1. Фонетикалық бұзылулар — бір дыбысты немесе бір
топқа жататын дыбыстарды айта алмау (ызың, шҧғыл, тіл ортасы,
тіл алды дыбыстардың бҧзылуы; дауыссыз дыбыстардың қатаң-
ҧяң-ҥнді айтылуының бҧзылуы, дыбыстарды дҧрыс қабылдау
қабілетінің бҧзылуы). Бҧған дислалия, дизартрия, фонетикалық-
фонематикалық жетілмеу жатады.
2. Лексикалық-грамматикалық бұзылулар. Бҧған енетіндер:
шектеулі сӛздік қор, жадағай фраза; фразадағы және сӛйлемдегі
сӛздердің ӛзара қиыспауы, шылаулар мен жалғау–жҧрнақтарды
қате қолдану (сӛйлеудің жалпы жетілмеуі).
3. Әуендік – екпіндік бұзылулар: екпінді дҧрыс қоймаумен
байланысты (логикалық — фразада, грамматикалық — сӛзде);
дауыстың кҥші мен жоғарылығы, тембрінің бҧзылуына қарай
(ақырын, қарлығыңқы, бақылдақ, тҧншыға шығатын, анық емес,
мәнерсіз, шырылдақ, кҥмілжіңі). Мысалы: дисфония, ринолалия,
ринофония т.б..
4. Қарқындық–ырғақтық бұзылулар: мидағы
қозу
ҥдерістерінің басымдығымен байланысты болатын шапшаң
қарқын (тахилалия); тежелу ҥдерістері басым болатын баяу
қарқын (брадилалия); ҥзік–ҥзік қарқын (қажетсіз паузалар, сҥріну,
қҧрысу сипатты емес кекештену – физиологиялық итерациялар,
полтерн және қҧрысу сипатындағы – тҧтығу немесе кекештік).
5. Жазба тілдің бұзылуы: жазуда:фонеманың графемаға
қате айналуы; толық жазбау; сӛздегі әріптерді тастап кету немесе
шатастыру; сӛйлемдегі сӛздердің ӛзара қиыспауы немесе
орындарының ауысуы; жазу жолынан шығып кету т.б., оқуда: дыбыстарды алмастыру мен шатастыру; әріптеп оқу; сӛздің
дыбыстық–буындық қҧрамын бҧрмалау; оқылғанды тҥсінудің
бҧзылуы; аграмматизмдер. Мысалы: дислексия мен дисграфия.
6. Сӛйлеудің жүйелі бұзылуы:сӛйлеу мҥмкін емес немесе
былдырлау мҥмкіндігі ғана болады, мысалы,алалия және
афазия»
1
.
Сӛйлеудегі кемшіліктерге қарай, балаларды бірнеше
------------------
1
Логопедия. Под ред. Л.С.Волковой, С.Н.Шаховской. – 3-е из. перераб.и доп.-М.:ГИЦ
«Владос», 2003. – С.67.
74
топтарға бӛлу, коррекциялық жҧмыстар жҥргізуде қолайлы болып
табылады.
