Алматы 2017 январь

 

●

 Физика–математика ғылымдары 

 

393 

                                                                                           

№1 2017 Вестник КазНИТУ  

 

Auelbekova O.A., Kulzhabekova B.S. 

Application of 3D technologies 

Summary. The using 3D-technology, for modeling, animation and rendering, all over the world with the design 

side,  animators  and  architects  of  the  three-dimensional  game,  and  how  it  is  used  in  a  PR  pages  to  create  three-

dimensional  graphics,  architectural  projects  and  animated  videos.  Now  the  study  of  three-dimensional  graphics  and 

animation  has  a  special  significance  in  the  world  of  computer  technology.  In  order  to  create  a  three-dimensional 

animation has the premise that it is necessary to have a broad knowledge of the program graphical modeling. 

Key  words:  technology,  effects,  design,  animation,  modeling,  animated  fragments,  designers,  visualization, 

Web-design, texture, frame, architecture. 

 

 

 

УДК 338.482.2 (574) 

 

Ш. Б. Оразақова, Ж.А. Құрбанова 

(Қазақ Мемлекеттік Қыздар Педагогикалық Университеті 

Алматы, Қазахстан Республикасы, 

sh.bolatbekovna@mail.ru

) 

 

«ДЕРЕКТЕР ҚОРЫНЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ» 

 

Түйіндеме.  Мақалада  дербес  компьютердің  даму  кезеңінде  деректердің  дамыған  ыңғайлы 

бағдарламаларына  деген  сұраныс  артып,бағдарламалық  қамтамалар  ұсынушыларын  үстелдік  деректер  қорын 

басқару  жүйесі  деп  аталатын  жаңадан  жүйелерді  ұсынуға  итермелегені  айтылған.Сонымен  қатар  деректер 

қорларының түрлері қарастырылған. 

Негізгі  сөздер:  деректер  қоры(ДҚ),ЭЕМ,  дқбж,  үлестірілген    деректер  қорлары,  иерархиялық  деректер 

қорлары, желілік деректер қоры, реляциялық деректер қоры, қолданушылар 

 

Қуатты  жұмыс  станциялары  мен  ЭЕМ  желілері  пайда  болуы  деректер  қорының 

технологияларының дамуына әкелді. Деректерді өңдеудің бұл бағытында төрт кезеңді атауға болады. 

Алайда, бұл кезеңдерде қатаң уақыт аралықтары жоқ екенін айрықша атап айту керек: олар біртіндеп 

бірінен екіншісіне өтеді, тіпті параллельді түрде өмір сүреді, бірақ та кезеңдерді бөліп айту деректер 

қорының  дамуының  жеке  сатыларын  нақтылап  сипаттауға,  әр  кезеңге  сай  арнайы  ерекшеліктерін 

бөліп айтуға мүмкіндік береді. 

ДҚБЖ бірінші даму кезеңі деректер қорын IBM 360/370, ЕС-ЭЕМ және мини-ЭЕМ типті PDP11 

(Digital  Equipment  Corporation  —  DEC  фирмасының),  HP  (Hewlett  Packard  фирмасының)  түрлі 

моделдері тәрізді үлкен машиналарда деректер қорын ұйымдастырылуымен байланысты. 

Деректер  қорлары  ЭЕМ-ның  сыртқы  орталық  жадында  сақталған,  бұл  деректер  қорларының 

қолданушалары негізінен пакеттік тәртіпте іске қосылған есептер болатын. Қолжеткізімнің интерактивті 

тәртібі консолдық терминалдар көмегімен жүзеге асырылатын, ал олардың өзіндік есептеуіш ресурстары 

(процессорлар, сыртқы жад) болмайтын және орталық ЭЕМ үшін енгізу-шығару құрылғысы ретінде ғана 

қызмет  ететін.  Деректер  қорына  қолжеткізу  бағдарламалары  түрлі  тілдермен  жазылатын  және  әдеттегі 

сандық бағдарламалар тәрізді іске қосылатын. Қуатты операциялық жүйелер көптеген есептердің шартты 

параллелді орындалуын қамтамасыз ететін, өйткені деректер қоры орталықтандырылған болатын, жалғыз 

орталық ЭЕМ-ның сыртқы жад құрылғыларында сақталатын. Ал оларға қолжеткізу көптеген қолданушы-

есептерден қамтамасыз етілетін. 

Дербес  компьютерлар  кезеңі.  Дербес  компьютерлар  өмірімізге  жылдам  кіріп,  тура  дерлік 

есептеуіш  машинаның  қоғам  өміріндегі  орны  мен  рөлі  туралы  көзқарасты  төңкерді.  Енді 

компьютерлар әр қолданушыға жақындау болды. Қатардағы қолданушылардың түсініксіз әрі күрделі 

бағдарламалау  тілдері  алдындағы  қорқыныштары  сейілді.  Дайындалмаған  қолданушылар  жұмысы 

үшін  көптеген  бағдарламалар  пайда  болды.  Бұл  бағдарламалар  қолдануда  және  интуитивті  түрде 

түсінікті  болды: көбіне тексттік редакторлар, электронды кестелер және т.б. Файлдарды көшіру мен 

бір компьютерден басқасына ақпаратты ауыстыру, тексттерді, кестелерді, басқа да құжаттарды басып 

шығару  операциялары  түсінікті  болды.  Жүйелік  программисттер  екінші  орынға  ығыстырылды. 

 Әр  қолданушы  өзін  көптеген  әрекеттерді  автоматтандырған  қуатты    әрі  ыңғайлы  құрылғының 

толықтай иесі ретінде сезіне алды. Әрине бұл деректер қорымен жұмысқа әсер етті. Деректер қорын 

басқару жүйелері деп аталатын бағдарламалар пайда болды, олардың ақпараттың әжептәуір көлемін 

 

●

 Физика–математика ғылымдары 

 

394 

                                                                                           

№1 2017 Вестник КазНИТУ  

 

сақтай алатын, деректерді енгізуге арналған ыңғайлы интерфейсі, түрлі жауаптарды генерациялайтын 

кіріктірілген  құралдары  бар  болған.  Бұл  бағдарламалар  алғашқыда  қолмен  жасалатын  көптеген 

есептік қызметтерді автоматтандырды. Дербес компьютерлерге тұрақты бағалардың кемуі оларды тек 

ұйымдар  мен  фирмалар  ғана  емес,  жеке  қолданушылар  үшін  де  қол  жеткізімді  етті.  Компьютерлер 

құжаттама  мен  өзіндік  есептік  қызметтер  жүргізудің  құралы  болды.  Бұл  деректер  қоры  даму 

облысына  оңынан  да  терісінен  де  әсер  етті.  Дербес  компьютерлер  мен  олардың  бағдарламалық 

қамтамаларының  қарапайымдылығы  мен  қолжеткізімділігі  көптеген  дилетанттар  тудырды.  

Бұл әзірлеушілер өздерін жақсы білетіндей көрсетіп, ұзаққа шыдамайтын деректер қорларын жобалай 

бастады,  олар  нақты  әлемнің  обьектілерінің  ерекшеліктерін  ескермеді.  Обьекттерді  даму 

заңдылықтары мен өзара байланыстарын ескермейтін біркүндік өте көп жүйелер жасалынды. Алайда 

дербес  компьютерлер  қолжеткізімділігі  алғашында  есептеуіш  техниканы  қолданбаған  білімнің 

көптеген  заттық  салаларының  оларды  қолдана  бастауына  алып  келді.  Деректерді  өңдеудің  дамыған 

ыңғайлы  бағдарламаларына  деген  сұраныс  артып,  бағдарламалық  қамтамалар  ұсынушыларын 

үстелдік ДҚБЖ  деп аталатын жаңадан жүйелерді ұсынуға итермеледі.  Ұсынушылардың арасындағы 

үлкен  бәсекелестік  бұл  жүйелердің  дамуын  тездетіп,  интерфейс  жақсарып,  жылдам  әрекеттілігі 

артып,  бағалары  төмендеуіне  әкелді.  Нарықта  ұқсас  қызметтерді  атқаратын  ДҚБЖ-лардың  көп 

санының  болғаны,  деректердің  экспорт-импорт  әдістері  мен  деректерді  сақтау  форматтарын  ашуды 

талап етті.  

Бірақ  бұл  кезеңде  оң  мағынаға  қайшы  болса  да,  стандартты  тілдермен  өзінің  ДҚБЖ-ларын 

жасағандар да болды. Бұл тұйықтық әрекеті болды, өйткені келесі даму стандартты емес форматтағы 

деректерді  жаңа  ДҚБЖ-ға  көшіру  қиындау,  ал  кейде  тіпті  аса  еңбекшығынды  болғандығынан, 

жаңадан  қайта  ДҚ  жасауы  оңайлау  болды,  бірақ  бәрі  бір  деректерді  көшіру  керек  болатын.  Бұл  да 

ДҚБЖ атқаруы керек болған қызметтерді бағаламағандықтан болды.  

Үлестірілген    деректер  қорлары.  Тарих  спираль  бойынша  дамитындығы  барлығына  әйгілі, 

сондықтан  «дербестендіру»  процесынан  кейін  кері  процесс  –  интеграция  басталды.  Жергілікті 

желілер  саны  көбейіп,  компьютерлер  арасында  алмасатын  ақпараттар  көбейіп,  түрлі  орындарда 

сақталып,  өңделетін,  бірақ  логикалық  өзара  байланысқан  деректердің  келісілгендігі  мәселесі 

шиелениседі.  Транзакцияларды  параллелді  өңдеумен  –  ДҚ-н    бір  қайшылықсыз  күйден  басқа 

қайшылықсыз  күйге  ауыстырып  отыратын  операциялар  тізбегіне  байланысты  мәселелер  туындады. 

Бұл  мәселелердің  табысты  шешімі  үлестірілген  деректер  қорларының  пайда  болуына  әкелді,  олар 

үстелдік  ДҚБЖ-дің  барлық  артықшылықтарын  сақтай  отырып, ақпаратты  параллелді  өңдеу  мен  ДҚ 

бүтіндігін сақтау мүмкіндігін берді. 

Деректер  қорын  басқару  жүйелерінің  даму  перспективалары.  Бұл  кезең  деректерге 

қолжеткізімнің  жаңа  әдісі  –  интернеттің  пайда  болуымен  сипатталады.  Бұл  бағыттың  клиент-сервер 

технологиясынан  негізгі  ерекшелігі  арнайы  клиенттік  бағдарламалық  қамтама  қолдану  қажеттілігі 

жойылады.  Алыстатылған  деректер  қорымен  жұмыс  істеу  үшін  стандартты  Интернет  браузеры 

пайдаланылады,  мысалы,  Microsoft  Internet  Explorer  немесе  Netscape  Navigator,  соңғы  қолданушыға 

деректерге  қатынау  процесі  Дүниежүзілік  Өрмекпен  сырғанағандай  болады.  Қолданушы  жүктейтін 

HTML-бетке  Java,  Java-script,  Perl  және  т.б.  тілде  жазылатын  код  бірге  кіріктіріледі,  ол  код 

қолданушының  барлық  әрекеттерін  бақылайды,  төменгі  дейгейлік  SQL-сұраныстарға  аударады, 

осылай  клиент-сервер  технологиясында  клиенттік  бағдарлама  жасаған  жұмысты  істейді.  

Бұл  бағыттың  ыңғайлылығы  оның  тек  алыстатылған  деректер  қорына  қатынау  ғана  емес,  сонымен 

қатар  ұйымның  жергілікті  желілерінде  де  пайдалануына  әкеп  соқтырды.  Күрделі  алгоритмдермен 

байланысы  жоқ,  өзара  байланысқан  обьекттерде  деректерді  келісілген  өзгертулерді  талап  ететін 

деректерді  өңдеудің  қарапайым  есептері  осы  архитектурамен  жеткілікті  түрде  қарапайым  әрі  тиімді 

болып  құрыла  алады.  Бұл  жағдайда  жаңа  қолданушы  берілген  есепті  пайдалану  мүмкіндігіне  қосу 

үшін жаңадан бағдарламалық қамтама орнату қажеттілігі жоқ. Алайда, алгоритмдік күрделі есептерді 

арнайы  клиенттік  бағдарламалық  қамтама  жасау  арқылы  клиент-сервер  архитектурасында  жүзеге 

асырған жөн.  

Деректер  қорларының  түрлері.  Дәстүрлі  файлдарға  тән  кемшіліктер  ақпараттық  жүйелердің 

ары  қарай  дамуына  кедергі  болды.  Шешілетін  есептерге  сәйкес  келетін  инструменталдық  құралдар 

қажеттілігі туындады. Бұндай құрал ретінде ДҚБЖ болды. 

ДҚБЖ  жасалуына  көптеген  әйгілі  және  әйгілі  емес  фирмалар  қатысты.  Әр  өндіруші  бұл  өнім 

қандай  болуы  керектігіне  өз  көзқарасын  білдірген.  Нәтижесінде  өзара  ешқандай  ұқсастығы  жоқ 

бірнеше ДҚБЖ пайда болды. ДҚБЖ пайдалану үрдісінде кейбір идеялар жалғасын тауып, кейбірлері 

бір бірінен керегін алып, кейбір идеялар жойылып жатты.  

 

●

 Физика–математика ғылымдары 

 

395 

                                                                                           

№1 2017 Вестник КазНИТУ  

 

Сыртқы ерекшеліктеріне қарамастан жүйелерді үшке бөлуге болады: иерархиялық, желілік пен 

реляциялық ДҚБЖ-лер. Әр түрінің айырмашылықтарын қысқаша қарастырайық.  

Иерархиялық ДҚБЖ-лер. Иерархиялық ДҚБЖ-лер негізінде қарапайым деректер моделі жатыр, 

ол моделді ерекше ациклдық бағытталған граф ретінде көрсетуге болады. 

Ағаш төбелерден құралады, төбенің әрқайсысында, біреуінен басқа, жалғыз аталық төбесі мен 

бірнеше ұрпақ төбелері болады. 

Аталық  төбесі  жоқ  төбе  ағаш  тамыры  деп  аталады.  Ұрпақ  төбелері  жоқ  төбелер  жапырақтар 

деп аталады. Қалған төбелер бұтақтар болып табылады. 

Иерархиялық  деректер  қорлары  өз  табиғатымен  иерархиялық  болатын  құрылымдарды 

моделдеуде  тиімдірек  пайдаланылады.  Мысалдары  ретінде,  әскери  бөлімшелер  немесе  күрделі 

механизмдерді  келтіруге  болады.  Олар  өздері  қарапайымдау  түйіндерден  тұрады,  ал  ол  түйіндер  де 

декомпозицияға  келтіріле  алады.  Дегенмен,  қарапайым  иерархияға  келтірілмейтін  көптеген 

құрылымдар  бар.  Мысалы  барлығына  белгілі  генеологиялық  ағаш,  ол  қатаң  мағынада  ағаш 

болмайды, өйткені адамдарда екі ата-ана болады. Күрделірек құрылымдар туралы айтып керегі жоқ. 

Иерархиялық ДҚБЖ-лер әйгілілік шегін тез өтті, қолдану қарапайымдылығы мен нарықта ерте пайда 

болуына қарамастан, көптеген кемшіліктері бәсеге лайықты емес етті. Сонымен ол қазірде тек тарихи 

мақсатта қолданылады.  

Желілік  ДҚ.  Иерархиялық  модел  тәрізді,  желілік  моделді  бағытталған  граф  ретінде  көрсетуге 

болады. Бірақ бұнда графта циклдар болуы мүмкін, яғни төбенің бірнеше аталығы бар болуы мүмкін.  

Бұндай  құрылым  алдыңғымен  салыстырғанда  икемдирек  әрі  айқынырақ,  және  есептердің 

кеңірек  класын  шешуге  жарайды.  Бұл  моделде  төбелер  бүтіндік  болады,  ал  оларды  жалғайтын 

қабырғалар  олардың  арасындағы  қатынастарды  көрсетеді.  Желілік  ДҚ  жетістігі  үлкенірек  болып, 

ДҚБЖ  нарығында  ұзақтау  үстемдік  етті.  Аз  емес  дәрежеде  олардың  табысына  Conference  on                         

Data  Systems  Languages  (CODASYL)  бағдарламалау  тілдерінің  комитетінің  Data  Base  Task  Group 

(DBTG)  энергетикалық  әрекеттері  көмектесті.    Бұл  ұйым  желілік  моделдің  спецификациялары  мен 

архитектурасын  жете  пысықтап,  бірнеше  табысты  коммерциялық  өнімдер  жасауға  мүмкіндік  берді, 

солардың  ішінде  бір  кездері  өте  атақты  болған  COBOL  алдыңғы  орындардың  бірін  алған.                             

XX  ғасырдың  70  жылдары  желілік  моделдің  өркендеу  кезең  болды.  Желілік  ДҚ  нарықта  тіптен 

орнығып  алып,  келесі  кезеңдік  реляциялық  моделдер  өз  орнын  алу  үшін  көп  күш  салды. 

Информатика  тарихында  желілік  пен  реляциялық  моделдердің  шешуші  соғысы  болған  Ұлы  Ұрыс 

мәңгіге  қалмақ.  Желілік  архитектура  жақтаушыларының  ішінде  ұлы  Чарльз  Бахман  болған,  тек              

Эдгар Кодд данышпаны ғана реляциялық моделдің жеңісіне мүмкіндік берді. 

Реляциялық  ДҚ.  Реляциялық  ДҚ  қазіргі  кезде  ең  кең  тарағаны  болып  табылады.  Олардың 

реализациялары  осыған  аздап-аздап  жарамды  барлық  платформаларда  (дербес  компьютерлерден 

бастап  мэйнфреймдерге  дейін),  барлық  операциялық  жүйелерде  және  индивидуалды  карточкалар 

қолдануға  арналған  қарапайым  өнімнен  бастап,  ең  күрделі  үлестірілген  көпқолданушылық 

жүйелердің  ішінде  де  пайдаланылады.  Шұбар  ала  түрлілікке  қарамастан,  барлық  осы  ДҚ-лары 

негізінде  XX  ғасырдың  70  жылдары  Кодд  жасаған  реляциялық  деректер  моделі  жатады.  Түріне 

қарағанда  бұл  модель  өте  қарапайым:  деректер  қоры  қарапайым  өзарабайланысқан  кестелер  жиыны 

ретінде  көрінеді.  Бірақ  сыртқы  қарапайымдылығының  астында  қуатты  әрі  көркем  реляциялық 

алгебраның  математикалық  аппараты  жатыр,  бұл  алгебра  математикалық  бірнеше  қатар  пәндеріне 

негізделген,  олардың  ішінде  логика,  предикаттар  есептеуі,  жиындар  теориясы  бар.  Реляциялық                       

ДҚ-ларының  жетістігінде  реляциялық  ДҚ-на  арнайы  жасалған  SQL  тілі  кішкентай  рөл  алған  жоқ.                  

Ол  жеткілікті  қарапайым  әрі  мәнерлі  тіл,  оның  көмегімен  қорға  әжептәуір  жетілген  сұраныстар 

жасауға болады.  

Әрине  алдыңғы  ДҚ-нда  да  деректерді  сипаттау  тілдері  (ДСТ)  мен  деректермен  амалдар  ету 

тілдері (ДАЕТ) болды. SQL осы  екі қызметті  бір өзіне біріктірді. Бірақ  ең жақсы ерекшелігі, әсіресе 

бағдарламалауда маман емес қолданушылар үшін, SQL-дың процедурлық емес ішкі жиыны негізінде 

сұраныстарды  жасай  беруге  болатындығы.  Бұл  дегеніміз,  сұраныс  тұжырымдамасында  қалай  алу 

керектігі  емес,  нәтижесінде  не  болуы  керектігі  көрсетіледі.  Шынымен  тілдің  процедуралық 

элементтері  де  бар,  мысалы,  бұтақталу  мен  циклдар  ұйымдастыру  операторлары,  бірақ  оларды  көп 

жағдайда  қолданбауға  да  болады.  Желілік  ДҚ-мен  жұмыс  істеген  кезде  программист  есептік  негізгі 

шешімін  шетке  қоя  тұрып,  навигациялық  процедуралар  пайдалануы  қажет  болатын.  Реляциялық 

деректер  қорлары  кең  тарағаны  қарапайымдылығы  мен  ыңғайлы интерфейсімен  тығыз  байланысты. 

Информатиканың мектеп курсында осы реляциялық деректер қорлары зерттеледі. 

 

 

●

 Физика–математика ғылымдары 

 

396 

                                                                                           

№1 2017 Вестник КазНИТУ  

 

ӘДЕБИЕТТЕР  

[1] Дейт, К., Дж. Введение в системы баз данных. 6-е изд. – К.; М., СПб.: «Вильямс», 2000. – 848с. 

[2] В.В.  Корнеев,  А.Ф.  Гареев,  С.В.  Васютин,  В.В.  Райх  Базы  данных.  Интеллектуальная  обработка 

информации. – М.: Нолидж, 2001.- 496с. 

[3] Дж. Ульман, Дж. Видом. Введение в системы баз данных. – М.: Лори.- 2000. – 374 

[4] Кузнецов С. Д. Основы баз данных. — 2-е изд. — М.: Интернет-университет информационных технологий; 

БИНОМ. Лаборатория знаний, 2007. — 484 с. — 

ISBN 978-5-94774-736-2

. 

 

Оразакова Ш. Б., Курбанова Ж. А. 

История развития баз данных 

Аннотация.    В  статье  рассмотрены  что  спрос  на  развитые  удобные  программы  обработки  данных 

заставлял  поставщиков  программного  обеспечения  поставлять  все  новые  системы,  которые  принято  называть 

настольными (desktop) СУБД. А также виды базы данных. 

Ключевые  слова:  Базы  данных,СУБД,  компьютер,  распределенные  базы  данных,  иерархические  базы 

данных, сетевые базы данных, реляционные базы данных, пользователи. 

 

Orazakova Sh.B., Kurbanova Zh. A. 

History Database Development 

Summary. The article deals with the demand for developed convenient data processing program forced software 

vendors to deliver all new systems, which are called desktop (desktop) databases. And the types of database. 

 

Key  words:  Databases,  DBMS,  computer,  distributed  databases,  hierarchical  databases,  network  databases, 

relational databases, users. 

 

 

 

УДК: 616.006.6:004 

 

Б.Ғ. Латыпова, О.А. Лаврищев, А.З. Нурмуханова 

(КазНУ имени   аль-Фараби 

Алматы, Республика  Казахстан) 

 

ПРОЦЕДУРЫ ВЕРИФИКАЦИИ ЛУЧЕВОЙ ТЕРАПИИ С МОДУЛЯЦИЕЙ  

 ИНТЕНСИВНОСТИ  И МЕТОДЫ АНАЛИЗА ДАННЫХ 

 

Аннотация.  В  современном  мире  метод  лучевой  терапии  с  модуляцией  интенсивности  быстро 

внедряется во многих центрах. В Казахстане в последние годы начали внедрять лучевую терапию с модуляцией 

интенсивности. В связи с введением метода появилась проблема  создания программы гарантии качества перед 

внедрением метода лучевой терапии с модуляцией интенсивности в повседневную практику.  

Ключевые  слова:  верификация,  лучевая  терапия  с  модуляцией  интенсивности,  система  планирования, 

дозиметрия, ионизационная камера, фантом. 

 

Современная  лучевая терапия характеризуется разработкой и улучшением различных способов 

повышения действенности лечения онкологических больных. Бытует необходимость проверки плана 

лечения непосредственно перед облучением, в том числе и поглощенной, в выбранном объеме, дозы, 

которую запланировала компьютерная система.  

Верификация  расчетов  дозы,  полученная  на  системах  планирования  облучения,  проводится  с 

детекторной  системой,  которая  показывает  значение  дозы  в  одной  или  нескольких  точках  -  это  1D 

контрольная  процедура.  Для  проведения  верификации  нужно  провести  измерения  в  нескольких 

точках  физически  смоделированного  облучаемого  объема  и  сопоставить  их  со  значениями, 

полученными  в  планирующей  системе.  Для  моделирования  полей  и  проведения  измерений 

использовали  линейный  ускоритель,  водный  фантом,  тканеэквивалентный  материал  или  их 

комбинацию  для  моделирования  неоднородностей  поверхности,  а  также  ионизационные  камеры, 

дозиметр рабочего класса с микропроцессорным управлением для измерения дозы [1-2]. 

В  нескольких  американских  институтах  провели  исследование  шести  разных  систем 

планирования и сравнили их расчеты с измерениями в 200 точках для каждой системы планирования 

[3].  Были  получены  хорошие  совпадения  между  расчетом  и  измерением  для  всех  алгоритмов.  Но  и 

были определены области, в которых были несовпадения и области, где алгоритм следует улучшить. 

 

●

 Физика–математика ғылымдары 

 

397 

                                                                                           

№1 2017 Вестник КазНИТУ  

 

Важная попытка создать набор стандартов референсных  данных о пучках для тестирования системы 

планирования,  была  предпринята  в    AAPMTG-23,  где  был  представлен  набор  референсных  данных 

для  фотонных  пучков  энергией  от  4МВ  до  18МВ  [4].  Этот  набор  данных  включает  ряд  тестовых 

случаев,  которые  следует    применять  для  сравнения  расчетов  пользователя  с  представленными 

измеренными  данными  после  введения  референсных  данных  о  пучке  в  каждую  систему 

планирования.  В  более  поздних  работах    [5]  сообщалось  о  подобных  работах  в  Нидерландах. 

Соответствующий  набор  референсных  данных  получили  для  фотонных  пучков  с  энергиями  

6,  10  и  18  МВ  на  двух  линейных  ускорителях  электронов.  Эти  данные  были  введены  в  6  системах 

планирования,  которые  применялись  в  клиниках  в  то  время.    Далее  провели  измерения  в 

соответствии  с  пакетом  тестов,  которые  включали  геометрию  «с  потерей  ткани»  и  поля  с 

ассиметричным  положением  шторок,  с  и  без  клиновидного  фильтра.  Значения  абсолютной  дозы, 

рассчитанные  на  разных  системах  планирования,  в  которые  были  введены  референсные  данные  о 

пучках,  сравнивали  с  результатом  измерений  в  точках.  На  некоторых  системах  планирования  критерий 

приемлемости был превышен для случаев неправильных фигурных полей при отсутствии ткани. 

Оценка таких сложных систем, как система планирования облучения с очень большим количеством 

данных,  было  очень  трудоемким  делом,  для  которого  надо  было  применять  другие  подходы,  а  не 

сравнение по точкам. Во время введения методов лучевой терапии с модуляцией интенсивности (ЛТМИ), 

физики начали более интенсивно применять верификацию в 2D и даже в 3D объеме.  

Философия  нового  подхода  состояла  в  том,  что  для  лучевой  терапии    с  модуляцией 

интенсивности  требуется  верификация,  индивидуально  для  каждого  пациента  и  что  каждый  план 

надо  проверять  до  его  реализации.  Поэтому  одним  из  наиболее  важных  вопросов  в  процессе 

верификации  ЛТМИ  является  принятие  решения  о  том,  какие  действия  следует  совершить  после 

проведения  сравнения  результатов  верификации  индивидуального  плана  ЛТМИ  с  результатами 

общей  программы  гарантии  качества,  примененной  для  3D  конформного  облучения.  Было  создано 

много новых методов, нового оборудования  и систем детекторов для верификации индивидуальных 

планов ЛТМИ для каждого больного, где  были определены и дозиметрические, и пространственные 

погрешности  этих  методов.  Большинство  этих  методов  основаны  на  использовании  ионизационных 

камер  для  оценки  значений абсолютных  доз  в  полях  лучевой  терапии  с  модуляцией  интенсивности. 

Из-за  специальной  формы  и  способа  подведения  полей  в  лучевой  терапии  с  модуляцией 

интенсивности, нельзя заранее определенно сказать, что измерения с ионизационной камерой можно 

анализировать с помощью процедур, применяемых в существующих дозиметрических протоколах. 

Применение  методов  двумерной  верификации,  например,  рентгеновской    пленки, 

возобновилось  из  за  хорошо  известных  характеристик  этих  систем,  и  легкости  процесса  обработки. 

Как  следствие,  некоторые  проблемы  и  ограничения,  связанные  с  работой  с  пленками,  стали 

проверяться заново. Однако этот процесс оживления инициировал ряд более глубоких исследований, 

которые  внесли  вклад  в  улучшение  знаний  о  характеристиках  систем  пленочной  дозиметрии  для 

верификации  доз  в  ЛТМИ.  Контроль  отпуска  дозы  в  отдельном  пучке  также  инициировал  в 

результате дальнейшее развитие ряда 2D детекторов, адаптированных специально к ЛТМИ. Хорошее 

пространственное  разрешение,  быстрый  ответ  и  легкий  анализ  измеренных  данных  явился 

предпосылкой  для  их  применения  в  качестве  инструмента  для  дозиметрического  контроля 

индивидуальных планов. 

Верификация  во  многих  плоскостях,  и  в  некоторых  случаях  реально  в  3Д  -  это  необычная 

процедура  для  контроля  конформной  лучевой  терапии  (КЛТ)  в  объеме  и  определенно  не  для 

индивидуальных  больных.  Действительно,  можно  спорить  о  том,  почему  так  мало  внимания 

уделялось проверке 3Д-КЛТ, когда  использовали более или менее продвинутые и сложные методы. 

Существует общее мнение, что применение программы приемки оборудования для его применения в 

клинике-системы планирования и облучающих аппаратов позволяет обеспечить сохранное  введение 

сложных  методов  3Д-КЛТ  в  клинику.  Такая  программа  должна  определить  ограничения,  например, 

для  алгоритмов  расчета  дозы  для  специфических  методов  облучения  3Д-КЛТ.  Кроме  высокой 

сложности расчета дозы в системе планирования для ЛТМИ, по сравнению с 3Д-КЛТ, большую роль 

играет  также  точность  и  воспроизводимость  подведения  пучков  в  ЛТМИ.  Взаимодействие  между 

этими  двумя  аспектами,  и  непредсказуемое  влияние  погрешностей  в  обеих  указанных  областях 

проведения ЛТМИ на общее распределение дозы, является главной причиной, по которой так много 

внимания уделяется верификации 2Д или 3Д методов в ЛТМИ. 

Сейчас  много  внимания  обращается  на  высокоточное  облучение  мишеней,  двигающихся  во 

время  сеанса  облучения,  что  частично  была  связано  с  развитием  улучшенных  методов  быстрой 

жүктеу/скачать 28,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: