Строительные нормы и правила строительная терминология

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
207 
принимаемое для выполнения их расчета. 
қабылданған олардың ықшамдалған бейнесі. 
Схемы инженерной защиты
 (генеральные, деталь-
ные, специальные) – проектный материал, разра-
ботанный  с  целью  определения  и  обоснования 
оптимального  комплекса  инженерной  защиты, 
его  укрупненной  ориентировочной  стоимости  и 
очередности осуществления. 
 
Инженерлік  қорғаныш  сұлбалары 
(негізгі, 
бөлшектелген, 
арнайы) – инженерлік 
қорғаныштың 
оңтайлы 
кешенін, 
оның 
ірілендірілген  бағдарлау  бағасын  және  жүзеге 
асыру кезегін анықтау мен негіздеу мақсатында 
әзірленетін жобалық материал. 
Сырой осадок сточных вод -
 осадок из первичных 
отстойников. 
 
Ақаба  сулардың  шикі  тұнбасы – 
алғашқы 
тұндырғыштардағы тұнба. 
Съемка  (топографическая  съемка) – 
комплекс 
работ, 
выполняемых 
с 
целью 
получения 
съемочного  оригинала  топографической  карты 
или  плана,  а  также  получение  топографической 
информации в другой форме. 
 
Түсіру 
(топографиялық 
түсіру) – 
топографиялық  картаның  немесе  жоспардың 
түсіру  түпнұсқасын  алу  үшін,  сондай-ақ  басқа 
да  түрде  топографиялық  мәліметтер  алу  үшін 
жүргізілетін жұмыстар кешені. 
Съемочная  точка – 
точка,  с  которой  выполняют 
съемку данного участка местности. 
 
Түсіру  нүктесі – 
берілген  жер  телімінің 
түсіруін жүргізетін нүкте. 
СЭС – 
санитарно-эпидемиологическая служба. 
 
СЭҚ – 
санитарлық-эпидемиологиялық 
қызмет. 
Таль – 
подвесное  грузоподъемное  устройство, 
укрепленное 
стационарно 
на 
неподвижной 
конструкции  либо  закрепленное  на  приводной 
тележке, 
перемещающейся 
по 
подвесному 
монорельсовому пути (ездовой балке). 
 
Таль – 
қозғалмайтын  құрылымға  орнықты 
бекітілген,  не  аспалы  жалғыз  рельсті  жолмен  
(жүріс  арқалықтарымен)  жылжитын  жетек 
арбаға  бекітілген  аспалы  жүк  көтеретін 
құрылғы. 
Тамбур
 – проходное  помещение  между  дверями, 
служащее  для  защиты  от  проникания  холодного 
воздуха,  дыма  и  запахов  при  входе  в  здание, 
лестничную клетку или другие помещения. 
 
Тамбур
 – ғимаратқа,  баспалдақ  алаңшасына 
немесе  басқа  бөлмелерге  кіруде  суық  ауаның, 
түтіннің және иістің енуінен қорғайтын есіктер 
арасындағы өтпелі бөлме. 
Тамбур-шлюз
 – тамбур, 
оборудованный 
специальными 
устройствами, 
устраняющими 
возможность  проникания  огня,  дыма,  газов, 
паров, пыли и других вредных веществ из одного 
помещения  в  другое,  а  также  для  поддержания 
заданных 
параметров 
воздушной 
среды 
в 
помещениях. 
 
Тамбур-шлюз
 – оттың,  түтіннің,  газдың, 
будың,  шаңның  және  басқа  да  зиянды 
заттардың  бір  бөлмеден  екінші  бөлмеге  өтуін 
болдырмайтын, 
арнайы 
құрылғылармен 
жабдықталған,  сондай-ақ  бөлмелерде  берілген 
ауа параметрлерін сақтауға арналған тамбур. 
Тампонаж
 – процесс  нагнетания  твердеющих 
растворов в трещинах горных пород. 
 
Тығындау – 
тау 
жыныстарының 
сызаттарында  қатайатын  ерітінділерді  айдау 
процесі. 
Тампонажный 
цемент
 – разновидность 
портландцемента, 
изготовляемая 
совместно 
тонким измельчением клинкера и гипса, иногда с 
включением специальных добавок. 
 
Тығындаушы  цемент – 
клинкерді  және  гипсті 
бірге 
жұқалап 
майдалау, 
кейде 
арнайы 
қоспаларды 
қосу 
арқылы 
дайындалатын 
портландцементтің түрі. 
Тарификация  работы – 
отнесение  видов  труда  к 
тарифным  разрядам  или  квалификационным 
категориям в зависимости от сложности труда. 
 
Жұмысты  тарифтеу – 
еңбек  күрделілігіне 
байланысты 
еңбек 
түрлерін 
тарифтік 
разрядтарға  немесе  біліктілік  санаттарына 
жатқызу. 
Тарифная 
сетка
 – шкала 
тарифных 
коэффициентов,  отнесенных  к 1-му  разряду 
рабочего. 
 
Тариф  торы
 – жұмысшының 1-і  разрядына 
жатқызылған тарифтік еселеуіштер шкаласы. 
Тахеометр – 
геодезический 
прибор 
для 
измерения горизонтальных и вертикальных углов, 
длин, 
превышений 
измеряемых 
точек, 
горизонтальных 
положений, 
приращений 
координат при топографических съемках, а также 
в инженерной геодезии. 
 
Тахеометр – 
топографиялық түсірулер кезінде 
горизонталь  және  вертикаль  бұрыштарды, 
ұзындықтарды,  өлшенетін  нүктелердің  биіктік 
айырымдарын, 
горизонталь 
орналасуын, 
координаталар  өсімшесін  өлшеуге  арналған, 
сондай-ақ 
инженерлік 
геодезиядағы 
геодезиялық аспап. 
Тахеометрическая  съемка
 – способ  определения 
положения  точки  на  местности  в  плане  и  по 
высоте  одним  визированием  трубой  тахеометра 
на 
геодезическую 
рейку, 
установленную 
в 
определяемой  точке  (пикете).  Тахеометрическая 
съемка,  как  один  из  видов  топографической 
съемки, называется тахеометрией. 
 
Тахеометриялық 
түсірім 
–
анықталатын 
нүктеде  (пикетте)  орнатылған  геодезиялық 
рейкаға  тахеометр  түтігімен  бір  рет  сызу 
арқылы  биіктігі  бойынша  және  планда  жер 
бетіндегі  нүктенің  орнын  анықтау  тәсілі. 
Тахеометриялық 
түсірім 
 
топографиялық 
түсірудің  бір  түрі  ретінде    тахеометрия  деп 
аталады. 
Твердая  агрессивная  среда – 
среда,  агрессивное 
воздействие  которой  определяется  составом  и 
 
Қатты  жеміргіш  орта – 
жеміргіш  әсері  оның 
қатты  фазасының  құрамымен  және  қасиетімен 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
208 
свойствами ее твердой фазы. 
анықталатын орта. 
Твердение  полимеров
 – процесс,  при  котором 
реакционноспособные  олигомеры  необратимо 
превращаются  в  твердые  нерастворимые  и 
неплавкие трехмерные полимеры. 
 
Полимерлердің  қатаюы -  
реакцияға  түсуге 
қабілетті  олигомерлер  қатты  ерімейтін  және 
балқымайтын 
үш 
өлшемді 
полимерлерге 
айналатын қайтымсыз  процесс. 
Твердение 
цементного 
теста – 
процесс 
формирования  прочной  структуры  цементного 
камня. 
 
Цемент  қамырының  қатуы – 
цемент  тасының 
берік құрылымының қалыптасу процесі. 
Твердое  покрытие – 
дорожное  покрытие  в 
составе 
дорожных 
одежд 
капитального, 
облегченного и переходного типов. 
 
Қатты  жабын -  
күрделі,  жеңілдетілген  және 
өтпелі типті жол төсеніштері құрамындағы жол 
жабыны. 
Твердое  тело
 – агрегатное  состояние  вещества, 
отличающееся 
стабильностью 
формы 
и 
характером теплового движения атомов, которые 
совершают 
малые 
колебания 
вокруг 
фиксированных положений равновесия. 
 
Қатты  дене – 
тепе-теңдіктің  орнықты  қалпы 
маңайында 
шағын 
тербелістер 
жасайтын 
атомдардың  пішіні  мен  жылулық  қозғалысы 
сипатының  тұрақтылығымен  ерекшеленетін 
заттың агрегаттық күйі. 
Твердость
 – свойство 
материалов 
сопротивляться  пластической  деформации  или 
хрупкому  разрушению в  поверхностном  слое  при 
местных контактных силовых воздействиях. 
 
Қаттылық
 – материалдардың  пластикалық 
деформацияға 
немесе 
жергілікті 
түйіскен 
күштер әсері кезіндегі морт бұзылуларға қарсы 
тұру қасиеті. 
Твердые 
растворы
 – однородные 
кристаллические 
и 
аморфные 
вещества, 
состоящие 
из 
нескольких 
компонентов 
и 
сохраняющие 
однородность 
при 
изменении 
соотношений 
между 
компонентами 
в 
определенном интервале концентраций. 
 
Қатты ерітінділер – 
бірнеше компоненттерден 
тұратын  және  концентрацияның  белгілі  бір 
аралығында  компоненттер  қатынасын  өзгерту 
кезінде  біртектілікті  сақтайтын  кристалл  және 
аморфты біртекті заттар.  
Твердые  сплавы
 – износостойкие  материалы  с 
высокими  твердостью,  прочностью,  режущими  и 
другими 
свойствами, 
сохраняющимися 
при 
нагреве до высоких температур. 
 
Қатты    қорытпалар – 
жоғары  температураға 
дейін  қыздыру  кезінде  кесетін  және  басқа 
қасиеттері  сақталатын,  қаттылығы,  беріктігі 
жоғары, тозуға төзімді материалдар. 
Текстолит
 – слоистый  пластик  на  основе  ткани, 
пропитанной полимерным связующим, например, 
феноло- или крезоло-формальдегидной смолой. 
 
Текстолит – 
полимерлі  байланыстырғышпен, 
мысалы, фенол- немесе крезолоформальдегидті 
шайыр  сіңірілген  мата  негізіндегі  қатпарлы 
пластик. 
Текстура
 – преимущественно 
ориентация 
кристаллических 
зерен 
(кристаллов) 
в 
поликристаллах 
или 
молекул 
в 
твердых 
аморфных телах (жидких кристаллах, полимерах), 
приводящая к анизотропии свойств материалов. 
 
Текстура – 
материалдар 
қасиетінің 
анизотропиясына  әкеп  соқтыратын  қатты 
аморфты  денелердегі  (сұйық  кристалдарда, 
полимерлерде) 
молекулалардың 
немесе 
поликристалдардағы  кристалл  түйіршіктердің 
(кристалдардың) басты бағдары. 
Текстура  древесины
 – естественный  рисунок 
древесины;  зависит  от  направления  разреза  и 
породы дерева. 
 
Ағаш  текстурасы -  
ағаштың  табиғи  суреті;  ол 
ағаш түріне және  қима бағытына байланысты. 
Тектонические 
дизъюнктивные 
нарушения
 — 
нарушения  сплошности  массива  горных  пород, 
выражающиеся  в  перемещении  блоков  пород 
относительно  друг  друга  по  плоскости  разрыва 
сместителя. 
 
Тектоникалық  дизъюнктивтік  бұзылулар – 
ығыстырғыштың 
үзілу 
беті 
бойынша 
жыныстар  блогының  бір-біріне  қатысты  орын 
ауыстыруы  негізінде  тау  жыныстары  массиві 
тұтастығының бұзылуы. 
Текучесть
 – свойство сред пластически или вязко 
деформироваться  под  действием  механических 
напряжений.  Текучесть – величина,  обратная 
вязкости. 
 
Аққыштық – 
ортаның  механикалық  кернеу 
ықпалынан 
пластикалық 
немесе 
тұтқыр 
деформациялану 
қасиеті. 
Аққыштық – 
тұтқырлыққа кері шама. 
Текущий 
ремонт 
здания 
(сооружения, 
оборудования, коммуникаций, объектов жилищно-
коммунального 
назначения) – 
ремонт, 
выполняемый  для  восстановления  исправности 
или  работоспособности  здания  (сооружения, 
оборудования, 
коммуникаций, 
объектов 
жилищно-коммунального 
назначения), 
частичного восстановления его ресурса с заменой 
или 
восстановлением 
составных 
частей 
ограниченной 
номенклатуры 
в 
объеме, 
установленном 
нормативной 
и 
технической 
документацией. 
 
Ғимаратты 
(имаратты, 
жабдықты, 
коммуникацияларды,  тұрғын  үй-коммуналдық 
мақсаттағы  нысандарды)  ағымдық  жөндеу - 
ғимараттың 
(имараттың, 
жабдықтың, 
коммуникациялардың, 
тұрғын 
үй-
коммуналдық 
мақсаттағы 
нысандардың) 
жарамдылығын 
немесе 
жұмыс 
қабілетін 
қалпына 
келтіру, 
құраушы 
бөлшектердің 
шектеулі 
атаужүйесін 
нормативтік 
және 
техникалық  құжаттамада  белгіленген  көлемде 
ауыстыру  немесе  қалпына  келтіру  арқылы 
оның  ресурсын  ішінара  қалпына  келтіру  үшін 
орындалатын жөндеу. 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
209 
Телевизионная 
башня
 – опора 
(обычно 
металлическая, 
железобетонная 
или 
комбинированная), 
на 
вершине 
которой 
устанавливаются 
антенны 
передающей 
телевизионной 
станции, 
а 
также 
антенны 
радиовещания,  радиотелефонов  и  радиорелейной 
связи,  иногда  приборы  для  метеорологических 
наблюдений. 
 
Теледидар мұнарасы – 
төбесінде хабар беретін 
теледидар  станцияның  антеннасы.  сондай-ақ 
радиохабар, 
радиотелефондар 
және 
радиорелелік  байланыс  антенналары,  кейде 
метеорологиялық 
бақылауға 
арналған 
аспаптар  орнатылатын  тірек  (әдетте  металл, 
темірбетон немесе құрама). 
Телевизионный  центр
,  телецентр – комплекс 
сооружений  с  техническим  оборудованием  для 
подготовки и передачи программ телевизионного 
вещания. 
 
Теледидар 
орталығы, 
телеорталық – 
теледидар 
хабарлары 
бағдарламаларын 
дайындауға  және  беруге  арналған  техникалық 
жабдықтары бар имараттар кешені. 
Телефонная 
сеть
 – комплекс 
технических 
сооружений  и  оборудования  для  осуществления 
телефонной  связи,  состоящий  из  телефонных 
узлов 
связей 
(телеф. 
станций, 
подстанций, 
концентраторов и др.), линий связи и телефонных 
аппаратов (абонентских установок). 
 
Телефон  желісі -  
байланыстың  телефон 
тораптарынан 
(телефон 
станцияларынан, 
қосалқы 
телефон 
станцияларынан,  
шоғырландырғыштардан  және  т.б.),  байланыс 
жолынан 
және 
телефон 
аппараттарынан 
(абоненттік қондырғылардан) тұратын телефон 
байланысын 
жүзеге 
асыруға 
арналған 
техникалық имараттар мен жабдықтар кешені. 
Температура 
возгорания
 – самая 
низкая 
температура,  при  которой  материалы  могут 
возгораться от источника зажигания. 
 
Жану 
температурасы
 – материалдың 
тұтандыру 
көзінен 
жанатын 
ең 
төменгі 
температурасы. 
Температура  самовозгорания
 – самая  низкая 
температура,  при  которой  материалы  могут 
возгораться без источника зажигания. 
 
Өзі  жану  температурасы
 – материалдың 
тұтандыру  көзінсіз  жануы  мүмкін  ең  төменгі 
температура. 
Температурные 
напряжения
, 
термические 
напряжения – напряжения 
механические, 
возникающие 
в 
твердом 
теле, 
вследствие 
неравномерного  распределения  температуры  в 
различных  его  частях  или  из-за  ограничения 
возможности теплового расширения (или сжатия) 
со  стороны  окружающих  частей  тела  или  со 
стороны  других  тел,  окружающих  данное  тело 
(напр.,  растягивающие  напряжения  в  натянутом 
между  неподвижными  опорами  проводе  при  его 
охлаждении). 
 
Температуралық 
кернеулер, 
термиялық 
кернеулер – қатты 
дене 
бөліктерінде 
температураның  біркелкі  таралмауы  немесе 
дененің қоршаушы бөліктері тарапынан немесе 
осы 
дене 
айналасындағы 
басқа 
денелер 
тарапынан 
(мысалы, 
тұрақты 
тіреулер 
арасында керілген сымның салқындауы кезінде 
созылу  кернеуі)  жылулық  кеңею  (немесе 
сығылу)  мүмкіндігінің  шектелуі  салдарынан 
туындайтын механикалық кернеу. 
Темплет – 
изделие,  являющееся  двухразмерным 
изображением  предмета  в  виде  упрощенной 
ортогональной 
проекции 
в 
установленном 
масштабе. 
В 
зависимости 
от 
материала 
различают:  прозрачный  темплет;  непрозрачный 
темплет. 
 
Темплет -  
белгіленген 
масштабтағы 
оңайлатылған 
ортогональдық 
проекция 
түріндегі  заттың  екі  өлшемді  кескіні  болып 
табылатын  бұйым.  Материалға  байланысты 
мөлдір  темплет;  мөлдір  емес  темплет  болып 
бөлінеді. 
Тендерная документация – 
комплект документов, 
содержащих 
исходную 
информацию 
о 
технических,  коммерческих,  организационных  и 
иных  характеристиках  объектов  строительства  и 
предметов  торгов,  а  также  об  условиях  и 
процедуре торгов. 
 
Тендерлік 
құжаттама – 
құрылыс 
нысандарының 
және 
саудаласу 
затының 
техникалық, 
коммерциялық, 
ұйымдастыру 
және  өзге  сипаттамалары  туралы,  сондай-ақ 
саудаласу  шарттары  мен  рәсімдері  туралы 
бастапқы 
ақпараттан 
тұратын 
құжаттар 
жиыны. 
Тензодатчик
 – датчик, 
воспринимающий 
деформацию  твердого  тела,  преобразующий  ее  в 
электрический 
сигнал 
и 
передающий 
для 
регистрации. 
 
Тензодатчик – 
қатты  дененің  деформациясын 
қабылдайтын, 
оны 
электр 
сигналына 
айналдыратын  және  тіркеу  үшін  беретін 
датчик. 
Тензометр
 – прибор, 
применяемый 
для 
исследования 
распределения 
деформаций 
в 
деталях  машин,  конструкций  и  сооружений,  а 
также при механических испытаниях материалов. 
 
Тензометр – 
машина 
бөлшектерінде, 
құралымдарда  және  имараттарда,  сондай-ақ 
материалдарды  механикалық  сынау  кезінде 
деформацияның 
таралуын 
зерттеу 
үшін 
қолданылатын аспап. 
Теодолит
 – геодезический прибор для измерения 
на  местности  горизонтальных  и  вертикальных 
углов. 
 
Теодолит – 
жер  бетінде  горизонталь  және 
вертикаль  бұрыштарды  өлшеуге  арналған 
геодезиялық аспап. 
Теодолитная 
съемка
 – горизонтальная 
геодезическая  съемка  местности,  выполняемая 
при  помощи  теодолита  и  мерной  ленты  (или 
 
Теодолиттік  түсірім – 
теодолиттің  және 
өлшеуіш  таспаның  (қашықтық  өлшеуіштің) 
көмегімен 
орындалатын 
жер 
бетінің 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
210 
дальномера). 
горизонталь геодезиялық түсірімі. 
Тепловая  изоляция
 – защита  зданий,  тепловых 
промышленных  установок  (или  их  отдельных 
частей),  холодильных  камер,  трубопроводов  и 
т.п.  от  нежелательного  теплового  обмена  с 
окружающей средой. 
 
Жылу  оқшаулау – 
ғимараттарды,  жылулық 
өнеркәсіптік  қондырғыларды  (немесе  олардың 
жекелеген  бөліктері),  тоңазыту  камераларын, 
құбырларды  және  т.с.с.  қоршаған  ортамен 
қажетсіз жылу алмасудан қорғау. 
Тепловая  сеть
 – система  теплоизолированных 
трубопроводов 
(теплопроводов) 
централизованного  теплоснабжения,  по  которым 
теплота  переносится  теплоносителем  (горячей 
водой или паром) от источника к потребителям. 
 
Жылу 
желісі – 
жылу 
жылу 
көзінен 
тұтынушыларға  жылу  тасымалдағыштармен 
(ыстық 
су 
немесе 
бу) 
тасымалданатын 
орталықтандырылған жылумен жабдықтаудың 
жылу 
оқшауланған 
құбырлар 
(жылу 
құбырлары) жүйесі.  
Тепловая 
электростанция 
(ТЭС)
 – 
электростанция, вырабатывающая электрическую 
энергию  в  результате  преобразования  тепловой 
энергии, 
выделяющейся 
при 
сжигании 
органического топлива. 
 
Жылу 
электростанциясы 
(ЖЭС) – 
органикалық  отынды  жағу  кезінде  бөлінетін 
жылу  энергиясын  түрлендіру  нәтижесінде 
электр энергиясын өндіретін электр станциясы. 
Тепловое 
движение
 – беспорядочное 
(хаотическое)  движение  микрочастиц  (молекул, 
атомов, электронов и др.), из которых состоят все 
тела. 
 
Жылулық  қозғалыс – 
денелерді  құрайтын 
микробөлшектердің 
(молекулалардың, 
атомдардың,  электрондардың  және  т.б.)  ретсіз 
(хаостық) қозғалысы. 
Тепловое 
излучение
 – электромагнитное 
излучение, испускаемое веществом (телом) за счет 
его 
внутренней 
энергии; 
определяется 
термодинамической температурой и оптическими 
свойствами вещества. 
 
Жылулық  сәулелену – 
заттың  (дененің)  ішкі 
энергиясы 
есебінен 
шығарылатын 
электромагниттік 
сәулелену, 
ол 
заттың 
термодинамикалық  температурасымен  және 
оптикалық қасиеттерімен анықталады. 
Тепловое  напряжение
  поверхности  нагрева – 
отношение 
теплового 
потока, 
проходящего 
сквозь  тепловоспринимающую  поверхность,  к 
площади этой поверхности. 
 
Қыздыру  беттерінің
  жылулық  кернеуі  –  жылу 
қабылдайтын 
бет 
арқылы 
өтетін 
жылу 
ағынының осы беттің ауданына қатынасы. 
Тепловое  равновесие
,  термическое  равновесие – 
состояние  термодинамической  системы,  при 
котором  все  ее  части  имеют  одну  и  ту  же 
температуру.  Иногда  под  тепловое  равновесие 
понимают равновесие термодинамическое. 
 
Жылулық  тепе-теңдік, 
термиялық  тепе-теңдік 
– 
термодинамикалық 
жүйенің 
барлық 
бөліктерінде бірдей температура болатын күйі. 
Кейде 
жылулық 
тепе-теңдік 
термодинамикалық 
тепе-теңдік 
дегенді 
білдіреді. 
Тепловое  расширение
 – изменение  размеров  и 
формы  тела  при  изменении  его  температуры 
(обычно при постоянном давлении). 
 
Жылулық  ұлғаю – 
дене  температурасының 
өзгеруі кезінде (әдетте, тұрақты қысым кезінде) 
оның өлшемі мен пішінің өзгеруі. 
Тепловой  баланс
 – сопоставление  прихода  и 
расхода  тепловой  энергии  при  анализе  тепловых 
процессов  в  различных  тепловых  устройствах 
(котлах,  паровых  и  газовых  турбинах,  печах  и 
пр.). 
 
Жылу балансы – 
түрлі жылу құрылғыларында 
(қазандықтарда,  бу  және  газ  турбиналарында, 
пештерде  және  т.б.)  жылу  процестерін  талдау 
кезінде 
жылу 
энергиясының 
кірісі 
мен 
шығысын салыстыру. 
Тепловой 
пожарный 
извещатель – 
автоматический 
 
пожарный 
 
извещатель, 
реагирующий 
на 
определенное 
значение 
температуры и (или)  скорости ее нарастания. 
 
Жылулық  өрт  хабарлағыш – 
температураның 
және 
(немесе) 
оның 
жоғарылау 
жылдамдығының  белгілі  бір  мәніне  қатысты 
автоматты өрт хабарлағыш. 
Тепловой поток
 – поток энергии, переносимый в 
процессе теплообмена. 
 
Жылу  ағыны – 
жылу  алмасу  процесінде 
тасымалданатын  энергия ағыны. 
Тепловыделение  цемента – 
количество  теплоты, 
выделяемое при гидратации цемента. 
 
Цементтің 
жылу 
бөлуі – 
цементті 
гидратациялау 
кезінде 
бөлінетін 
жылу 
мөлшері. 
Теплоемкость
 – величина,  равная  отношению 
количества  теплоты  δQ,  сообщаемого  телу 
(системе)  при  бесконечно  малом  изменении  его 
состояния  в  каком-либо  процессе,  к  вызванному 
им приращению температуры Т тела: С = δ Q /d Т. 
 
Жылу  сыйымдылығы – 
қандай  да  бір 
процесте  дене  күйінің  шексіз  аз  өзгеруі  кезінде 
денеге  (жүйеге)  берілетін  жылу  мөлшерінің  δQ 
оның әсерінен туындайтын дене температурасы 
Т өсімшесіне қатынасына тең болатын шама: С 
= δ Q /d Т. 
Теплозащитный  пожарный  костюм – 
пожарный 
защитный  костюм  от  тепловых  воздействий  при 
подходе  и  кратковременном  пребывании  в  очаге 
пожара. 
 
Жылудан  қорғайтын  өртке  арналған  костюм - 
өрт ошағына жақындау және онда қысқа уақыт 
болу  кезінде  жылулық  ықпалдан  қорғайтын 
өртке арналған костюм. 
Теплоизоляционные  материалы
 – материалы, 
имеющие низкую теплопроводность. 
 
Жылу  оқшаулағыш  материалдар – 
жылу 
өткізгіштігі төмен материалдар. 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
211 
Теплоноситель
 – движущаяся  жидкость  или 
газообразная  среда,  применяемая  для  передачи 
теплоты  от  более  нагретого  тела  к  менее 
нагретому. 
 
Жылу  тасымалдағыш – 
барынша  қызған 
денеден  қалыпты  қызған  денеге  жылудың 
берілуі 
үшін 
қолданылатын 
қозғалмалы 
сұйықтық немесе газтәріздес орта. 
Теплообмен
 – самопроизвольный  необратимый 
процесс  переноса  энергии  (в  форме  теплоты)  в 
пространстве  от  наиболее  нагретых  тел  (или 
участков тела) к менее нагретым. 
 
Жылу  алмасу – 
кеңістікте  барынша  қызған 
денелерден (немесе дене бөліктерінен) қалыпты 
қызған  денелерге  энергия  тасымалдануының 
(жылу  түріндегі)  өзінен-өзі  пайда  болатын 
қайтымсыз процесі. 
Теплообменник
 – аппарат  для  передачи  теплоты 
посредством  теплоносителя  от  среды  с  более 
высокой  температурой  к  среде  с  более  низкой 
температурой (нагреваемое тело). 
 
Жылу алмастырғыш – 
жоғары температуралы 
ортадан 
төмен 
температуралы 
ортаға 
(қыздырылатын  денеге)  жылу  тасымалдағыш 
арқылы жылу беруге арналған аппарат. 
Теплоотдача
 – конвективный  теплообмен  между 
движущейся  средой  и  поверхностью  ее  раздела  с 
другой  средой  (твердым  телом,  жидкостью  или 
газом). 
 
Жылу беру – 
қозғалмалы орта және оны басқа 
ортадан  (қатты  денеден,  сұйықтықтан  немесе 
газдан)  бөлетін  беті  арасындағы  конвективті 
жылу алмасу. 
Теплопередача
 – теплообмен  между  двумя 
теплоносителями  или  иными  средами  через 
разделяющую  их  твердую  стенку  или  через 
поверхность раздела между ними. 
 
Жылу  беріліс – 
екі  жылу  тасымалдағыш 
немесе  өзге  орталар  арасында  оларды  бөлетін 
қатты  қабырға  немесе  олардың  арасындағы 
бөлетін бет арқылы жылу алмасу. 
Теплопоглощающее стекло
 – стекло, содержащее 
оксид 
железа, 
благодаря 
чему 
обладает 
способностью поглощать тепловые (ИК) лучи. 
 
Жылу  сіңіретін  шыны – 
құрамында  темір 
тотығы  бар  шыны,  соның  нәтижесінде  жылу 
(ИК) сәулелерін сіңіреді. 
Теплопроводность
 – 1) перенос  энергии  в  форме 
теплоты  в  неравномерно  нагретой  среде  в 
результате теплового движения и взаимодействия 
составляющих  ее  частиц  (см.  Теплообмен); 2) 
величина,  характеризующаяся  теплопроводящие 
свойства 
материала 
и 
входящая 
в 
виде 
коэффициента  пропорциональности  в  Законе 
Фурье (обозначается λ). 
 
Жылу 
өткізгіштік – 
1) 
біркелкі 
қыздырылмаған  ортада  жылулық  қозғалыс 
және  оны  құрайтын  бөлшектердің  өзара  әсері 
нәтижесінде 
жылу 
түрінде 
энергия 
тасымалдануы  (Жылу  алмасуды  қараңыз.); 2) 
материалдың 
жылу 
өткізу 
қасиетін 
сипаттайтын 
және 
Фурье 
Заңына 
пропорционалдық  еселеуіші  түрінде  кіретін 
шама (λ белгіленеді). 
Теплоснабжение
 – снабжение теплом с помощью 
теплоносителя  (горячей  воды  или  пара)  систем 
отопления,  вентиляции,  горячего  водоснабжения 
жилых, общественных и промышленных зданий и 
технологических потребителей. 
 
Жылумен  жабдықтау
 – тұрғын  үй,  қоғамдық, 
өнеркәсіптік 
ғимараттарды 
және 
технологиялық 
тұтынушыларды 
жылыту, 
желдету,  ыстық  сумен  жабдықтау  жүйелерін 
жылу  тасымалдағышының  (ыстық  су  немесе 
бу) көмегі арқылы жылумен қамтамасыз ету. 
Теплота
,  количество  теплоты – энергетическая 
характеристика 
процесса 
теплообмена, 
измеряемая 
количеством 
энергии, 
которое 
получает 
(отдает) 
рассматриваемое 
тело 
(физическая система) в процессе теплообмена. 
 
Жылу, 
жылу  мөлшері – жылу  алмасу 
процесінде  қарастырылатын  дене  (физикалық 
жүйе)  алатын  (беретін)  энергия  мөлшерімен 
өлшенетін 
жылу 
алмасу 
процесінің 
энергетикалық сипаттамасы. 
Теплота 
фазового 
перехода
 – количество 
теплоты,  которое  необходимо  сообщить  (или 
отвести) в равновесном процессе веществу для его 
перехода из одной фазы в другую. 
 
Фазалық  өту  жылуы – 
тепе-теңдік  процесте 
заттың  бір  фазадан  басқа  фазаға  өтуі  үшін 
берілетін 
(немесе 
шығарылатын) 
жылу 
мөлшері. 
Теплотехника
 – отрасль  науки  и  техники, 
занимающаяся 
методами 
получения 
и 
непосредственного 
использования 
тепловой 
энергии  в  промышленности,  сельском  хозяйстве, 
на транспорте, в быту. 
 
Жылу  техникасы – 
жылу  энергиясын  алумен 
және оны өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, 
көлікте, 
тұрмыста 
тікелей 
пайдалану 
әдістерімен  айналысатын  ғылым  мен  техника 
саласы. 
Теплоустойчивость  здания
 – способность  здания 
сохранять  в  допустимых  пределах  постоянство 
температуры 
воздуха 
в 
помещениях 
при 
периодических 
колебаниях 
температуры 
наружного 
воздуха 
и 
теплового 
потока, 
проходящего через ограждающие конструкции. 
 
Ғимараттың  жылу  тұрақтылығы  –
қоршау 
құралымдары  арқылы  өтетін  жылу  ағыны  мен 
сыртқы ауа температураның өзгерістері кезінде 
ғимараттың 
бөлмелердегі 
ауа 
температурасының  тұрақтылығын  белгіленген 
шектеуде сақтау қабілеті. 
Теплофильтр,
 
теплозащитный 
фильтр – 
отдельное  приспособление  или  составная  часть 
оптической 
системы, 
предназначенное 
для 
поглощения или отвода (напр., с помощью зеркал 
с интерференционным покрытием) ИК (тепловых) 
лучей из светового потока, проходящего через эту 
 
Жылусүзгі, 
жылу сақтайтын сүзгі –оптикалық 
жүйенің  осы  жүйе  арқылы  өтетін  жарық 
ағынынан  ИК  (жылу)  сәулелерді  сіңіруге 
немесе 
шағылыстыруға 
(мысалы, 
интерференциялық 
жабыны 
бар 
айналар 
көмегімен) арналған құрама бөлігі немесе жеке 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
212 
систему. 
құрал. 
Теплоэнергетика
 – отрасль 
теплотехники, 
занимающаяся 
преобразованием 
теплоты 
в 
другие 
виды 
энергии 
(механический, 
электрический). 
 
Жылу  энергетикасы – 
жылуды  энергияның 
басқа  түрлеріне  (механикалық,  электрлік) 
түрлендірумен 
айналысатын 
жылу 
техникасының саласы. 
Теплый 
период 
года
 – период 
года, 
характеризующийся 
среднесуточной 
температурой наружного воздуха выше 8 
о
С. 
 
Жылдың  жылы  кезеңі – 
орташа  тәулік  ауа 
температурасы 8 
о
С  жоғары  болатын  жыл 
мезгілі. 
Терминал
 – 1) площадка  на  территории  порта, 
грузовой  ж/д  станции,  предназначенная  для 
обработки 
контейнеров 
и 
пакетированных 
грузов; 2) помещение  в  крупных  аэропортах,  где 
размещаются  пассажиры  во  время  досмотра,  во 
время ожидания груза, дозаправки самолета и т.п. 
 
Терминал – 
1)  порт,  жүктерге  арналған 
теміржол 
станциялары 
аумағындағы 
контейнерлерді  және  пакеттелген  жүктерді 
өңдеуге  арналған  алаң; 2) ірі  әуежайлардағы 
тексеру кезінде, жүктерін тосу, ұшаққа май құю  
кезінде  және  т.б.  жағдайларда  жолаушылар 
орналастырылатын бөлме. 
Термограф
 – метеорологический  прибор  для 
автоматической  записи  изменений  температуры. 
Чувствительным  элементом  термографа  является 
биметаллическая 
пластина 
или 
сплющенная 
металлическая  трубка,  заполненная  толуолом, 
способные 
деформироваться 
при 
изменении 
температуры воздуха. 
 
Термограф – 
температура 
өзгерістерін 
автоматты  түрде  жазып  алуға  арналған 
метеорологиялық  аспап.  Ауа  температурасы 
өзгергенде 
деформацияға 
ұшырайтын 
биметалл табақша немесе толуол толтырылған, 
майыстырылған металл түтікше термографтың 
сезімтал элементі болып табылады. 
Термопласты,
  термопластичные  пластмассы – 
пластические массы, способные размягчаться при 
нагревании и затвердевать при охлаждении. 
 
Термопластар, 
термопластық пластмассалар – 
қыздыру кезінде жұмсаратын және салқындату 
кезінде қатаятын пластикалық масса. 
Термостойкие  волокна
 – синтетические  волокна, 
пригодные  для  эксплуатации  в  воздушной  среде 
при 
температурах, 
превышающих 
пределы 
термической  стабильности  обычных  текстильных 
волокон. 
 
Қызуға  төзімді  талшықтар – 
кәдімгі  тоқыма 
талшықтардың 
термиялық 
тұрақтылық 
шектерінен  жоғары  температура  кезінде  ауа 
ортасында 
пайдалануға 
жарамды 
синтетикалық талшықтар. 
Термостойкость
, 
термическая 
стойкость – 
способность 
хрупких 
материалов 
(главным 
образом, 
огнеупорных) 
противостоять, 
не 
разрушаясь,  термическим  напряжениям.  Обычно 
оценивается числом  теплосмен  (циклов  нагрева  и 
охлаждения), 
выдерживаемых 
образцом 
(изделием) до появления трещин или разрушения, 
либо  (реже)  температурным  градиентом,  при 
котором возникают трещины. 
 
Қызуға  төзімділік, 
термиялық  төзімділік  – 
морт сынғыш материалдардың (негізінен, отқа 
төзімді)  бүлінбей  термиялық  ықпалға  төзу 
қабілеті. Әдетте сызаттар пайда болғанға және 
бүлінгенге  дейін  үлгілер  (бұйым)  шыдайтын 
жылу  ауысым  санымен  (қызу  және  салқындау 
циклдері),  болмаса ( сирек  жағдайда) сызаттар 
пайда  болатын  температуралық  градиентпен 
бағаланады. 
Термостойкость 
керамической 
плитки – 
способность 
плитки 
противостоять 
резким 
изменениям  температуры  при  определенных 
условиях 
без 
появления 
дефектов 
на 
глазурованной  поверхности  и  (или)  разрушения 
черепка. 
 
Қыш  тақташалардың  қызуға  төзімділігі – 
тақташаның 
белгілі 
бір 
жағдайларда 
температураның 
кенеттен 
өзгеруіне 
зертасталған  бетте  ақау  түспей  және  (немесе) 
қыштың бүлінбей төзу қабілеті. 
Терраса
 – огражденная  открытая  пристройка 
(площадка) к зданию или эксплуатируемая кровля 
нижележащих  помещений  в  виде  площадки    для 
отдыха,  которая  может  иметь  крышу  (навес)  или 
перголу. 
 
Терраса – 
ғимаратқа 
жапсарластырып 
салынатын қоршалған ашық жапсаржай (алаң) 
немесе 
төмен 
орналасқан 
бөлмелердің 
демалуға  арналған  алаңша  түріндегі,  төбесі 
(қалқасы) немесе перголы бар пайдаланылатын 
жабыны. 
Территориальная  укрупненная  норма  расхода  це-
мента – 
чистый 
расход 
и 
типовые 
трудноустранимые  потери  цемента,  необходимые 
для  выполнения  укрупненных  видов  работ, 
технологических  этапов  и  пусковых  комплексов 
возведения  зданий,  сооружений  или  их  частей, 
рассчитанные  на  единицу  стоимости,  единицу 
мощности,  прироста  мощности,  на 1000 м
2
 
приведенной 
площади 
зданий 
и 
другие 
показатели,  рассчитанные  по  территориальным 
усредненным 
нормам 
расхода 
цемента 
и 
выраженные  в  натуральных  или  приведенных 
показателях,  с  учетом  видов  строительства, 
природно-климатических, 
экологических 
и 
 
Цементтің  аумақтық  іріленген  шығыс  нормасы 
– 
жұмыстың 
іріленген 
түрлерін, 
технологиялық  кезеңдерді  және  ғимараттарды, 
имараттарды 
немесе 
олардың 
бөліктерін 
салудың  іске  қосу  кешендерін  орындауға 
қажетті,  келтірілген  ғимараттың 1000 м
2 
алаңдарына және басқа көрсеткіштерінің құны 
бірлігіне,  қуаты  бірлігіне,  қуатының  өсуіне 
есептелген нақты аумақтағы құрылыс түрлерін, 
табиғаттық-климаттық, 
экологиялық 
және 
басқа да ерекшеліктерді ескере отырып, цемент 
шығысының  нақты  түрде  немесе  келтірілген 
көрсеткіштерде 
көрінетін 
аумақтық 
орташаландырылған  нормасына  есептелген 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
213 
других особенностей конкретного региона. 
цементтің  типтік  қиын  жойылатын  шығыны 
және таза шығысы. 
Территориальная  усредненная  норма  расхода 
цемента – 
чистый 
расход 
и 
типовые 
трудноустранимые  потери  цемента,  необходимые 
для  изготовления 1 м
3
  бетона  конкретных 
бетонных 
(железобетонных) 
конструкций 
заданного качества, при усреднении технологий и 
показателей качества материалов по конкретному 
региону. 
 
Цементтің 
аумақтық 
орташаландырылған 
шығыс  нормасы 
–  нақты  аумақ  бойынша 
материалдар  көрсеткіштері  мен  технологияны 
орташаландыру  кезінде  берілген  сападағы 
нақты  бетон  (темірбетон)  құралымын 1 м
3 
дайындау  үшін  қажетті  цементтің  типтік  қиын 
жойылатын шығыны және таза шығысы. 
Территориальные 
строительные 
нормы – 
нормативный  документ  в  области  строительства, 
принятый  на  уровне  одной  территориальной 
единицы страны. 
 
Аумақтық  құрылыс  нормалары – 
елдің  бір 
аумақтық  бірлігі  деңгейінде  қабылданған 
құрылыс саласындағы нормативтік құжат. 
Территория 
малоэтажного 
жилищного 
строительства – 

жүктеу/скачать 3,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: