Нуржігіт Алтынбеков құрамындасубкомиссуральді мүше бар - без . Ең жоғары даму сатысы баланың 7 жасында
байқалады .
Құрылысы . Сырты нәзік дәнекер тінді капсуламен қоршалып , одан көптеген перделер бездің
ішіне қарай тарап , безді бөліктерге бөледі . Сондықтан эпифиздің паренхимасы бөлшектерден
тұрады . Без паренхимасында екі түрлі гормои бәлетін пинеалоциттер мен тіректік глиальді
жасушалар болады . Пинеалоциттер көбінесе без бөлікшелерінің ортаңғы бөлігінде орналасқан .
Бұлардың пішіні көп бұрышты , көлемі ірі , цитоплазмасында көпіршік тәріздес ядросы мей
ядролығы болады . Пинеалоциттердің денесінен таралған ұзынша өсінділері глиальді тіректік
жасушаларды қоршай өтіп барып , ең соңғы ұштары жуаидалып қан капиллярларының
қабырғасымен түйіседі . Осы өсінділердің түйіскен жерінің ( контакт ) цитоплазмасында көптеген
осмиофильді көпіршіктер , вакуольдажәне митохондриялары болады . Безде гормои бөлетін
пинеалоциттердің екі түрі ажыратылады : ашық жөне күңгірт түсті . Бұларды бездің өр түрлі
функциональді кезеңіндегі түрлері деп білген жөн , немесе адамның жасына байланысты
ерекшеліктеріне де жатқызуға болады . Күңгірт түске боялған жасушалары бездің гормональді
кезеңіне сай келеді . Глиальды тіректік жасушалары без бөлікшелерінің шетіне қарай орналасып ,
қысқа өсінділері бездің бөлікше аралық перделеріне ұласады.
Қызметі . Эпифиздің көлемі өте кіші болғанымен атқаратын қызметі күрделі , әрі маңызды .
Эпнфизден бөлінген гормондар : серотонин , мелотонин ( нейроаминдер ) жыныс бездеріне
гипоталамустың гонадолиберинге және гипофиздің алдыңғы бөлігіндегі гонадотропиндерге әсер
етеді . Эпифиздің пинеалоциттері көптеген белокты гормондар да бөледі , олар антигонадотропин
мен қандағы калийдің мөлшерін көбейтетін , минералды зат алмасуды реттейтін пептидтер ( саны
40 - қа жуық ) . Бұлардың ішінде ең маңыздысы аргинин - вазотоцин , тиролиберин жөне
тиротропин .
Жасқа байланысты ерекшелігіне- эпифиздің максимальді өсуі баланың 5-6 жасында байқалады да ,
сосыи инволюцияға ұшырайды , мұндай жасқа байланысты кері дамуы нәтижесінде көптеген
пинеалоциттері атрофияға ұшырап жойылады . Ал бездін стромасы қалыңдайды да онда
фосфаттар мен карбонатты тұздар шөгіп ( пайда болып ) , қатпарлы денешіктер түрінде “ ми
құмдары ” ( немесе тастары ) пайда болады .
Васкуляризациясы . Бездің артериясы көттеген капиллярларға , одан венаға айналады . Вена
тармақталмай - ақ тор түрінде субкапиллярлы байламдар түзеді де қалқанша бездің венасымен
байланысады .
Иннервациясы . Симпатикалық , парасимпатикалық нерв өрімдері арқылы жүзеге асады .
35. Қалқанбездің морфо- функциялық сипаттамасы. Эмбриональдідамуыжәнеқұрылысы:
Тіндікжәнежасушалыққұрамы. Фоликулақұрылымдыққызметтікбірлігіретінде,
фоликулааралықдәнекертіні. Тироциттержәнеолардыңгормондары. Секреторлықциклдіңсатылары.
Парафолликулярлықэндокриноциттеролардыңқұрылысы, орналасуы, қызметтері.
Бездің сырты тығыз талшықты дәнекер тінді капсуламен қоршалған . Капсуладан таралған
перделері бездің стромасын түзіп , без паренхимасын көптеген бөліктерге бөледі . Бездің құрылыс
қызметін атқаратын бірлігі фолликулдары .
Фолликул – шар тәрізді , жұмыр болып келген көлемі әртүрлі , іші қуыс қапшықтар . Фолликулдар
кейде пішінсіз де болады . Фолликуланың қабырғасы базальді мембранаға бекінген бір қабатты
тироциттерден түзіледі . Фолликулдардың іші секреторлы өнімдерге толы . Мұндай секрет
көбінесе құрамында тироглобулині бар коллоид түрінде болып келген , сұйықтық түріндегі
құрылым . Фолликулдар арасындағы дәнекер тінді перделердің құрамында көптегеи гемо және
лимфақапиллярлары тығыз орналасып , фолликулалардың сыртын қоршап ала жатады .
Бұлармен қоса , бездің фолликулаларының арасында эпителиоциттердің тобынан тұратын
интерфолликулярлы бөліктер болады . Бездің дәнекер тінді перделерінің құрамында лимфоциттер
, плазмоциттерде орын алады . Көптеген науқастарда , патологиялық жағдайларда ( тиреотоксикоз