағы  жаңа  тәсілдер» 

негізінде  жатыр.  Оқушылар  өзінің  түсінігін  өзіндік  зерттеулері  мен  әлеуметтік  өзара  байланысқа  сәйкес 

құратын белсенді білім алушылар болып табылады. Әлеуметтік-сындарлылық идеяларының қазіргі заманғы 

маңызды  түсіндірмелері  «Диалог  негізінде  оқыту  және  оқу»  мен  «Қалай  оқу  керектігін  үйрету»  ретінде 

қолданылады. Өйткені олар әлеуметтік –сындарлылық көзқарасымен тығыз байланысты. Диалог негізінде 

білім берумен білім алу оқушылардың өзара сұхбаттасуы және мұғалім мен оқушы арасындағы диалогтің, 

оқушылардың өзіндік ой-пікірін жүйелеуі мен дамытуына көмектесетін амал. «Қалай оқу керектігін үйрету» 

немесе метасана оқушыларға оқуды өз бетінше жалғастыра алатын білім жинау жауапкершілігін түсінуге 

және  оны  өз  мойнына  алуға  қалай  көмектесуге  болатынын  көрсетеді.  Білім  алуды  үйретудің  қозғаушы 

күші метатану болып табылады. «Метатану» деп индивид қалай ойлайтынын, оқитынын қадағалау, бағалау, 

бақылау және өзгерту қабілетін айтамыз [5]. 

«Метатану»  термині  оқушылардың  саналы  білім  алуымен  ойлауын  дамытуға  ықпал  ететін  бірқатар 

үдерістерге  қолданылады  (білу,  түсіну,  реттеу).  Әдетте  мұғалімнен  үнемі  көмек  сұрайтын  бірнеше  оқушы 

болады.  Ол  жай  оқушының  мұғалімге  тәуелділігін  көрсетеді:  метатануды  игермеген  оқушылар  қиындық 

кездескен  кезде  үнемі  басқа  адамнан  көмек  сұрайды.  Метатану  әдістерін  меңгерген  оқушылар  білім 

берумен оқудың үздіксіз үдерісінің жалпы мүддесінде мұғалімдермен тең әрекеттеседі және ақыр соңында 

мұғалімнің функциясын өздері атқарады. Егер оқушылар өзінің оқу үдерісін бақылауды үйреніп, шын қажет 

болғанда  ғана  көмек  сұраған  жағдайда  мұғалімдерде  оқу  үдерісін  өнімді  қылу  үшін  оқушылармен  жеке 

жұмыс жүргізуге уақыт табады. 

Қорыта  келгенде:  оқушылар  алған  білімдерін  мәңгі  жадында  сақтап,  оны  кез  келген  жерде  қолдана 

алса онда білім сапалы болады. Ал егер алған білімдері механикалық түрде сақталып, мән-мағынасы терең 

меңгерілмесе онда оқушы оны өмірде пайдалана алмайды және ол білімдері керексіз болып қала береді. 

150

Сондықтан  жай  ғана  кәсіби  міндеттерді  жауапкершілікпен  орындағаннан  гөрі  көбірек  күш-жігерді  талап 

ететін сапалы әрі табысты білім беруге ерекше көңіл бөлуіміз қажет. Барлық педагогикалық инновацияларды 

оқушылардың жас ерекшеліктері мен әр сатыдағы балалардың қабылдау мүмкіндіктерін ескерген жағдайда 

ғана  пайдалануға  болады.  Осы  орайды,  «Егер  айтып  берсең,  ұмытамын.  Егер  көрсетсең,  мүмкін  есіме 

сақтаймын. Егер еліктіре тартсаң, расымен, ұмытпаймын» деген ежелгі қытай ойшылы, философ Конфуцидің 

нақыл сөзі барша оқушыларымыздың ұстаздарға жолдауы іспеттес деп айтуға болады. 

жүктеу/скачать 23,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: