Ұлттық баяндама

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
22 
СА
-
нің мәліметтері бойынша 2012 жылы халық арасында экономикалық белсенді 
адамдар  жасы  15  жастан  жоғары 
  207 295  (2011 
–
  8 774 638,  2012  -  8 981 933), 
еңбектегі  адамдардан
 
–
    205 
517  адам
  (2011 
–
  8 301  635,  2012  -  8 507  152).  
Сонымен  қатар  жұмыссыздар  саны  байқалады
 
–
    1 778 
адам
(2011 
–
  473  003,                   
2012 
–
 474 781) (1.1.8 
сурет
). 
 
1.1.8 
сурет. Қазақстан
:  
еңбек нарығындағы негізгі индикатор, адам
 
 
 
Дереккөз: ҚР Статистика агенттігінің мәліметтері 
 
 
2011  жылмен  салыстырғанда  жұмыссыздар  саны 
0,1% 
аз.  Жұмыссыздық 
 
(15-28 
жас  аралығы
) 
республика  бойынша  жұмыссыздықтың 
0,1% 
құрайды
                
(1.1.9 
сурет
). 
 
1.1.9 
сурет. Қазақстан
: 
жұмыссыздық деңгейі
, %  
 
 
Дереккөз: ҚР Статистика агенттігінің мәліметтері 
 
8 774 638 
8 301 635 
5 581 412 
2 720 223 
473 003 
3 477 301 
8 981 933 
8 507 152 
5 813 683 
2 693 469 
474 481 
3 538 735 
Экономикалық 
белсенді халық 
Жұмыспен 
қамтылған халық 
Жалдамалы 
жұмысшылар 
Өз бетінше 
жұмыспен 
қамтылғандар 
Жұмыссыздар  Экономикалық 
енжар халық 
2011 
2012 
5,4 
4,6 
6,3 
2,1 
28,4 
5,3 
3,9 
5,4 
2,5 
28,3 
Жұмыссыздықтың 
жалпы деігейі
 
Жастар 
жұмыссыздығы      
( 15-
24 жастағы)
 
Жастар 
жұмыссыздығы 
(15-
28 жастағы)
 
Ұзақ мерзімді 
жұмыссыздық
 
Халықтың 
экономикалық 
енжарлығы
 
2011 
2012 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
 
23 
Жұмыссыздық  «Жол картасы»,  «Халықты жұмыспен  қамтамасыз  ету
-
2020» 
әлеуметтік  бағдарламалары  арқылы  алдын  алынады.
 
Жастарды  жұмыспен 
қамтамасыз  ету  өзге  әлеуметтік  жобалар  арқылы  да  жүзеге  асады
. 
Мысалға
,  
«Жасыл  ел»  жобасы  арқылы  жеті  жыл  ішінде 
160 
мың 
 
студенттер  қауымы  мен 
жұмыссыз  жастар  жұмыспен  қамтамасыз  етілген.  Ал  «Дипломмен  ауылға» 
бағдарламасы  арқылы  ауыл  аймақтарында  педагогтар  саны 
-  1,8 
есеге, 
дәрігерлер  саны 
- 
2,7  есеге  өсті
. 
«Жастар  тәжірибесі»  жобасы  арқылы  3  жыл 
ішінде 20 мың түлектер тұрақты жұмыспен қамтамасыз етілді.
 
Білім  беру  жүйесінің  деңгейі  еңбек  нарығындағы  бәсекелестікке 
қабілеттіліктің  негізгі  факторлары  болып  табылады.  Республика  халқының 
арасында
  61,8%   
жұмыспен  қамтамсыз  етілген  халық  арасында  жоғарғы  немесе 
техникалық,  кәсіби  білімдері  бар  (30%  мен
 
31,8%  қатынасы
). 
2011  жылмен 
салыстырғанда  жұмыспен  қамтамасыз  етілгендер  арасында  жоғары  кәсіби  білімі 
барлар  саны
  -  2% 
өссе
, 
орта  кәсіби  білімдері  барлар  саны
  2,3% 
ға  кеміді 
                  
(1.1.5 
кесте
).  
 
1.1.5 
кесте. Жұмыспен қамтамасыз етілгендерді білімдері бойынша іріктеу, мың адам
 
 
2011
 
2012
 
 
мың
 
адам
 
%
 
мың адам
 
%
 
Барлық қызметтегілер
 
8 301,6
 
100
 
8 507,2
 
100
 
Білімдері барлар
 
Жоғары
 
2 324,1
 
28,0
 
2 543,4
 
30,0
 
Аяқталмаған жоғары
 
246,8
 
3,0
 
256,9
 
3,0
 
Орта кәсіби
 
2  445,4
 
29,5
 
2 708,4
 
31,8
 
Бастауыш кәсіби
 
666,4
 
8,0
 
646,0
 
7,6
 
Жылпы орта
 
2 370,4
 
28,6
 
2 171,6
 
25,5
 
Негізгі жалпы
 
211,1
 
2,5
 
161,3
 
1,9
 
Жалпы бастауыш
 
37,5
 
0,4
 
19,5
 
0,2
 
 
Дереккөз: ҚР Статистика агенттігінің мәліметтері 
 
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
24 
2011  жылмен  салыстырғанда  жоғары  кәсіби  білімдері  бар  жұмыссыздар 
саны 
1,6  %  (26,5  %) 
өссе
, 
орта  кәсіби  білімдерімен
 
–
 
1,4  пайызға  өсті
  (27,8%). 
Жұмыспен  қамтамасыз  етілгендер  арасында  техникалық  және  кәсіби  білімдері 
барлар саны азайды.
 (1.1.6 
кесте
). 
 
1.1.6 
кесте.Білімдері бойынша жұмыссыздарды іріктеу, мың, адам
 
 
2011
 
2012
 
 
Мың адам
 
%
 
Мың адам
 
%
 
Барлық жұмыссыздар
 
473,0
 
100
 
474,8
 
100
 
Білімі барлар
 
Жоғары
 
117,9
 
24,9
 
126,0
 
26,5
 
Орта кәсіби
 
124,8
 
26,4
 
131,8
 
27,8
 
Бастауыш кәсіби
 
28,8
 
6,1
 
35,0
 
7,4
 
Жалпы орта
 
174,8
 
37,0
 
165,8
 
34,9
 
Негізгі жалпы
 
21,9
 
4,6
 
15,8
 
3,3
 
Жалпы бастауыш
 
4,8
 
1,0
 
0,3
 
0,1
 
Дереккөз: ҚР Статистика агенттігінің мәліметтері 
 
 
Статистикалық талдау негіздері білімнің бар болуы жұмыстың бар болуының 
кепілі
  - 
білім  деңгейі  неғұрлым  жоғары,  соғұрлым  бос  уақыттың  аз  болуы, 
жұмыссыздықтық  болмауы.  Жұмыссыздық  саны  күрт  өссе,  халық  арасындағы 
жұмыспен  қамтамасыз  ету  көрсеткіші  төмен  болады,  ол  кәсіби  білімнің 
болмауынан болуы мүмкін (
1.1.10 
сурет)
. 
 
 
 
 
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
 
25 
1.1.10 
сурет.
 
Халықты экономикалық белсенділігі мен білімі бойынша іріктеу, мың, адам
  
 
Дереккөз: ҚР Статистика агенттігінің мәліметтері 
 
 
Осылайша,  бүгінгі  таңда  білім  беру  жүйесі  республиканың  әлеуметтік
-
экономикалық  көрсеткіштері  мәнмәтінінде  еңбек  кадрларын  дайындау  мен 
кәсібилігін  арттыруды,  олардың  кәсібилік  дағдыларын  машықтандырумен 
қамтамасыз етеді. Сонымен қатар экономикалық қажеттіліктің реалилері адамнан 
бүкіл қызметті жаңалау барысында кәсібилік  деңгейде  қоғам  мен мемлекет  игілігі 
үшіні үздіксіз арттыруды талап етеді.
  
 
 
 
Б
ар
л
ы
ғы
 
қам
ты
л
ған
 
ж
ұмыс
сы
з
 
эк
он
омикал
ы
қ 
б
елс
ен
ді
 
Б
ар
л
ы
ғы
 
 
қам
ты
л
ған
 
ж
ұмыс
сы
з
 
эк
он
омикал
ы
қ 
б
елс
ен
ді
 
2011 
2012 
жоғары
 
аяқталмаған жоғары
 
кәсіби орта (арнаулы)
 
кәсіби бастауыш
 
жалпы орта
 
негізгі орта 
 
жалпы бастауыш
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
26 
1.2. 
Қазақстанның білім беру жүйесі:халықаралық рейтинг
 
 
Сапалы  білім  беру  елдің  дамуы  мен  экономикалық  өсуінің  негізгі  факторы 
ретінде  оның  әлемдік  кеңістіктегі  бәсекеге  қабілеттілігіне  мүмкіндік  береді.  Елдің 
бәсекеге  қабілеттілігі  халықтың  әл
-
ауқатының  көрсеткішіне  тікелей  байланысты. 
Қазақстан  әлемдік  рейтингте  нық тұғырда болуы экономикасының  қарқынды өсіп 
келе  жатқандығына  байланысты.  Елдің  бәскеге  қабілеттілік  рейтингісі  жыл 
сайынғы  Дүниежүзілік  экономикалық  форум  (ДЭФ)  ұсынған  Жаһандық  Бәсекеге 
қабілеттілік  индексі  (ЖБИ)  елдерді  28  статистикалық  және  83  пікіртерімдік 
көрсеткіштер  бойынша  ранжирлейді.  Рейтингтегі  топтастырылған  12  құраушының 
ішіндегі  айналмалылар  арасында  бастауыш    және  жоғары  білім  беру,  кәсіби 
дайындық, инновация және тағы басқа көрсеткіштер берілген 
(1.2.1 
сурет
).  
 
1.2.1 
сурет. ЖБИ құрылымының көрсеткіші
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Дереккөз: ДЭФ «Жыл сайынғы жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексі»,2012
-
2013 жылдар
 
 
 
ЖАҺАНДЫҚ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ ИНДЕКСІ
 
 
 
 
 
 
1. Институттар
 
2. Инфраструктура
 
3. Макроэкономикалық 
орта
 
4.  
Денсаулық сауқтау 
және бастауыш білімі
 
 
 
 
 
5. 
Жоғары оқу мен кәсіби 
дайындық
  
6.  
Тауар мен қызмет 
нарығының жемісі
 
7. 
Еңбек нарығының 
нәтижелілігі
 
8.  
Қаржы нарығының 
дамуы
 
9. Технологиялық деңгей
 
10. 
Нарық өлшемі
 
 
 
 
 
 
11.
Компанияның бәсекеге 
қабілеттілігі
 
12. Инновация
 
 
НЕГІЗГІ ТАЛАПТАР
 
 
Нәтижелілікті 
күшейтетіндер
 
 
Жаңарту күші мен даму 
факторлары
 
 
Экономиканың фактілі
-
бағытты негізі
  
 
Экономиканың 
нәтижелілігіне бағытталған 
негіз
 
Экономиканың
 
инновациялық
- 
бағыт негізі
 
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
 
27 
2012-
2013  ЖБИ  мәліметтері  бойынша  Қазақстан  әлемдік  144  елдің 
ортасындағы  51  орында  орналасқан  (21  тұғырға  өскен).  2010
-
2011  жылдардағы 
кезеңде еліміз тұрақты 72 орынды иеленді
 (1.2.2 
сурет
). 
 
1.2.2 
сурет. Қазақстан: ЖБИ рейтингі
  
 
 
 
 
 
 
Дереккөз
: 
«Жыл  сайынғы  жаһандық  бәсекеге  қәбілеттік  туралы  Есеп» 
- 
ДЭФ 
2010-2011,                      
2011-2012, 2012-2013 
жылдар
 
 
ЖБИ
-
2012 рейтингісінде Қазақстан тұғырдағы өзінің көптеген көрсеткіштерін 
жақсартты, оның ішінде макроэкономикалық орта, технологиялық дайындық, 
инновациялар, институттарды даму
 
бар 
(
қосымша, 
1.2.1 
кесте
).
 
Экономикасы  кез  келген  үш  кезеңдегі  мемлекеттер  «ауыспалы 
экономикасы» бар мемлекеттер қатарына жатқызылады. 
 
 
ӘЭФ  ЖБИ
-
дың  2012  рейтингінде  Қазақстан  алғаш  рет  ауыспалы 
экономикадан  инновациялық  даму  кезеңіне  ауысқан  мемлекет  ретінде  кірді 
                    
(1.2.3 
сурет,
 
қосымша, 
1.2.2 
кесте).
 
 
 
 
 
 
72 орын
 
2010 
72 орын
 
2011 
51 орын
 
2012 
 21 
–ші ұстанымға өсу
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
28 
1.2.3 
сурет.
 
Қазақстан: даму кезеңі
 
 
 
 
 
     
 
 
 
 
 
 
  
 
Экономикалары  инновацияға  бағытталған  жетекші  елдер  бестігін 
Швейцария,  Сингапур,  Финляндия,  Швеция  және
 
Нидерланды  басқарады. 
Қазақстан  рейтинг  бойынша  Ресей  және  Украина  сияқты  елдердің  алдында
                
(1.2.4, 
сурет.,
 
қосымша, 
1.2.3 
кесте
). 
 
 
 
 
 
66  67 
16 
92 
58 
71 
19 
115 
55 
55 
99 
103 
94 
82 
18 
85 
65 
87 
21 
121 
87 
55 
109 
116 
Институттар
 
Инфрақұрылымдар
 
Макроэкономикалық 
орта
 
Денсаулық сақтау және 
бастауыш білім
 
Жоғары білім және 
кәсіби даярлық
 
Тауар нарығының 
тиімділігі
 
Еңбек нарығының 
тиімділігі
 
Қаржы нарғының даму 
деңгейі
 
Техникалық дайындық
 
Нарық өлшемі
 
Бизнестік бәсекеге 
қабілеттілігі
 
Жаңартпа
 
2012 
2011 
2 
2-
3 өту
 
 
3 
1 
 1-2 
өту
 
 
Фактілі
-
бағытты 
негізі
 
Нәтижелілігіне 
бағытталған 
негіз
 
 
инновациялық
- 
бағыт негізі
 
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
 
29 
1.2.4 
сурет.
 
Бәсекеге қабілетті мемлекеттер рейтингі
сі
 
 
Дереккөз
: 
«Жыл  сайынғы  жаһандық  бәсекеге  қәбілеттік  туралы  Есеп»
 
ДЭФ
  2010-2011,                    
2011-
2012 жылдар
 
 
2011  жылмен  салыстырғанда  11  көрсеткіштер  бойынша  ілгерулер 
байқалады,  олардың  бірі  білім  беру  саласының  дамуы.  «Университеттермен  мен 
ҒЗТҚЖ
 
саласындағы  бизнесте  серіктестік  орнату» 
(+29), 
«Мемлекттік  салаларда 
шешім  қабылдаудың  мөлдірлігі»
 
(+21),  «Ғылыми
-
зерттеу  ұйымдарының  сапасы»
 
(+13), 
«Білім  беру  жүйесінің  сапасы» 
(+11), 
«Зерттеу  және  білім  беру  қызметінің 
қолжетімділігі»  (+8  ),  «Менеждмент  мектебінің  сапасы»  (+5),  «Жаратылыстану 
ғылымдары  мен  математика  пәнінің  сапасы»  (+4)  және  «Ғалымдар  мен 
инженерлердің  қолжетімділігі»  (+2)  салаларындағы  көрсеткіштер  әлде  қайда 
жақсарды.
  
 
1 
2 
3 
4 
5 
45 
46 
51 
67 
73 
1 
2 
4 
3 
7 
44 
55 
72 
66 
82 
0 
20 
40 
60 
80 
100 
Швейцария
 
Сингапур
 
Финляндия
 
Швеция
 
Нидерланды
 
Литва
 
Әзірбайжан
 
Қазақстан
 
Ресей
 
Украина
 
2011 жыл 
2012 жыл 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
30 
Айта  кететін  бір  жайт,  осылардың  10  көрсеткіштері  ұлттық  және 
халықаралық  компаниялардың  менеждерлерімен  жасалған  сауалнаманың 
нәтижесі  болып  табылады.  ҚР
-
ның  БҒ  Министрлігі  мен  ҚР
-
ның  СА
-
гі  бірге 
                   
2012  жылы  ЮНЕСКО
-
ның  статистика  Институтымен  жұмыс  жүргізілді,  ғылыми 
ақпарат  алмасуда  жоғары,  орта  және  бастауыш  оқу  орындарындағы  халық 
санының көрсеткіштері жайлы мәліметтер алынды.
 
 
Әлемдік  көлемдегі  елдің  нәтижелілігі  жоғарғы 
бағасының  көрсеткіші  болып  Біріккен  Ұлттар  Ұйымының 
даму  Бағдарламасының  (бұдан  әрі  БҰҰДБ)  жыл  сайынғы 
есептеуіндегі  Адам  әлеуетінің  даму  индексі  (АӘДИ)  болып 
табылады.
 
АӘДИ  адам  дамуының  негізгі  үш  өлшемінен:  денсаулық  сақтау,  білім  беру 
және кірістен  құралатын құрамды және әл
-
ауқаттың кең ұғымын көрсетеді.
 
Адам дамуы туралы «Оңтүстікті пір тұту: әр алуан әлемдегі адами прогресс» 
баяндамасы    2013  жылы  жарияланған,  ондағы  негізгі  лейтмотив
 
демократия 
принциптері мен мүмкіндіктер теңдігін иеленген халықаралық басқарудың көрнекті 
жүйесін құру болып табылады.
 
«Білім  беру»  9  субиндекстен  тұратын  жеке  блок  ретінде  тұңғыш  рет 
қарастырылуда  (2011  жылы 
- 
6).  «Бастауыш  мектептің  бір  мұғаліміне 
оқушылардың орташа саны (мұғалім / оқушы)» индикаторы алынып тасталды.
 
Сонымен  қатар,  «Білім  беру  сапасы  (PISA  нәтижелері,  15
- 
жасар 
оқушылардың  үлгерімі)»  жаңа  индексі  және  үш  жаңа  субиндекстер  –
 
«Білімі 
ортадан  төмен  емес  тұрғындар  үлесі  (25  жас  және  одан  жоғары  адамдар  %)», 
«Білім беру сапасына қанағаттанушылық (қанағаттанғандар %)» және «Бастауыш 
мектептен кеткендер коэффициенті (бастауыш мектеп оқушылары % )» енгізілген.
 
Gallup  World  Poll  компаниясының  елдің  білім  беру  жүйесіне  қанағаттану 
туралы  респонденттерден  пікіртерім  жинау  жолымен  жүргізген  «Білім  беру 
сапасына қанағаттанушылық» субиндексі бойынша мәліметтер алынды.
 
Рейтингтер санатын жіктеуге сәйкес Қазақстан АӘДИ деңгейі жоғары Ресей, 
Румыния,  Малазия  сияқты  ел  топтарының    қатарына  кіреді  және  186  елдер 
арасында 69 орын ие
 (1.2.5 
сурет,
 
қосымша, 
1.2.4 
кесте
). 
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 
 
31 
1.2.5 сурет. 2012ж
. 
АДИ 
 
рейтингтерінің көрсеткіштеріне байланысты кейбір мемлекеттердің 
орныққан орындары мен деңгейлері  
 
 
 
Дереккөз
: 
Адам дамуытуралы баяндама
, 
БҰҰДБ
 2013 
жыл
 
 
Қазақстанның  халықтың  білімділігің  жоғарғы  көрсеткіштеріне  сай  жасалған 
салыстырмалы  талдауда  15  жастан  жоғары
  -  99,7%, 
жалпы  бастауыш  білімнің
  - 
111,0%, 
орта білімнің
 - 100% 
және жоғары білімнің
- 40,8% 
мәліметтер берілген
.  
Орта білімі барлар саны
 (25 
жас одан жоғары
) 99,3 
құрайды. Сонымен қатар 
жаңа  «білім  беру  сапасымен  қанағаттану»  индикаторы,  сауалнама  нәтижелері 
бойынша
  49,9% 
құрады
. 
Айта  кететін  бір  жайт  мемлекет  «бастауыш  мектептен 
шығып  қалу»  индикаторы
  -  0,2  %. 
АДИ  көрсеткіштері  жоғары  мемлекет  осы 
индикатор бойынша төменгі пайызды көрсетеді.
 
Мысалға,
 
АҚШ–
 
6,9%, Германия –
  
4,4% және
 
Норвегия –
 0,5% 
көрсетеді
. 
 
 
0,344 
0,351 
0,352 
0,554 
0,69 
0,699 
0,722 
0,754 
0,782 
0,937 
0,938 
0,995 
0 
0,2 
0,4 
0,6 
0,8 
1 
1,2 
Мали (182) 
Эритрея (181) 
ОРА (180) 
Үндістан (136) 
Тайланд (103) 
Қытай (101) 
Түркия (90) 
Қазақстан (69)  
Араб Әмірлігі (57) 
АҚШ (3) 
Австралия (2) 
Норвегия (1) 
Тө
ме
н
 АД
И
 
Ор
таш
а 
АД
И
 
Ж
о
ға
р
ы
 АД
И
 
Өте
 жо
ға
р
ы
 АД
И
 

ҰЛТТЫҚ  БАЯНДАМА
 
 

жүктеу/скачать 11,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: