- сурет. А+ВС=АВ+С реакциясының потенциалдық энергия бетінің

 Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия 
ұлттық университеті 
Пәннің оқу – әдістемелік кешені 
Басылым: 
бесінші 
ЕҰУ Ф 703-08-15. ПОӘК. Бесінші басылым 
Энергия бетінің картасынан екі Р
1
және Р
2
алқапты көреміз, Р
1
алқабы А + 
ВС жүйесіне, Р
2
алқабы АВ + С жүйесіне тән. Реакциялық жүйе Р
1
-ден Р
2
-ге 
өтуі үшін энергиялық тосқауылдан немесе энергия бөгетінен өтіп, қолайлы 
энергиялық жолмен Р нүктесі арқылы жүруі тиіс. Р нүктесі және оның айналасы 
аралық активті комплекстің өмір сүретін облысы. Аралық активті комплекс Р
1 
және Р
2
алқаптарындағы молекулаларға қарағанда тұрақсыз құрылым. 
Активті комплекстің Р
1
және Р
2
- дегі молекулаларға қарағанда қосымша 
еркіндік дәрежесі болатындықтан, ол жарты тербеліс жасап, энергия 
диаграммасы бойынша Р - ден Р
2
- ге дейін қозғалып реакция өніміне ыдырайды. 
Потенциалдық энергияның Р
1 
мен Р аралығындағы айырмасы активтену 
энергиясына (Е
а
) тең, осы активтену энергиясының арқасында молекулалар 
потенциалдық тосқауылдан өтіп реакция өнімін береді. Бұл жағдай реакция 
профилі (реакция қыры) деп аталатын графиктен жақсы көрінеді (2- сурет). 
Активті комплекс немесе өтпелі күй теориясы химиялық реакцияның 
қарапайым актісінде молекулалар бір-бірімен жақындасқан кезде олардың 
химиялық байланыстары өзгеретіні туралы, сонымен қатар, потенциалдық 
энергия беті және реакция координатасы дейтін ұғымдар туралы түсінік беретін 
сапалық теория. 
Потенциалдық энергия бетін анықтау өте күрделі математикалық 
есептеулерді қажет ететін болғандықтан көбінесе абсолюттік жылдамдықтар 
теориясы пайдаланылады. 
Абсолюттік жылдамдықтар теориясын (АЖТ) қарастырайық. Кез келген 
бөлшектің толық (Ет) энергиясы потенциалдық, тербелмелі, ілгерілмелі, 
айналмалы 
қозғалыстардың 
энергияларының 
қосындысына 
тең: 
Е
т
=Е
пот.
+Е
терб.
+Е
ілг
+Е
айн
., 
мұнда 
Е
пот.
=Е
яд.ай
+
Е
электр
,-бөлшектердің 
потенциалдық 
энергиясы; Е
терб
, Е
ІЛГ
,
Е
айн
- бөлшектің тербелмелі, ілгерілмелі, айналмалы 
қозғалыстарының энергиясы, олардың қосындысы бөлшектің кинетикалық 
энергияларын береді, Е
яд
.
ай.
, Е
электр
- ядерлік және электрондық айналу энергиялары. 
Молекуланың химиялық кезіндегі қозғалысында алдымен кинетикалық 
қозғалыс энергиясы (Е
к
) өседі, содан соң жолының белгілі бір бөлігінде 
потенциалдық энергиясы (Е
а
) өседі, бұл кезде Е
пот.
Е
кин
, одан әрі қозғалысында 
кинетикалық энергия толығымен потенциалдық энергияға айналады, сөйтіп 
потенциалдық энергия реакцияның жүрісі мен координатын анықтайды.

жүктеу/скачать 1,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: