Ұлттық баяндама
жүктеу/скачать 11,26 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.2.1 кесте. IMD әдісіне сәйкес бәсекелестікке қабілетті факторлар
- 1.2.2 кесте. IMD инфроқұрылымының көрсеткіштерінің факторлары мен ұстанымдары
- Қазақстан 50 46 46
- Білім беру» – 43
- 1.2.7 сурет. Өркендеу Индексі / категория / ҚР - ның орны
- 1.2.4 кесте. Білім беру» субиндексі/ мемлекеттер рейтингі
- Қазақстан 43 42 43
- 1.2.6 кесте. QS WUR рейтингінің нәтижесі
32 Швейцариялық Халықаралық менеджментті дамыту институтының зерттеушілер тобы жыл сайын өткізіп жүрген рейтингісі (The International Institute for Management Development, IMD), елдегі жүргізіліп жатқан әлеуметтік - экономикалық реформалардың деңгейлері бойынша елдің бәсекеге қабілеттілігін анықтайды. Ұлттың бәсекеге қабілетті бизнесі пайда болатын ортаны құруы және қолдауы негізгі болып табылады. Әлемдік бәсекеге қабілеттілік жылтізбесі деректердің әр түрлі типтерін есептеу үшін сандық және сапалық көрсеткіштерді жекешелеп қолданады. Осы әдістеме бойынша елдер тек тұрғындарға шаққандағы ІЖӨ - ге ғана емес, сонымен қатар тұрғындар санына да байланысты жіктеледі. IMD 59 қатысушы – елдердің зерттеуші ұйымдарымен ынтымақтастықта әр мемлекеттің бәсекеге қабілеттілігін 329 көрстекіштер бойынша бағалап, оны 4 топқа біріктіреді: Экономикалық қызмет (ішкі экономиканың макроэкономикалық бағасы), Үкіметтің тиімділігі (бәсекеге қабілеттілікті арттыруға мүмкіндік беретін мемлекеттік саясаттың дәрежесі бағаланады), Бизнестің тиімділігі (кәсіпорынның инновациялылығы, кірістілігі және жауапкершілігінің дәрежелері бағаланады), Инфрақұрылым (бизнестің базалық, технологиялық, ғылыми және адами ресурстарға қанағаттану дәрежесі бағаланады) ( 1.2.1 кесте). 1.2.1 кесте. IMD әдісіне сәйкес бәсекелестікке қабілетті факторлар Дерекөз : «Экономикалық зерттеу институты» АҚ Экономикалық қызмет (78 көрсеткіштер ) ҮКкіметтің жетістігі (70 көрсеткіштер ) Бизнестің нәтижелілігі (67 көрсеткіштер ) Инфроқұрылым (114 көрсеткіштер ) Ішкі экономика Мемлекеттік қаржы Өндірістік және нәтижелілік Негізгі инфроқұрылым Халықаралық сауда Фискалды саясат Еңбек нарығы Технологиялық инфроқұрылым Внешние инвестиции Институциональды орта Қаржы Ғылыми инфроқұрылым Жұмыспен қамтылу Бизнесті реттейтін заңнама Менеджмент тәжірибесі Денсаулық сақтау мен қоршаған орта Бағалар Қоғамдық орта Қарым - қатынас пен құндылықтар Білім беру ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 33 «Инфроқұрылым» көрсеткіші бес субфакторлардан тұрады, оның екеуі білім беру жүйесіне қатысты «Ғылыми инфроқұрылым» және «Білім беру». Қазақстан «Ғылыми инфроқұрылым» субфакторы көрсеткіштері бойынша 3 орынға көбейтті (2011 – 55, 2012 - 52 орын ). Осы субфактордың орныққан орындары мынандай ұстанымдардың өсуін көрсетеді, «Ғылыми дәреже» +6 (2011 - 44, 2012 - 38), «Интеллектуалды өзімшілдік құқығы» +3 (2011 – 40, 2012 - 37), «Халықаралық зерттеулер» +6 (2011 – 35, 2012 – 29), « Зерттеушілер мен ғалымдар» +7 (2011 -26, 2012 - 19). 2012 жылы «Білім беру» субфакторы бойынша мемлекет тұғыры бір деңгейге жақсарды (2011 – 41, 2012 – 40). «Шет тілдерін меңгеру деңгейі» критерийі 14- ке жоғарылады, «Ғылыми пәндер» - 6, «Бәсекеге қабілетті экономика талаптарына сәйкес жоғары оқу орындарында білім беру» - 4, «Ел аймағынан тыс студенттердің ұтқырлығы» - 5, «Жоғары білім алу» - 5 тұғырға. Сонымен қатар, «Халықтың жан басына шаққанда білім беруге жұмсалатын жалпы мемлекеттік қаржы», «Оқушы/оқытушы арасалмағы (орта мектеп)», «Білім беру сапасын бағалау», «Ағылшын тілін меңгеру», «Бәсекеге қабілетті экономика сұранысына сәйкес білім беру жүйесі», «Сауатсыздық/ ересектердің сауатсыздық деңгейі» сияқты критерийлер бойынша тұғырлар тұрақты. «Оқытушы/оқушы арасалмағы ( - 1)», «Білім беруге жұмсалатын жалпы мемлекеттік шығындар ( - 6)», «Мемлекеттегі студенттер ұтқырлығы» критерийлері бойынша позицияның шамалы төменденгені байқалды(1.2.2 кесте, 1.2.5 кесте). 1.2.2 кесте. IMD инфроқұрылымының көрсеткіштерінің факторлары мен ұстанымдары Факторлар мен ұстанымдар 2011 2012 Инфроқұрылым 46 -7 43 +3 Ғылыми инфроқұрылым 55 -11 52 +3 Білім беру 41 -1 40 +1 Дерекөзі : «Экономикалық зерттеу институты» АҚ IMD 2012 жыл рейтингісінде келесі мемлекеттер көшбасшылық позицияларды иеленіп отыр: сарапты - бағыттылы өңдірісі бар Гонконг, АҚШ, Швейцария, Швеция және Германия. Қазақстан өз позициясын жақсартып (+4), рейтингке қатысушы 59 мемлекет арасында 32 орынды иеленді ( 1.2.6 сурет, 1.2.6 кесте). ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 34 1.2.6 сурет. Мемлекеттердің бәсеклестікке қабілеттілігінің рейтингі, 2012 жыл рейтинг төмендеді Го нк он г АҚ Ш Ш ве йц ар ия Си нг ап ур Ш ве ци я Қа за қс та н Че хи я По ль ш а Ре се й Ук ра ин а рейтинг орын рейтингте рейтинг көтерілді рейтингтің кестесінде жағдайдың өзгерісі Дереккөз : www.imd.org Legatum Институтының индексінің гүлденуі сегіз негізде құралған : «Экономика», «Кәсіпкерлік», «Басқару», «Білім беру», «Денсаулықты сақтау», «Қауіпсіздік», «Жеке ерік» және «Әлеуметтік қазына» БҰҰ агенттігінің деректеріне , Бүкіләлемдік банк , Бүкіл әлемдік сауда ұйымы мен әлеуметтік сауалнамаға сәйкес жасалған . Гүлдену Индексі пайда мен сәттіліктің негізде құралатын ұлттық табысты өлшейтін құрал болып табылады. Қоғам өмірінің асбектілері мен қоғамның хал - аухатының өлшемдерін анықтайтын, 8 субиндекстердің қосылымынан құралған 89 көрсеткіштер бойынша рейтинг жасалады. «Legatum Institute»атты британдық сараптама орталығының нәтижелері бойынша Қазақстан Беларусия (54 орын) мен Қытай (55 орын) мен Түркияны (71) озып, 142 мемелекеттер арасынан 46 орынға шығыпты.2010 жылмен салыстырғанда Қазақстанның көрсеткіші 4 сатыға жоғары көтерілді. Legatum Институтының 2012 жылғы гүлдену рейтингінің алғашқы орындарын Норвегия, Дания и Швеция иемденді ( 1.2.3 кесте ). ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 35 1.2.3 кесте. Legatum Институтының әлем мемлекеттерінің өркендеу индексі Мемлекеттер 2010 2011 2012 Норвегия 1 1 1 Дания 2 2 2 Швеция 6 5 3 Австралия 4 3 4 Жаңа Зеландия 5 4 5 Қазақстан 50 46 46 Беларусия 54 50 54 Қытай 58 52 55 Ресей 63 59 66 Украина 69 74 71 Түркия 80 75 89 Орталық - Африка Республикасы 108 110 142 Дереккөз : www.prosperity.com 2012 жылы Қазақстан Өркендеу Индексі бойынша мынандай категорияларда сыналады: «Білім беру» – 43 , «Экономика» – 54, «Кәсіпкерлік» - 59, «Басқару» - 95, «Денсаулық сақтау» - 60, «Қауіпсіздік» - 53, «Жеке еркіндік» - 43, «Әлеуметтік қазына» - 37 (1.2.7 сурет , 1.2.7 кесте ). 1.2.7 сурет. Өркендеу Индексі / категория / ҚР - ның орны / 2012 жыл Дереккөз : www.prosperity.com Білім беру субиндексі мемлекет мүддесін үш бағыт бойынша көрсетеді – «Оқудың қолжетімділігі», «Білім сапасы» мен «Адами қазына». Сонымен қатар бұл субиндекс оқудың қолжетімділігінің тұлғалардың өз мүмкіншіліктерін 54 59 95 43 60 53 43 37 Экономика Кәсіпкерлік Басқару білім беру Денсаулық сақтау Қауіпсіздік Жеке бостандығы Әлеуметтік капитал өлшемдер рейтінгісі ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 36 қаншалықты дамыта алатындығын және қоғам дамуына қосатын үлестерін дамытуға көмектеседі. «Білім беру» субиндексі бойынша соңғы үш жыл бойы Жаңа Зелендия мен Австралия алдыңғы қатарда тұр. Ал Қазақстан көрсеткіштер бойынша 42 - 43 орындар арасында жылжып жүр (1.2.4 кесте ). 1.2.4 кесте. Білім беру» субиндексі/ мемлекеттер рейтингі Мемлекеттер 2010 2011 2012 Жаңа Зеландия 1 2 1 Австралия 2 1 2 Канада 12 10 3 Тайвань 7 9 4 США 5 13 5 Беларусия 21 22 21 Ресей 27 34 27 Украина 29 44 29 Қазақстан 43 42 43 Қытай 50 54 50 Түркия 91 76 91 Орталық Африка Республикасы 142 110 142 Дереккөз : www.prosperity.com Білім беру саласы бойынша жасалатын Баяндама БҰҰ - ның білім, ғылым және мәдениет салалары бойынша тәуелсіз жыл сайынғы басылымы болып табылады. 2012 жылғы білім саласы бойынша барлығына ортақ баяндама « Жастар мен дағдылар: білім жұмыс істеу керек » жастарды болашақ өмірге дайындауға, оларды жұмыспен қамтамасыз етуге, оларға лайықты жұмыс тауып беруге, өмірлік қажеттіліктерге ақша табуға, қоғам өміріне белсене қатысуға, өз мүмкіншіліктерін жүзеге асыру жұмыстарын қамтиды. ББО – нің ауқымды көлемдегі мақсаты мемлекеттің экономикасының дамуына үлес қосатын сала қызметкерлерін дайындау болып табылады. Білімнің Даму Индексі (БДИ) төрт компонентерден тұратын БҰҰДБ - ның аралас көрсеткіші: «Жалпыға ортақ бастауыш білім» (% бастауыш біліммен жаулау), «Гендерлік теңдестік» (гендерлік - бағыттық индекс ), «Ересектердің сауаттылық деңгейі» (15 жас және одан жоғарғы жастағылар арасындағы сауаттылар саны) және «Білім сапасы» ( 5 сыныпқа дейін оқығандар ). Барлығы рейтингқа 205 мемлекет қатысады. Алайда олардың 120 ғана Білімнің Даму Индексі есептейтін индекаторы бар. Рейтингтің әдіснамасына сәйкес ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 37 мемлекеттер үш көрсеткіштер бойынша іріктеледі. 2012 жылы жоғарғы категорияға (БДИ 0,95) 58 мемлекеттер кірді, оның 60 % Орталық Азия, Батыс және Орталық Еуропа, Солтүстік Америка елдері. Орташа категория (0,80 < БДИ < 0,94) 42 мемлекеттермен Араб, Латиноамерикандық мемлекеттер және Кариб бассейінің мемлекеттерімен көрсетілген. БДИ < 0,80, 20 мемлекеті төменгі категорияға жатады. 2012 жылға ЮНЕСКО баяндамасының нәтижелері бойынша алғашқы бестікке мынандай мемлекеттер кірді Япония, Швеция, Норвегия, Ұлыбритания , Исландия, Швейцария, Қазақстан, Франция, Нидерланды және Ирландия. Қазақстан білімінің даму индексі бойынша 120 мемлекеттер арасында 7 орын алды (ИРО= 0,992) (1.2.8 сурет, қосымша, 1.2.8 кесте ). 1.2.8 сурет. Білімнің Даму Индексі бойынша рейтингі, 2012 жыл Ұлыбритания Франция Швейцария Нидерланд Ирландия Қазақстан Жапония Дереккөз: « Жастар мен дағдылар: білім жұмыс істеу керек », Дүниежүзілік Баяндама 2012 «Ересек адамдардың сауаттылығы» Қазақстан бойынша 0,997 құрады, ол Жапонияның 0,05 салыстырғанда әлде қайда жоғары . Жаппай бастауыш мектепті бітіргендер саны (0,997) Исландияны баса озды (0,994) . Ал Швейцария мен Францияны (0,992) - 0,05 және Норвегияның көреткіштері (0,991) - 0,06 артты (1.2.5 кесте ). ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 38 1.2.5 кесте. «Барлық жастағыларға білім/ компонеттері / 2012 жыл Рейтинг Мемлекеттер БДИ Бди стандарты Б ас тау ы ш б іл імд ер і б ар л а р Е ре се кте рд ің сау аттылығы Генд е рл ік теп е - теңд ік 5 Сын ы пқ а д ей інг і оқ у ме рзі мі 1 Жапония 0,997 1,000 0,992 0,999 1,000 2 Швеция 0,996 0,994 1,000 0,995 0,995 3 Норвегия 0,995 0,991 1,000 0,993 0,995 4 Ұлыбритания 0,994 0,998 0,998 0,992 0,990 5 Исландия 0,994 0,994 1,000 0,990 0,990 6 Швейцария 0,993 0,992 1,000 0,989 0,990 7 Қазақстан 0,992 0,997 0,997 0,998 0,988 8 Франция 0,992 0,992 0,994 0,992 0,990 9 Нидерланды 0,992 1,000 0,985 0,993 0,990 10 Ирландия 0,992 0,997 0,994 0,983 0,993 Дереккөз: « Жастар мен дағдылар: білім жұмыс істеу керек », Дүниежүзілік Баяндама 2012 Жоғарғы білім сапасының көрсеткіштері мен мемлекет оқу орындарының әлемдік деңгейде танылуы британдық консалтингті QS (Quacquarelli Symonds) компаниясымен өткізілетін рейтингтер арқылы анықталады. QS 1990 жылы құрылған, штаб - пәтері Ұлыбританияның, Лондон қаласында орналасқан. 45000 академиялық ұйымның өкілдері мен 25 000 рекрутерлармен жасалған сауалнаманың нәтижелерімен құралған рейтингке әлемнің 2 500 университеті қатысады. Салыстыру 6 көрсеткіштер бойынша жүргізіледі: «Академиялық ұйым өкілдерінің сауалнамасы», «Жұмыспен қамтитындар мен рекрутерлар сауалнамасы», «Оқушылар саны СҚТ мен қатынасы», «СҚТ бойынша алынған ғылыми мақалалардан үзінді», «Жалпы СҚТ - дан шетел өкілдерінің СҚТ - ның үлесі», «Жалпы білім алушылардан шетел білім алушылардың үлесі». 2012 жылы QS рейтингіне қазақстанның 8 ЖОО кірді, олар әлемдік университеттердің қатарына жетудегі жетістіктері үшін - Л. Гумилева атындағы Еуразиялық Ұлттық университеті, аль - Фараби атындағы ҚазҰУ , Қазақстандық - Британдық техникалық университет, Оңтүстік Қазақастан мемлекеттік университеті ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 39 Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті, Қазақ агротехникалық университі және Е.А. Бөкетова атындағы Қарағанды университеті. Рейтинг нәтижелері бойынша екі жыл ішінде ЖОО - ның орныққан орындарының өзгеруі байқалады, ол дегеніміз жоғарғы білім сапасының жақсару. Мысалға, Л.Гумилев атындағы ЕҰУ 69 орынға көтеріліп 369 орынды иеленді, аль - Фараби атындағы ҚазҰУ – 50 орынға көтеріліпті(390 орын ). Тұрақты орындарды Қазақ Ұлттық техникалық университеті мен Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті , Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет пен Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті ұстап тұр. Ал Қазақ - Британдық техникалық университеті мен Қазақ агротехникалық С.Сейфуллин атындағы университет 2012 жылы QS алғаш рет додаға түсті (1.2.6 кесте) . 1.2.6 кесте. QS WUR рейтингінің нәтижесі Университеттер Орын 2011 2012 Л. Н. Гумилёв атындағы Қазақ Ұлттық университеті 438 369 әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті 440 390 Қазақ - Британдық техникалық университет - 551- 600 Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті 601+ 601+ Қазақ Ұлттық техникалық университеті 601+ 601+ Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті 601+ 601+ С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті - 601+ Е. А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті 601+ 601+ Дереккөз : www.topuniversities.com Л.Гумилев атындағы ЕҰУ төрт жыл ішінде көрсеткіштерін әлде қайда жақсартып 2012 жылы 400 - діктің қатарына кірді. 2009 дан 2011 жылдан QS рейтингі бойынша 141 орынға жоғарылады , бұл дегеніміз ЖОО қызметінің сапасын халықаралық сарапшылардың мойындағанын көрсетеді ( 1.2.9 . сурет ). ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА 40 1.2.9 сурет. QS Рейтингі / ЕҰУ - нің орны / жыл Дереккөз : www.topuniversities.com Жеткен жетістіктер қазақ ЖОО - рының бәсекеге қабілетті мемлекеттер арасында білім беру жүйесінің әлемдік нарыққа шыққандығын, халықаралық жаһандануда ұлттың өркендеуі мен хал - ахалуының жақсаруын қамтамасыз ететіндігі байқалады. Елбасы Н.Ә.Назарбаев қазақстан халқының 2050 жылға дейінгі жаңа саяси бағытын ұсынды - жоспар бойынша Қазақстан 30 әлемдік дамыған мемлекеттер қатарына кіруін жоспарлады. Мемлкеттің мақсатты индекаторлары мен әлеуметтік - экономикалық дамуы көрсеткіштерін өркендету маңыздылығы зор. 359 401 451 500 2012 2011 2010 2009 |