Зерттеу
жҧмысының
қорытындысы.
Микроорганизмдердің
түрлі
комбинацияларынан құрастырылған ұйытқыларды түйе сүтін ӛңдеуге қолдану
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
113
арқылы органолептикалық кӛрсеткіштері мен физикалық қасиеттері бойынша
шұбатқа ұқсас емес екі түрлі ӛнім алынды. Бұл жүргізілген зерттеу жұмыстарының
нәтижесі келешекте түйе сүтінен алынатын ӛнімдердің ассортименттерінің кӛбеюіне
септігін тигізеді деген ойдамыз.
Әдебиеттер
1 Шығаева М.Х., Қанаев Ә.Т. Микробиология және вирусология: Оқулық. –
Алматы: Қазақ университеті, 2008. – 7-308 б.
2 Молочная промышленность. – 2008. – №3. – С. 82.
3 Никульников В.С., Кретини В.К. Биотехнология продукции животноводства.
– М.: Издательство «Колос». – 2007. – 536 с.
4 Крашенинин П.Ф., Иванова Л.В., Медузов В.С. и др. Технология детских и
диетических молочных продуктов (Справочник). – М.: Агропромиздат, 2006. – 232 с.
5 Солоковский В.П., Вольфсон Г.Г. Химический состав и пищевая ценность
молока / Пищевая ценность молока и молочных продуктов. – М., 2008. – С. 5-12.
6 Қозылов М.Я., Қозылов В.Ц. Калориясы аз сүт ӛнімдері // Сүт және сүт
тағамдары. – Алматы, 2007. – 76, 93 б.
7 Самс Б.Р., Сәрсембин К.К., Сутюшев С.У. Сүт концервілері // Ӛнеркәсіптік
негізде сүт ӛндіру технологиясы. – Алматы, 1999. – 79 б.
Резюме
Эта научная работа основана в целях расширений ассортиментов
национальных
молочных
продуктов.
В
данной
работе
исследованы
органолептические и физические свойства нового продукта из верблюжего молока,
полученного с помощью специально заказанных окислителей «Кефир» и
«Биокефир».
Summary
In this paper we study the organoleptic and physical properties of the new product
from camel milk obtained with the help of special orderedoxidants «Ayran» and
«Bioayran».
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
114
ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР
БЕЙКУТ Султан,
«Қапшағай қалалық білім бӛлімі» мемлекеттік мекемесі
«Орта мектеп-гимназия мектепке дейінгі шағын орталығымен»
мемлекеттік коммуналдық мекемесінің 3 «Б» сынып оқушысы,
Қапшағай қаласы, Алматы облысы, Қазақстан Республикасы
Жетекшісі: АТАБАЕВА Бақыт Балтабекқызы,
«Қапшағай қалалық білім бӛлімі» мемлекеттік мекемесі
«Орта мектеп-гимназия мектепке дейінгі шағын орталығымен»
мемлекеттік коммуналдық мекемесінің бастауыш сынып мҧғалімі,
Қапшағай қаласы, Алматы облысы, Қазақстан Республикасы
АҚЫЛ ДЕГЕН ДЕНЕГЕ ЕГУЛІ ДӘН...
Аңдатпа. Бұл зерттелген жұмыс әдеби шығармаларға деген қызығушылықты
арттыруға бағытталған. Ақынның шығармада берген ұсыныстары күні бүгінге дейін
маңыздылығын жойған жоқ.
Негізгі бӛлім. Мен Шәкәрім атамыздың ӛлеңдерін оқуды ұнатамын. Шәкәрім
атамыздың ӛлеңдерінен ӛмірдегі құбылыстарды кӛруімізге болады. Ӛйткені
ақынның ӛлеңдерінің маңыздылығы бүгінгі күнге дейін сақталып отыр. Мысалы: біз
ӛз ойымызды дамыту үшін кӛп кітаптар, шығармалар, әңгімелер, мақалалар оқуымыз
керек. Оқығанды ойымызға тоқысақ, біз сӛзге шешен, ӛз ойымызды ашық айта
алатын бола аламыз.
Шәкәрім атамыздың ақыл туралы айтқан ӛлеңінде:
Ақыл деген – денеге егулі дән,
Суғарылса кіреді оған да жан.
Ақылдың ӛсіп-ӛніп зораймағы –
Кӛрген, білген нәрседен ғибрат алған, - дейді [1, 17].
Шынында да біз оқыған кітабымыздан ненің жақсы, ненің жаман екенін,
айналамызда болып жатқан оқиғалардан, жаңалықтардан керекті мағлұматтарды алу
арқылы ақылымызды толықтырып, арттырамыз. Ӛлең шумақтарында осы туралы
айтылған.«Ақыл деген – денеге егулі дән», - дегенде, адамдар ӛмірге келгенде
барлығы бірдей болады. Бірақ, кейінен адамдардың бірі ғалым, бірі дәрігер, бірі
мұғалім, бірі қарапайым құрылысшы болуы ӛзіне байланысты.
«Суғарылса кіреді оған да жан», - деген ӛлең жолдарында ақын жан деп
ақылды айтады. Ақылды суғару үшін білім керек. Білімді болу үшін, оқу керек. Ал,
оқу дегеніміз еңбекпен келеді. Сонда ғана:
Ақылдың ӛсіп-ӛніп зораймағы –
Кӛрген, білген нәрседен ғибрат алған, - деп айтқаны орындалады.
Менің ойымша, ақыл деген денеге егулі дән, топыраққа егілген тұқым сияқты.
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
115
Оны суғарып, күтіп баптамаса немесе қарамай қойса, ӛспей қалады. Кейбір
адамдар ӛз бойындағы дәнді жанға айналдырмайды. Немесе ақын сӛзімен айтсақ,
суғармайды. Ондай адамдар ӛмірде бар. Кӛрген-білген нәрселерінен ғибрат
алмайды. Олар жақсысын үйреніп, жаманнан жирене алмайтын жалқау, еріншек
адамдар.
Менің ойымша, мектептің барлық оқушылары Шәкәрім атамыздың ӛлеңдерін
оқып үйренуі тиіс. Бұл ӛлең әрбір адамға алға қарай ұмтылып, білімді болуға
шақырады.Осыдан 100 жыл бұрын ХІХ ғасырда жазылған Шәкәрім
Құдайбердіұлының осы ӛлеңі бүгінгі күні ХХ ғасырда да маңызды.Бұл ӛлеңнің
ғибраты мәңгілік жойылмайды. Ӛйткені, адам барда ақыл бар, ақыл барда – жан бар.
Әдебиеттер
1 Шәкәрім шығармалары. – 17 б.
2 https://www.google.kz.
Резюме
Исследованная работа направлена привитию любви к художественным
произведениям. Рекомендации,которые мы находим в произведениях не потеряли
своей важностии по сей день.
Summary
The aim of this work is to encourage young generation to read fictions.
Recommendations we find in fictions are still actual and have not lost their significance.
ДӘМЕНОВ Диас Досанҧлы,
Мектеп жасына дейінгі шағын орталығы бар
№18 орта мектебінің 1 «Ә» сынып оқушысы, Алмалық ауылы,
Талғар ауданы, Алматы облысы, Қазақстан Республикасы
Жетекшісі: МИРМАНОВА Айнаш Ашимбекқызы,
Мектеп жасына дейінгі шағын орталығы бар
№18 орта мектебінің бастауыш сынып мҧғалімі, Алмалық ауылы,
Талғар ауданы, Алматы облысы, Қазақстан Республикасы
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
116
ГҤЛДЕНГЕН, ТҤРЛЕНГЕН АСТАНА!
Жетекшінің пікірі. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев: «Мына заманда ӛнердің кілтін
тапқан ғана ӛрге шабады», - деп айтқан болатын. Алматы облысы, Талғар ауданы,
Алмалық ауылы, мектеп жасына дейінгі шағын орталығы бар №18 орта мектебінің 1
«Ә» сынып оқушысы ДӘМЕНОВ Диас Досанұлы – сыныбымыздағы ең үздік алғыр
оқушының бірі. Оқушы ӛте зейінді, ұқыпты. Ол бес жасынан әріптерді танып, оқи
біледі. Ақын Мұқағали Мақатаевтың ӛлеңдерін оқып, жаттағанды жақсы кӛреді.
Диас бүгінгі ғылыми-зерттеу жобасында елордамыз Астана қаласын сипаттап
отыр. Ол биылғы жаз мезгілінде Астанада болып, содан кейінгі әсем қала туралы
зерттеуді бірінші сыныптан бастағысы келді. Ӛсе келе толық зерттеп, мағлұмат
бергісі келеді.
Біздің мектебіміздің директоры Замзагүл Мариповна Марипова
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
117
Ұстанымы: «Ғылым жолы – қиын жол, ал адамды оған тарту одан да қиын,
бірақ бір жол бар, ол – ғылымға адамды бала кезден бастап қызықтыру керек», - деп
атқан екен ұлы ақын Абай атамыз.
Сүйікті ісі:
1) Ӛз Отанымыз – Қазақстанымыз туралы кітаптарды кӛп оқиды. Еліміздің
әсем қалалары жайында тақпақ-ӛлеңдерді жатқа айтады.
2) Астана қаласы туралы деректерді жиі-жиі жазып,
кӛп ізденеді.
3) «Туған елім – менің Қазақстаным» тақырыбында шығармалар, әңгімелер
жазғанды ұнатады.
Жетістіктері: Сыныпта мәнерлеп оқудан чемпион атағының иегері.
Сынып жетекшісі: Мирманова Айнаш Ашимбекқызы.
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
118
Ғылыми жұмысымды мектепте қорғау сәтім
Ғылыми жҧмысымдағы кӛтерілетін мәселелер:
- Сәулетті Астанамен тағдыры тоғысқан халқымен жүрегі бір Елбасы бастаған
нұрлы кӛш;
- Астана – бүкіл халқымыздың бәрін біріктірген Отанымыздың жүрегі;
- Астана Қазақстан халқын ӛркениетті дамуға – алға ұмтылдырады.
Жҧмыстың мақсаты. Бұл, әрине, менің қалам, менің Астанам. «Менің
Қазақстаным» пікірін кең ауқымды ашу.
Бҧл ғылыми жҧмыстың міндеттері:
- Астана қаласы туралы түрлі әдеби кітаптардан, энциклопедиядан, әдеби
балаларға арналған журналдардан деректер табу үшін іздену;
- Астана әрқашан жылдан жылға гүлденіп, нұрлана берсін;
- Астананың ӛсіп-ӛнуі, гүлденуі, әрине, біздің қолымызда.
Пәні: Дүниетану.
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
119
Кіріспе. 1832 жылы Есіл ӛзенінің жағасы – Қараӛткел шатқалында Ақмола
бекінісі салынды. 1863 жылы 16 шілдеде Ақмола қаласы аймақтық қала болып ресми
түрде бекітілді.
1960 жылдың желтоқсанында Ақмола Қазақстанның барлық тың игеретін
облыстарының орталығы болып жарияланды.
Қала 1961 жылға дейін – Ақмола, 1961 жылдан 1992 жылға дейін –
Целиноград, 1992 жылдан 1998 жылға дейін – Ақмола деп аталды.
1998 жылы Ақмола Қазақстан Республикасының астанасы болып жарияланған
соң, қала атауы Астана деп ӛзгертілді. Қала Сарыарқаның солтүстігінде, Есіл
ӛзенінің бойында орналасқан. Ол – Еуропа мен Азияны байланыстыратын тарихи
орталық.
Мен танып-білген қызықты мәліметтер. 1998 жылы ЮНЕСКО шешімі
бойынша Астана қаласы «Бейбітшілік қаласы» деген атауға сай деп танылып,
арнайы медальмен марапатталды.
Бразилияда ӛткен дүниежүзілік байқауда әлем бойынша 12 жас қаланың ішінен
Астана қаласы жоғары атақты иеленді.
Астана – Азия елдерінің ішіндегі солтүстікте орналасқан қала.
Астана – әлемдегі суық астаналардың қатарында. Ұлан-Батор қаласынан
жылырақ, ал Оттавадан суық.
Әлемдегі екі астана атауы «Астана» деген мағына береді: Сеул және Астана
қалалары.
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
120
Әлемдегі екі елдің астанасы Солтүстік Мұзды мұхит бассейнінде орналасқан.
Моңғолия
астанасы
Ұлан-Батор қаласы –
Енисей, ал Астана – Есіл
ӛзенінің
жағалауында
орналасқан.
Астана
қаласы
жобасымен
атақты
жапон сәулетшісі Кисе
Курокава айналысты.
Астана
қаласының
кӛрікті
жерлері.
«Астана-
Бәйтерек» кешенінің
биіктігі – 97 метр.
Металл, әйнек және
бетоннан тұрғызылған
«Бәйтерек ағашының»
жалпы биіктігі 105 метр,
салмағы 1000 тоннадан
асады.
Кешеннің үстіңгі
жағында
орналасқан
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
121
алып шар диаметрі – 22 метр, салмағы – 300 тонна. Алып шар «хамелеон»
әйнектерінен жасалған. Күн сәулесінің түсуіне байланысты шар түсі ауысып тұрады.
Жоба сәулетшісі – Норман Фостер.
2002 жылы ашылған кешен Астана қаласының ғана емес, күллі Қазақстанның
нышанына айналды. Мұнара негізгі үш әлемнен құрылған: жер асты, жер және аспан
әлемі. Тӛрт жарым метр тереңдікте орналасқан астыңғы қабатта кафе, аквариум және
«Бәйтерек» мини-галереясы орналасқан.
Алып шарға лифт арқылы кӛтеріліп, үлкен залға еніп, қаланың толық кӛрінісін
кӛруге болады. Зал ортасында әлемдік діндердің ӛкілдері қол қойған 17 жапырақты
ағаш
глобус
және
қазақ
елінің
бейбітшілік
нышанына айналған
«Аялы
алақан»
–
Қазақстан
Республикасы
Тұңғыш
президенті
алақанының таңбасы
орналасқан.
«Хан-шатыр»
сауда және ойын-
сауық
орталығы.
Танымалбритансәулет
шісіНорманФостердің
жобасымен салынған.
Қалаорталығындабой кӛтерген бұл орталық салмағы 2300 тонна болатын
металлқондырғылардантұрғызылған. Шатыр биіктігі 150 метрге дейін жетеді,
сыртқы жағы тұтас әйнектермен қапталған.
Арнайы қондырғылар ішкі температураны бір қалыпты сақтайды. Алты
қабатты орталықта сауда нүктелерімен қатар, ойын-сауық орындары жұмыс істейді.
Думан ойын-сауық орталығы. 2003 жылы мамыр айында жұмысын бастаған
бұл кешенде мұхит аралы, 5D-кинотеатр, үлкен күмбезді кеңістік, сауда нүктелері
мен тамақтану
орындары бар.
Бұл ТМД-дағы
алғашқы мұхит
аралы
бар
үлкен кешен.
Су қоры
3
миллион
литрге жететін
мұхит аралда
теңіз
жәндіктерінің
100-ден астам
түрі
мекен
етеді. Әр түрлі
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
122
кӛлемдегі 11 аквариумды екі үлкен кӛрме аймағы мен қалыңдығы жеті сантиметрге
жететін 70
метрлік
дәліз бар.
«Отан
Ана»
кешені.
Жоңғар
шапқыншы
лығы
мен
Ұлы Отан
Соғысы
кезінде
ерлікпен
қаза тапқан
жандардың
құрметіне
салынған.
Ұзындығы
24 метрді құрайтын мемориал ортасында граниттен тұрғызылған таста алтын шара
ұстаған әйел бейнеленген. Қолындағы шара – тыныштық пен гүлденудің белгісі.
Барельефтің оң жағында кеңес әскерлері, ал сол жағында жоңғар
шапқыншылығында қаһармандық танытқан қазақ батырлары бейнеленген. Тӛменгі
жақта мәңгілік алау орналасқан.
Декоративтік
мҥсіндер.Астанақаласының
басшылығы
суретшілер,
дизайнерлер және сәулетшілердің арасында үлкен байқау ұйымдастырды. Шарт
бойынша
байқауға қала
кӛркін
ашатын
жобаларды
ұсыну керек
еді.
Байқау
аяқталған соң,
үздік
деп
танылған
жобалар
Астана
кӛшелерінде
орын
алды.
Қоладан
тұрғызылған
мүсіндер
әр
қилы
болғанымен,
олардың
барлығы қаланың сәнін кіргізіп, кӛпшілік қауымның сүйікті демалыс орындарының
біріне айналды.
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
123
Бейбітшілік пен ынтымақтастық сарайы. Ол 25 қабаттан тұрады. Оның
жалпы кӛлемі 25,5 мың шаршы метр.
Астанадағы бейбітшілік пен ынтымақтастық сарайы сияқты архитектуралық
наным
нысандары
бүкіл
әлемде
жоқ.
Әрине,
әртүрлі
діни
дәстүрлерді бір
шаңырақтың
астына
жинайтын
ғимараттар бар.
Дегенмен,
Қазақстан
храмының
олардан
айырмашылығ
ы
–
ӛзара
келісім аясында тиімді сұхбат құруға арналған бір ғана алаңқай. Бұл жердегі
жиындарға әртүрлі әлемдік діни дәстүрлердің ӛкілдері қатысатыны, Мәдениет
мұржайында, Ӛркениет Университетінде, 1500 орындықты опера театрында бас
қосатыны ақылға қонымды.
Бұл тамашаға қолдау кӛрсететін тӛрт мықты тіреуіш – символдық «Әлем
алақаны». Бұл – діни татулықты, Қазақстанның еркі мен ашықтығын білдіреді.
Пирамида Есілдің сол жағалауы мен оң жағалауын байланыстырады. Құрыш,
алюминий, кӛптеген арнайы шыны конструкциялар, техникалық ғаламат ойлар,
сәулет ӛнеріндегі жаңашылдық – ғимаратты шындығында ғажайыпқа ұқсатады.
Міне, ару Астанамызда орналасқан әсем ғимараттың бірі – «Бейбітшілік және
келісім сарайының» ішіне де, сыртына да қанша қарасаң да кӛз тоймайды.
«Бәйтерек» неткен әсем! Астанаға келген қонақтың «Бәйтерек» түбіне суретке
түспегені жоқ шығар.
Ал
мұзқалашық
ше?Онықызы
қтамайтын
адам жоқ.
Елбасым
ыз отыратын
«Ақорда»,
бәрі
де,
Астананың
ұшқыр
қалыпта
дамып,
гүлденуіне
ықпал ететін,
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
124
еліміздің жаңа бағытта дамуының куәгері.
Астана Еуропа мен Азияның жалғастырушысы, ерекше алтын кӛпір, қақпаның
кілті болса, күллі қазақ халқының жүрегі. Астана – ӛзге елдермен терезесі тең,
келешегі кемел, болашағы айқын жер. Жұлдызы жарық қалалар қатарына қосылмақ.
Қас-қағым сәтте адам айтқысыз тез ӛсіп келе жатқан Астана саясаттанушылар,
қоғамтанушылардың қызығушылығын оятып, отыр. Сондықтан болар, Елордада бой
кӛтерген жеке нысандарға шетелдік сәулетшілер де ӛздерінің ерекше үлестерін
қосты.
Мен биыл жазғы демалысымда Астанаға бардым. Ол жерде маған ӛте қатты
ұнағаны – «Думан» ойын-сауық орталығында әлемде теңдесі жоқ мұхит аралы бар.
Бұл әлемдегі мұхиттан 3 мың шақырымға жуық қашықтықта жатқан бірден-бір
мұхит аралы. Ол жерде 3 миллион литр су бар. Балық, акула, бекірелерді ӛте
жақыннан кӛріп, таң қалдым.
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
125
«Бәйтерекке» шығып, түнгі Астананы кӛрдім. Қала оттары Есіл үстінде жарқ-
жұрқ етіп, от шашып, құбылып, мені таң қалдырды. Ӛзімді бір ертегілер елінде
жүргендей, таңжағайыптар ортасына түскендей сезіндім.
Осы Елордамызда ӛткізген он күнде еліміздің жүрегі дегеніміз – алдымен
Астана, ол ерекше адамдарымен асқақтайды деген ой келді.
Осылайша, Астана қаласы жайында зерттеу жұмысымның алғашқы бӛлімі
дүниеге келді.
Қорытынды. Менің Астана қаласы – барлық қазақтың алтын бесігі, әлемнің
қызыға кӛз тіккен бекзат қаласы болса екен деген арман бар!
Осы ғылыми жұмысымды жазып, қорыта келе, ӛзімнің жұдырықтай
жүрегімнің түкпірінен шыққан «Әсем Астана» атты ӛлең жолдарымен
қорытындылаймын:
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
126
Астанамыз сүйкімді,
Гүлдей жайнап құлпырды.
Қызықты боп барады,
Бір күннен де бір күні.
Әлемдегі дара бір.
Әсем,
Сәнді қала – бұл.
Есіл бойлай салынған
Кӛз арбайды жаңа үй.
Әдебиеттер
1 Қазақстан энциклопедиясы. – Алматы, 1999.
2 «Балдырған» журналы. – 2013-2015.
3 «Қазақстан» кітабы. – Астана, 2000.
4 Оқушыларға арналған энциклопедия.
5 «Мӛлдір бұлақ» журналы.
КАСЕНБЕКОВА Назерке,
ученица 6 класса КГУ «Средняя общеобразовательная школа №41»,
город Семей, Восточно-Казахстанская область, Республика Казахстан
Руководители:
ГАБДУЛЛЛИНА Рымгуль Кабылхановна,
МУКЫШЕВА Райгуль Калеловна,
учителя русского языка и литературы
КГУ «Средняя общеобразовательная школа №41», город Семей,
Восточно-Казахстанская область, Республика Казахстан
ЛЕКСИКОН УЧАЩИХСЯ 5-9 КЛАССОВ
Аннотация. Работа «Лексикон учащихся 5-9 классов» состоит из введения,
пояснительной записки, теоретических и практических исследований, опроса
учащихся, анкетирования, заключения, списка использованной литературы и
приложений, отражающих исследования учащегося в ходе работы над проектом.
Четко определены цели и поставлены задачи.
Доказана гипотеза: в речи учащихся преобладает ограниченная в употреблении
лексика: сленг, жаргонизм – часто употребляемые средства в речи школьников, их
употребление связано с желанием выделиться среди людей, быть современными;
жаргонные слова составляют смысловые группы, связанные с жизнью и
деятельностью школьников.
Выявлены причины использования сленга, жаргонизмов в речи учащихся.
Предлагаемая работа может быть полезна учащимся средней школы в качестве
пособия к урокам русского языка, на факультативных занятиях и при проведении
классных и внеклассных мероприятий о всех видах речевой деятельности.
Цель проекта: проанализировать речь современных школьников с точки
зрения использования ими общеупотребительной и ограниченной в употреблении
лексики и определение путей пополнения словарного запаса учащихся моей школы.
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
127
Задачи проекта: определить, какое место занимает необщеупотребительная
лексика – диалектизмы и профессионализмы в речи учащихся; определить понятия
«жаргон» и «сленг»; провести социологическое исследование (анкетирование) среди
учеников среднего звена школы с целью определения; круга наиболее
употребительных жаргонных слов; частотности употребления жаргонизмов; причин
употребления школьниками жаргонизмов; проанализировать результаты опроса и
выводы разместить в диаграммах; систематизировать материал; сделать выводы по
теме исследования; выполнить компьютерную презентацию.
Гипотеза. В речи учащихся преобладает ограниченная в употреблении
лексика: сленг, жаргонизмы – часто употребляемые средства в речи школьников, их
употребление связано с желанием выделиться среди людей, быть современными;
жаргонные слова составляют смысловые группы, связанные с жизнью и
деятельностьюшкольников.
Методы и приемы работы: чтение и анализ научной литературы,
анкетирование, анализ анкет, сбор часто употребляемой ненормативной лексики.
Результаты исследования будут изложены в форме доклада на уроке русского языка.
Объект исследования: учащиеся 5-9 классов КГУ «СОШ №41» г. Семей.
Введение. С первого и по одиннадцатый класс мы изучаем русский язык. Это
один из самых трудных школьных предметов. Но ни у кого не возникает сомнений в
том, что изучать русский язык надо.
Кому надо? Мне, моим друзьям – одноклассникам, тем, кто придѐт в школу
после нас. Моим детям, внукам. Всем нам, русским людям. Я искренне верю в то,
что русский язык – «великий и могучий», потому что это язык Пушкина, Гоголя,
Чехова и других классиков русской литературы.
Однако что же мы слышим сегодня из уст современной молодежи? «У тебя
клевый прикид», «Классно мы потусили сегодня». В чем же «величие» и
«могущество» языка современной молодежи и школьников? Бороться с ними или
принимать их? Данное противоречие и способствовало возникновению интереса к
исследованию лексики учащихся, определило проблему моего исследования.
Пояснительная записка. Область исследования – жаргонизмы и
молодежный сленг как слой лексики, тесно связанный с жизнью современного
школьника.
Объект исследования – устная речь учащихся моей школы.
База исследования – обучающиеся 5-9 классов КГУ «СОШ №41» г. Семей.
Актуальность:
- ограниченная лексика распространена среди школьников, однако ее
происхождение недостаточно представлено в школьных учебниках русского языка;
- молодежный сленг и жаргонизмы – явления которые присутствуют повсюду,
и знакомство с ними поможет расширить знания о лексическом составе языка и
углубить знания по русскому языку в целом;
- исследование ограниченной в употреблении лексики позволяет связать
лингвистические знания с жизнью, повышает наблюдательность и учит находить
интересное и неисследованное рядом с собой;
- работа по теме позволяет выяснить отношение школьников к молодежному
сленгу , а также выявить причины использования учащимися подобной лексики.
Цель исследования: проанализировать речь современных школьников с точки
зрения использования ими общеупотребительной и ограниченной в употреблении
лексики и определение путей пополнения словарного запаса учащихся моей школы.
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
128
Гипотеза. В речи учащихся преобладает ограниченная в употреблении
лексика: сленг, жаргонизм – часто употребляемые средства в речи школьников, их
употребление связано с желанием выделиться среди людей, быть современными;
жаргонные слова составляют смысловые группы, связанные с жизнью и
деятельностью школьников. Так ли это?
Задачи: определить состав групп общеупотребительной лексики в речи
школьников; определить «сленг»; провести социологическое исследование
(анкетирование) среди учеников 5-9 классов школы с целью определения;
используются ли в речи школьников диалектные и профессиональные слова; круга
наиболее употребительных слов молодежного сленга и жаргонных слов; причин
употребления школьниками сленга и жаргонизмов; проанализировать результаты
опроса и выводы разместить в диаграммах; сделать выводы по теме исследования;
выполнить компьютерную презентацию.
Этапы исследования: изучение научной литературы, подбор теоретического
материала; проведение анкетирования, обработка результатов; написание проекта;
создание компьютерной презентации.
Методы исследования: метод сбора информации (изучение научно-
популярной литературы, наблюдение); сбор лексики; анкетирование; анализ,
сравнение; статистические исследования (подсчет, вычисления).
Теоретические исследования. Диалектная лексика. Какое место занимают
диалектизмы среди других групп слов? Востребованы ли они в наше время?
Лексика. Словарный состав русского языка с точки зрения сферы ее употребления
можно отобразить: если слово в современном русском языке употребляется
свободно, неограниченно не вошло в состав свободно употребляемой лексики
употребляется в определенной сфере деятельности (наука, делопроизводство и
т.д.): дефис, рашпиль, нахлестка, скальпель, мольберт
употребляется
определенной группой лиц для наименования предметов, имеющих в литературном
языке свои названия: упакован-ный (богатый), тачка (машина), комп (компью-
тер) употребляется на определен-ной террито-рии: голицы (варежки), бурак
(свекла), гай (лес).
Общеупотребительная лексика. Профессиональная лексика. Диалектная
лексика. Жаргонная лексика. Многие слова русского языка известны всему
народу и употребляемы всеми. Эти слова являются общеупотребительными,
например: вода, земля, небо, птица; зеленый, синий, длинный; идти, думать,
говорить.
Но есть слова в русском языке, которые знают и используют в своей речи не
все. Это необщеупотребительные слова. К необщеупотребительной лексике
относятся диалектные, профессиональные, жаргонные слова и слова
молодежного сленга.
К диалектной лексике относятся слова, распространение которых ограничено
той или иной территорией. Они имеют фонетические, морфологические и
синтаксические особенности, а также специфическую лексику. На основе бесед с
родителями, бабушками и дедушками, общаясь со своими сверстниками, я пришла к
выводу, что в речи учащихся моей школы присутствуют диалектизмы. В речь
школьников они проникают благодаря общению со старшими.
В официальной обстановке (на уроках) ребята стремятся говорить на
литературном языке, а дома некоторые из них используют и диалект. Это такие
слова как: курчата (цыплята), кошелка (корзина), цибарка (ведро), буряк
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
129
(свекла), дите (ребенок) и другие. Однако диалектных слов в речи наших
школьников не так уж и много.
В результате анкетирования было выявлено, что диалектная лексика
встречается очень редко в лексиконе учащихся 5-9 классов. Я выделила несколько
причин редкого употребления диалектов:
- Одни утверждают, что диалектизмы – это лексика старшего поколения, людей
пожилого возраста;
- Другие считают, что в наши дни использовать диалектизмы неактуально,
смешно и, как говорят ребята, «старомодно»;
- Некоторые ответили «не знаю» что такое диалектизмы.
Конечно, жаль, что в нашей речи диалектных слов становится все меньше и
меньше, а ведь какую выразительность, эмоциональность они придают языку!
Например, рассказ М.А. Шолохова «Нахаленок». В этом рассказе писатель
использует очень много диалектных слов, используемых донскими казаками. И
когда мы читаем, как говорит Мишка или его дед, мамка или батянька, - нам
смешно, и мы переносимся в казачью станицу начала прошлого века. И я думаю, что
мы не должны забывать совсем те слова и выражения, тот язык, которым
пользовались наши деды и прадеды.
Значение непонятного диалектного слова можно узнать из «Толкового
словаря».
Профессиональные слова в лексиконе учащихся. К специальной лексике
ограниченного употребления относятся термины и профессионализмы. Слова,
связанные с особенностями работы людей той или иной специальности, профессии,
называют профессионализмами. Например, дефис, карбюратор, штемпель,
товарооборот, скальпель.
Термин –это научное обозначение понятия (синтаксис, неравенство, климат,
остров, монитор, подлежащее и другие.
В речи родителей, занимающихся разными видами деятельности, есть названия
разных предметов. Из лексикона родителей такие слова переходят в детский
лексикон. В результате анкетирования были выявлены некоторые профессиональные
слова и выражения, которые знают и употребляют в речи учащиеся. Например,
аккумулятор,
радиатор,
коробка
передач,
севооборот,
агротехника,
медикаменты, педиатр, окулист, лор.
Что такое сленг? Существует несколько определений сленга. Сленг – речь
какой-либо объединенной общими интересами группы, содержащая много
отличающихся от общего языка слов и выражений, не вполне понятных
окружающим.
Сленг – это вариант разговорной речи, не совпадающий с нормой
литературного языка. Для чего же нужен сленг?
Сленг делает речь более краткой, эмоционально выразительной, говорящий
может наиболее полно и свободно выразить свои чувства и эмоции. (Сравним два
выражения. На книжном, литературном языке: «Я испытываю сильное приятное
чувство от этой песни». На сленге: «Я просто тащусь от этой песни!»).
Наиболее удачным определением сленга, по-моему, является такое: сленг –
слова, живущие в современном языке полноценной жизнью, но считающиеся
нежелательными к употреблению в литературном языке.
Молодѐжный сленг. Молодѐжный сленг – социальный диалект людей в
возрасте 13-30 лет, возникший из противопоставления себя старшему поколению и
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
130
официальной системе, и отличающийся разговорной, а иногда и грубо-фамильярной
окраской.
На мой взгляд, понятие школьный сленг – разновидность речи, не
совпадающая с нормой литературного языка, используемая узким кругом людей,
объединѐнных общностью интересов, занятий, положением в обществе. Из этого
определения следует, что сленг относится к лексике ограниченной сферы
употребления и используется преимущественно в устном общении. Сленг был, есть
и будет в школьной лексике. Его нельзя ни запретить, ни отменить. Он меняется с
течением времени, одни слова умирают, другие – появляются, точно так же, как и в
любом другом языке. Конечно, плохо, если сленг полностью заменяет человеку
нормальную речь. Но современного школьника совсем без сленга представить
невозможно. Главные достоинства тут – выразительность и краткость.
Не случайно, что в настоящее время сленг употребляется в прессе и даже в
литературе (причем не только детективного жанра) для придания речи живости.
Даже государственные деятели высокого ранга используют в своих выступлениях
сленговые выражения. Следовательно, нельзя относиться к сленгу как к чему-то
тому, что только загрязняет русский язык. Это неотъемлемая часть нашей речи.
Причины употребления сленга. Сленг – разновидность нелитературной речи.
Чаще всего сленгом пользуются подростки и молодые люди.
Предположим, что сленг в речи учащихся является средством повседневной
речи. Возникает вопрос: почему именно так разговаривают школьники, почему
сленг прочно вошел в обиход?
Чтобы ответить на этот вопрос, я проводила языковое исследование:
анкетировала обучающихся, проводила наблюдение (и на уроках, и на переменах, и
вне школы). Выясняла, что учащиеся 5-9 классов моей школы активно используют в
своей речи сленг, которому характерна яркая экспрессивно-стилистическая окраска,
поэтому легко переходит в разговорно-бытовую речь, в просторечие.
В анкетах я попросила указать слова, которые ребята употребляют наиболее
часто. Анализ исследовательской работы и моих наблюдений позволили выделить в
речи учащихся следующие семантические группы сленга:
Название группы
Примеры
1
Части тела
Грабли, заготовки (руки), пачка, башня
(голова), зенки, бельма (глаза), варежка
(рот), локаторы (уши)
2
Слова, обозначающие людей по
профессии
Училка (учительница), водила (водитель),
историчка
(учитель
истории),
мент
(милиционер)
3
Бытовая техника
Ящик, телик (телевизор), мобила, сотик
(мобильный телефон), комп (компьютер),
видак (видеомагнитофон), дивидишка
(DVD)
4
Транспорт
Мотик,
мотак
(мотоцикл),
велик
(велосипед), тачка (машина), девятка,
десятка,
пятнадцатка
(модели
автомобилей)
5
Слова, обозначающие людей по
родству
Предки, родичи, родоки (родители),
папан, папка (папа), маман (мама),
сеструха
(сестра),
братва
(друзья),
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
131
братуха, браток (брат), мен (парень)
6
Учеба
Домашка (домашнее задание), двойка
(оценка «2»), пятак (оценка «5»),
контрошка
7
Продукты питания
Хавка, хавать, хавчик, жрачка (еда), магаз,
магазик (магазин), столовка (столовая)
8
Деньги
Бабки, бабло, баксы, штука
9
Слова – оценки
Классно, клево, лафа, ништяк, зашибись,
кайф (хорошо, отлично), прикольно
(интересно), круто (отлично), сто пудов,
конкретно (точно), по натуре, реально
(правда), воще (восхищение), позорно,
стремно, отстойно (плохо, некрасиво),
везуха (везучий), фигня (очень простое)
10 Глаголы
Отвали, отвяжись, отцепись, отвянь
(отойди, отстань), базарить (говорить),
приколоться
(пошутить),
грузить
(надоедать),
обломиться
(неудача),
очуметь, обалдеть (удивиться), мутить,
наколоть
(обманывать),
оторвать
(достать), оттянуться (отдохнуть), балдею,
тащусь (очень хорошо), слинять, смотать
(сбежать), зыришь, пялишь (смотришь),
лыбишься
(улыбаешься),
грузить
(надоедать, приставать), пришить, забить
(убить), сгинь, слиняй (уйди), наехать
(угрожать)
11 Слова, обозначающие людей по
их качеству характера
Крыса, баран, свинья, собака, лось, лох,
лошара, тормоз, шестерка, дятел, козел,
чмо, дылда, корова
В результате исследования было выяснено, что обучающиеся активно
используют сленг в своей речи. Использование нелитературной лексики чаще всего
наблюдается при общении школьников друг с другом и при выражении какого-либо
чувства (удивление – круто!, восторг – ва-у!, раздражение – отвянь и т.д.).
Но интересен тот факт, что иногда без контекста, очень часто эти слова и
выражения сопровождаются мимикой и жестами. Потому что без них бывает трудно
понять смысл высказывания. Это подтверждается тем, что обучающиеся 7 класса не
смогли подобрать все соответствия к сленговым словам и выражениям (например,
слово «очуметь» без применения к какой-то ситуации оказалось сложным для
объяснения).
В зависимости от ситуации слова могут выражать разнообразные, вплоть до
противоположных, эмоции: разочарование, раздражение, удивление, радость.
Например: Ну ты, блин, даешь! (удивление), Не мешай, блин (раздражение),
Здорово, блин! (восторг) и т.д. Ученики считают, что эмоции и чувства, их
переполняющие, невозможно выразить литературным языком (одна из причин
употребления сленга).
Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher ISSN 2307-0153
№№5-12(109-116), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December,
2015
__________________________________________________________
____
132
Практические исследования. Проведение анкетирования учащихся с
целью определения. Закономерным показался мне вопрос, который задала
обучающимся: «Для чего вы употребляете сленг?» Выяснилось, что наиболее
популярными
ответами
были:
«Это
модно,
современно», «Помогают
самоутвердиться».
Я поняла, что ребята, употребляя сленг, следуют за модой, боятся показаться
смешными, «белой вороной», если начнут разговаривать литературным языком.
Кроме этого, присутствует элемент самоутверждения, своеобразного протеста
против окружающей действительности.
Второй по популярности ответ: «Сленг делает речь понятнее для друзей».
Несколько человек ответили, что сленг придает речи живость и юмор. На вопрос:
«Когда вы вырастете, будете ли вы употреблять сленг?», многие ответили – нет.
Это говорит о том, что употребление сленга взрослыми недопустимо, по их
мнению, и вместе тем как бы подтверждают тезис, что сленг – это в большей мере –
молодежное явление. При этом интересным мне показалось наблюдение по
качественному употреблению сленга: пятиклассники и шестиклассники чаще всего
употребляют слова, выражающие эмоциональную оценку (клево, круто, прикольно)
и слова, относящиеся к школьной жизни (физра, литра, немец) старшеклассники
высказали мысль, что при незнакомых людях (взрослых, учителях) стараются не
употреблять в своей речи сленг.
Из бесед со взрослыми я выяснила, что и раньше, когда они учились в школе
сленг присутствовал. Они назвали такие слова: блин, государственная оценка, фигня,
шпора, но употребление этих выражений было низким, этими словами «не
швырялись» в открытую, считалось зазорным произнести вслух при взрослом
человеке нелитературное слово.
Учителя нашей школы знают много слов современного сленга, некоторые
иногда употребляют их в шутку.
Вывод. В своей работе я попыталась объяснить причины употребления сленга
как элемента повседневной речи учащихся. Ребята моей школы активно используют
нелитературную лексику в своей речи. Исследование необщеупотребительной
лексики в речи доказывает наличие в лексиконе школьников сленга, диалектных,
профессиональных, жаргонных слов и выражений.
Больше всего в речи ребята моей школы используют сленг как экспрессивное
средство, считая его модным. Таким образом они хотят создать свой мир, отличный
от мира взрослых. Было также установлено, что употребление сленга – это некий
протест против «серой» действительности, это элемент самоутверждения,
стремления к независимости и самостоятельности. Немаловажным фактором
является и влияние СМИ на речь школьника. Кроме того установлено, что
школьники относятся к сленгу как к временному явлению в их речи. Некоторая
Достарыңызбен бөлісу: |