АЛМАТЫ АЙМАҒЫ ТҰРҒЫНДАРЫНЫҢ АНТРОПОГЕНДІК ЖАҒДАЙҒА БАЙЛАНЫСТЫ
ДЕНСАУЛЫҚ БАРЫСЫ
Дəуметова С.Т., жет. аға оқытушы, Туғанбаева Г.Б., студент
Алматы технологиялық университетіт Алматы қ. Қазақстан Республикасы
E-mail: daumetova83@mail.ru
Алматы қаласының тұрғындарының қатерлі ісік ауруларына шалдығуы жоғары деңгейде болып
отыр. Бұл көрсеткіш орташа республикалық деректерді, əсіресе Қызылорда облысына қатысты
деректерді басып озуда, ол жөнінде ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің статистикалық мəліметтері
хабарлап отыр. Қазақстан Республикасы, Қызылорда облысы бойынша қатерлі ісік ауруларына
шалдығулардың 8 жыл бойынша салыстырмалы түрдегі баға берілуі (кесте -5) келтірілген.
Кесте-1. Тұрғындардың қатерлі ісік ауруына шалдығуының қарқынды мағыналары
Аймақ
Жылдар
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
Қазақстан
Республикасы
181,0
182,4
188,5
190,0
186,0
183,7
130,5
35,7
Қызылорда
облысы
188,9
198,2
204,0
203,4
197,5
189,0
128,8
115,3
Алматы қаласы
217,0
221,4
235,6
241,2
237,9
236,0
236,3
240,5
Кестеден
көруге
болатындай,
Алматы
облысы
бойынша
онкологиялық
ауруға
шалдыққандардың саны республикалық көрсеткіштен артып тұр. Оған шалдыққандардың саны уақыт
өткен сайын өсуде. Бұл жағдай аталмыш проблеманы тереңдетілген түрде зерттеудің қажеттілігін
тудырып отыр /5, 10/.
Алматы тұрғындарының қатерлі ісік ауруларына шалдығуы онкологиялық диспансердің 1995-
2002 ж.ж. бойынша жасаған статистикалық мəліметтері бойынша зерттеліп келген болатын [1].
Қоршаған ортаның түрлі химиялық қосылыстармен, сондай-ақ радионуклидтермен жаппай
ластануы олардың адам ағзасына тамақ өнімдерімен, ауыз сумен жəне атмосфералық ауамен түсуіне
əкеліп соқтырады. Жоғарыда айтылған токсиканттардың адамның биотасы мен ағзасына бірлескен
түрдегі əсер етуі қазіргі кезде əлі толықтай зерттелмеген. Алайда, осы мəселеге қатысты аздаған
мəліметтердің өзі бақылауға алынған аудандағы тұрғындардың денсаулығының соңғы кезде
нашарлап кеткенін көрсетіп отыр.
Сарапшылардың мəліметтеріне сүйенсек, Алматы қаласының адам қанының құрамындағы
қорғасынның орташа мөлшері сынды деңгейі - 0,6 мг/л-ден асып отыр. Алматы қаласында қанындағы
қорғасынның мөлшері 0,35 мг/л-ден асатын адамдар жоқтың қасы, бүл мөлшер норма шектерінен
асып кеткен.
Барлық өңірлерде балалардың биоортасында бор, қорғасын, ванадий, мырыш, хром, талий,
берилий, күшəн заттары табылған. Бұл элементтердің табиғи мөлшерінің нормаларынан асып кету
деңгейлері 1,5-тен бірнеше ондаған есеге дейін тербелуде. Мысалы, Қорғау станциясының маңын-
дағы балалардың қанында хром мөлшерінің табиғи нормадан асуы 50 есе, ал КШТ шағын ауданы
маңындағы балалар қанында бор мөлшерінің табиғи нормадан асуы шамамен 40 есе болуда [2].
Жиырма екінші медсанитарлық бөлімі мен теңіз көлігінің ҒЗИ-ның мəліметтері бойынша
балалардың шашында марганец, мырыш, күшəн, қорғасын, берилий заттарының жоғары мөлшерде
болуы анықталды (кесте-2).
Кесте-2. Алматы қаласындағы балалардың шашындағы металдар, мг %
Аймақтар
Ауыр металдар
Алматы қаласының
балалары
0,6
15,0
77,9
369
46,8
11,2
77,9
2,2
0,12
0,15
300
Балалардың
Шашындағы
табиғи
шоғырланулары
-
5,0
50,0
260
15,0
4,6
50,0
1,25
0,05
3,8
Жоғарыдағы кестеден көріп отырғанымыздай соңғы 5 жыл бойы жалпы ауру көрсеткіштері
барған сайын өсе түсуде (1988 – 944 жəне 1992 – 1121). Зерттелу үстіндегі саланың өзіне аса тəн
болып келетін ретінде тыныс алу органдарының ауруларын (1991 – 286, 1992 – 295), нерв жүйесі мен
сезіну органдарының ауруларын (123-124), қан айналымы жүйесінің (101-109), ас қорыту жүйесінің
ауруларын (75-71) жатқызуға болады. Эндокриндік жүйе аурулары күрт көбейіп кетті (1989 – 1 9,0,
1991 – 27,0) [3].
Қазіргі кезде жұқпалы созылмалы аурулар кезінде науқас адамдардың 18-27%-ның иммундық
статусы өзгеруі мүмкін екендігі анықталған факт болып табылады.
Алматы қаласындағы медициналық – демографиялық көрсеткіштер. Қоршаған ортаның шексіз
ластану жағдайларында, адам денсаулығын сақтау жəне өмір ұзақтығының ұзаруы негізгі мəселе
болып табылады. Соңғы 10 жылдың ішінде Алматы қаласының медициналық-демографиялық
процестерінде қажетсіз тенденциялардың өсуі байқалады. Бұл салада негізгі қажетті мінездемелердің
бірі болып адамның жас көлемі табылады. Балалардың уделдік салмағы соңғы жылдары сол қалпы
жоғары болып тұр, ол 28 пайыздан жəне 50 жастан жоғары сапасынан 18-8 пайыздан жоғары болады,
яғни халықтың типі-прогрессивті.
Кішкене балалардың өлімі туылған аномалияға, перинатальды табиғатқа, қоршаған ортаның
ластануына байланысты. Балалардың өлім себептерінің ішінде бірінші орынды қан айналым жүйе-
сінің бұзылуы (46,3%), екінші орында ісіктің пайда болуы (21,3 %), үшінші орынды белгісіз жағдай-
лар, улану жəне сырқат (13,6%), содан кейін тыныс алу жолдарының ауырулары (4,6 %) құрайды.
Алматы қаласының халықтарының өлімін зерттеу үшін олардың орта өмір сүру көрсеткішін
талдап есептеп көрсету керек. Бұл көрсеткішті сапалы өмірдің дəстүрлі индикаторы деп қарайды. Ол
көп жылдық үдемелі эволюцияның шешімі болып табылады. Ол денсаулық сақтау жүйесіне
материалдық жағдайының көрсеткішіне жəне халықтың мəдениетіне сүйенеді. Алматы қаласы
бойынша ерлердің орташа өмір сүруі 1999 жылы 63,8 жас болды, ал əйелдердікі 73,14 жас болды.
Егерде өмір сүру ұзақтығы ерлерде 1989 жылдан 1999 жылға дейін 2,59 жасқа көтерілсе, əйелдерде
1,41 жасқа көтерілді. Алматы қаласындағы халықтың типі – күшеюі балалардың саны 50 жастан
жоғары адамдарға қарағанда көбірек [4].
Қазіргі кезеңде қалада бірінші орынды қан айналым жүйесінің ауыруы алады, екінші орынды
жаңадан пайда болған ауыру түрлері, содан кейін сəтсіз оқиғадан, улану, жарақат алудан жəне тыныс
алу мүшелерінің ауыруы алады. Жалпы түрде қарағанда назологиялық патологияның едəуір жасаруы
байқалады. Ол қоршаған ортаның ластануына байланысты болды.
ƏДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Острикова В.М., Байжанова М.К. Газопоглатительная, пылеулавливающая способность деревьев и
кустарников в условиях г. Алматы / Сб. Региональное использование и охрана природных ресурсов Северного
и Центрального Казахстана. Алматы. Изд. ГВС, 1999, 143-144 бет.
2. Сабырбаева Х.С., Чигаркин А.В. Қолданбалы жəне медициналық экологияға кіріспе Алматы қаласы,
Қазақ университеті, 2004 жыл, 36-52 бет
3. Скаков А.А., Елеуова К.Т. Оценка окружающей среды Алматинской области. – Алматы: Ғылым, 2002.
–136 б.
ƏОЖ 622.765. 2.1
БИДАЙДЫҢ ТОПЫРАҚ ТҰЗДАНУЫНА ТӨЗІМДІЛІГІН ЗЕРТТЕУ
Муратова А.А., жет. т.ғ.м., Шертаева А., студент.,
Алматы Технологиялық университеті, Алматы қ. ҚазақстанРеспубликасы
E-mail: m.akbota_1991@mail.ru
Топырақтың тұздылық деңгейі жыл бойы белгілі мөлшерде өзгеріп отырады жəне əртүрлі
жағдайларға байланысты қалыптасады. Тұзды топырақ негізінде қуаңшылық, шөлді дала
301
аймақтарында кең орын алады. Себебі, ондай аймақтарда ауа-райының ыстықтығынан, желдің
күштілігінен жер бетінде судың булануы қарқынды жүреді. Соған байланысты, жер қабаттарындағы
топырақ ерітіндісі буланып жоғары көтерілген сайын құрамындағы еріген тұздар да жоғары
көтеріліп, топырақтың үстіңгі бетіне жинақталады. Егістіктерді көп суғару нəтижесінде топырақтың
үстіңгі бетіндегі тұздардың концентрациясы артады [1,2].
Тұздың спецификалық əсері туралы өсімдіктердегі биохимиялық жəне морфофизикалық
өзгерістердің көрінуімен, əртүрлі сапалық анилондар бойынша талқылауға болады. Жапырақтағы
суккулентті құрылымы сияқты жəне күкірттің жетіспеушілігі хлориді сортандану кезінде, ал
ксероморфты жəне “метоболика” сульфатының интенсивті түзілуі сульфатты тұздану кезінде
байқалады Осы жағдайда өсімдіктегі байқалған өзгерістер-адаптивті реакция нəтижесінің жауабы.
Тұздану жағдайында өсімдіктерде туындайтын судың жетіспеушілігі белоктың дегидратациясына
əкеледі, мұндай жағдай өсімдіктің барлық физиологиялық-биохимиялық үрдістеріне кері əсерін
тигізеді [3,4].
Зерттеу жұмыстың мақсаты бидайдың топырақтың тұздануында азот метаболизмінің
ферменттерінің белсенділіктерінің өзгерістерін жəне моносомалық талдау əдісі бидай дəндеріндегі
пролиннің мөлшерін анықтау əдістері энзимологиялық механизмдерін зерттеу, ферментті комлекстің
қасиеттерін зерттеу əдістері қолданылды.
Зерртеудің нысаны ретінде жұмсақ бидай сорттары–жаздық - Надежда, Қарашаш, Отан,
Thatcher сортының Lr, Yr гендерінен изогенді линиялары мен Казахстанская 126 сортының
моносомды линиялары қолданылды.
Зерттеудің əдістері: бидай төзімділігін анықтаудағы пролиннің рөлі, МДГ-ГОАТ ферменттік
комплексін жұмсақ бидай сорттарының тұзға төзімділігіне қарай зерттеу, Бидай сабағындағы
ферменттік комплекс белсенділігі, бидай дəнінің өнуіне 2%-дық NaCI тұзының əсері.
Бидай төзімділігін анықтаудағы пролиннің рөлі. Зерттелген сорттар арасында, тұзға төзімділігі
белгілі Надежда, Қарашаш жəне Отан сорттары мен 31-ші линиясында бос пролиннің мөлшері,
бақылау нұсқаларымен жəне тұзға сезімтал сорттармен салыстырғанда Р>0,01 дəлдік шегінде
айтарлықтай жоғарылаған. Керісінше, тұзға сезімтал Казахстанская 126 бидай үлгілеріндегі бос
пролиннің мөлшері екі есеге төмендеген.
Зерттеуге алынған мəліметтеріміз бойынша, дəнді-дақылдардың тұзға төзімділігін анықтауда,
өсімдік клеткасындағы бос пролин мөлшері мен МДГ-ГОАТ ферменттік комплекс белсенділігі
арасында тура корреляция байқалды.
Өсімдік клеткасындағы бос пролин мөлшерінің жинақталуы жəне МДГ-ГОАТ ферменттік
комплекс белсенділігінің жоғарылауы, бидайдың тұзға төзімділігін анықтауда селекция жұмысында
тест ретінде қолдануға болады.
Бидай сабағына жүргізілген зерттеу жұмыстары бойынша ферменттік комплекс (ФК)
белсенділігі сорттардың генотипіне тəуелді ауытқығандығын көрсетті. Əрбір тəжірибе жəне бақылау
варианттары деңгейінде МДГ-ГОАТ ферменттік комплекс белсенділігіне салыстырмалы талдау
жүргізілді. Тұзды ортада Надежда (379,0 мкМ/мл), Қарашаш (295,0 мкМ/мл) жəне Отан сорттары
(359,0 мкМ/мл) осы ферменттік комплекс бойынша бақылау варианттарымен (203,1 мкМ/мл; 227,0
мкМ/мл; 233,0 мкМ/мл) салыстырғанда белсенділік танытты. Қалған сорт (Казахстанская 126) мен
бидай үлгілерінің (31 линия) тəжірибе варианттарының ферменттік комплекс белсенділігі бақылау
варианттарымен салыстырғанда төмен болды. Казахстанская 126 сортының тұзды ортада өсірілген
вариантының көрсеткіші ең төмен - 170,0 мкМ/мг болса, ал бақылауда - 250,0 мкМ/мг көрсетті.
МДГ-ГОАТ ферменттік комплекс белсенділігі төмен сорттар тұзға сезімталдылығымен, ал
Надежда, Қарашаш тұзға төзімділік қасиетінің жоғарылығымен, Отан орташа төзімділігімен ерекшеленді.
Зерттеуге алынған барлық сорттар мен бидай үлгілерінің 2%-дық NaCI тұзының ерітіндісі мен
H2O ортада өсірілген дəндерінің өну пайызы зерттелді.
Зерттеу нəтижесінде, бақылау варианттарымен (100%) салыстырғанда, тұзды ортадағы
Надежда - 94,0%, Отан - 91,0% сорттары мен Қарашаш - 89,0%, 31 линия - 88,2% жəне тат
ауруларына жоғары төзімділігімен ерекшеленетін үлгілерінің өну пайызы сəл төмен
көрсеткіштерімен сипатталса, ал Казахстанская 126 сортында ең төмен - 60,0% құрады.
Зерттелген сорттарды салыстырмалы зерттеу барысында, сорттар мен бидай үлгісі - Надежда,
Отан, Қарашаш жəне 31-линияның өну қарқындылығының жоғары пайызы жұмсақ бидайдың тұзға
төзімділігіне, ал Казахстанская 126 сортының өну қарқындылығының төмендеуі, оның сезімталдық
қасиетін анықтауда тест ретінде қолдануға болады.
302
Бидайдың тұзға төзімділігін анықтауда, өсімдік клеткасындағы бос пролин мөлшері мен МДГ-
ГОАТ ферменттік комплекс белсенділігі арасында тура корреляция байқалды; МДГ-ГОАТ
ферменттік комплексі белсенділігін анықтау арқылы Надежда жəне Қарашаш, Отан сорттары тұзға
төзімді, ал Казахстанская 126 – төзімсіз сорт; Тұзға жоғары төзімді Надежда сортының тамырының
біріншілік қабығы мен сабағының толған бөлігі қалыңдаса, ал сабағының ксилемалық түтік ауданы,
тамырының орталық цилиндрінің диаметрі ұлғайғаны анықталды.
ƏДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Елешев Р., Елемесов Ж., Елюбаев С. «Топырақтану география негіздерімен» Оқулық –Алматы, 2007-310 бет
2. Байрақымов С., «Жемшөп өндіру» Оқу құралы –Алматы – Қайнар, 1992-224 бет
3. Минаев, С.В., Солдатов, С.Е., Таланова, В.В., Титов, А.Ф. Исследование реакции проростков огурца и
пшеницы на хлоридное засоление // Биологические исследования растительных и животных систем. -
Петрозаводск: Карельский научный центр РАН, 2002. - С. 17-2
4. Гильманов, М.К., Кудиярова, Ж.С., Рахметова, Ж.К., Колдасова, А.С. Изучение физико - химических
свойств нового ферментного комплекса МДГ-ГОАТ злаковых культур // Вестник КазНУ. Серия биологическая.
- 2006. - №4
УДК 574.64
ЭКОЛОГИЧЕСКИЕ ПРОБЛЕМЫ ОЧИСТКИ СТОЧНЫХ ВОД ОТ
НЕФТЯНЫХ ЗАГРЯЗНЕНИЙ
Даутбаева Г.А., рук. ст. преподаватель, Джакупова И. Б., рук. магистр, ст. преподаватель,
Сычева А.Е., студент
Алматинский технологический университет, г. Алматы, Республика Казахстан
E-mail: www.inkar_18@mail.ru
Среди многочисленных вредных веществ антропогенного происхождения, попадающих в
окружающую среду нефтепродуктам принадлежит одно из первых мест. Работа автотранспорта и
предприятий нефтеперерабатывающей и нефтехимической промышленности, сточные воды
промышленных предприятий, разливы нефти и нефтепродуктов в результате аварий трубопроводов и
пожаров на нефтехранилищах и нефтеперегонных заводах приводит к загрязнению водного бассеина
значительными количествами сырой нефти и продуктов ее переработки и создают серьезную угрозу
экологии регионов Казахстана. Основными загрязнителями, присутствующими в сточных водах
нефтеперерабатывающих заводов являются нефтепродукты, взвешенные вещества, соли,
органические соединения, фенолы, аммонийный азот, растворенный сероводород. Любой из классов
нефтепродуктов может стать вредной примесью, загрязняющей воду. В небольших концентрациях
нефтяные загрязнения могут влият на вкус и запах воды, а при больших содержаниях они образуют
гигантские нефтяные пятна и становятся причиной экологических катастроф. Помимо разливов
нефти в результате различных аварий основное загрязнение воды нефтепродуктами создается за счет
сточных вод нефтеперерабатывающих заводов и нефтехимических предприятий.
В зависимости от источников образования сточные воды подразделяют на следующие группы [1]:
1. Нейтральные нефтесодержащие сточные воды. К ним относятся сточные воды,
получающиеся при конденсации, охлаждении и водной промывке нефтепродуктов (кроме вод
барометрических конденсаторов АВТ), после очистки аппаратуры, смыва полов по-мещений, от
охлаждения втулок сальников насосов, дренажные воды из лотков технологических аппаратов, а
также ливневые воды с площадок технологических установок.
2. Солесодержащие сточные воды (стоки ЭЛОУ) с высоким содержанием эмульгированной
нефти и большой концентрацией растворенных солей (в основном хлористого натрия). Они
поступают от электрообессоливающих установок и сырьевых потоков. К ним относятся дождевые
воды с территории указанных объектов. Содержание солей в водах этой группы зависит главным
образом от качества нефтей, поступающих на переработку.
3. Сернисто-щелочные сточные воды получаются при защелачивании светлых нефтепродуктов
и сжиженных газов.
303
4. Кислые сточные воды с установок регенерации серной кислоты образуются в результате
неплотностей соединений в аппаратуре, потерь кислоты из-за коррозии аппаратуры. 5.
Сероводородсодержащие сточные воды поступают в основном от барометрических конденсаторов
смешения установок АВТ, каталитического крекинга, замедленного коксования, гидроочистки и
гидрокрекинга.Скорость накопления нефтепродуктов в результате техногенного загрязнения в
водных и почвенных экосистемах далеко опережает скорость их биодеградации естественным путем,
а существующие технологии не позволяют справляться с такими загрязнениями быстро и
эффективно. Поэтому очистка сточных вод нефтеперерабатывающих заводов в нашей Республике
является одной из безотлагательных задач.
В связи с высокими издержками эксплуатации морально и физически устаревшего оборудования
применяемого в переработке нефти, увеличением уровня добычи и переработки нефти в Казахстане,
высокими расходами на обращение с отходами, ростом цен на дорогостоящие очистные сооружения и
недостаточной степенью очистки сточных вод, а также не менее важной проблемой энергосбережения
возникла потребность в изыскании экономичных и рациональных приемов очистки сточных вод для
достижения высоких степеней очистки.
Дополнительным усугубляющим фактором, склоняющим к этим решениям являются
постоянно растущие цены на энергию.Современные нефтеперерабатывающие предприятия остро
нуждаются в методологии оценки состояния отрабатываемых сточных вод, решении проблем их
очистки и перспектив развития данного направления на основе прогнозирования и управления. Это
требует постановки задачи о необходимости теоретических и практических разработок,
обеспечивающих практическую реализацию организационных инноваций, предназначенных для
адаптации решаемых проблем в области очистки сточных вод данной отрасли [2].
По данным BP StatisticalReviewofWorldEnergy Казахстан находится на 9 месте в мире по
подтвержденным запасам нефти. По уровню добычи Казахстан занимает 16-е место в рейтинге
нефтедобывающих государств мира. На территории Республики Казахстан расположено свыше
двухсот нефтяных и газовых месторождений, добыча нефти ведется на 55 месторождениях,
функционируют три нефтеперерабатывающих завода общей мощностью 21 млн. тонн нефти в год:
ОАО "Атырауский НПЗ" (АНПЗ), ЗАО "Павлодарский нефтехимический завод" (ПНХЗ) и ОАО
"Шымкентнефтеоргсинтез" (ШНОС). Суммарных производственных мощностей отечественных НПЗ
достаточно для переработки до 18-20 млн.тонн нефти в год и выработки более 10 млн. тонн
автомобильного и дизельного топлива. Отрасль продолжает динамичное развитие, но важной
проблемой для казахстанских нефтеперерабатывающих заводов была и остается технологически
устаревшее оборудование и как результат, низкая глубина переработки нефти, низкое качество
продукции и внушительные затраты на очистку сточных вод, применяемых в производстве и
переработке.
Разработка приоритетных принципов формирования и синтеза экологически безопасных и
энергосберегающих технологий обезвреживания жидких отходов, обеспечивающих минимальное
отрицательное воздействие на окружающую среду – одна из приоритетных задач современной
экономики [3].
По соотношению «цена/нефтеемкость», определяющему экономическую эффективность
применения технологии и новые подходы к организации энерго - и ресурсосберегающих способов
очистки сточных вод будут способствовать значительному оздоровлению экологической обстановки
нефтегазоносных и нефтеперерабатывающих регионов Казахстана.
В связи свышеизложенным разработка технологии комплексной очистки сточных вод от нефти
и нефтепродуктов является одной из приоритетных научных задач
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
1. Корте Ф., Бахадир М., Клайн В., Лай Я.П., Парлар Г., Шойнерт И. Экологическая химия. Основы и
концепции / –Пер с нем. - М.: Мир, 1997 – 396 с.
2. Яковлев С.В., Карелин Я.А., Ласков Ю.М., Воронцов Ю.В. Очистка производственных сточных вод // -
М.: Стройиздат, 1985. – 335 с.
3. Управление водными ресурсами в Казахстане: анализ, современное состояние, сравнения,
рекомендации.//Информационно-аналитический обзор независимых экспертов.- Алматы, 2007. – 208 с.
304
УДК 628.3
ОЦЕНКА ЭКОЛОГИЧЕСКОЙ ОПАСНОСТИ СТОЧНЫХ ВОД
ПИЩЕВОЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ
Ахметова С.О., рук. к.т.н., доцент, Токашева А.Т., студент, Адильбай А.Т.,студент
Алматинский технологический университет, г. Алматы, Республика Казахстан
E-mail: sunrise_kz@mail.ru
Развитие промышленности, стремительное освоение некогда заповедных районов в ряде
случаев нанесли природе неисправимый ущерб. Сброс промышленных сточных вод приводит к
загрязнению естественных водоемов. Наиболее интенсивному антропогенному воздействию
подвергаются пресные поверхностные воды суши (реки, озера, болота и др.). Огромное количество
загрязняющих веществ вносится в поверхностные воды со сточными водами различных предприятий,
в том числе и пищевой промышленности. Сточные воды пищевой промышленности занимают среди
стоков других производств одно из первых мест по объему и концентрации загрязнений [1,4].
Сточные воды мясной, молочной и пивоваренной промышленности занимают по загрязнениям
одно из первых мест среди других видов пищевой промышленности [2-3]. Все количество воды,
потребляемое на различные технологические процессы, отводится из предприятий в виде сильно
загрязненных сочных вод.
В мясной промышленности образуются два основных потока сточных вод - производственные
и бытовые. Из общего объема сточных вод объем производственных стоков составляет 70-75 %, не
содержащих жир 4-8 %, а условно чистых 14-18 %. Объем сточных вод 8-12 % [5] .
В пробе общего стока мясоперерабатывающего предприятия содержится, мг/л: 526 взвешенных
веществ, 46,5 жиров, 320 эфироизвлекаемых, 1,7 алюминия, 2,3 нефтепродуктов, 2,9 железа, 56
кальция, 0,15 меди, 94 натрия, 0,12 никеля, 0,2 стронция, 1,9 цинка, 1020 плотного осадка, 2,4
сероводорода и сульфидов, 1600 сухого остатка, 2,7 фосфатов, 35 фосфора общего, 1,4 фторидов, 95
хлоридов, 9,7 азота аммонийных солей, 2,1 азота нитратов. ХПК и БПК пробы составляют
соответственно 2450 и 1020 мг/л, рН = 7,4.
Сточные воды предприятий мясной промышленности имеют высокую степень бактериальной
обсемененности. Особую опасность представляют содержащиеся в них патогенные микроорганизмы
– кишечная палочка, яйца глистов, сибирская язва и другие. Поэтому перед сбросом в водоемы или
на земляные площадки сточных вод предприятий мясной промышленности их необходимо
подвергать механической и биологической очистке и обеззараживанию [6] .
Сточные воды, сбрасываемые предприятиями молочной промышленности, можно разделить на
четыре вида: производственные, хозяйственно-бытовые, теплообменные, ливневые. Соотношение
количеств отдельных видов сточных вод складывается на каждом молочном предприятии по-
разному, и состав их меняется в зависимости от времени года. Самое большое количество
загрязнений содержится в сточных водах в летние месяцы.
Производственные сточные воды являются наиболее загрязненными. Они образуются в
результате различных технологических операций, а также при мойке емкостей и уборке
производственных помещений. Их нагрузка по БПК
5
зависит от ряда факторов и при экономном
хозяйствовании (без спуска побочных продуктов в канализацию) колеблется в пределах от 500 до
2000 г О
2
на 1 м
3
. Хозяйственно-бытовые сточные воды составляют большую часть общего
количество сточных вод. Их нагрузка, выраженная в БПК
5
, составляет в среднем 400 г О
2
на 1 м
3
.
Теплообменные сточные воды относятся к группе так называемых условно чистых вод. Нагрузка
теплообменных вод по БПК
5
около 20 г О
2
на 1 м
3
. Ливневые сточные воды образуются из
атмосферных осадков, которые, проходя через околоземные слои воздуха, улавливают пыль, газы,
продукты неполного сгорания топлива. Их нагрузка по БПК
5
колеблется в пределах от 30 до 100 г О
2
на 1 м
3
. Самыми опасными для водоемов являются сточные воды, сбрасываемые при производстве
казеина, твердых сыров и творога. В результате биохимического окисления органические
соединения, содержащиеся в сточных водах, из водоемов поглощают большое количество кислорода,
в результате чего фауна и флора водоемов могут погибнуть [7] .
Наиболее существенная часть в водном балансе пивоваренных заводов приходится на
теплообменные воды. Температура общих сточных вод пивоваренных заводов близка к 20
о
С. Реакция
почти нейтральная, период времени, в течение которого они загнивают, очень короткий и составляет
305
2-3 ч. Сточные воды содержат сравнительно большое количество биогенных элементов: азота,
фосфора и калия. Это имеет большое значение при сельскохозяйственном использовании сточных
вод и при их биологической очистке [4, 7-8].
Главным с гигиенических позиций требованием к качеству питьевой воды является ее
безопасность в эпидемическом отношении. Другими словами, вода не должна вызывать заболеваний,
обусловленных действием биологического фактора (загрязнителя). По данным ВОЗ, около 80% всех
инфекционных болезней в мире связано с неудовлетворительным качеством питьевой воды и
нарушениями санитарно-гигиенических норм водоснабжения. Так, на планете количество
заболевших от использования загрязненной воды приближается к 2 млрд. человек.
Водным путем передается большинство кишечных инфекций: брюшной тиф, дизентерия,
паратифы, сальмонеллезы, холера и др. Доказана роль воды при распространении эпидемического
гепатита А (болезнь Боткина) и полиомиелита, являющихся вирусными заболеваниями, большой
группы так называемых антропозоонозов, передающихся от больного животного человеку.
Всплеск заболеваний вызывают многие химические вещества, растворенные в наших прудах,
озерах, реках. Железо провоцирует сердечно–сосудистые болезни, кадмий разрушает структуру ДК.
Никель поражает кожу. Цинк выводит из строя почки. Алюминий парализует центральную нервную
и иммунную системы (особенно у детей) [9-10].
Борьба против загрязнения, засорения и истощения вод должна проводиться всеми доступными
в современных условиях мерами и средствами, путем осуществления предупредительных мер по
охране вод и ликвидации существующих причин их загрязнения, засорения и истощения.
В ходе работы оценена экологическая опасность сточных вод пищевой промышленности.
Рассмотрены основные компоненты сточных вод пищевой промышленности. Оценено влияние
сточных вод пищевой промышленности на состояние природных вод, на растительный и животный
мир водоемов. Выяснено, что загрязняющие вещества, попадающие в водные объекты вместе со
сточными водами, вызывают серьезные нарушения в водных экосистемах.
Рассмотрено влияние загрязненных вод на здоровье человека. Выяснено, что многие вирусные
заболевания передаются при использовании загрязненных вод. Многие соединения вызывают
нарушения в работе внутренних органов.
Рассчитан предельно допустимый сброс вредных веществ в водный объект на основе данных о
составе сточных вод с мясоперерабатывающего предприятия. Выявлено, что в основном, все
вещества превышают предельно-допустимую концентрацию. Наиболее высокий предельно-
допустимый сброс имеют взвешенные вещества, БПК
полн
и сульфаты, остальные элементы имеют
достаточно низкое значение ПДС.
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
1. Анцыпович Н.С. Охрана природы на предприятиях мясной и молочной промышленности. – М:
Агропромиздат, 1986. – 286 с.
2. Гавриленков А.Ч. Экологическая безопасность пищевых производств. – С-П.: Гиорд, 2006. – 272 с.
3. Репин Б.Н. Биологические пруды для очистки сточных вод пищевой промышленности. – М: Пищевая
промышленность, 1977. – 208 с.
4 Кац. Вода и сточные воды пищевой промышленности. - М: Пищевая промышленность, 1979. – 438 с.
5 Пальгунов Н.В., Абрамов А.Н. Очистка сточных вод мясоперерабатывающих заводов // Экология и
промышленность России.- 2000. - №12. – С.4-6.
6. Собгайда Н.А., Данилова Е.А.. Очистка сточных вод малых предприятий мясоперерабатывающей
промышленности // Экология и промышленность России. – 2005.- №2. – С.18-19.
7. Лозановская И.Н. Экология и охрана биосферы при химическом загрязнении. – М: Высшая школа,
1998. – 287 с.
8. Лоренц В.И. Очистка сточных вод предприятий пищевой промышленности. Киев, 1972. – 188 с.
9. Львович М.И. Вода и жизнь. – М: Мысль, 1986. – 254 с.
10 Ревелль П., Ревелль Ч. Среда нашего обитания. Книга 2 Загрязнение воды и воздуха. – М: Мир, 1995.- 196 с.
306
ƏОЖ
633. 16:581.1
Достарыңызбен бөлісу: |