Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011

Тератогендер - қҧрсақтағы баланың дамуын зақымдаушы 
факторлар. 
Толеранттылық — тӛзу, фрустрация мен кҥйзеліс 
кҥйлеріне (стресс) шыдамдылық, тӛзімділік кӛрсету 
Тҧқым қуалаушылық - тірі материяның ӛз ҧрпағына, ата-
ана дамуының белгілері мен ерекшеліктерін беру қасиеті, оған 
тҧқым қуалайтын аурулар мен ағзаның белгілі бір ауруларға 
қарсы тҧра алмайтын, спецификалық әлсіздігі жатады. 
Филогенез – психика мен ағзаның тарихи дамуы (пайда 
болуы мен эволюциясы). 
Фобия – ҥрей, қорқыныш. Белгілі бір заттан, қҧбылыстан 
т.б. қорқу, кейде себепсіз, қалыптасқан қорқулар болады 
(арахнофобия, ксенофобия, клаустрофобия т.б.) 
Фрустрация — алдану, ойлаған мақсатқа жетудің 
қиындығынан, басқа себептермен, жоспардың бҧзылуы, ойлаған 
нәрсеге қол жеткізе алмаудан кҥйзелу. 
Эйфория – объективті жағдайларға сәйкес келмейтін, 
кӛңілділік, себепсіз масаттану мен жоғары кӛңіл кҥйі. 
Эмоционалды интеллект - бҧл адамның ӛзінің және 
ӛзгелердің сезімдерін сезу қабілеті. Эмоциялық шарпуларды 
бақылай білу, эмоционалды кҥш тҥсетін ситуацияларда, байсалды 
шешім қабылдай білу қабілеті.
Эмпатия – басқа адамның кӛңіл-кҥйін тҥсіну, бірге сезіну. 
Этиология – аурудың немесе кемістіктің пайда болу 
себептерін зерттейтін ілім. 

270 
МАЗМҦНЫ 
КІРІСПЕ 
1. АРНАЙЫ ПСИХОЛОГИЯНЫҢ ЖАЛПЫ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Арнайы психологияның басқа ғылымдармен 
байланысы 
1.2 Арнайы психологияның зерттеу салалары 
1.3 Дефектология ғылымының зерттелу тарихы 
2. КЕМІСТІК ЖӘНЕ ОНЫҢ ОРНЫН ТОЛТЫРУ 
3.1 Кемістік және орнын толтыру ҧғымдары 
2.2. Дефектология ғылымындағы Л.С.Выготскийдің 
рӛлі 
2.3. Онтогенез және баланың психикалық дамуындағы 
әртҥрлі факторлардың рӛлі
3. АРНАЙЫ ПСИХОЛОГИЯДАҒЫ ДАМУ 
КАТЕГОРИЯЛАРЫ 
3.1. Баланың психикалық дамуының жалпы және
спецификалық заңдылықтары
3.2. Дизонтогенез ҧғымы мен классификациясы 
3.3. Дизонтогенездің параметрлері 
4. ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУ БҦЗЫЛУЫНЫҢ ТҤРЛЕРІ 
4.1. Ақыл-ойдың кемістігі
4.2. Психикалық дамудың тежелуі 
4.3. Есту қабілетінің зақымдануы 
4.4. Кӛру қабілетінің бҧзылуы 
4.5. Тірек–қимыл аппаратының зақымдануы 
4.6. Сӛйлеудің бҧзылуы 
4.7. Ерте жастағы балалар аутизмі 
4.8. Мінез-қҧлықтың бҧзылуы 
4.9. Кҥрделі даму кемістігі
5. АРНАЙЫ ПСИХОЛОГИЯНЫҢ ҚОЛДАНБАЛЫ 
МӘСЕЛЕЛЕРІ 
5.1. Қазіргі кездегі арнайы психологиядағы ӛзекті
мәселелер 
5.2. Бейімделу. Тҥзету және орнын толтыру 
6. ДАМУЫНДА БҦЗЫЛУЫ БАР БАЛАЛАРДЫ 
ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ 
6.1. Психологиялық зерттеу міндеттері мен қағидалары 
6.2. Психологиялық зерттеу әдістері 
5 
9 
9 
10 
13 
27 
27 
28 
30 
37 
37 
40 
43 
46 
46 
50 
53 
56 
60 
71 
75 
78 
86 
90 
90 
93 
97 
97 
100 

271 
6.3. Психологиялық қорытынды жасау 
7. ДАМУЫНДА БҦЗЫЛУЫ БАР БАЛАЛАРДЫҢ ІС-
ӘРЕКЕТ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 
7.1. 
Ақыл-ойы 
кем 
балалардың 
іс-әрекет 
ерекшеліктері 
7.2. Психикалық дамуы тежелген балалардың іс-әрекет 
ерекшеліктері 
7.3. Есту қабілеті бҧзылған балалардың іс-әрекет 
ерекшеліктер 
7.4. Кӛру қабілетінің бҧзылған балалардың іс-әрекет 
ерекшеліктері 
7.5. 
Сӛйлеуі бҧзылған балалардың іс-әрекет 
ерекшеліктері 
7.6. Тірек–қимыл аппараты зақымданған балалардың 
іс-әрекет ерекшеліктері 
7.7. Аутизмі бар балалардың балалардың іс-әрекет 
ерекшеліктері 
7.8. Кҥрделі даму кемістігі бар балалардың 
балалардың іс-әрекет ерекшеліктері 
8. ДАМУЫНДА БҦЗЫЛУЫ БАР БАЛАЛАРДЫҢ ЖЕКЕ 
ТҦЛҒАЛЫҚ ДАМУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 
8.1. Ақыл-ойы кем балалардың жеке тҧлғалық дамуы 
мен эмоционалды-ерік саласының даму ерекшеліктері 
8.2. Психитикалық дамуы тежелген балалардың жеке 
тҧлғалық дамуы мен эмоционалды-ерікті саласының 
даму ерекшеліктері 
8.3. Есту қабілеті бҧзылған балалардың жеке тҧлғалық 
дамуы мен эмоция-ерік саласының даму ерекшеліктері 
8.4. Кӛру қабілеті бҧзылған балалардың жеке тҧлғалық 
дамуы мен эмоционалды-ерікті саласының даму 
ерекшеліктері 
8.5. Тірек–қимыл аппараты зақымданған балалардың 
жеке тҧлғалық дамуы мен эмоционалды-ерікті 
саласының даму ерекшеліктері 
8.6. Сӛйлеуі бҧзылған балалардың жеке тҧлғалық 
дамуы мен эмоционалды-ерікті саласының даму 
ерекшеліктері 
8.7. Аутизмі бар балалардың жеке тҧлғалық дамуы мен 
104 
107 
108 
114 
117 
121 
127 
129 
134 
136 
138 
138 
142 
145 
147 
153 
161 
164 
166 

272 
эмоционалды-ерікті саласының даму ерекшеліктері 
8.8. Кҥрделі кемістігі бар балалардың жеке тҧлғалық 
дамуы мен эмоционалды-ерікті саласының даму 
ерекшеліктері 
9. 
ПСИХИКАЛЫҚ 
ҤДЕРІСТЕРДІҢ 
ДАМУ 
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ. ТҤЙСІК ПЕН ҚАБЫЛДАУ 
9.1. Ақыл-ойы кем балалардың тҥйсігі мен қабылдауы 
9.2. Психикалық дамуы тежелген балалардың тҥйсігі 
мен қабылдауы 
9.3. Есту қабілеті бҧзылған балалардың тҥйсігі мен 
қабылдауы 
9.4. Кӛру қабілеті бҧзылған балалардың тҥйсігі мен 
қабылдауы 
9.5. Сӛйлеуі бҧзылған балалардың тҥйсігі мен 
қабылдауы 
9.6. Тірек–қимыл аппараты зақымданған балалардың 
тҥйсігі мен қабылдауы 
9.7. Аутизмі бар балалардың балалардың тҥйсігі мен 
қабылдауы 
9.8. Кҥрделі даму кемістігі бар балалардың балалардың 
тҥйсігі мен қабылдауы 
10. ЗЕЙІН 
10.1. Ақыл-ойы кем балалардың зейін ерекшеліктері 
10.2. Психикалық дамуы тежелген балалардың зейін 
ерекшеліктері 
10.3. Есту қабілеті бҧзылған балалардың зейін 
ерекшеліктері 
10.4. Кӛру қабілеті бҧзылған балалардың зейін 
ерекшеліктері 
10.5. Сӛйлеуі бҧзылған балалардың зейін ерекшеліктері 
10.6. Тірек–қимыл аппараты зақымданған балалардың 
зейін ерекшеліктері 
10.7. Аутизмі бар балалардың балалардың зейін 
ерекшеліктері 
11. ЕС (ЖАДЫ) 
11.1. 
Ақыл-ойы кем балалардың есте сақтау 
ерекшеліктері 
11.2. Психикалық дамуы тежелген 
балалардың 
169 
169 
172 
173 
177 
187 
190 
195 
196 
198 
198 
199 
200 
201 
203 
205 
206 
206 
206 
209 
210 
214 

273 
есте сақтау ерекшеліктері 
11.3. Есту қабілеті бҧзылған балалардың есте сақтау 
ерекшеліктері 
11.4. Кӛру қабілеті бҧзылған балалардың есте сақтау 
ерекшеліктері 
11.5. Тірек–қимыл аппараты зақымданған балалардың 
есте сақтау ерекшеліктері 
11.6. Аутизмі бар балалардың балалардың есте сақтау 
ерекшеліктері 
12. ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТТЕРІ 
12.1. Ақыл-ойы кем балалардың ойлау ерекшеліктері 
12.2. Психикалық дамуы тежелген балалардың ойлау 
ерекшеліктері 
12.3. Есту қабілеті бҧзылған балалардың ойлау 
ерекшеліктері 
12.4. Кӛру қабілеті бҧзылған балалардың ойлау 
ерекшеліктері 
12.5. Сӛйлеуі бҧзылға балалардың ойлау ерекшеліктері 
12.6. Тірек–қимыл аппараты зақымданған балалардың
ойлау ерекшеліктері 
13. СӚЙЛЕУ ҚАБІЛЕТІНІҢ ДАМУЫ 
13.1. Кемақыл балалардың сӛйлеуі 
13.2. Психикалық дамуы тежелген балалардың сӛйлеуі
13.3. Есту қабілеті бҧзылған балалардың сӛйлеуі 
13.4. Кӛру қабілеті бҧзылған балалардың сӛйлеуі 
13.5. Тіл мҥкістіктері бар балалардың сӛйлеуі 
13.6. Тірек–қимыл аппараты зақымданған балалардың 
сӛйлеуі 
13.7. Аутизмі бар балалардың балалардың сӛйлеуі 
14. ДАМУЫНДА БҦЗЫЛУЫ БАР БАЛАЛАРДЫҢ 
ОТБАСЫН ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ – ПЕДАГОГИКАЛЫҚ 
ҚОЛДАУ 
14.1. Отбасында кемтар баланың дҥниеге келу мәселесі 
14.2. Ата-аналарға қолдау кӛрсету технологиялары 
14.3. Психологиялық қызметті ҧйымдастыру 
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
ГЛОССАРИЙ 
215 
216 
217 
218 
219 
221 
225 
227 
229 
232 
232 
236 
238 
241 
243 
244 
247 
248 
248 
252 
255 
258 
265