жеткіліксіздігі салдарынан қазақтар жерді
Астрахан губерниясының
шаруаларынан, Жайық
қазақтарынан, жер иеленуші ірі помещиктер мен қазақ байларынан қымбат бағамен жалға
алып пайдалануға мәжбүр болды.
Жәңгір хан
тарапынан салынатын алым-салық түрлері де
еңсені езіп жіберді. Ол өз жеке басының пайдасына жинап алынатын бірыңғай
салық
түрін
енгізді. Патша үкіметі ханның өзі жасап алған фискальдық қаржы жүйесіне араласпады.
1836 жылы халық көтерілісі басталды. Оның қозғаушы күші қатардағы бақташы
қазақтар
болды. Көтеріліс туының астына бірқатар
старшындар
да жиналды.
Сұлтандар
мұның
ақыры не болар екен деп, әліптің артын бағып, бейтарап қалды немесе көтерілісшілерге
қарсы шықты.
Халық көтерілісін елге белгілі беделді батырлар Исатай Тайманұлы (1791-1838) мен
Махамбет Өтемісұлы (1803-1845) басқарды. Оның екеуі де беріш руының жайық атасынан
болатын.
Исатай Тайманұлы мен Махамбет Өтемісұлы басқарған көтерілістің орасан зор тарихи
маңызы болды.
Бұл патша үкіметі құрған жаңа әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында қазақтардың
отаршылдыққа қарсы ірі баскөтеруі еді. Оның ұлт-азаттық сипаты басым болды. Көтеріліс
аяусыздықпен басылғаннан кейін де жалғаса берді. 1842 жылы Жәңгір ханға қарсы
Аббас
Кошайұлы
мен
Лаубай Мантайұлы
бастаған баскөтерулер болып өтті.
Жәңгір хан көтерілісшілердің кейбір талаптарын орындауға мәжбүр болды. Атап айтқанда,
халықтан жиналатын алым-салық көлемін едәуір жеңілдетті. Патша үкіметіне наразылық
білдірген старшындардың пікірімен санасу керектігін түсінді.
Достарыңызбен бөлісу: