Патологиялық физиология ауру ағзаның тіршілігі туралы ғылым. Ол
жүктеу/скачать 1,74 Mb. Pdf көрінісі
|
Жануарлар патологиясы Кітап-1
| Бөгделік – антигеннен ажыратылмайтын ұғым. Организм үшін бөгделіксіз антиген
болмайды. Егер қоян альбуминін алатын болсақ, онда ол қоянға антиген бола алмайды, өйткені дәл осы организм үшін осы затта генетикалық бөгделік болмайды; теңіз шошқасы үшін ол антиген болады, өйткені оған ол бөгде. Антигендік – антигендік сапа шамасы, мәселен, антитела пайда болуға ықпал ететін үлкен не кіші қабілеттілік. Егер екі белокты - өгіз қан сарысуы альбуминін және қоянға иммундалған гамма- глобулинді салыстыратын болсақ, гамма-глобулиннің едәуір антигендігі аңғарылады: қоянда осы антигенмен реакцияға түсетін антителаның көптеген мөлшері өндіріледі. Иммуногендік – иммунитет жасау қабілеті. Бұл ұғым негізінен алғанда инфекцияларға иммунитет туғызуды (қабылдаушылықты) қамтамасыз ететін микробтық антигендерге жатады. Мәселен, дизентерия қоздырғышының антигендігі жоғары болғанымен, дизентерияға қарсы нағыз иммунитет алу мүмкін емес. Іш сүзегінің вакцинасы өте жоғары антигенді, әрі өте жоғары иммуногенді препарат болып саналады. Өзгешілік – бір-бірінен өзгешеленетін антигендік ерекшелік. Өзіндік ерекшелігі болғанымен, организмге енгізгенде иммунологиялық реакция туғызбайтын (атап айтқанда, антитела жасамайтын) заттар болады. Алйда олар дайын антителалармен өзара әрекеттеседі. Мұндай заттарды гаптендер деп атайды. Гаптендердің бөгделік белгілері болады, алайда ол толық жарамды антигендік қасиеті көрінетін белгілі бір сапаға ие бола алмайды. Гаптендер ірі молекулалы заттармен – белоктармен, полисахаридтермен немесе жасанды жоғары молекулалы полиэлектролиттермен қосылғанда ғана толық жарамды антигендік қасиетке ие болады. Антигендерге жатпайтын липидтер мен нуклеин қышқылдары гаптендер ролін атқара алады. Жаңа иммунологиялық өзгешілікті қамтамасыз ететін белок топтары молекуласын қосу арқылы алынған антигендерді коньюгирленген антигендер деп атайды. Малды бір ғана белоктан тұратын, бірақ алуан түрлі химиялық топтары бар коньюгирленген антигендермен иммундағанда, осы беттік-детерминанттарға қарағанда ерекше антитела алынады. Антигендік ерекшелігін білдіретін химиялық қосылысты, осы антигеннің детерминанттық тобы деп атайды. Демек белоктық антигендердің иммунологиялық ерекшелігі былайша анықталады: а) амин қышқылдық құраммен және алғашқы полипептидтік тізбектің амин қышқылдық бірізділігімен; 58 б) ақырғы амин қышқылдық тізбекпен; в) белоктық молекулалардың екінші, мүмкін, үшінші құрылымен; г) бет жағына орналасқан химиялық топтармен – антигенді детерминанттармен, бұлар антигендердің иммунологиялық ерекшелігін анықтауда ерекше роль атқарады. Бір атап көрсететін жайт, синтезделген полипептидтер – амин қышқылдарының гомополимерлері немесе сополимерлері, оларға гаптен тобы қосылғанда молекулалардың тасымалдаушы бөлігі функциясын ойдағыдай атқаруы мүмкін. Демек, жекелеген амин қышқылы мен гаптеннен лабораторияда толық синтезделген антиген алынады. Алайда лабороториялық жағдайда алынған осы антигендердің барлығын жасанды деуге болмайды, өйткені зерттеуші не түрі өзгерген табиғи молекуламен, немесе жасанды жолмен синтезделген, бірақ табиғи молекулаға – полипептидтерге немесе белоктарға жуықталған молекулалармен жұмыс істейді. Соңғы кезде жасанды антигендер деген сөз толық мағынасында қалыптасты. Бір топ иммунологтар мен химиктер (Р. В. Петров, Р. М. Хаитов, В. А. Кабанов, В. П. Евдаков ғылыми қызметкерлерімен бірге антигендік молекуланы жасады. Ол үшін олар тринитрофенил гаптен топтарын жасанды (табиғи емес) полиэлектролитті өріске – 2 метилге-5-винилпиридинге (молекулалық массасы 80000-100000) қосты. А н т и г е н д і к ө з г е ш і л і к т и п т е р і. Түр өзгешілігі – организмнің бір түрінің екінші түр өкілінен өзгешеленуі. Адамның қан сарысуы белогына қарсы антитела көмегімен сот дәрігері адамға қатысты қан дағын, кез келген мал қанының дағынан оп- оңай ажырата алады. Белоктардың түр өзгешіліктерінің болуының биологиялық мәні зор екендігі сөзсіз. Сонымен қоса, белоктардың түр өзгешілігі тиімді қорғаныш факторы функциясын атқарады, өйткені иммунитеттің қорғаныш реакциясы белоктардың антигендік айырмашылығына және осыған байланысты түрліше заттарға негізделген. жүктеу/скачать 1,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|