ХАЛҚЫНА ДЕГЕН ҚАСИЕТТІ ҰҒЫМДАРМЕН САБАҚТАСЫП ЖАТАДЫ. ӨЗІҢ ӨМІР

Жетісу 

университеті

6

бейсенбі, 7 сәуір, 

2016 жыл

МАМАН МІНБЕРІ

Қaзіргі тaңдa көптеген психолог-педaгог мамандардың, 

медицина қызметкерлерінің, дефектологтaрдың нaзaрын 

aудaрып отырғaн мәселе  - мүмкіндігі шектеулі бaлaлaр 

тaғдыры. Статистикаға  сәйкес, әлемде мүмкіндігі 

шектеулі балалар қатарының көрсеткіштері өсу тенден-

циясына ие болып тұр.

Gazeta.zhgu@mail.ru

ӘДІСТЕМЕ

КӨКЕЙТЕСТІ

Жалпы адамның жан-жақты және үйлесімді дамуында еңбектің шешуші факторлардың қатарында 

маңызды рөл атқаратыны ежелден мәлім. Өйткені, байырдан  халық педагогикасында еңбекті бүкіл тәрбие 

жүйесінің күретамыры деп қарастырып келген. Осы заманғы ғылыми біліммен қаруланған, белсенді және 

қоғамдық іс-әрекетке жан-жақты даярланған еңбек адамын қалыптастыратын әлеуметтік тәрбие 

институттарының негізгісі - жалпы орта білім беретін политехникалық еңбек мектебі.

Педагог-дефектологтыњ ќызмет

Қоғам 

дамуының 

әр 

кезеңінде 

физиологиялық  және  психикалық  дамуын-

да  кемшілігі  бар  балалардың  болғандығын 

деректер  дәлелдейді.  Болашақ  ананың 

вирустық  аурулармен,  ауыраяқ  кезінде 

ананың жарақат алуы, баланың туылғаннан 

кейінгі  2-2,5    жас  кезінде  травматикалық 

зақымдануы мен бас миының инфекциялық 

ауруларға  шалдығуы,  дамуында  кемшілігі 

бар балалардың өмірге келуіне негізгі себеп 

болған.

2002  жылы  қабылданған  "Кемтар  ба-

лаларды  әлеуметтік  және  медициналық-

педагогикалық  түзеу  арқылы  қолдау 

туралы" 

Қазақстан 

Республикасының 

Заңы  мүмкіндігі  шектеулі  тұлғалардың 

арнайы  білім  алу  құқығын  бекітеді. 

Мүмкіндігі  шектеулі  баланың  дамуындағы 

дене  немесе  психикалық  кемістіктеріне 

қарамастан,  оларды  оқыту  мен  тәрбиелеу, 

қоғамда  әлеуметтік  бейімдеу  жұмыстарын 

ұйымдастыру, кәсіби даярлықты меңгеруіне 

әдістемелік көмек көрсету -  баланың даму 

үдерісін  жаңа  сапалы  деңгейге  шығарады. 

Мүмкіндігі шектеулі тұлға квалификациялық 

психологиялық-педагогикалық  көмек  алуға 

құқығы  бар.    Арнайы  білім  беруді  қажет 

ететін  мүмкіндігі  шектеулі  балалар  қандай 

мекемеде  оқиды,  оларды  кім  оқытады, 

қалай  оқытады  деген  сұрақтың  туындауы 

заңды. Олар балабақшаларда ашылған ар-

найы топтар мен арнайы балабақшаларда, 

арнайы  мектептерде  және  мектеп-интер-

наттарда, 

психологиялық-педагогикалық 

түзету  кабинеттерінде,  психологиялық-

медициналық-педагогикалық  кеңес  беру 

орталықтарында  әр  түрлі  түзету  амал-

тәсілдері  арқылы  оқытылады,  оны  тек  ар-

найы  дайындалған  педагог-дефектолог 

жүргізе алады. 

Қазіргі  өркениетті  заманымызда  педагог-

дефектолог  мамандығы  еңбек  нарығында 

сұранысқа ие мамандықтың бірі болып тұр. 

Дефектолог мамандығы педагогика (жалпы, 

арнайы, әлеуметтік), психология, медицина 

(отоларингология,  офтальмология,  орто-

педия,  невропатология,  психопатология, 

анатомия,  физиология  т.б.)  сияқты  ғылым 

салаларымен тоғысады. Сондықтан педагог-

дефектолог  педагогикалық  мамандардың 

кең аумағына ие, мамандану бойынша сур-

допедагог  (естімейтін  және  нашар  еститін 

балалармен  оқыту  және  түзете-дамыту 

жұмыстарын  жүргізеді),  олигофренопеда-

гог  (ақыл-ой  дамуының  жеңіл  және  күрделі 

бұзылыстары  бар  балалармен  оқыту  және 

түзете-дамыту  жұмыстарын  жүргізеді), 

тифлопедагог  (соқыр  және  нашар  көретін 

балалармен  түзете-дамыту  жұмыстарын 

жүргізеді),  логопед  (жалпы  сөйлеу  тілінде 

кемістігі бар балалармен түзету жұмыстарын 

жүргізеді) біліктілігін ала алады. 

Мүмкіндігі  шектеулі  тұлғалардың  білім 

алуы,  еңбек  ету  мен  әлеуметтік  бейімделуі 

мемлекет  тарапынан  қолдауға  ие  бо-

лып  отыр.  Оған  дәлел  ретінде  қазіргі  кез-

де  психологиялық-педагогикалық  түзету 

кабинеттері, 

оңалту 

орталықтары, 

логопедиялық  пунктер  барлық  аудан 

орталықтарында  ашылып,  мүмкіндігі 

шектеулі 

тұлғаларларға 

кешенді 

көмек  көрсету  қызметін  атқаруда. 

Жалпы  білім  беретін  мектептерде, 

балабақшаларда логопедтің ставкала-

ры ашылды. 

Алматы  аймағына  осындай  ма-

мандар  даярлау  мақсатында  1999 

жылы  І.Жансүгіров  атындағы  Жетісу 

мемлекеттік  университеті,  педагоги-

ка  және  психология  факультетінде, 

оқыту  және  тәрбиелеу  әдістемесі  ка-

федрасында  мемлекеттік  лицензия 

негізінде    дефектология  мамандығы 

ашылды.  Дефектология  мамандығы 

бойынша  білім  бакалавры  кәсіби 

қызметінің  мазмұны  -  әр  түрлі  меке-

мелерде  мүмкіндігі  шектеулі  бала-

ларды  толығынан  әлеуметтендіруге, 

қоғамға  кіргізуге,  тұлғалық  дамытуға 

бағытталған 

коррекциялық-

педагогикалық  іс-әрекетін  жүргізу  бо-

лып табылады. 

2012  жылы  университетімізде  де-

фектология  мамандығы  бойынша  

магистратура 

ашылды. 

2012-

2013  оқу  жылында  магистранттардың 

бірінші  қабылдауы  жүзеге  асырылды. 

Магистранттардың білім беру бағдарламасы 

екі  бағыт  бойынша  дайындық  жүргізеді: 

ғылыми-педагогикалық (2 жылдық оқу) және 

кәсіптік (1 жылдық оқу), түлектер бітіргеннен 

кейін  магистратураның  ережесіне  сай  пе-

дагогика ғылымдарының магистрі (ғылыми-

педагогикалық  бағыт)  және  білім  магистрі 

(кәсіптік бағыт) біліктілігін иеленеді.

2014-2015    оқу  жылындағы  дефектоло-

гия  мамандығының  жетістігі  НКАОКО-ның 

мамандандырылған 

аккредитациясынан 

өтті.  Сондай-ақ,  2015-2016  оқу  жылында 

ҚР  Білім  және  ғылым  министрлігі  тара-

пынан  жоғары  оқу  орындарын  бес  жылда 

бір  өткізілетін  мемлекеттік  аттестациядан 

жоғары көрсеткіштерге ие болды.

Дефектология 

мамандығына 

қабылданған  студенттер  1-2  курстарда 

жалпы білім беретін пәндерді меңгергеннен 

кейін,  3-4  курстарда  мамандану  бойын-

ша  өздерінің  таңдауларына  қарай  бөлініп 

оқиды.  Мамандану  бойынша  студенттердің 

тәжірибелік  іс-әрекетін  жүзеге  асыруда 

барлық  мүмкіндіктер  жасалған.    Арнайы 

білім  беруді  ақпараттандыру  зертханасы, 

арнайы  педагогика  оқу  зертханасы,  лого-

педия  кабинеті  заманауи  жабдықтармен, 

керекті құрылғылармен қамтамасыз етілген. 

Университет  тарапынан  түлектердің 

жұмысқа  орналасуы  бойынша  әр  жыл  сай-

ын  жүргізілетін  көрсеткіші  95-98  пайызды 

құрайды.  Дефектология  мамандығының 

түлектері арнайы білім беру мекемелерінде 

(балабақша,  мектеп,  кәсіби  білім  беру 

мекемелері),    балалар  үйі  мен  мектеп-

интернаттарда,  жалпы  білім  беретін 

мектептердегі 

логопедтік 

пункттерде, 

балабақшаларда, 

балабақшалардағы 

арнайы 

топтарда, 

психологиялық-

педагогикалық коррекциялық кабинеттерде, 

психологиялық-медициналық 

әлеуметтік 

орталықтарда, 

диагностикалық 

және 

оңалту орталықтарында, ерте жастан көмек 

көрсету  кабинеттерінде,  жоғары  оқу  орын-

дарында  оқытушылық  қызметте,  балалар 

поликлиникасындағы логопедтік пункттерде 

жұмыс жасай алады. Сондай-ақ, мүмкіндігі 

шектеулі  баланың  көрсеткіштеріне  (БЦП) 

және  ПМПК  қорытындысына  сәйкес,  үйде 

оқытуды  педагог-дефектолог  қамтамасыз 

етеді.

Биылғы  2015-2016  оқу  жылының  мек-

теп  түлектерін  қоғамда  сұранысқа  ие, 

еңбек  нарығында  аса  қажет  мамандықтың 

бірі  –  дефектология  мамандығына  оқуға 

түсуге шақырамыз! Аймақтық білім ордасы 

І.Жансүгіров  атындағы  Жетісу  мемлекеттік 

университетінен білім алып,  еңбек жолына 

жолдама ал, жас түлек!

А.ГАЛИЕВА,  

ф.ғ.к., доцент, 

Г.АЗАНБЕКОВА,

аға оқытушы, дефектолог-логопед, 

Г.ЕРЖАНОВА,

аға оқытушы, педагог-дефектолог.

Мектепте  еңбекке  тәрбиелеу  -  тәрбиенің 

жалпы жүйесінің құрамды бөлігі.

Оның басты міндеттері:  біріншіден, еңбек 

адамдарына  сүйіспеншілікпен,  құрметпен 

қарау;    екіншіден,  оқушыларды  халық 

шаруашылығының салаларындағы еңбектің 

түрлерімен  таныстыру,  еңбек  іс-әрекетінің 

барысында олардың дағдысы мен іскерлігін 

қалыптастыру;  үшіншіден,  мамандықты 

таңдауға  дайындау.  Балаларды  еңбекке 

психологиялық және практикалық тұрғыдан 

дайындау  -  бұл  қоғам  үшін  оқушылардың 

пайдалы  еңбекке  даярлығын  және  талап-

тануын  тәрбиелеу,  еңбекті  өз  бетімен,  өз 

еркімен ынталанып орындауға үйрету.  Бұл 

өте  күрделі  процесс  мұнда  оқушылардың 

әдеті,  сезімі  қалыптасады.  Мысалы,  ба-

лалар  адамдардың  табысты  еңбегіне  ма-

саттанады  немесе  адал  еңбеккерлердің 

есебінен келген адамдарды жаны сүймейді, 

ұнатпайды,  керек  десе,  олармен  күресуге 

де даяр тұрады. Бұл процесс екі фактордың 

ықпалымен жүзеге асырылады: объективтік 

фактор қоғамның материалдық-техникалық 

базасын және жаңа қоғамдық қатынастарды 

жасау.  Осының  негізінде  әдет,  моральдық 

нормалары бекітіледі.  Негізінде, бүгінгі күні 

оқушылардың еңбек тәрбиесі  жалпы білім 

беретін  мектепте,  кәсіптік-техникалық  мек-

тептер мен колледждерде  өтуде. Осы еңбек 

тәрбиесінің  жүйесіне  түрлі  іс-әрекеттер 

кіреді. Олар: оқу барысындағы еңбек;  сы-

ныптан тыс үйірме және жаппай жұмыстар; 

өзіне-өзі  қызмет  ету;    қоғамдық  пайдалы 

және өнімді еңбек. 

Оқу барысындағы еңбек. Сабақ барысын-

да  еңбек  дағдылары,    іскерлік,  төзімділік,  

кейін жаппай еңбек іс-әрекетінің түрлерін де 

байқайды. Еңбек тәрбиесі үшін өте маңызды 

пән - еңбек сабағы. Онда оқушылар еңбек 

дағдыларына  үйренеді,  техникалық  білімді 

игереді.  Еңбек  сабақтары  барысында 

оқушылар  жалпы  және  техникалық  білімге 

сүйенеді.  Еңбек  сабақтарының  процесін 

жетілдіру  –  оқушылардың  еңбекке  зерт-

теу  және  шығармашылық    қатынасын 

қалыптастырады.

Оқушылар  мектепте  алған  білімдерін 

пайдаланып,  әр  түрлі  өсімдіктерді  өсіреді,  

тәжірибелер 

жасайды, 

практикалық 

дағдылар  мен  іскерлікті  игереді,  кейбір 

мамандықтардың түрлерін меңгереді.

Сыныптан  тыс  үйірме  және  жаппай 

жұмыстың  еңбек  тәрбиесін  іске  асыру-

да  тәрбиелік  мүмкіндігі  өте  зор."Жас  на-

туралистер",  "Жас  техниктер",  "Жас 

тәжірибешілер"  және  пән  үйірмелеріндегі 

сабақтар  оқушыларды  еңбекке  баули-

ды,  олардың    шығармашылық  ойларының 

дамуына  мүмкіндік  туғызады.  Әрбір 

оқушының  үйірме  сабақтарында  еңбекке 

шығармашылық  қатынасы  байқалады, 

олар  еңбегін  ұйымдастыру  тәсілдерін 

іздестіреді,  ғылыми  зерттеу  дағдыларына 

(әдебиеттермен  жұмыс  істеу,  жазып  алу, 

мәліметтерді  жинақтай  білу  т.б.)  төселеді.

Үйірме  жұмыстарын  жаппай  жұмыстар 

толықтырады.  Оқушылар  қызғылықты, 

үлкен  тәрбиелік  мәні  бар  көптеген 

шараларға  белсенді  қатысады  және  олар-

ды тікелей ұйымдастырады. Мұндай жаппай 

жұмыстарға "Құстар күні", "Орман күні", "Бақ 

аптасы",  "Еңбек  мерекесі",  т.  б.  айтуға  бо-

лады.

Өзіне-өзі  қызмет  ету  -  еңбек  тәрбиесінің 

қажетті  элементтерінің  бірі.  Балалар  өзіне-

өзі  қызмет  ете  отырып,  әр  түрлі  еңбек 

іс-әрекеттерін 

орындаудың 

тәсілдерін  

үйренеді,  өздерінің  жауапкершілігін  сезеді, 

бұл  менің  адамгершілік  борышым  дейді, 

сонымен  бірге,  олар  үлкендердің  еңбегін 

бағалайды, олардан үлгі алады.

Мектеп  жағдайында  өзіне-өзі  қызмет  ету 

–  оқу  құралдарын,  кабинеттерді,  жиһазды, 

сынып  бөлмесін,  мектеп  үйін  жөндеу, 

дәліздерді, 

шеберханаларды, 

спорт 

алаңдарын,  жинау т.б.

Отбасында  өзіне-өзі  қызмет  етудің 

түрлеріне  төсек-орынды,  пәтерді  жинау, 

киім, аяқ киім және басқа үй мүліктерін та-

зарту,  кір  жуу,  үтіктеу,  киімді жамау, тамақ 

дайындау  т.б.  жатады.  Мектеп  және  отба-

сы  алдындағы  басты  міндет  –  бұл  өзіне-

өзі  қызмет  етудің  берік  жүйесін  жасау. 

Тұрмыстық  еңбекті    адамның  күнделікті 

өмір игілігіне айналдыруы қажет.

Қоғамдағы  пайдалы  еңбек  -  қоғамдық 

қажетілікті  қанағаттандыру,  жеке  адамның 

жан-жақты дамуына мүмкіндік жасау құралы, 

мектеп  жағдайында  өткізілетін  қоғамдық 

пайдалы жұмыстың тәрбиелік мәні өте зор. 

Қоғамдық  пайдалы  жұмыстың  барысын-

да  оқушылардың  ғылыми  дүниетанымы 

дамиды.  Мамандықты  тануда  көзқарасы 

кеңейеді,  денсаулығы  жақсарады,  саяси 

сенімі және мәдени-адамгершілік ұғымы ар-

тады.

Қоғамдық  пайдалы  жұмыстың  мектеп 

өмірінде бірнеше түрлерін атауға болады.

Мәселен,  халық  қоныс  тепкен  жерлерді, 

мектептерді 

абаттандыру, 

көшелерді, 

алаңдарды көгалдандыру, жолды  жөндеуге 

қатысу,  экологиялық  жағдайға  байланыс-

ты  тазалықты  сақтау,  табиғатты  күту 

және  қорғау.  Мәдени-ағарту  жұмысы 

оқушыларды белсенділікке, қоғамшылдыққа 

тәрбиелейді,  олардың  әлеуметтік  ортамен 

қарым-қатынасын кеңейтеді. Әсіресе, ауыл 

мектептерінің  жоғары  сынып  оқушылары 

жұртшылық  арасында  үкіметтің  қаулы-

қарарларын насихаттайды, әр түрлі әдеби, 

этикалық, 

эстетикалық 

тақырыптарға 

әңгімелер  өткізіп,  лекциялар  оқиды,  кон-

церттер  қояды.  Осы  сияқты  талаптарды 

еңбек процесінде ұтымды пайдалану әрбір 

мұғалімнің басты міндеті болуы тиіс.

ЕЊБЕК ТЄРБИЕСІ - ¤ЗЕКТІ МЄСЕЛЕ

жүктеу/скачать 10,79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: