Халықаралық Ғылыми-тәжірибелік конференцияның ЕҢбектері

80 
 
мейірімділік    пен  шындықты,    батылдықты,    жауапкершілікті,  сатқындық    пен    ҽділетсіздікті,  пайда 
кҥнемдікті  кездестіреді. Ҿмірлік  тҽжірибесі енді ғана қалыптасып  жатқан даланы  ненің жақсы-жаман  
қасиет  екенін тани  білуге тҽрбиелеу жҽне  қалыптастыру маңызды мҽселе Баланы елжандылық рухта  
қалыптастырудың    алғашқы    кезі  мектепке  дейінгі  жастан    басталып  ҽрі    қарай  бастауыш  сыныптан  
жан-жақты  жҥзеге  асатын ҥрдіс. 
Бастауыш сынып  оқушылары  айналамен  таныстыруда сезім  мҥшелерінің - кҿру, есту, тҥйсіну, 
иіскеу, сипап  сезу сезімдері  белсенді жҧмыс  жасап,  одан ҽрі даму қарқынды  тҥрде  дамып отырады. 
Ҿйткені    алуан  тҥрлі  іс-ҽрекеттер    арқылы  балалар    қоршаған  орта  мен  ондағы    тҥрлі  заттардың 
ерекшеліктерін    сол    мҥшелер  арқылы  зерттеп,  оны  сезініп  сараптама    жасайды.  Сезім  –  бҧл,    адам 
жанының  мазмҧны,  оның  жҥйесі  тҥгелдей керіп тҧратын  кҥрделі психикалық  процес. 
Психология ғылымында  ғалымдар  сезімнің бірнеше тҥрлерін  қарастырған: сезім тҽрбиелеудің 
қҧралдарын  қазақ халқының  ҥш  қҧндылық,  ҥш  бірлігі арқылы  қарастырамыз: 
Адамгершілік  (моральдық)  сезімді жеке  адамның  ҿздерімен  қарым- қатынасқа  тҥскен  басқа 
адамдарға,    ҿзіне  деген  эмоциялық    қатынас  жҽне  Отанға,  достыққа,  намыс  –  борышқа    деген 
кҿзқарасы. 
Интеллктуалдық  (сенсорлық) сезімді  ақыл - ой  процесінде  пайда  болған  жеке  дара  сезімін, 
терең,  ішкі  толқыныстардың  қанағат, юмыр,  ирония  жҽне  жаңалыққа  ҧмтылуы.   
Эстетикалық  сезім - ҽсемдікті қабылдау мен жасау пайда болған рахатты,Отанға  сҥйіспеншілік  
сезімін  жатқызады.   
Патриоттық  сезім – адамгершілік  сезімінің  бір  қомақты  саласы  болып  табылады.  Сенім. 
Ел  басшылығы,  Ҥкімет  орындағы  халқының  бейбіт,  тынышта  ҿмір сҥруі мен жарқын болашағы  
ҥшін  қызмет  етуде.  Осыған  орай   норма. 
Тҽрбиеге  ең  қиын  нҽрсе – сезе  білуге  ҥйрету.  Балаларды  сезе  білуге  ҥйрету,  оларға  ҿзінің   
эмоциялық-адамгершілік  мҽдениетін  бере  білу. Баланы сезе  білуге  жақын  адамдарының  кҿздерінен  
рухани  дҥниесін  кҿре  білуге ҥйрету  ҥшін  тҽрбиелеуші  бала  бойындағы  сезімін  бҥкіл  сезімдік  
қасиетін  аялай  білу  керек. 
Сонымен баланы  елжандылық  рухта  дамытуда  айналамен  таныстыру – бҧл,  ҽлеуметтік орта 
жҿнінде  мағлҧмат  беру  болып  табылады.  Ҽлеуметтік  орта   кҥрделі,  қыр  сыры  кҿп,  кҿп  жағдайда 
қайшылықты  дҥние. Осы  жағдайда  қоғамда  белсенді  ҽрекет, ҽрине психолог-педагог қауымдарының  
екіншісіне  бҿлінеді.  Патриотизм    сезімі    мазмҧны    жағынан    кҿпқҧрлы,    бірнеше  сҿздермен    айту  
жеткіліксіз.  Бҧл  туған  жерге  деген  сҥйіспеншілік, ҿз  халқы  ҥшін  мақтаныш, жҽне  ҿзінің  қоршаған  
ортамен  тығыз  байланыста  екенін сезіну  мен  ҿз  елінің  байлығын  сақтап, молайту  ниетінің  болуы.  
Патриотизм    тек    кҥрделі    ауыр    жағдайларда    ғана    емес,    кҥнделікті  халықтың    еңбегімен    рухани  
ҿмірінде    байқалады.    Патриотизм    сезімі    осыншама    кҥрделі    болса,онда    бастауыш    сыныптың  
оқушыларын    осы    сезімде    тҽрбиелеу    жҿнінде    сҿз    қозғауға    болар    ма    екен?  Жас    ерекшелігінің  
ҿзгешеліктерін    ескеріп,    балаларды    зор    ықыласпен  бақыласақ,    мынадай  қорытынды    жасауға  
болады.  Бастауыш  сыныптың  оқушыларында  білім  кҿрсеткіші  едҽуір кҿбейген  деуге  болады  жҽне  
тек  қазіргі  жағдайды  ғана  емес, болашақ  туралы  мҽселе қызықтырады.  Олардың  ҽңгімелерінен,  
сҧрақтарынан  мейірімділік  пен  жауыздық,  ҽлеуметтік ҽділетсіздік  туралы  байымдауларын  есітуге  
болады:  «Неге  жер  шарында  халықтар  бейбіт жағдайда  ҿмір  сҥрмейді?   
Неге  басқа  елдерге  біздің  еліміздегідей  ынтымақтастық  жоқ?  Біздің  елдің  халқы  бірліктен  
болғандықтан,  біз  ешкімнен қорықпаймыз.  Соғыс  жҥріп  жатқан  елдердің  жетім  бҥлдіршіндеріне  
кітап,    ойыншықтарымызды    жіберейік».    Ҥлкен    ҿмірдегі    бҥткіл    орын   алып    отырған    оқиғаларға  
қызығушылық  танытқан  ҿз  оқушыларының  осындай  пікірлерінің  тізімін  ҽрбір  ҧстаз  жалғастыра  
алады.  Балаларда  ҥлкендердің    ортасына    ҥлкендердің    ортасына    деген    қызығушылықтары  – 
сҧрақтарында,  адамдардың  еңектегі  ерлігі  туралы,  соғыс  батырлары  туралы,  тҥрлі  елдер  туралы  
мҧғалімдердің    ҽңгімелерін    қҧштарлықпен    тыңдауында    байқалады.  Мҧны    оқушылардың    ойнаған  
ойын  тҥрлерінен  де  кҿреміз. Бҧл  ойындарда  елде  болып  жатқан  айшықты  оқиғалар  бейнеленеді. 
Мысалы   олар    Бауыржан    Момышҧлы    аталарындай    батыр    жҽне    жаужҥрек    жауынгерлер    болып  
ойнайды, ҧшқыш  болып  ойнағанды  да  тҽуір  кҿреді.  
Бастауыш  сынып  оқушылары  жалпы  халықтық  мҥдде  ҥшін  еңбек  етуге, табиғат  байлығын  
қорғауға    толыққанды    қатынасқылары  келеді.  Ҧлы    Отан    соғысы    жылдары    балалар    соғысқа  
суреттерін, ҿздері  жасаған  заттарын  жіберді, жаралы  жауынгерлердің  алдында  концерттер  қойды.  
А. И. Герцен: «бҥкіл  ақыл-ой  болмысының  негіздері  балаң  жаста  қаланады», -  деген.  Яғни,  
патриоттық    сезімді    тҽрбиелеу    балалардың    жас    кезінен    бастап,    мектеп    табалдырығын    аттаған  
жылдары  қарқынды,  тереңдетіліп  қолға  алынуы  тиіс.   
Ел    жандылық    сезімінің    бастапқы    кездерін    еске    алғанымызда,    алдымен    балалық  
шағымыздағы  ҽсерлерге  жҥгінеміз:  бҧл  тереземіздің  тҥбінде  ҿскен  ағаштар,  атамыздың  жайқалған  
бау-бақшасы,  ауылдастардың  дастарған  бастағы  таусылмас  ҽңгімелері,  қосыла  шырқаған  тамаша  
ҽндері.   

81 
 
Бала    туылғаннан    ана    тілін    есітеді.    Анасының    бесік    жыры,    айтқан    ертегілері    беймҽлім  
ҿмірдің  есігін  ашады,  дҥниені  қҧлпыртып,  айналаны  нҧрға  бҿлейді,  болашаққа  ҥміт  пен  ҥлкен  
сенім  арттырады.  Ертегілер  балаға  ой  салады,  тҥрлі  сезімдерге  жетелеп  бірде  жылатып,  бірде  
кҥлдіреді    ең    негізгісі    халықтың    бағасы    жоқ    байлығы    достық,    еңбексҥйгіштік,    отансҥйгіштік,  
ҿзара    кҿмек    екенін    кҿрсетеді.    Ҧрпақтан-ҧрпаққа    жалғасып    отыратын    адамгершілікке,    ізгілікке  
тҽрбиелейтін  ҽр  халықтың  ҿз  ертегілері  бар.  Ертегіні  тыңдай  отырып  бала  ҿз  халқы  нені  сҥйсе  
соны  сҥйеді,  неден  жиренсе  содан  жиренеді.  Халқымыздың  асылы – жҧмбақтарды  балалар  жеңіл  
де    зор    ынтамен    қабылдайды.    Онда    ҽзіл    де,    наз    да,    адамға  деген,  Отанға    деген    терең  
сҥйіспеншілік    те    бар.    Ертегілер,    мақал-мҽтелдер  елге  деген,    жерге    деген,  тілге    деген  
сҥйіспеншілікті  тҽрбиелеудің  кҽусар  бҧлағы.   
Балалық    шақтағы    ҽсерлер    кейде    ҥлкен    оқиғаларға    байланысты    ҿрбейді.  Мысалы    ҥлкен  
ағасын    ҽскерге    шығарып    салу    кешін    оқушының    қалай    қабылдағанына    зер    салсақ,    кҿптеген  
сезімдердің  тоғысуын  байқаймыз.  Бала  мҧндай  кештің  алғаш  куҽгері  болғандықтан  жҽне  де  арқа  
сҥйер  бауыр  басқан  ағасын  бірнеше  жыл  кҿре  алмайтындығынан  оның  басында  сансыз  сҧрақтар  
туындайды,  оларға  жауап  іздеп  мазасызданады да  ағасын  сҧрақтың  астына  алады.   
- Аға,  сіз  қайда  кетіп  барасыз? 
- Ҽскерге. 
- Ҽскер,  не  ҥшін  қажет? 
-  Ҧланғайыр    еліміздің,    халқымыздың,    кҿрші    қолаңның,    бауырларымыздың,    ата-
аналарымыздың,  достарымыздың  тыныштығын  қорғау  ҥшін  қажет.   
Ағасын  ҽскерге  шығарып  салу  кешіндегі  ҽкесінің,  анасының  айтқан  тілектерінің,  берген  ақ  
баталарының,  кереметтілігін  айтсаңызшы!   
«Аспанды    жамылғы,    жерді    тҿсек    етіп    ҧланғайыр    дала    тҿсінде    дархан    пейілмен    кҿшіп-
қонып  жҥріп  ҧрпақ  ҿсірген  қазақ  халқының  осы  ҧлан-ғайыр  даланың  ақ  білектің  кҥшімен  ақ  
найзаның    ҧшымен    ҧстап,    қанаттыға    қақтырмай,    тҧмсықтыға    шоқыттырмай    бҥгінгі    кҿнімізде  
жеткерген  батыр  бабамның  ҧрпағысың,  қҧрметті  балам! 
Сен  бҥгін  ҽскерге  шығарып  салып  тҧрғанда  айтар  сҿзім:  аман  барып,  сау  қайт!  «Малым - 
жанымның  садағасы,  жаным – арымның  сабағасы»  деп  ҧл-қыз  ҿсірген  елдің  ҧрпағысың.  Қашанда  
жҥздерің  жарық,  мҽртебелерің  биік  болсын!  Жаратушы  ием  ақ  жол,  сҽттілік  берсін. Біздің  халық  
батыр  жҥректі,  ақын  жанды  болатыны ҽбден  дҽлелденген.  Яғни, сендер  жҥйріктігі  ғасырлар  бойы  
ҿшпейтін    аңызға    айналған    арғымақ    жаратып    мінген    арыстан    келбетті,    жолбарыс    жҥректі  
батырлардың,    елдің    мҧңын    жоқтап,    кҥннің    нҥрын,    жердің    гҥлін    ҿмір    бойы    тамсанып  жырға  
қосқан  ақындардың  ҧрпағысың.  Олай  болса,  Отан  алдындағы  борыштарынды  сол  «тектілердің  
ҧрпағы»  деген  атқа  лайықты  абыроймен  атқарып  қайтуыңа  тілектеспін».   
Бала    бҧл    бата-тілектердің    сҿздерінің    мҽнін    тҥсінуге    ақылының    ҽлі    де    болса    толық  
жетіспейтінін    сезсе    де,    кҿрші-қолаңдарды,    дос-туыстарды    шақырып    ҧйымдастырылған    кеш,  
қимастық,    сыйластық    сезім,    ҽке-шешенің    тілегі,    қариялардың    ақ    батасы,    жастардың    ел  
алдындағы  борышын  ақтауға  берген  жалынды  уҽдесі,  осындай  сҧлу  сезімдерінің  сана-сезімінде  
ҿшпестей    орын  алады.   
Мағжан  Жҧмабаев:  «Сҧлулық  сезімдері  адамның  дҧрыс,  сҧлу,  лҽззат  іздеуіне,  сҧлу  нҽрсені  
сҥйіне,  кҿріксіз  нҽрседен  жиренуіне,  хатта  жақсылыққа  ҧмтылып,  жауыздықтан  қҧтылуына  кҿп  
кҿмек  кҿрсетеді»  деген  тамаша  сҿздері  осының  айғағындай. 
Баланың  ҿз  Отанымен  танысуы  табиғатпен  тығыз  байланыста  болады.  Ауладағы  гҥлдер,  
бақшадағы  жеміс  ағаштары,  шомылатын  кҿл,  кҥнге  қыздырынатын  жағажай,  барлығы  баланың  
сезімінде  мҽңгі  қалыптасып,  сҥйіспеншілік  сезімін  оятады.   
Бірақ  ҥлкендердің  кҿмегінсіз  елжандылық  сезімін  қалыпастыру   ҿте  қиын,  себебі  оқушы  
жас  ерекшеліктеріне  байланысты  кҿп  мҽліметтерді  шатастырып  алуы  мҥмкін.  Кішкентай,  ҽлсіз  
жер  бетіне  зорға  кҿтерілген  кҿшеттің  тамырын  қатайту  ҥшін  бағбан  қаншама  жылдар  бойы  тер  
тҿксе    ҧстаз    да    тап    солай    оқушыларының    сезіміне    шексіз.    Отанын    сҥюді    елді    сҥюді,    жерді  
сҥюді,  ана  тілін  сҥюді,  елді  басқарып  отырған  Елбасын  қҧрметтеп,  сҥюді,  осындай  байлыққа  
кенелтіп    отырған    еңбекшіл    халымызды    сҥюді,    Қазақстанды    мекендеген    бҥкіл    ҧлттар    мен  
ҧлыстардың    бейбітшілік    жағдайында    ҿмір    сҥруін    кҿздеген    Елбасымыздың    ҧстанып    отырған  
салсатын  қолдауды  қалыптастыруы  қажет.   
Осындай  ҧлы  сезімдерді  тҽрбиелеу  баланың  алғаш  кҿзін  ашып,  сыртқы  ортамен  танысып,  
білуге  қҧштарлығы  оянғаннан  бастау  алуы керек.  Халқымыздың  ерен  еңбегінің  нҽтижесі  жарқын  
болашақ  ҥшін  екенін  кҥнделікті  кҿріп  жҥрген  ауылы,  қаласы,  орман – тоғайлы,  ҿзендері  оның  ҿз  
Отаны    екенін,    елінің    Отанының    азаматы    болуы    ҥлкен    мақтаныш    екенін    оқушылардың  
ҥлкендердің  кҿмегінсіз  тҥйсінуі  қиындау.  Мақсатты  бағытталған  педагогикалық  тҽрбие  оқушының  
сезімін  тҽрбиелеп,  сенімін  қалыптастырып  жетілдіреді.   

82 
 
Ҧстаз    оқушы    мен    оны    қоршаған    ҽлем    аралығындағы    дҽнекер,    ол    бала   сезімін    сыртқы  
ортаны  сезінуге  бағыттайды  жҽне  реттейді.    
Оқушысының  ҿмір  тҽжірибесінің  аздығынан  жҽне  ҥлкендерге  сенім  артып,  еліктеу  қабілет  
кҥшінің  жоғарылығынан  бҥкіл  оқиғалардың  бағасын  ҿз  бойына  ҥлкендерден  тасымалдап  алады;  
сенбіліктер,    мерекелік    шерулер,    мейрамдар    т.б.    туралы    ҥйде    ата-аналары    не    айтылса,    бала  
бойында  ҿмірге  деген  қарым-қатынас  туындап,  ол  біртіндеп  баланың  сезімін  тҽрбиелейді.   
Бастауыш    сынып    оқушыларында    патриоттық    сезімді    қалыптастыруда    ең    маңыздысы:  
баланың    қоғам    ҿмірінің    қҧбылыстарына    қызығушылығын    қолдап,    қуаттап,    оларды    не  
қызықтыратыны  туралы  ҽңгімелесу.  Мақтаныш  пен  сҥйсіну  сезімдерін  тудыратын  халқымыздың  
жеткен  жетістіктерін  паш  ететін  оқиғаларды  ҧстаз  оқушыларымен  ҽңгімелесіп,  талқылауы  керек. 
«Оқушылар,  сендер  ҧшқыштардың    ғарышқа    ҧшқандарынан    хабардарсыңдар    ма?  
Қазақстандық    ҧшқыштарды    танисыңдар    ма?    Міне,    олардың    суреттері    газет-журналдарға  
шығыпты.    Кҿріңдер,    естеріңе    сақтаңдар.    Олар    еліміздің    мақтаныштары!»    -  дей  отырып, 
ҧшқыштардың    қандай    тапсырмаларды    орындайтындарын,    олардың    ержҥрек    батырлығын    ҧстаз  
қысқаша  ҽңгімелеп  беруі  керек.  Ҧшқыштар  ҧшқан  кезде  оқушылардың  теледидар  кҿріп,  радио  
тыңдап,    ҧшу    процесі    қалай    ҿтіп    жатқанын,    ҧшқыштардың    денсаулығынан    мҽліметтер    алып  
тҧруларына    кеңес    берілу    керек.    Балаларда    патриоттық    сезімді    қалыптастыру    мынадай  
бірізділікпен    жҥзеге    асады:    алдымен    ата-анасын,    жанҧясын,    бауырларын,    сыныптастарын,  
кҿршілерін  жҽне  бҥкіл  адамзатты  сҥюге,  сосын  отбасын,  балалар  бақшасын,  мектебін,  ауылын,  
қаласын,  бҥкіл  елді  сҥюге  тҽрбиелеу.   
Біз    балаларды    басынан   бастап-ақ    ата-аналарын    сҥюді,    оларға    қолғабыс   етуді   ҥйретеміз.  
Қымбат  адамына  берілген  ізгі  сезімі  мен  онымен  рухани  жҽне  кҿңілкҥйінің  жақындастығының  
қажеттілігі,  осының  бҽрі  баланың  қорғанышты  екеніне,  тҧлға  ретінде  қалыптасуына  маңызды.  
Осы  сезімдердің,  Отанға  деген  сҥйіспеншіліктің  бастамасы  болуы  ҥшін,  балалар  неғҧрлым  ерте  
ҿз  ата-аналарының  азаматтық  келбетін  кҿріп,  олардың  ортақ  мҥддеге  ҥлес  қосушы  еңбеккерлер  
екендерін  сезінулері  керек.  Анасы  сыйақы  алды.  Ҽкесі  оны  қҧттықтап,  баласына  анасының  бҧл  
сыйақыға  қажырлы  еңбегінің  арқасында,  басқа  да  жҧмысшылармен  бірігіп  барлық  қыздардың, 
тҽрбиешілердің,  ҧстаздардың,  аналардың  кҿйлектеріне  жетердей  тоқыған  маталары  ҥшін  жеткенін 
тҥсіндіреді.  Анасы  қандай  ғажап!  Баланың  анасына  деген  мақтаныш  сезімі  туды,  енді  ол  тек  
сҥйкімді  анасын  ғана  емес,  ҿзін  соншама  ынтық еткен,  қызықтырған  ҥлкен  ҿмірдегі  азаматты 
кҿреді.  Кҿптеген  оқушылардың  аталары  мен  ҽжелері  бар.  Балалар  оларды  сҥйіп,  бауыр басқан.  
Бірақ  немересі  атасының  ордендері  мен  медальдарының  бар  екенін  біледі  ме?  Оларды  не  ҥшін  
алған?  Ҽрбір  орден  мен  медаль  ҽр  адамның  ерлігі  туралы  ҽңгіме.   
Патриоттық  сезімді  тҽрбиелеуде  тарихи  білім  ҿте  маңызды.  Оқушыларға  Кеңес  ҿкіметін  
орнатуда,    тҿңкеріс    кезінде;    Ҧлы    Отан    соғысы    жылдарында    адамдардың    ҿшпес    ерлігі    туралы  
ҽңгімелерді  оқып,  тҥсіндіру  қажет.  Ҿз  ісіне  деген,  Отанға  деген  шексіз  берілгендіктің  шынайы  
мысалдары  оқушылар  ҥшін  патриотизм  мектебі  болып  саналады.   
Отанымыздың  кҽзіргі  тыныс-тіршілігін  де  оқушылар  білуі  керек.  Бҧл  – бейбітшілік  ҥшін  
кҥреске  оқушылардың  атсалысуы  мен  еліміздің  гҥлденуіне  бағытталған  ерен  еңбек.   
Оқушыларға  еліміздің  болашағы  туралы  да,  ҽңгімелеу  керек;  қандай  ҥйлер  тҧрғызылады,  
қандай  машиналар  жыйналады.  Мҧндай  білімдер  оларды  армандауға  ҥйретеді,  ҿз  елінің  белсенді  
азаматы  (қиялында  болса  да)  екенін  сезіндіреді.   
Осындай  алғы  шарттарға  сҥйене   отырып,  бастауыш  сынып  оқушыларына  еліміз  туралы  
мағлҧмат  берерде  жоспар  қҧрып  алуымыз  керек.  Қазақстанның  кҿптеген  ҧлттар  мен  ҧлыстардың  
мекені  екенін,  олармен  ҽрдайым  бейбіт  қатар  ҿмір  сҥру  керектігін  білулері  шарт.   
Ҧстаз  оқушыларға  жеріміздің  алуан  тҥрлілігін   айтады:  жасыл  арман,  кҿгілдір  ҿзен  мен  
кҿлдер,  сары  шҿлейттер  мен  қоңыр  бетпақ  дала.  Еліміз  ҿте  бай:  кҿмір  мен  алтын,  мҧнай  мен  
мақта,    бидай    мен    темір   де    бар.    Қаншама    заводтар    мен    фабрикалар,    жҧмыс   ҿндірістері    бар.  
Ғарышқа  ҧшатын  «Байқоңыр»  ғарыш айлағы  да  біздің  жерімізде  орналасқан.  Балаларға  арналған  
ойыншықтар  да  бізде  жасалынып,  кітаптар  да  ҿзімізде  басылады.   
Бҥкіл    адамзат  –  ҥлкендер    мен    балалар    да  –  жақсы    ҿмір    сҥрулері    ҥшін,    еліміз    ештеңеге  
мҧқтаж   болмауы    ҥшін   ҿте    кҿп   жҽне   жақсы   еңбек   ету    керек.   Еліміздің   барлық    еңбеккерлері  
жҧмысшылар  қызметкерлер,  ғалымдар,  ауыл  тҧрғындары  жеріміздің  гҥлденіп,  кҥннен-кҥнге  баий  
тҥсуі  ҥшін  қажырлы  еңбек  етуде.  Балалар  ержеткенде  олар  да  ҥлкендерге  ҧқсап  жақсы  еңбек  
етеді.   
Біздің  еліміз  - кҿпҧлтты.  Бір  жанҧяның  баласындай  қазақтар  мен  орыстар,  украиндықтар,  
грузиндер,  қырғыздар,  армяндар,  ҧйғырлар  бірігіп  ҿмір  сҥріп  жатыр.  Олар  бірге  жҧмыс  істеп  
еліміздің  байлығын  бірге  сақтап,  Отанымызды  жаудан  бірге  қорғайды.  Еліміз  ҽрдайым  осындай  
бейбіт  заманда  ҿмір  сҥрген  жоқ,  ел  басынан  небір  жылдар  қҧлмат  ҿтті,  бірақ  еңбекші  халық  
бҽріне  тҿтеп  берді.   

83 
 
Бҧл    білімдерді   оқушылар    біртіндеп    сабақ    уақытында    ойындарда,    еңбекке    баулу    кезінде  
алады.    
Бастауыш    сынып    оқушыларын    патриоттық    сезімде    тҽрбиелеуде  –  ойын    маңызды    рҿл  
атқарады.  Балалардың  ҿздігінше  ойнау  қабілеті  қоршаған  ортаны  танып  білгісі,  оның  белгілі  бір  
бҿлшегі    болғысы    келгенінен    тҧрады.  Жауынгерлердің,    шекарашылдардың,    жҧмысшылардың,  
дҽрігерлердің,  оқушылардың  рҿлін  ойнап  оқушылар  елімізде  болып  жатқан  оқиғаларға  қатыса  
алады. Шығармашылық  ойындардың  мҽні  ҧжымдық  сипатта  болғандықтан  тҽрбиелік  маңызы  арта  
тҥседі.    Балалар    ортақ    қызығушылықтың,    ортақ    жанашырлықтың    арқасында    бірігеді.  Ойын  
балаларды    тҽрбиелеу    ҽдісімен    қатар,    сезімдерінің    тҥсінігін    кҿрсетеді.    Ҿмірден,    кҿркем  
ҽдебиеттен,  кҿркем  ҿнерден  алған  ҽсерлері  балалар  ойындарының  қайнар  кҿзі  болып  табылады.  
Осындай  ҽсерлер  бірден  ойындарында  кҿрініс  табады.  Баланың  кҿргенін  немесе  есіткенін  анық  
ҧғынуы,    ҥйренгендеріне    жете    тҥсінікпен    эмоциялық    қатынас    орнатуы,    кҿркемҽдебиеттегі,  
байқаған    кҿріністегі    кейіпкеріне    ҧқсауына    талпынуы    ҿте    маңызды    мҽселе.    Мҧндай    жағдайда  
педагог  ҥлкен  рҿл  атқарады.  Ойынның  тҽрбиеленудегі  маңызын  ашу   ҥшін,  ол  балаға  кҿрген  
деректері    мен    оқиғаларының    негізгісін    кҿрсетіп,    ойынды    жайлап    басқарып    отыруы    керек. 
Ойынды  балалардың  патриоттық  сезімін  тҽрбиелеуге  қолданатын  ҽдіс  ретінде  санайтын  ҧстаз,  
оқушылардың    ойын    ҿмірде    орын    алып    отырған    қҧбылыстарға    аударып,    кҿркем    ҽдебиеттерді  
таңдап,  олардың  мазмҧнын  балалардың  сезіміне  жеткізіп,  олардың  ойынға  деген  қҧлшынысын  
арттырып    қажетті    эмоциялық    ҥндесуіне    жағдай    жасау    керек;    ҧстаз    сонымен    қатар    ойынның  
мазмҧнын  сҧрыптап,  оқушыларға  лайықты  рҿлдерді  таңдауы  керек.  Бҧдан  басқа,  ҧстаз  балаларды  
ойынға  қажетті  қҧралдармен,  ойыншықтармен  қамтамасыз  етіп,  оларға  ҧсыныстарымен,  ақыл – 
кеңестерімен    кҿмектеседі.  Шығармашылықты,  ойластыруды,    қатысушылардың    қызығушылығына,  
қажеттілігіне,    жеке    тҽжірибесіне   байланысты   белсенділікті    талап    ететін  –  ойын   балалардың  ҿз  
бетінше  еңбегі  екенін  (сабақтан  бір  ерекшелігі)  ҧмытпауымыз  керек. Ҧжымдық  ойындарда  сынып  
оқушылары  достасып,  ҽңгімелері  мазмҧнды  бала  тҥседі:  білуге  қҧмарлықтары  артады,  ҥлкендер  
ҽлеміне  қосылу  қажеттілігі  қанағаттандырылады.  Оқушылар  Отан  туралы  кҿп  мағлҧмат  алып,  
халқымыздың    салт-дҽстҥрлерімен    танысады.    Қоғамдық    тақырыптағы    ойындардың    тҽрбиелік  
мҽнінің   маңыздылығы    сонда,    балалардың    кҿңіл-кҥйін   шарықтатып,    ҿмірмен   тереңірек    тансуға,  
ҿзін-ҿзі  жетілдіруге  итермелейтін,  бірте-бірте  рухани-ізгілік  сезіміне  ҽсіресе  ҽскери  тақырыптағы  
ойындарда    ерекше    кҿрінеді.    Оқу    ҥстінде    ҽскерилерді    бейнелеп    оқушылар    тезірек    жҥгіруге,  
жоғары  секіруге,  нысананы  дҽл  кҿздеуге,  дене  жаттығуларын  дҧрыс  жасауға  тырысады.   
Оқушылар    бір    затқа,  кҿрініске,    оқиғаға  байланысты    ҿз    сезімдерін  сурет    салу,  апликция  
арқылы    кҿрсеткілері    келеді.  Сондықтан    сныптың    бір  бҧрышынан    бояулар,    қарындаштар,  тҥрлі- 
тҥсті  қағаздар  қойылған  кҿрме  сурет  бҧрышын  дайындап  қою  керек. Оқушылардың сабақтарының  
тақырыптарына    байланысты,  мемлекетіміздің    рҽміздерімен    (ту,Елтаңба),    халық  ҿнерімен,    басқа  
республикалардың  ҧлттық  киімдерімен,  тҧрмыстық  заттарымен  танысқанда кҿркемсурет  бҧрышына  
қағаздан,  бояшықтан  жасалған  осы  заттарды  орналастырып,  оқушылардың  қалауына    қарай  
бояуларына,  жағдай  жасау  керек.  Ҧстаздар  Оқушыларды    бірелестіретін  кҿптеген  қызықты  
жҧмыстарды  ойластырады.  Мысалы,  тақырыптық  кҿмелер  ҧйымдастыру,  ата-налар  бҧрышын  
безендіру,  мейрамдарға  зал  дайындау жҽне  т.б. ата-аналарға,  басқа  оқушыларға  мектеп ҧжымына 
кҿрме  ҧйымдастырғанда  оқушылар    белсенділік    танытып,  ерекше  кҿрмеге  лайықты  мҽліметтерді  
кеңесіп    дайындап,    экспонанттарды    стендке  жайғасрыды,  ҿздері  таныстырушы  болады.  Кҿрмеге  
қойылатын    заттарға    картиналар,  балалардың    салған    суреттері  мен    қолдан  жасалған  заттары,  
тҧрмыстық заттар, ҧлттық  киімдер  жатады.   
Бір  мақалада  патриоттық сезімді  тҽрбиелеудің  бҥкіл  қыр-сырын  кҿрсету  мҥмкін  емес. Сонда 
да    бастауыш    сынып    оқушыларының    ҧстаздары    балаларды    алғашқы    боп    Отанмен,  қоршаған 
ортамен    таныстыратындарын    ҧмытпаулары    тиіс.    Патриоттық    сезімге  тҽрбиелеудің    жолдары    ҽр 
тҥрлі    болады,    ең    бастысы  -  оқушыларда    Қазақстан    Республикасының    азаматығына    деген  ең 
керемет  сезімді қалыптастыру болып табылмақ. 
 

жүктеу/скачать 3,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: