Алматы 2017 январь

 

●

 Технические науки 

 

300                                                                                            

№1 2017 Вестник КазНИТУ 

 

От  ширины  укладки  зависит  сфера  применения  —  пешеходные  дорожки  (первый  типоразмер, 

он же используется и при расширении дороги и зачастую при небольшом ремонте) или автомобиль-

ные дороги различной ширины. 

Сегодня  на  строительстве  дорог  работают  в  основном  самоходные  машины,  управляемые  ма-

шинистами  асфальтоукладчиков,  однако  есть  и  менее  популярное  решение  —  асфальтоукладчик  в 

виде прицепа. 

Асфальтоукладчик подразделяются по различным признакам.  

По  ширине  покрытия,  от  которой  т  зависит  сфера  применения  —  пешеходные  дорожки  (пер-

вый типоразмер, он же используется и при расширении дороги и зачастую при небольшом ремонте) 

или автомобильные дороги различной ширины. 

По типу ходовой части выделяют: 

Гусеничные  асфальтоукладчики.  Этот  вид  дорожно-строительной  спецтехники  с  высокой  эф-

фективностью применяется на больших по площади объектах (взлётно-посадочные полосы аэропор-

тов, дорожные трассы), строительство которых предусматривает использование значительного коли-

чества  дорожного  покрытия.  Гусеничная  техника  обладает  возможностью  выкладки  дорожного  по-

лотна большой ширины. 

Колёсные асфальтоукладчики. Машины этого типа выгодно применять при укладке небольших 

участков  дорожного  покрытия,  которые  не  отличаются  значительной  толщиной  асфальта.  Относи-

тельно быстрая скорость перемещения, по сравнению с гусеничными аналогами, позволит колёсному 

асфальтоукладчику оперативно прибыть на аварийный участок дороги. 

По производительности. 

Но  более  всего  нас  интересует  качество  работы  асфальтоукладчиков  с  автоматической  систе-

мой управления, к чему предъявляются очень высокие требования, включающие: 

обеспечение  ровности  поверхности  укладываемого  слоя  в  продольном  направлении  (просвет 

под рейкой длиной 3 м в 95% измерений не более Змм); 

обеспечение постоянства толщины укладываемого  слоя(в 90% измерений отклоненияот задан-

ной толщины не более (10мм); 

обеспечение постоянства ширины укладываемого слоя (в 90% измерений отклонения от задан-

ной толщины не более (10см); 

обеспечение  постоянства  поперечного  уклона  поверхности  (в  90%  измерений  отклонения  от 

заданного уклона не более (0,005); 

обеспечение  проектных  высотных  отметок  по  оси  покрытия  (в  90%  измерений  отклонения  от 

проектных отметок не более (10 мм). 

Если обеспечение проектных высотных отметок решается в основном за счёт  высотных отме-

ток  земляного  полотна  и  основания,  то  все  остальные  требования  должен  обеспечивать  асфальто-

укладчик. 

Основные  производители  асфальтоукладчиков,  которые  применяются  дорожно-  строительны-

ми предприятиями в Костанайской области это  Vogele, Titan, Volvo – западно - европейские. 

Основные  производители  асфальтоукладчиков,  которые  применяются  дорожно-  строительны-

ми предприятиями в Костанайской области это  Vogele, Titan, Volvo. Эти асфальтоукладчики имеют 

гидрообъёмный привод хода и всех рабочих органов, оснащены автоматическими системами регули-

рования положения выглаживающей плиты по вертикали (от стандартного или передвижного копира 

и датчика положения поверхности уложенной смежной полосы) и по поперечному уклону (от датчи-

ка поперечного уклона). 

Немного нужно рассказать об элементах современных машинах, которые имеют гидроподъём-

ный привод рабочих органов.  

Гидравлический  привод  представляет  собой  совокупность  силовой  установки  (ДВС  или  ЭД), 

механической или иной передачи, гидропередачи, систем управления и вспомогательных устройств. 

Механическая  передача  служит  для  преобразования  частоты  вращения  вала первичного  двигателя  в 

требуемую  частоту  вращения  насоса  —  первого  звена  гидропередачи.  Если  номинальные  частоты 

вращения насоса и первичного двигателя совпадают, то необходимость в механической передаче от-

падает. Силовая часть гидравлического привода, преобразующая механическую энергию двигателя в 

энергию движения рабочей жидкости (минерального масла на нефтяной основе) и обратно, в движе-

ние  исполнительных  механизмов  машины,  называется  гидропередачей.  В  зависимости  от  способа 

 

●

 Техникалық ғылымдар 

 

ҚазҰТЗУ хабаршысы №1 2017                                          

301 

 

передачи  энергии  рабочей  жидкости  различают  гидрообъемный  (гидростатический)  и  гидродинами-

ческий привод. 

Основными элементами гидропривода являются: 

Гидронасос (1) – преобразует механическую энергию вращения вала в энергию движения рабо-

чей жидкости.  

Гидродвигатель  (5)  -  преобразует  энергию  движения  рабочей  жидкости  в  механическую  энер-

гию движения рабочего органа или исполнительнoгo механизма. Рабочая жидкость при этом переда-

ётся по шлангам высокого давления или металлическим трубкам. 

Для управления работой гидродвигателя (гидромолтора) применяются гидроклапаны (4).  

 

                 

 

                                              (а)                                                                                              (б) 

1– гидромотор; 

2, 3 – передающие движения рабочей жидкости шланги; 

4 – гидроклапан; 

5 – гидромотор. 

 

Рис. 1.  Простейший1 гидравлический привод: (а) – принципиальная гидравлическая схема, (б) – внешний вид. 

 

На рисунке 1 показана схема передачи вращающего движения от гидронасоса  к гидромотору. 

Основным элементом этой схемы, который нас интересует является гидроклапан. Он и обеспечивает 

автоматизацию  управления  гидромашинной.  Этот  клапан  может  управлять  направлением  движения 

рабочей жидкости в гидромоторе, отсюда меняется направление вращения его вала (машина двигает-

ся либо вперёд, либо назад). Шланги 2 и 3 при этом будут выполнять функции прямого и обратного 

хода жидкости. Кроме этого возможно управлять также потоком движения рабочей жидкости, отсю-

да меняется скорость вращения вала гидромотора. 

Если  гидромотор  заменить  гидроцилиндром,  то  мы  получим  возможность  преобразовывать 

вращательное  движение  вала  гидронасоса,  в  поступательное  движение  штока  гидроцилиндра,  если 

шланги 2 и 3 (рисунок 1) присоединить к отверстиям для подвода рабочей жидкости (рисунок 2) 

 

Рис. 2. Гидроцилиндр. 

 

 

●

 Технические науки 

 

302                                                                                            

№1 2017 Вестник КазНИТУ 

 

Если шланги 2 и 3 (рисунок 1) присоединить к отверстиям для подвода рабочей жидкости (ри-

сунок 2). 

В дальнейших публикациях будут рассматриваться элементы автоматизированного управления 

с применением современных средств микроэлектроники. 

 Необходимость в этом очень актуальна на данный момент. Очень часто системы управления 

выходят из строя. Все блоки этой системы необходимо заказывать за рубежом. Пока выполняется 

заказ, теряется очень много времени. А ведь в климатических условиях Костанайской области имеет-

ся сравнительно небольшой временной промежуток для строительства дорог. Кроме того, эти блоки 

очень дорогостоящие. 

Вывод: в современных асфальтоукладчиках все исполнительные органы имеют именно гидро-

приводы, автоматизацию управления которыми нам в дальнейшем необходимо будет подробно рас-

смотреть, и предложить свои варианты. 

 

ЛИТЕРАТУРА 

[1] Андрианов Д.Н. Проектирование аксиально-поршневой гидромашины: Практическое руководство по 

выполнению курсового проекта  по курсу ''Объемные гидравлические и пневматические машины'' для студен-

тов специальности Т.05.11.00.// –Гомель: Учреждение образования ''Гомельский государственный технический 

университет имени П.О. Сухого'', 2002. – 21 с. 

[2]    Башта  Т.М.,  Зайченко  И.З.,  Ермаков  В.В.,  Хаймович  Е.М. Объемные гидравлические приводы// 

-М.: Машиностроение, 1969. - 

512 с. 

[3] Справочник металлиста. // Том I. Под редакцией С.А. Чернавокого и В.Ф. Рещикова -М.: Металлур-

гия, 1976г. - 357 с. 

[4]   Справочник расчетно-теоретический.// Книга 1. Под редакцией А.А. Уманского, -М.: Машинострое-

ние, 1962. - 476 с. 

[5] Биргер И.А., Шорр Б.Ф., Шнейдерович P.M. Расчет на прочность деталей машин.// Справочное посо-

бие. Под редакцией И.А. Биргера, -М.: Высшая школа, 1966. –342 с. 

[6]  Андрианов Д.Н., Андрианов Н.В. Проектирование  объёмной гидромашины: Практическое руковод-

ство по выполнению курсового проекта  по курсу ''Объемные гидравлические и пневматические машины'' для 

студентов специальности Т.05.11.00.// –Гомель: Учреждение образования ''Гомельский государственный техни-

ческий университет имени П.О. Сухого'', 2004. – 25 с. 

 

Uaisova M. M., Ivanova I. V. 

 Modernization of аutomatic system for position control plate of the paver 

Аnnotation. The article gives a brief overview and principle of modern pavers, which are used by road construc-

tion enterprises of Kostanay region. This article is an introduction to the management of automation materials executive 

bodies of the paver. Asphalt paver - a construction machine, which is designed for laying asphalt pavement in road con-

struction, as well as for paving sidewalks and industrial areas. Typically, the paver works in tandem with a dump truck, 

which feeds the asphalt mix (although there are variants with a special trailer and without bunker solutions). Therefore, 

we consider the purpose, basic function, the classification of the road cars. Since they dominated the hydraulic control 

actuator, reviewed its operating principle and basic elements. 

Keywords: paver, hydraulic drive, hydraulic motor, hydraulic motor, hydraulic cylinder. 

 

Уаисова М. М., Иванова И. В. 

Асфальт төсеуші плиталарының орналасу жағдайының автоматтық  басқару жүйесін жаңарту 

Аннотация  Мақалада  Қостанай  облысының  жол  құрылыс  кәсіпорындарында  қолданылатын  қазіргі  за-

манғы асфальт-төсеушіге  қысқа шолу мен жұмыс істеу принципі берілген. Бреілген мақала асфальт-төсеушіні 

автоматтандыру басқармасының атқарушы органдары бойынша материалдарға кіріспесі   болып табылады. Ас-

фальт-төсеуші — бұл жол құрылысында  асфальт жабындысын  төсеу үшін арналған жол-құрылыс машинасы, 

сондай-ақ тротуарларды  және өнеркәсіптік алаңдарды асфальттау үшін. Әдетте, асфальт-төсеуші асфальтобе-

тонды  қоспасын  беретін  аударғышпен  жұпта  жұмыс  істейді  (бірақ  арнайы  тіркемесі  мен  бункерсіз  шешімдер 

сияқты кейбір нұсқалары болып тұрады). 

Сондықтан  осы  жол  көліктердің  мақсатын,  негізгі  функцияларын,  жіктелуін  қарастырылып  отыр.  Өйт-

кені олардың басымы гидравликалық басқару жетегінің іс-әрекет қағидаттары мен негізгі элементтері қаралып 

отыр. 

Кілтті  сөздер:  асфальт-төсеуші,  гидравликалық  жетек,  гидравликалық  қозғалтқыш,  гидравликалық 

қозғалтқыш, гидравликалық цилиндр. 

 

 

 

●

 Техникалық ғылымдар 

 

ҚазҰТЗУ хабаршысы №1 2017                                          

303 

 

УДК 637.1  

  

А. Б. Жусупбекова, Б. Т. Тнымбаева, А. Б. Тоқтамысова, А.А. Желдібаева, М.С. Серікқызы  

(Алматы технологиялық   университеті, Алматы, Қазахстан Респубилкасы, bagim-76@mail.ru) 

 

БИЕ СҮТІ ЖӘНЕ ҚЫМЫЗДЫҢ ЕМДІК-ПРОФИЛАКТИКАЛЫҚ ҚАСИЕТІ 

 

Түйіндеме. Бұл мақалада жалпы бие сүтімен қымыздың құрамы оның тағамдық құндылығы, емдік про-

филактикалық  қасиетіне  шетелдік  отандық  авторлардың  жұмыстарына  шолу  жасалған.  Адам ағзасы  үшін  бие 

сүтімен қымыздың аса зор әсерін отандық зерттеушілердің нәтижелері келтірілген. 

Түйін сөздер: сүтқышқылды өнімдер, бие сүті, қымыз, емдік-профилактикалық қасиеті, сапа.   

 

Сүт – сүт қоректі жануарлардың сүт безінен бөлінетін, химиялық құрамы күрделі биологиялық 

сұйықтық. Бұл жоғарғы нәрлілікті, иммунологиялық және бактерицидті қасиетке ие, көп компонент-

ті,  үйлестірілген  жүйе.  Адамдар  үшін  сүт  биологиялық    толық  құнды  тағам  өнімі  болып  табылады. 

Сүт құрамына ақуыздар, липидтер, көмірсулар, минералды заттар, дәрумендер, ферменттер, гормон-

дар және басқа да компоненттер тізімі кіреді. Диетологтар, физиологтар, педиаторлар пікірі бойынша  

сүт және сүт өнімдері балалардың ақыл-ойының және физикалық дамуы үшін үлкен маңызға ие. Әр 

түрлі сүт қоректілердің сүттерінің сандық және сапалық құрамы қатты ерекшеленеді. Мысалы, ешкі 

сүті өзінің химиялық құрамы бойынша сиыр сүтіне орын бермейді, ал биологиялық құндылығы бой-

ынша тіпті одан жоғары болып келеді, себебі  ешкі сүтінде жоғарғы дисперсті ақуыздар көбірек кез-

деседі, және де ол ұйыған кезде балғынырақ үлпектері түзіледі.  Онда В

12

 дәруменінің құрамына кіре-

тін көбірек кобальт тұздары болады. Ешкі сүтінде өсіп келе жатқан ағзаға қажетті А және В дәрумен-

дері көбірек кездеседі. Қой сүті сиыр сүтіне қарағанда бір жарым есе нәрлілеу және А, В, В

2 

дәрумен-

дері 2-3 есе көбірек. Қой сүтінің майында құрамында каприлді және капринді май қышқылдары көп, 

олар сүтке арнайы иіс береді және оны толық күйінде тұтынуға шектеледі. Жылқы сүті – ақ, көкшіл 

реңді, тәтті және дәмі кішкене ауыз қуырады. Онда сиыр сүтіне қарағанда май екі есе аз. Бірақ құра-

мындағы  лактозаның,  альбуминнің,  глобулиннің,  С  дәруменінің  (сиыр  сүтіне  қарағанда  6  есе  көп) 

жоғары  болуы,  май  шарларының  майда  дисперстілігі,  ол  ашығаннан  кейін  қымыз  ерекше  емдік-

диеталық құндылыққа ие болады.  Ақуызды фракцияларының қатынасы бойынша және сүттегі лакто-

за  құрамы  бойынша жылқы  сүті  ана  сүтіне  жақынырақ  тұр,  сондықтан  оларды  емізу  жасында  бала-

ларға беру кезінде өте пайдалы.  

Жылқы  сүтінің  сүт  қанты  құрамы  бойынша,  май,  ақуыздың  сапалы  сипаттамасы  бойынша, 

микроэлементтердің және ферменттердің жиынтығы бойынша, құрамындағы дәрумендер және басқа 

да  заттардың  көп  мөлшерде  болуы  ана  сүтіне  өте  қатты  ұқсайтыны  және  басқада  шаруашылық  жа-

нуарларының сүттерінен ерекшеленетіні ерекше қызығушылық танытады .  

Жылқы сүтінің сапасы тағам өнімі және шикізат түрі ретінде оның құрамындағы: ақуыздардың, 

майлардың,  көмірсулардың,  дәрумендердің,  макро  және  микроэлементтердің  және  басқа  да  заттар-

дың  болуымен  анықталады.  Сүттің  негізгі  ақуыздары  өзінің  химиялық  табиғаты  бойынша  біртекті 

емес және бірнеше фракцияларға бөлінетін казеин және сарысу ақуыздары (альбумин, глобулин) бо-

лып табылады. Әр фракция құрылымы, физика-химиялық қасиеттері және биологиялық функциялары 

бойынша ерекшеленеді.    

Жылқылар  тұқымы,  жемдік  және  климаттық  жағдайлары,  физиологиялық  күйі,  сүт  шығару 

мерзімі, жасы және кейбір басқа да факторлары бойынша сүтті әр түрлі химиялық құрамымен өнді-

реді. Осы көзқараста әр түрлі зерттеулермен алынған жылқы сүтінің құрамдық бөлімінің мөлшерлік 

құрамын қарастырамыз. 

Қымыздың  емдік  қасиеті  бұрыннан  белгілі.  Қазақтарда,  қырғыздарда,  башқұрттарда,  монғол-

дарда қымыз туралы мынадай әйелдерді әдемілікпен, ал жігіттерді – күшпен, денсаулықпен қамтама-

сыз  етеді  деген  аңыз  қалыптасқан.  Қымыздың  емдік  қасиеті  туралы  жазбаша  куәлігі  Абу  Али  ибн 

Син (Авициена) еңбектерінде, европалық және орыс әдебиеттерінде кездеседі Орта азиялық философ, 

дәрігер Авициена «Канон врачебной науки» деген еңбегінде 1000 жыл бұрын, несеп жолы жарасына 

бие  сүтінің  көмектесетіні  туралы  жазған,  ал  қымызбен  ол  несеп  тас  ауруы  визириямен  ауыратын 

адамды емдеп шығарған. 

Бие сүті құрамындағы заттардың (ақуыздар, майлар, дәрумендер, ферменттер, көмірсулар, мик-

роэлементтер және басқа да маңызды заттар тізімі), әр түрлілігінің арқасында жоғарғы биологиялық 

 

●

 Технические науки 

 

304                                                                                            

№1 2017 Вестник КазНИТУ 

 

құндылыққа  және  сіңімділікке  ие.  Бие  сүтін  көптеген  ауруларды  емдеген  кезде,  сонымен  қатар  ана 

сүтін алмастыруға, тағам өнімдерін өндіру үшін шикізат ретінде және балалар тағамын өндіруге не-

гізгі компонент ретінде қолдануға мүмкін екендігін бірнеше зерттеулер көрсетті.  Бие сүтін сүт қыш-

қылды  бактериялармен  және  ашытқылармен  ашыту  арқылы  құнды  диеталық  және  емдік-

профилактикалық сусын-қымызды алады. Бие сүтін адамдар тағамға бұрыннан бері қолданып баста-

ған. Қытайда  3000 жыл  бұрын   емдік  және  киелі  өнім  деп  есептеген.  Гиппократ  (б.э.д.  460–377  жж. 

жуық)  бие сүті туралы сондай  емдік қасиеттері,  көбінесе чахотканы емдейтін қасиеті туралы жазып 

кеткен. Шығыста шейхтар бие сүтін «Алла жіберген дәрі» деп атаған [1]. 

Өзінің  құрамы  және  биологиялық  қасиеттері  бойынша  бие  сүті  ана  сүтіне  жақын.  Өз  ингре-

диенттері  бойынша  ана  сүтіне  жақындығы  емшектегі  баланы  бие  сүтімен  қоректендіру  үшін  негіз 

болып  табылады.  Осылай,  Ұлы  Отан  соғысында  «Мцыри»  шипажайында  бие  сүтін  емшектегі  бала-

ларды жасанды қоректендіруге қолданған  [2]. 

Бие  сүтінің  құрамы  бойынша  ана  сүтіне  жақын,  қалыптасқан  сүт  қоспаларын  дайындау  үшін 

негіз болып табылуы мүмкін екендігі бекітілген. Әзірленген өнімдер дені сау балалар тағамында, со-

нымен қатар сияр сүтінің ақуызына сезімтал балалар тағамына да қолданылуы мүмкін [3]. АМН РФ 

тағам институтының эксперименттік зерттеулері бие сүтін ана сүтінің табиғи орын басқыш және ба-

лалар тағамын өндіру үшін негізгі компонент ретінде қолдану мүмкін екендігін растаған  [4].  

Соңғы  уақытта  ерте  жастағы  балаларды  толық  құнды  тағаммен  қамтамасыз  ету  және  қол  же-

тімді,  салыстырмалы  арзан  шикізат  негізінде  балалар  тағамының  индустриясын  құру  туралы  сұрақ 

қатаң қаралуда. Осы мәселерді шешу үшін бие сүтін осы мақсатта қолдану мүмкіндік беруде. Бірінші 

рет бие сүтінің емшектегі балалардың өткір катара және сақталмалы іш өту кезіндегі  емдік әсері ту-

ралы  Гауэнштейннің  (1882)  жұмысында  көрсетіліп  кеткен.  Бұл  жағымды  әсер  ана  сүтіндегі  ақуыз 

сияқты  бие  сүтіндегі  ақуыздың  қасиетінің    сиыр  сүтіндегі  ақуыздың  түйіршік  түріндей  емес,  майда 

үлпек түрінде қышқыл асқазан суы әсерінен тұнатынымен  түсіндірілді [5]. 

Тышқанға сынақ жасаған авторлардың жұмыстарында бие сүтінің нақты бір иммункүшейтуші 

әсерін  тигізетінін  көрсетті,  ол  -3  тұқымдастағы  -линолен  қышқылынығ  көп  мөлшерде  болуымен 

түсіндіріліеді.  -3  тұқымдас  полиқанықпаған  май  қышқылдарымен  байытылған  диета  ағзаның  им-

мундық  жүйесін  күшейтеді,  біріншілік  иммундық  жауапты  күшейтеді,  жараланғаннан  кейінгі  пайда 

болған иммуносупрессияны ескертеді [6]. Қазіргі уақытта бие сүтін асқазан, бауыр, ішек, тері ауыру-

ларында, иммундық жүйе жұмыстары бұзылған кезде ұсынады. 1973 жылы  дәрігер  Б.А.  Атчабаров  

бірінші рет бие сүтін жара ауруын емдеу үшін қолдануды ұсынған. Жара ауруларымен ауыратындар-

дың емдік тағамында бие сүтін қолдану және жанында Шарманов Т.Ш. және басқаларының зерттеу-

лерімен  мүмкіндігі  расталған.  Олар  алған  нәтижелер  бие  сүтінің  жара ауруымен  ауыратындар  үшін 

құнды  диеталық  өнім  екендігі  куәландырады.  Жетекші  механизмдердің  әсерінің  бірі  бие  сүтінің  қа-

нық антацидті қасиеті болып табылады. Олардың ойы бойынша ПҚМҚ құрамына бай болуы маңыз-

ды болып табылады, олар простагландиндердің бастамашысы болып табылады, өз кезегінде асқазан-

ның сөлдік қызметін атқарады. Бие сүтінде аскорбин қышқылының және ретинолдың  жоғарғы мөл-

шерде кездесуі  шырышты қабықтың трофикалық процестерін жақсартуда үлкен мәнге ие  екендігіне 

күмән келтірмейді [7]. 

Оң нәтижелер сақталмалы гепатитпен ауыратындардың емінде толық бие сүтін қолдану кезінде 

алынған.  Сонымен,  сақталмалы  гепатитпен  ауыратындардың  рационында  бие  сүтінің  құрамындағы 

жеткілікті  мөлшердегі  жеңіл  сіңетін  толыққұнды  ақуыздар,  майлар,  бай  ПҚМҚ,  микроэлементтер 

және  табиғи  формадағы  дәрумендер  бауырдағы  репаративті  процестердің  жақсаруына,  ағзадағы 

аутоиммундық бұзылыстардың төмендеуіне әсер етеді [8]. 

Бие  сүтінің әсіресе  емдік өнім ретінде танымалдылығы Ресейде ғана емес, сонымен қатар шет 

елдерде де, бірінші кезекте Германияда өсуде. Сонымен, өз ағзасының жалпы күйін жақсартқысы ке-

летіндер, табиғатта бие сүтімен емдік тамақтану курсын өтулеріне болады . 

Қазіргі  уақытта  бие  сүтін  қайта  өңдеудің  негізгі  әдісі  құнды  диеталық  және  емдік-

профилактикалық сусын-қымызды дайындау болып табылады, ол арнайы және соматикалық аурулар 

қатарын емдеу кезіндегі тиімді биостимулятор және антибактериалды құрал болып табылады.   

Қымызбен  емдеудің  ұйымдық  және  ғылыми  базасын  негіздеген  алғашқы  адам  дәрігер  Н.П. 

Постников  болды.  1858  жылы  туберкулезбен  ауыратын  адамды  башқұрттарға  қымыз  ішуге  жіберіп 

емделіп шыққанына таң қалған ол, дәрігер А.И. Чембулатовпен бірге Самара маңайынан туберкулез-

бен және басқада қалжырататын аурулармен ауыратындарды емдеуге арналған қымызбен емдеу ме-

 

●

 Техникалық ғылымдар 

 

ҚазҰТЗУ хабаршысы №1 2017                                          

305 

 

кемесін  ашты.  Содан  кейін,  бірнеше  жылдар  бойы  қымыз  тек  Ресейде  ғана  емес,  сонымен  басқада 

көрші елдерде, туберкулезге қарсы әсер ететін құрал ретінде кең атаққа ие болды. Башқұрт алқапта-

рына  қымызбен  емделуге  бірнеше  рет  ұлы  жазушы  Л.Н.  Толстой  келіп  емделген.  А.П.  Чехов  1901 

жылы Андреевский шипажайында  қазіргі уақытта Чехов атындағы шипажайда емделген [9]. 

Қымыздың әсерінен барлық ағза қайта қалыпқа келеді, клеткаларда физиологиялық және био-

химиялық  процестер  белсендіріледі,  ол  бірінші  кезекте  қан  құрамына  әсер  етеді.  Бие  сүтінің  және 

ашыған өнімнің брегей компоненттері зат алмасудың қалыпқа келуіне қолайлы жағдай жасайды және 

ол қанның түзілуіне себептеседі. Құрамындағы эритроциттер, лейкоциттер нормаланады және анемия 

жоғалады.  

Шафрановтың қымызбен емдеу мекемесінде 144 туберкулезбен ауыратындарды зерттеген кез-

де  қымызбен  емдегеннен  кейін  құрамындағы  эритроцидтердің  нормалану  тенденциясы  белгіленген, 

яғни жоғары сандар төмендеп, төменгі сандар жоғарылаған. Сонымен бірге гемоглобин мөлшері заң-

ды өсе бастады.  

Жүрек  қан-тамырлары  жүйесінің  қызметінде  маңызды  рөл  бие  сүтінің  полиқанықпаған  май 

қышқылдарына және С дәруменіне жатады. Олар жүрек  қан тамырларының қабырғаларының бүтін-

дігін  майда  сызаттардың  және  эрозияның  дамуынан  сақтауына  әсер  етеді,  олар  атеросклеротикалық 

түйіндердің кіру ортасы болып табылуы мүмкін.   

Қымыз  қатерсіз  невроз  кезінде  тиімді  құрал  болып  табылады.  Ол  жүйке  аурулары  және  орта-

лық жүйке жүйесі ауруларын емдеу кезінде, сонымен қатар жоғарғы ой және физикалық жүк, әсіресе 

стрессті жағдайлардағы аурулармен ауыратын барлық адамдар үшін емделу кезінде ұсынылады.  

Қымыздың нерв жүйесіне әсері құрамындағы спирттің, сүт қышқылының және көмірқышқыл-

дың болуымен түсіндіріледі. Типті қымызды бір рет ішкен адамға нерв жүйесіне әсер етеді. Адам ті-

ріледі, сергектік, жайбарақаттық сезім пайда болады. 1-2 сағаттан кейін бұл күй тең, сабырлы күйге 

айналады және ұйқыбастық байқалады. Егер ұйқы пайда болса, одан кейін адам сергек оянады. 

Қымыз,  дәрілік  препараттарға  қарағанда  аз  уақытта  тәбетті  жақсартады,  ас  қорыту  бездерінің 

және ішекке жіберу қызметін реттейді. Асқазан клеткаларындағы пепсиннің шығуын қатты қоздыра-

тын  қымыз  болып  табылды.  Бие  сүті  және  қымыз  асқазан  суының  көлеміне  және  жалпы,  бос  тұқ 

қышқылының дебитіне көрнекі әсер қалдырды. Тіпті 0,5 л мөлшердегі қымыз аш ішектің энергиялық 

жұмысын тудырады, нәтижесінде оның құрамындағылар тез тоқ ішекке ауысады. 

Қымызды  қолдану  көрсеткіштері  төменгі  сөлді  функциялы  сақталмалы  гастрит,  сақталмалы 

холициститтер,  өт  шғару  жолдарының  дискинезиясы,  холангиттер,  колиттер  болып  табылады. 

Бауырдың сақталмалы гепатитімен, асқазанның және он екі елі ішектің жара ауруларымен ауыратын-

дардың емдік тағамында толық бие және түйе сүтін қолданған кезде оң әсер алынған. 

ХІХ ғасырдың 50-ші жылдарында орыс дәрігерлері чахотканы қымыз көмегінің арқасында ем-

делетін деп тапты. Олар қымызды сол кезде туберкулезге қарсы ең жақсы атақты құрал ретінде мой-

ындады. Самара маңайындағы өкпенің туреркулезімен ауыратындар үшін арналған Н.П. Постников-

тың (1858 г) қымызбен емдейтін мекемесінде емдік мерзім, жазда бие сауылатын уақтта 5 айға дейін 

созылды. Ол жерде әр ауру тәулігіне бес бөтелкеге дейін қымыз ішті. Толық курс 200-300 бөтелкені 

құрады және сегіз аптай бойы емделді. Қымыз дененің арықтауын тоқтатты, жөтелді тыныштандыр-

ды, қақырықтың бөлінуін жеңілдетті, дем жетіспеушілікті азайтты. 

ХІХ  ғасыр  аяғында  Башкирияда  климаттық-қымызбен  емдейтін  мекемелері  ұйымдастырылды 

және  қазірде  табысты  жұмыс  істеуде:  Шафранов  курорты,  Аксанов,  Чехов  атындағы  шипажайлар, 

Глуховский, Алкино, Юмашев шипажайлары. 

1992 жылға дейін Қазақстанда бірнеше мемлекеттік климаттық-қымызбен емдейтін: «Боровое», 

«Щучинский», «Бармашино», «Каменское плато» және басқалары сияқты мекемелер болды[9].  

Минералды  заттар  әр  түрлі  физиологиялық  қызмет  атқаратын  тамақтанудың  өмірге  қажетті 

компоненттеріне  жатады.  Минералды  заттар  ағзадағы  қышқылды-сілтілі  тепе-теңдікті  ұстап  тұру 

үшін,  жасушалардағы  және  клеткалардағы,  жасуша  аралық  және  клетка  аралық  сұйықтықтардағы 

сутек  иондарының  белгілі  концентрацияларын  құруға,  сонымен  қатар,  зат  алмасудың  қалыпты  жү-

руін  қамтамасыз  етуге    осмотикалық  қасиет  беру  үшін  қажетті.  Минералды  заттар  ақуыздың  түзі-

луінде үлкен маңызға ие. Эндокринды бездер қызметінде, сонымен қатар ферментативті процестерге 

қатысуында олардың рөлі дәлелденген. Минералды заттар қышқылдардың бейтараптануына, ағзада-

ғы  су  алмасуды  қалыптандыруға  қатысады.  Бұл  топтағы  заттардың  басқа  нутриенттермен,  мысалы 

кальцийдің  ақуызбен  (казеинмен)  биологиялық  қатынасының  жоғарғы  белсенді  байланысы  шыға-

рылды.    Минералды  заттардың  тағамдағы  ауыстырылмайтын  бөлігін  және  ағзадағы  олардың  ролін 

жүктеу/скачать 28,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: