Пайдаланылған әдебиеттер

78 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1.

 

http://www.akorda.kz/kz/category/poslaniya_narody. Қазақстан Республикасы Президентінің Ресми сайты. 

2.

 

С.Кенжахметҧлы «Қазақ халқының салт-дҽстҥрлері» Алматы, 2004ж. 

3.

 

К.Сариева «Қазақ тілі жҽне елтану» Алматы, 1997ж. 

 

 

КӚПТІЛДІЛІКТІ ІСКЕ АСЫРУ – БҤГІНГІ КҤННІҢ ТАЛАБЫ 

 

Гапбасова И.М., 

№17 мектеп-гимназиясының қазақ тілі мен ҽдебиеті пҽні мҧғалімі 

Қазақстан Республикасы Ақтҿбе қаласы 

 

XXI  ғасыр  –  ғылым  ғасыры.  Елбасымыз  Н.Ҽ.Назарбаевтың  «Жаңа  ҽлемдегі  жаңа  Қазақстан»  атты 

халыққа Жолдауында: «Білім беру реформасы табысының басты ҿлшемі-тиісті білім мен білік алған еліміздің 

кез  келген  азаматы  ҽлемнің  кез  келген  елінде  қажетке  жарайтын  маман  болатындай  деңгейге  кҿтерілу  болып 

табылады.  Біз  бҥкіл  елімізде  ҽлемдік  стандарттар  деңгейінде  сапалы  білім  беру  қызметіне  қол  жеткізуге 

тиіспіз», -деген болатын. Осы мақсатта Қазақстан Республикасының азаматын қалыптастыру, оның тез ҿзгеріп 

отыратын ҽлемде табысты білім алуға деген сҧранысын қалыптастыру, бҽсекеге қабілетті ҧрпақ тҽрбиелеу жҽне 

оқыту басты мақсат болып отыр. Сондықтан оқушыларға қазіргі заманға сҽйкес кҿптілді білім беру мақсатында 

ҽр тҥрлі шаралар қолға алынды. 

Халқымыз  ежелден  тіл  абыройын  биік  кҿтеріп,  «Ҿнер  алды  ــ  қызыл  тіл»  деп,  сҿз  ҿнерін  бар  ҿнердің 

алдына қойып, жоғары бағалаған. Ҽдетте тіл жҿнінде, тіл ــ адамдар ара қарым-қатынас жасау қҧралы деп, оған 

жай-жадағай анықтама  берілгенімен, іс  жҥзінде тіл тек адамдар ара  қарым-қатынас  жасау қҧралы  ғана  болып 

қалмастан,  қайта  онан  да  маңыздысы,  ол  белгілі  бір  ҧлттың  ҧлттық  сана-сезімі,  халықтың  халықтық  қасиеті, 

оның жалпы тарихы, ҽдет-ғҧрпы, мҽдениеті қатарлыларды тҧтастай ҿз бойына қамтып жататын кҥрделі ҧғым. 

Сондықтан  тіл  –  мейлі  қайсы  ҧлттың  болмасын  тарихы  мен  тағдырының,  тҽрбиесі  мен  тағылымының,  бҥкіл 

халықтық болмысының баға жетпес асылы, сарқылмас қҧнды қазынасы, ҧлт рухының ҧйтқысы болып келген. 

Бір  азаматтың  ҿз  ана  тіліне  қанық  болуы  шарт  астында  ҿзге  бір  ҧлттың  тілін  жеттік  игеріп,  сол  ҧлт 

азаматтарымен  ойдағыдай  тіл  табыса  білуін  ҥлкен  біліктіліктің  белгісі  деуге  болады.  Ҿмірде  ҿзге  бір  ҧлттың 

тілін игерген адам сол халықтың ішкі жан-дҥниесін тҥсініп, кҥллі мҽдени қҥндылықтарымен танысу орайына ие 

бола алады. Азаматтарымыздың қазіргі ай сайын алға ілгерлеп, кҥн сайын жаңарып, тез қарқынмен дамып бара 

жатқан ҿзгерісшең ҿмірге ойдағыдай сҽйкесуі ҥшін, қос тілді болып қана қалмай, қайта кҿп тілді болуы тҿтенше 

қажеттілікке айналуда. Бҧлай істеу ҽр азаматтың ҿзіне де, ҿзгеге де тиімді. Сондықтан қазіргі қоғамда кҿп тілді 

болу ҽрқандай адамды кең ҿріске, тың ҿмірге бастайтын жол есептелмек. 

Кезінде  халқымыздың  «Жеті  жҧрттың  тілін  біл,  жеті  тҥрлі  білім  біл»  деген  аталы  сҿзі  дҽл  бҥгінгі 

дамыған  дҽуірімізге  сҽйкес  айтылғандай.  Тарихи  деректерге  жҥгінсек,  осыдан  12  ғасырдың  алдында  жасаған 

энциклопедик ғалым, ҽлемде Аристотелден кейін екінші  аға ҧстаз  аталған ҧлы  ғҧлама  Ҽбу Насыр Ҽл-Фараби 

бабамыз ҿз ҿмірінде 70 ке жуық ҧлттың тілін жеттік білгендіктен, артына мҽңгі ҿшпес мол рухани қҧнды мҧра 

қалтырып кеткендігі анық. 

Кҿптілді меңгерген адам ҽуелі ҿз тілінде ой қортып, туған халқына ҿнеге болып, ҿзге жҥртпен бҽсекеде 

ырықты  орынды  иелеп,  сан  мҽдениетті  санасына  салып  сараптай  алса,  онда  ол  ҿз  ҿмірін  қалайда  мағыналы 

ҿткізетін  айтулы  тҧлға  болып  жетілері  қақ.  Бҥгінгі  таңда  елімізде  «Кҿптілділік»  мҽселесі  кҿкейкесті 

мҽселелердің  бірі  болып  саналады.  Елбасымыз  сол  ҥшін  де  тілдердің  ҥштҧғырлылығын  міндеттеп  отыр. 

Кҿптілділік мҽселесі  –  Қазақстан ҥшін ғана  емес, бҥкіл ҽлемнің алдында тҧрған кҿкейтесті мҽселелердің бірі. 

Бҧл ҧғымға жалпылама тоқталсақ кҿптілділік, белгілі бір ҽлеуметтік ортада, мемлекетте бірден ҥш, одан да кҿп 

тілде сҿйлей білушілік. Кҿптілділіктің ҥштілді меңгеру дҽрежесі сол адамның немесе бҥтіндей халықтың ҿмір 

сҥрген тілдік ортасы, ҽлеуметтік, экономикалық, мҽдени ҿмірі, тҧрмыс-тіршілігі секілді кҿптеген факторларға 

байланысты. 

Қазақстан  Республикасының  Президенті  Нҧрсҧлтан  Ҽбішҧлы  Назарбаев  Қазақстан  халықтары 

Ассамблеясының 12 сессиясында: «Қазақстандықтардың жас ҧрпағы кем дегенде ҥш тілді білулері тиіс: қазақ, 

орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгерулері қажет»-деп, Еуропадағы мектеп тҥлектері мен студенттерінің ҿзара 

бірнеше  тілде  еркін  сҿйлесулері  қалыпты  жағдайға  айналғандығын  атап  ҿтті.  Кем  дегенде  ҥш  тілді  меңгеру-

заман талабына айналып отырған қажеттіліктердің бірі. 

Қазіргі  таңда  адам  қызметінің  барлық  салаларында  жаһандану  ҥрдісі  орын  алғандықтан,  білім  беру 

саласында  қайта  қарастырулар  жетілдіруде.  Сол  себептен  ақпараттық-  комуникативтік  қҧзырлықпен  қатар, 

полимҽдениеттілік бҥгінгі уақытта ҽлемдік білім беру қоғамдастығының кеңістігін қалыптастыратын білім беру 

қҧзырлығының басты бағыттарының бірі ретінде анықталды. 

«Жаңа онжылдық-жаңа экономикалық ҿрлеу-Қазақстанның жаңа мҥмкіндіктері» атты Жолдауын жҥзеге 

асыру  мақсатында  дайындалған  Қазақстан  Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға 

арналған  мемлекеттік  бағдарламасы-  білім  беру  жҥйесінің  бҽсекеге  қабілеттілігін  арттыру,  адам  капиталын 

дамыту ҥшін білім мазмҧнын тҥбегейлі жаңғырта отырып, білім саласында кезек кҥттірмей тҧрған мҽселелерді 

шешуге  бағытталған.  «Қазақстан  ҽлемде  тҧрғындары  ҥш  тілді  қатар  қолданатын,  яғни  қазақ  тілі-мемлекеттік 

79 

тіл, орыс тілі-халықаралық тіл ретінде, ағылшын тілі- ҽлемдік экономиканың жетістікті интеграциясы ретінде, 

жоғары  білімді  елдер  қатарында  қабылдануы  тиіс»,-  деді  Елбасымыз  Н.Ҽ.Назарбаев.  Қазіргі  таңда  Қазақстан 

қоғамының ҽлеуметтік-экономикалық, рухани қалыптасуының жаңа міндеттерін іс жҥзінде асыруға дайын жас 

ҧрпақты тҽрбиелеудің негізгі факторларының бірі- мектепте кҿптілді білім беруді жолға қою болып табылады. 

Кҿптілді  білім-  кҿп  мҽдениетті  тҧлғаны  қалыптастырудың  ҿзегі.  Бҥгінгі  таңда  кҿп  тілді  оқыту  –  жас 

ҧрпақтың  білім  кеңістігінде  еркін  самғауына  жол  ашатын,  ҽлемдік  ғылым  қҧпияларына  ҥңіліп,  ҿз  қабілетін 

танытуына мҥмкіндік беретін қажеттілік. Ҥш тілде оқыту – заман талабы десек, оның негізгі мақсаты: бірнеше 

тілді меңгерген, ҽлеуметтік жҽне  кҽсіптік  бағдарға  қабілетті,  мҽдениетті тҧлғаны  дамыту жҽне  қалыптастыру. 

Қазақ  тілі  мемлекеттік  тіл,  ал  орыс  тілі  мен  шетел  тілдерінің  бірін  білу  тҧлғаның  ой-ҿрісін  кеңейтеді,  оның 

«сегіз  қырлы,  бір  сырлы»  тҧлға  болып  дамуына  жол  ашады,  ҧлтаралық  қатынас  мҽдениетін,  толлеранттілігін 

жҽне планетарлық ойлауының қалыптасуына мҥмкіндік туғызады.  

Маманға шет тілін меңгеру кез-келген шетелдік ортада ҿзін еркін ҧстап, жаңа кҽсіптік ақпараттар легіне 

немесе  жалпы  ақпараттық  ғаламшарға  бейімделу  мҥмкіндігіне  ие  болады.  Ҽр  адамның  тҥрлі  ҽлеуметтік 

қызметтерінде жеткен жетістіктерінің нҽтижелері тҥрлі болмақ, сол себептен шетел тілін оқытудың мақсаты тек 

нақты  білім іскерліктерін біліп қана  қоймай, сондай тілдік  тҧлғаны  қалыптастыру  болып  табылады, оған шет 

тілі «ҿмір заңдылықтарында» жҽне «нақты жағдаяттарда қарым-қатынас жасай алу ҥшін» қажет болмақ. 

Бҧл  халықаралық  тҧрғыда  бағытталған  тҧлғаны  тҽрбиелеуде  тікелей  қҧрал  болып  есептеледі,  яғни  ҿзін 

ҿркениетті  жҽне  тарихи субъект ретінде  тани алатын,  даму  кезінде ҿз  елінің жҽне  адамзат тарихын  қабылдай 

алатын, ҿзі  ҥшін, халқы  ҥшін, мемелекеті ҥшін, адамзат болашағы  ҥшін  жауапкершілік жҥгін сезінетін, ҿзара 

тҽуелділік пен ҽлем бҥтіндігіне, адамзат ҿркениетінің ғаламдық мҽселелерін шешуде мҽдениаралық қатынастың 

қажеттілігін  жете  тҥсінетін,  адамның  азаматтық  қҧқықтарын  (мҽдениет  жҽне  тілдік  қҧқықтарын  қоса) 

мойындайтын  жҽне  саяси  бостандыққа  ҧмтылатын,  қоғамдағы  гуманизм  идеалын  жасау  ҥшін  басқа 

адамдармен, қозғалыстармен, қоғамдық институттармен қызмет атқаруға дайындығы мен қабілеттілігін кҿрсете 

білетін  жҽне  де  қоғам,  адам  жҽне  табиғат  арасындағы  ынтымақтастықты  қалыптастыратын  ҧқыпты  да 

тиянақты, білікті маман мен адамды дайындау осы заман оқытушылары мен ҧстаздардың алдында  қойылатын 

ҥлкен заман талабы деп білуіміз керек. 

Елбасы  Н.Ҽ.Назарбаев  ҿзінің  жылдағы  дҽстҥрлі  Жолдауында  «Тілдердің  ҥш  тҧғырлығы»  мҽдени 

жобасын  іске  асыруды  жеделдету  тиістігіне  ерекше  мҽн  береді.  Сонымен  қатар  бҥкіл  қоғамымызды 

топтастырып  отырған  мемлекеттік  тіл  ретінде  қазақ  тілін  оқытудың  сапасын  арттыру  қажеттілігіне  ерекше 

назар  аударады.  Сондықтан  қазақ  тілін  тереңдетіп  оқыту,  сонымен  қатар  кҿптілділікті  меңгеруді  жолға  қою- 

бҥгінгі таңдағы орта білім жҥйесінде педагогикалық ҥрдістің негізгі бағыттарының бірі.  

Ҽлемдік білім беру іс-тҽжірибесінде кҿптілді жҽне билингвалды білім беру жаңалық емес, атап айтқанда, 

АҚШ  пен  кҿптеген  Еуропа  елдерінде,  ҽсіресе  соңғы  жылдарда  бҧл  бағытта  жетістікке  қол  жеткен.  Бірақ, 

қазақстандық  білім  беру  жҥйесінде  кҿптілді  жҽне  билингвалды  білім  берудің  халықаралық  іс-тҽжірибесінде 

қолданыс  тапқан  моделдерін  енгізу  -  жаңа  педагогикалық  проблема,  ҿйткені  ол  жаңа  жағдайларда 

шығармашылық тҧрғыдан іске асырылуы тиіс. 

Кҿптілді  білім  беру  ісінде  атқарылып  жатқан  жҧмыстардан  шығатын  қорытынды  менің  ойымша 

мынадай: 

- кҿптілді білім беру- бҧл мектепте оқу пҽндерін екі немесе одан да кҿптілде аудармасыз оқыту; 

-  билингвалды  білім  беру  -  оқу  жҽне  оқудан  тыс  жҧмыстардың  негізгі  бағыттарын  екі  тілде  іске  асыру, 

педагогикалық ҥрдісте екі тілді оқыту қҧралы ретінде пайдалану; 

-  ҽрбір  мектеп  бітірген  Қазақстан  Республикасының  азаматы  қазақ,  орыс,  ағылшын  тілдерін  жетік  біліп 

шығады; 

- кҿптілді меңгерген оқушылар ҿзгермелі кезеңде еркін ҽрекеттер жасауға бейім болады; 

- кҿптілді меңгеру еңбек нарығында да жоғары бағаланады; 

- алыс жҽне жақын шетелдерде тілдік кҿмекті керек етпейді. 

Демек,  «Тілі  бірдің-тілегі  бір»,  «Тіл  тағдыры-ел  тағдыры»  екендігін  жадымызда  ҧстай  отырып,  ел 

бірлігінің негізі – тіл бірлігіне қол жеткізу жолында қызмет ету қазақстандықтардың ортақ парызы. Ендеше жас 

ҧрпақтың  қазақ  тіліне  деген сҥйіспеншілігін, ҿзге тілдерді оқып білуге  деген  қызығулары  мен ҧмтылыстарын 

арттыру  арқылы  олардың  Отанға  деген  махаббаттарын  оятып,  ҿз  тағдырын  ел  тағдырымен  мҽңгілікке 

байланыстыратын  ҧрпақ  болып  қалыптасуына  қол  жеткізу  мақсатына  ҿз  ҥлесімнің  бар  екендігін  мақтан 

тҧтамын! 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1. Солташҧлы Ы. Заман Талабы ــ кҿптілді болу. // Ақиқат. 26 қараша- 2012 ж. № 11. 14-15 б. 

2.  Жаминова  Р.Ж.  Модульдік  оқыту  технологиясын  қолдана  балалардың  тілдік  қҧзыреттілігін 

қалыптастыру.//Мҧғалімнің  кҽсіби  дамуы:  дҽстҥрлері  мен  ҿзгерістер.  ІІ  халықаралық  ғылыми-тҽжірибелік 

конференция. ІІ том. Астана-2012 ж. 115-120 б. 

3. Пассов Е.И. Коммуникативный метод обучения иноязычному говорению,2-е изд. – М.: Просвещение, 1991. – 

116 б. 

4. Тер-Минасова С.Г. Язык и межкультурная коммуникация. – M.: Слово/Slovo, 2008. С– 264-270 

 

 

80 

ПОЛИЯЗЫЧИЕ-ОСНОВА ФОРМИРОВАНИЯ ПОЛИКУЛЬТУРНОЙ 

ЛИЧНОСТИ В УСЛОВИЯХ МОДЕРНИЗАЦИИ ОБРАЗОВАНИЯ 

 

Джаркинбаева Г.А., 

старший преподаватель магистр АО НЦПК «Ҿрлеу» ИПКПР по Жамбылской области 

Республика Казахстан г.Тараз 

 

Особенностью  современного  общества  является  глобализация  мира,  которая,  с  одной  стороны, 

способствует сближению стран и народов, усиливает их  взаимодействие во всех сферах жизнедеятельности, с 

другой- представляет угрозудля сохранения этнического своеобразия народов, уникальности их культуры.  

Этипроцессы актуализируют этничность, причем такая активность иногда выражаетсяв форме открытых 

социальных  конфликтов,  сопровождающихся  волной  насилия.  Проблемы  социальной  напряженности  в 

обществе,  обусловленные  продолжающимися  межэтническими  и  межконфессиональными  конфликтами, 

актуальны для всего мирового сообщества, так как, по данным ЮНЕСКО , к началу XXI века не осталось ни 

одного  моноэтнического  государства.  Для  полиэтнического  государства,  каким  является  Казахстан, 

задачаукрепления  межнационального  согласия-одно  из  основополагающих  условийразвития  и  успеха 

осуществляемых  реформ  на  новом  этапе  интенсивного  развития.  Стремление  Казахстана  к  стабилизации 

межнациональных  отношений,  укреплению  дружбы  между  народами,  к  социальному  взаимодействию  с 

представителями 

разных 

национальностей 

продиктовано 

не 

только 

его 

полиэтническими 

многоконфессиональным  составом,  но  и  решением  конкретных  задач  образовательной  политики,  в  числе 

которых-воспитание  поликультурной  личности.  Вопросы  организации  учебного  процесса  с  учетом 

поликультурного  образованияобусловлены  потребностью  воспитания  у  подрастающего  поколения 

ценностныхотношений  в  сфере  национальных  интересов,  планетарного  менталитета,  уважения  к  другим 

этносам.  Поликультурное  образование  в  стране  относится  к  сравнительно  новой  области  педагогического 

знания.  Являясь  альтернативой  интернациональному  воспитанию,  оно  не  в  полной  мере  соответствует 

требованиям  современного  этапа  развитияцивилизации,  активизации  процессов  национально-культурного 

самоопределения народов Казахстана.  

Вместе  с  тем,  теория  существенно  отстает  от  практики.  Казахстан  представляет  собой 

многонациональное  государство.  На  его  территории  мирно  сосуществуют  около  130  национальностей.  Здесь 

созданы равныеусловия для развития языков и культуры разных народов. Развивается культурамежэтнического 

общения.  В  Государственной  программе  функционирования  и  развития  языков  на  2011-2020  годы  говорится, 

что  в  стране«…создана  эффективнаясистема  государственной  поддержки  языков  этносов,  проживающих  в 

Казахстане (из7516 общеобразовательных школ 1524 с русским, 58 с узбекским, 14 с уйгурским, 2 стаджикским 

языками обучения, 2097 школ – смешанные)». 

Многоязычие,  является  неоспоримой  и  существенной  характеристикой  языковой  ситуации  Казахстана. 

Оно создается активным участием в нем казахского, русского, английского и других языков. Казахская,русская 

и  английская  языковые  компетенции  являются  естественным  отражениемпотребности  практического  и 

профессионального  владения  несколькими  языкамидля  получения  реальных  шансов  занять  в  обществе  более 

престижное социальное ипрофессиональное положение. Кроме внутренних факторов, на языковую ситуацию в 

Казахстане  оказываютвлияние  и  процессы  глобализации.  Современное  казахстанское  общество 

характеризуются  общественной  модернизацией  и  стремлением  к  мировым  интеграционнымпроцессам,  где 

ведущую позицию в процессе модернизации занимает образование. 

Полиязычное  образование-это  целенаправленный,  организуемый,  нормируемый  триединый  процесс 

обучения,  воспитания и развития индивида как полиязыковой личности на  основе одновременного овладения 

несколькими языками как«фрагментом»  социально значимого опыта  человечества,  воплощенного в  языковых 

знаниях  и  умениях,  языковой  и  речевой  деятельности,  а  также  в  эмоционально-ценностном  отношении  к 

языкам и культурам. Полиязыковая личность -это активный носитель нескольких языков. 

Полилингвальная  личность  -это  личность  поликультурная.  Именно  поэтому  под  поликультурной 

личностью понимается «индивид с развитым лингвистическим сознанием». 

Формирование  полилингвальной  личности  -одно  из  основных  направленииразвития  поликультурного 

образовательного пространства. Полиязычие и полиязычное образование -это веление времени, посколькувесь 

мир  полиэтичен,  полилингвистичен.  Разумное,  грамотное  и  правильное  внедрение  полиязычия  даст 

возможность выпускникам наших школ быть коммуникативно-адаптированными в любой среде. 

Список использованной литературы: 

1.  Полат  Е.С.,  Бухаркина  М.Ю.,  Моисеева  М.В.,  Петров  А.Е.  Новые  педагогические  технологии  в  системе 

образования. – М.: Академия, 2000. 

2.  Байбекова  И.Ж.  Полиязычие  и  полиязычное  образование  в  мультикультурном  пространстве  Казахстана. 

Алматы, КазНУ имени Аль – Фараби. 

3. Никишина И.В. Инновационная деятельность современного педагога. Волгоград: Учитель, 2007. 

4. Никишина И.В. Инновационная деятельность современного педагога. Волгоград: Учитель, 2007. 

 

 

81 

МӘҢГІЛІК ЕЛ» ҦЛТТЫҚ ИДЕЯСЫНЫҢ БІЛІМ БЕРУ ЖҤЙЕСІНЕ ЕНГІЗІЛУ СТРАТЕГИЯСЫ МЕН 

ЖҤЗЕГЕ АСЫРЫЛУ ЖОЛДАРЫ 

 

Есмырзаева А.О., 

«Ҿрлеу» БАҦО АҚФ Жамбыл облысы бойынша ПҚБАИ 

Қазақстан Республикасы Тараз қаласы 

 

«Мҽңгілік ел - ата-бабамыздың сан мың жылдан бергі асыл арманы екенін барлығымыз білеміз. Ол арман 

ҽлем  елдерімен  терезесі  тең  қатынас  қҧратын,  ҽлем  картасынан  ойып  тҧрып  орын  алатын  тҽуелсіз  мемлекет 

атану  еді.  Ол  арман  тҧрмысы  бақуатты,  тҥтіні  тҥзу  шыққан,  ҧрпағы  ертеңіне  сеніммен  қарайтын  бақытты  ел 

болу еді. Біз бҧл армандарды ақиқатқа айналдырдық. Мҽңгілік елдің іргесін қаладық. Біз ҥшін болашағымызға 

бағдар етіп ҧлтты ҧйыстыра ҧлы мақсаттарға жетелейтін идея бар. Ол - мҽңгілік ел идеясы. Тҽуелсіздігімізбен 

бірге  халқымыз  мҽңгілік  мҧраттарына  қол  жеткізді.  Біз  еліміздің  жҥрегі,  тҽуелсіздігіміздің  тірегі  мҽңгілік 

елордамызды  тҧрғыздық.  Қазақтың  мҽңгілік  ғҧмыры  ҧрпақтың  мҽңгілік  болашағын  баянды  етуге  арналады. 

Ендігі ҧрпақ - мҽңгілік қазақтың перзенті.  

Қазіргі  уақытта  Мҽңгілік  Ел  болу  ҥшін  азаматтарымыз  (ҽсіресе  жастар)  білім,  ғылыммен  мықты 

қаруланған болуы қажет. Себебі, кез келген мемлекеттің басты байлығы ол халқы, адам капиталы. Сондықтан 

Мҽңгілік Ел болу ҥшін ҽр азаматымыз осы бағытта жҧмыс жасауы керек. Бҧл ҽрине оңай шаруа емес. 550 жыл 

бҧрын  Жҽнібек  пен  Керей  қҧрған  Қазақ  хандығы  алғаш  рет  ҿз  атауында  халық  этнонимі  бекітілді.  Қазақ 

халқының  тҽуелсіздік  ҥшін  кҿп  ғасырлық  кҥрес  жолында  ҧлы  жеңістер  мен  ауыр  жеңілістер  болды.  Осы 

ҥздіксіз  кҥрестің  тарихи  тҽжірибесі  «Мҽңгілік  Ел»  ҿзекті  идеясының  маңыздылығын  –  халық  бірлігін 

дҽлелдейді. Тҽуелсіз Қазақстанның Тҧңғыш Президенті – Елбасы Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлы Назарбаевтың заманауи 

қазақстандық  мемлекеттілік  қҧрудағы  сіңірген  тарихи  еңбегіне  ешкімнің  таласы  жоқ.  Кҥшті  қайраты  мен 

стратегиялық кҿріпкелдігінің арқасында Қазақстан заңды ресімделген шекарасы бар, жемісті, тҧрақты, беделді 

мемлекетке  айналды.  Қазақстандықтардың  ҧлттық  идеясы  мен  тарихи  санасын  қалыптастыруда,  жҽне 

халықтың  бірлігін  нығайтуда  Қазақстан  Президенті  Н.Назарбаевтың  ерекше  рҿлін  атап  кҿрсету  қажет. 

Қазақстан «Мҽңгілік Ел» идеясына біріккен кҿп ҧлттың ҿкілдеріне Отан болып табылады. Қазақстандықтар бар 

қиыншылықтардан ҿтіп, ҧлттық қауымдастықта лайықты орын алды. Бҧған жету жолы да оңай болмағаны аян.  

Ел  болып  еңсе  тіктедік  дегенде  –  арғы  жағында  арқасҥйер,  табан  тірер  не  бар  екенін  қазақ  жҧрты  мен 

қазақстандықтардың жарасымды тіршілігінің дҽлелі болды. Бір кездері Алаш арысы Міржақып Дулатов «Тҥрік 

баласы»  атты  жазбасында:  «Келешек  кҥннің  қандай  болашағын  білуге  тарих  анық  қҧрал  болады.  Ҿзінің 

тарихын  жоғалтқан  жҧрт,  ҿзінің  тарихын  ҧмытқан  ел  қайда  жҥріп,  қайда  тҧрғандығын,  не  істеп,  не 

қойғандығын  білмейді,  келешекте  басына  қандай  кҥн  туатынына  кҿзі  жетпейді.  Бір  халық  ҿзінің  тарихын 

білмесе,  бір  ел  ҿзінің  тарихын  жоғалтса,  оның  артынша  ҿзі  де  жоғалуға  ыңғайлы  болып  тҧрады»,  –  деп, 

сонымен  бірге  тағы  жазған  мақаласында:  «Тарихы,  ҽдебиеті  жоқ  халықтың  дҥниеде  ҿмір  сҥруі,  ҧлттығын 

сақтап ілгері басуы қиын.  

Ҽдебиеті,  тарихы  жоқ  халықтар  басқаларға  сіңісіп,  жҧтылып  жоқ  болады»,  –  деді.  Біздің  Отанымыз 

Қазақстан – бҥгінде тҽуелсіз мемлекет.Елбасымыз ҿз сҿзінде «Жер бетінде мыңдаған ҧлттар мен ҧлыстар бар. 

Біз  –  дербес  мемлекет  қҧру  бақытына  ие  болған  193  ҧлттың  біріміз.Басқа  бақыттың  қонуы  бір  бҿлек,  сол 

бақытты бағалай білу бір бҿлек. Тҽуелсіз елдердің барлығы бірдей тҧрақтылық пен татулыққа ҧйып, дамудың 

даңғылына  тҥсе  алған  жоқ.  Тҽуелсіздік  –  тарихтың  сыйы  немесе  бҥгінгі  буынның  меншігі  емес.  Ол-  ҿткен 

бабалардың  алдыңдағы  қасиетті  борыш  жҽне  келешек  ҧрпақтың  алдыңдағы  зор  жауапкершілік.  Біз 

Тҽуелсіздігімізге  тҽу  етіп,  тҽубе  деп,  Тҽуекелмен  болашаққа  бет  тҥзеп  келеміз.  Біз  бҥгін  Ҧлы  тарихымыздың 

тағы  бір  шебінен  сенімді  ҿтіп  келеміз»  деген  еді.  Шынында  да  тҽуелсіздікке  қол  жеткізуіміз,  адамзаттың 

басынан кешірген, ғаламат зобалаң заманнан аман – есен ҿтуіміздің ҿзі баға жетпес мҧра емес пе?! 

Ҧлтымыздың ҧлы тҧлғасының бірі –Ҽлихан Бҿкейхан «Жҧрт пайдасына таза жолмен тура бастайтын ер 

табылса, қазақ халқы оның соңынан ерер еді» - деп арман еткен ер тҧлға бҥгін Елбасымыздың ҽр ісінен кҿрініс 

тапқандай.  Ҿткенге  сҽл  шегініс  жасап  кҿретін  болсақ,  тҽуелсіздіктің  бірінші  кҥні  яғни  1991  жылдың  17 

желтоқсанында  Елбасының  «Кең  –  байтақ  жеріміздің  байлығы  осы  даланың  тҥпкілікті  халқына  да,  тағдыр 

қосып  бірге  ҿмір  сҥріп  жатқан  ҿзге  ҧлт  ҿкілдеріне  де  молынан  жетеді.Не  істесек  те  ақылмен  істейік,  арзан 

ҧранға ермейік, ҧшпа сезімге ерік бермейік.  

Ҽсіресе, жастар салқынқандылықтан, ҥлкенді сыйлаудан, сҿзге тоқтаудан айнымаса, қашанда достыққа 

адал болса, бауырмал, кеңпейіл болса, халықтың атына сҿз келтіретін ҧстамсыздық атаулыдан аулақ жҥрсе деп 

тілейік»  - дегенінің ҿзінде елбасының кҿрегенділігімен Қазақстанның жарқын болашағына деген ҥлкен сенімі 

мен  серпіліс  берер  салиқалы  ойы  ҧштасып  жатқаны  бҥгінде  ақиқатқа  айналды.  Содан  бері  жиырма  бес  жыл 

уақыт ішінде қаншама жаңашыл бағдарламалар мен жолдауларын арнап мемлекетіміздің ҿркендеуі мен ҿсуіне 

ықпал ететін тиімді даму жолдарын нақты кҿрсетіп берді. «Мҽңгілік Қазақстан» жобасы, ел тарихындағы жаңа 

дҽуірдің,  келісті  келбетінің  кҿрінісін  саралап  берді  деп  толыққанды  сенімді  айтуға  болады.  «Мҽңгілік 

Қазақстан» деп аталуы арқылы тҧғырлы еліміздегі ҽрбір отандастарымыздың жҥрегіне жылу ҧялата, мақтаныш 

сезімінің  жҽне  оған  деген  сенімін  айқындады.  Елбасымыз  тағы  бір  сҿзінде,  бҥгінімен  ертеңін  ғана  ойлап, 

кеңшілікті  ойлаудан  тҥсер  пайданың  қазіргі  бҽсекелестік  заманында  тҥкке  тҧрмайтын  тіршілік  екенін  баса 

айтты.  

82 

«Мҽңгілік Қазақстан» жобасы – елдігіміз бен бірлігіміз, ерлігіміз бен еңбегіміз сыналатын, сынала жҥріп 

шыңдалатын ҥлкен сынақ,осыдан мҥлтіксіз орындап, сҥрінбей ҿту – ортақ парыз,абыройлы міндет екенің баса 

айтты.  Шынында  да,  бҧл  біз  ҥшін  жҥктелген,  мақсат  етілген,  жҧмыла  жеңетін  алдағы  міндетміз.  Осы  орайда 

басты мақсат – Қазақстанның ең дамыған 30 мемлекеттің қатарына ілігуі, яғни «Мҽңгілік Қазақстан» жобасы, 

ел  тарихындағы  біз  қадам  басатын  жаңа  дҽуірдің  кемел  келбеті.  Атап  айтар  болсақ,  тҧңғыш  мемлекеттік 

тҧжырым  идеологиясының  елең  еткізерлік  жаңалық  екені  бізге  мҽлім.  Қазақстан  Республикасының  ҧлттық 

идеясынан келген тҥйін – тҧжырым ретінде «Мҽңгілік Ел» идеясының жариялануының айтсақ болады.  

«Мҽңгілік Ел»  идеясы, қазақ елінің тҽуелсіздік жолында  еңбекпен қол жеткізген  биік асу, ҥлкен  белес. 

«Мҽңгілік Ел» ҧғымын тереңірек тҥсіндіру, тарихи негіздерін кҿрсету маңызды болып табылады. Мҽңгілік ел 

дегеніміз  –  мемлекеттің  ғасырлар  тоғысында,  ірі  державалар  арасында  бҽсекеге  тҿтеп  бере  отырып,  ҿзіндік 

қорғасын  саясатын  ҧстану  деп  тҥсінуге  болады.  Қазақтың  Мҽңгілік  Ғҧмыры  ҧрпақтың  Мҽңгілік  Болашағын 

баянды  етуге  арналады.  Дамыған  елдің  адамы  –  нағыз  патриот:  ҿз  елін,  ҿз  жерін,  Отанын  сҥйеді,  ҿз  тілін, 

дҽстҥрін,  ҽдебиетін,  тарихын  біледі,  қадір  тҧтады.  Елбасымыз  қазақстандық  патриотизм  туралы,  ҽрбір 

азаматтың  патриоттық  сезімін  ояту,  қалыптастыру  туралы  тектен-тек  айтып  жҥрген  жоқ.  Мҽңгілік  ел  – 

мыңжылдық мҽні бар жалпыҧлттық идея.  

Мҽңгілік  ел  –  Тҽуелсіздік  тҧсында  қалыптасқан  философиялық  идея.  Кҿреген  хандарымыз  бен  дана 

билеріміз,  кешегі  ҿткен  Алаш  арыстары  қазақ  елін  қайырымды  қоғамға,  Жерҧйыққа,  Мҽңгілік  елге 

айналдыруды арман еткен, сол ҥшін кҥрескен, қан тҿккен, еңбек еткен. Қазақ елінің ҧлттық идеясы - Мҽңгілік 

Ел  ата  -  бабамыздың  сан  мыңдаған  жылдар  бойғы  асыл  арманы  екені  баршамызға  белгілі.  Ол  арман  -  ҽлем 

елдерімен  терезесі  тең,  ҽлем  қатынасынан  ойып  тҧрып  орын  алатын  Тҽуелсіз  мемлекет  атануы  еді,  ол  арман 

тҧрмысы  бақуатты,  тҥтіні  тҥзу  ҧшқан,  ҧрпағы  ертеңіне  сеніммен  қарайтын  бақытты  ел  болу  еді.  Біз  бҧл 

арманды ақиқатқа айналдырдық.  

Мҽңгілік  Елдің  іргетасын  қаладық.  Мен  қоғамда  «Қазақ  елінің  ҧлттық  идеясы  қандай  болуы  керек?» 

деген сауалдың жиі талқыланатынын естіп жҥрмін. Біз ҥшін болашағымызға бағдар ететін, ҧлтты ҧйыстыра ҧлы 

мақсаттарға  жетелейтін  идея  бар.  Ол  -  Мҽңгілік  Ел  идеясы.  Тҽуелсіздік  арқасында  халқымыз  мҽңгілік 

мҧраттарға қол жеткізуді, еліміздің жҥрегі Елорда тҧрғызылды. Қазақтың мҽңгілік ғҧмыры, ҧрпақтың мҽңгілік 

болашағын баянды етуге  арналды.  Мҽңгілік Ел  идеясын, ҧлттық идеологияның  негізгі  факторы  ретінде қарай 

отырып,  оны  барлық  қазақстандықтар  қолдайтын  ортақ,  ҽлеуметтік,  этностық,  діни  бірегейлікті  қамтамасыз 

ететін басты ҧстанымға айналдыру қазіргі кезеңнің басты міндеті болмақшы. 

Сонымен бірге, «Мҽңгілік Ел» ҧлттық идеясының басты, негізгі іргетасы – бірлік екенін ҧмытпағанымыз 

абзал.  Бірлік  –  ол  елдің  рухани  бірлігі,  халықтың  мҽдени,  тілдік,  ділдік,  ақпараттық  кеңістікке  деген  бірлігі. 

Қазақстандықтардың  ҽлеуметтік,  мҽдени,  рухани  бірегейлігін  дамыту,  ҧлттық  идеологияны  дамытудың  басты 

факторы  болуы  тиіс.  Сондықтан  да  «Мҽңгілік  Ел»  идеясын  жҥзеге  асырудың  тҧжырымдамалық  негізін 

философиялық  тҧрғыдан  талдау  қажеттілігі  туындайды.  «Мҽңгілік  Ел»  ҧлттық  идеясын  Қазақстан  ҿз 

тҽуелсіздігін  жариялаған  кҥннен  бері  жҥзеге  асырып  келеді.  Ол  қазақ  халқының  тарихи  санасын 

қалыптастырып, дамытуға бағытталған.  

Осындай бір алғашқы қадамдардың қатарына «Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекара туралы» 

Заңын жатқызуға болады. Бҧл «Мҽңгілік Ел»  идеясын жҥзеге асырудағы басты нық қадам деп қабылдауымыз 

керек.  «Мҽңгілік  Ел»  идеясының  келесі  тҧғыры,  негізі  –  Елбасы  ҥнемі  айтып  келе  жатқан  елдің  ішкі 

тҧрақтылығы,  халықтардың  ҿзара  достығы  мен  татулығы,  бір  -  біріне  деген  сыйластық  қарым  -  қатынасы. 

Этнос  жҽне  дінаралық келісім мен татулық Қазақстан дамуының басты тҧғыры. Тек тату, бірлігі жарасқан ел 

ғана  алға  қойған  мақсат  -  мҧраттарына  жете  алады.  «Мҽңгілік  Ел»  идеясын  жҥзеге  асыру  белгілі  бір 

қҧндылықтар  жҥйесіне  негізделетіні  белгілі.  Сол  қҧндылықтардың  ішіндегі  ең  бастысы  –  қазақ  тілін 

мемлекеттік тіл ретінде нығайту, қазақстандықтардың ҥш тілде еркін сҿйлеуіне жағдай жасау.  

Мемлекеттік  тіл  «Мҽңгілік  Ел»  идеясының  негізі,  ҿзегі.  Мемлекет  билігінің  қҧдіреттілігі  мен  кҥштілігі 

қазақ  тілінде  сҿйлеуімен  ҿлшенеді.  Мемлекет  қай  тілде  сҿйлесе,  сол  тілдің  қҧдіреті  қашанда  ҥстем  болады. 

Мемлекеттік  тілде  сҿйлеу  қазақ  халқының  ішкі  бірегейлігін  нығайтып,  ҿркениеттік,  мҽдени  бағытын 

арттырады. Тіл - ҧлттың мҽдени коды, ойлау жҽне таным, дҥниеге қатынасының, қҧндылықтарды бағалай білу 

жҥйесінің  коды.  Тіл  -  билік,  ҥлкен  саясат.  Тіл  -  «Мҽңгілік  Ел»  идеясының  басты  қолдаушысы.  Ана  тіліңді 

қҧрметтеу  -  ҧлттық  намысты  ояту  мен  жаңғыртудың  кҿзі.  Бҧл  жолда  тілдік  жҽне  ақпараттық  кеңістік 

қауіпсіздігін қамтамасыз ету - ел тҽуелсіздігін қорғаудың басты ҧстанымы болуы тиіс. «Мҽңгілік Ел» идеясын 

жҥзеге асыратын жҽне оны одан ҽрі дамытатын - бҥгінгі жастар.  

Жастар  осы  ҧлттық  идеяны  жҥзеге  асыру  ҥшін  ҿз  Отанын  сҥйетін  ҧлтжанды,  патриот  болулары  керек. 

Патриотизм  біздің  қазақстандық  жастар  ҥшін,  этностарды  біріктіретін  кҥш  ретінде  мойындалуы  тиіс.  Ел 

мҽртебесіне,  оның  асқақтығы  мен  биіктігі,  тҧтастығы  мен  мызғымастығы  тек  ҽділеттілік  пен  ҿзара 

ынтымақтастық  жҽне  сыйластық  негізінде  қол  жеткізілуі  тиіс.  «Мҽңгілік  Ел»  идеясын  жҥзеге  асыруда  ҧлт 

зиялыларына да жҥктелер міндет ҿте ауыр. Сол зиялы қауымның бірі  - ҧстаздар. Ҧрпақтың жҧлдызын жағып, 

мҽртебесін биіктететін  де,  тағылымын қалыптастырып, танымын  кеңейтетін  де  –  білім. Ілім мен ғылым  -  бҧл 

қоғамдық мҥдде. Ҿркениеттің ҿлшемі де, мемлекеттің келешегі де қашан да қоғамдағы білім деңгейіне тҽуелді. 

Жастарымызды білім машығын игеріп, алған білімдерін кҥнделікті ҿмірде жҽне «Мҽңгілік Ел» идеясын жҥзеге 

асыру барысында тиімді пайдалана алуға баулу жолында еліміздің жарқын болашағы ҥшін аянбай қызмет етіп, 

ХХІ ғасыр Қазақстанның «Алтын ғасырына» айналуына сҥбелі ҥлес қосып келе жатқанымызға мақтанамыз. 

83 

жүктеу/скачать 5,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: