«Педагогические инновации как условие повышения качества образования»


ПІКІРТАЛАС – ТАПҚЫРЛЫҚТЫҢ БАСТАМАСЫ



Pdf көрінісі
бет38/44
Дата21.01.2017
өлшемі4,37 Mb.
#2377
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   44

ПІКІРТАЛАС – ТАПҚЫРЛЫҚТЫҢ БАСТАМАСЫ 
 
Мақалада қазақ тіліндегі пікірталас терминінің орыс тілінде түрлі мағынада,  формада жіктеліп түсіндірілетіні 
баяндалады.  Техникалық  мамандықтарға  дайындайтын  жоғары  оқу  орындарында  өзге  ұлттың  өкілдері  арасында 
қазақша  пікірталас  өткізудің  тиімділігі  практикалық  тұрғыдан  сараланады.  Шешендік  өнердің  бастамасы  ретінде 
студенттермен жүргізілетін жұмыс түрлері баяндалады.   
Тірек сөздер:  пікірталас,  жұрт алдында сөйлеу мәдениеті,  шешендік өнер,  психологиялық сәттер.  
Discussion – source topics. 
The article considers the different meanings and forms or the term «debate» in Russian. Form a practical point of view,  it 
proved  the  effectiveness  of  the  discussions  in  the  Kazakh  language  among  representatives  of  other  nationalites  studying  at  a 
technical college. Available types of works on the development of the foundations of oratory. 
Keywords:discussion of speech in public, public speaking,  psychological factors. 
 
Жоғары  оқу  орындарының  студенттері  арасында  пікірталас  ұйымдастыру  әріден қалыптасқан 
үрдістердің  бірі.  Бұрыннан  құлаққа  таныс  терминдердің  қатарындағы  пікірталас  термині  орыс 
тілінде диспут, дискуссия, полемика, дебаты, прения болып жіктеліп түсіндіріледі және олар тек екі 
адамның  сөз  таластыруы  ғана  емес,  мақсаты  түрлі  сипатта,  түрлі  жағдайда  көрініс  беретін 
айтысудың  жеке-жеке  салалары  болып  есептеледі.  Мысалы,  дискуссия  –  бір  мәселені  әртүрлі 
көзқарас  тұрғысынан  қарастырып,  салыстырып,  шындықты  анықтау,  дұрыс  шешімді  табу. 
Сондықтан  дискуссия  оның  қатысушылары  өздері  бір  қорытындыға  келетіндіктен,  сендірудің 
сенімді  тәсілі  болып  есептеледі.  Диспут  латын  тілінен  алғанда,  пайымдау  дегенді  білдіреді.  Бұл 
термин алғашында ғылыми дәреже алу үшін жазылған ғылыми туындыны жұрт алдында қорғауды 
білдіреді.  Бүгінде  басқаша  мағынада,  яғни  жұрт  алдында  ғылыми  немесе  қоғамдық  маңызды 
тақырыпқа  айтысуды  білдіреді.  Ал  полемика  (қазақша  бұл  да  пікірталас,  біз  ішінара  бұл  терминді 
айтыс,    айтысу  баламасымен  бердік)  өткізудің  мақсаты  сәл  басқашалау.  Бұл  сөздің  шығу  төркіні 
ежелгі  грек  сөзі  polemikos  «жауынгер»,  «дұшпан»  т.  б.  Полемика  тек  қана  айтыс-тартыс  емес,  екі 
айтыскердің қып-қызыл майданға түсуі, бір-біріне қара сөзбен дес бермей қарсы тұруы, тайталасуы. 
Бұдан шығатыны бір мәселе бойынша өз ұстанымдары бойынша қарсыластардың күресі,  яғни,  жұрт 
алдында  өз  пікірлерін  қорғап,  оппоненттерінің  пкірін  жоққа  шығару  болып  табылады  [1,  143]. 
Осыдан белгілі болғандай, полемика дискуссия мен диспуттан осы бағыты бойынша ерекшеленеді. 
Дискуссия, диспуттың қатысушылары қарам-қайшылықты пайымдауларды талқылай келе бір пікірге 
тоқталуды,    ортақ  шешім  табуды,  шындықты  табуды  көздейді.  Ал  полемиканың  мақсаты  басқаша:  
қарсыласын  қалайда  жеңу,  өзінің  ұстанымында  тұрып  оны  бекіту.  Полемика  –  бұл  сендіру  жайлы 
ғылым.  Ол  ойды  сенімді,  талас  келтірмейтін  дәлелдер  арқылы  бекітуге  үйретеді.  Полемика  жаңа 
көзқарастарды  тудырғанда,  жалпы  адамдық  құндылықтарды,  адам  құқығын  сақтағанда,    қоғамдық 
көзқарастарды  қалыптастырған  кезде  қажет.  Ол  белсенді  азаматтық  ұстанымдарды  тәрбиелеуге 
қызмет етеді.  
Сөйтіп,  сөз  таластырудың  бірнеше  түрі  бар.  Ғылыми  және  әдістемелік  әдебиеттерде  оларды 
әртүрлі  белгілеріне  байланысты  жүйелеуге  тырысқан.  Бірақ  та  бүгінгі  күнде  сөз  таластырудың 
жіктелімі  (классификация)  жоқ.  Сөз  таластырудың  сипатына,  ерекшелігіне  байланысты  негізгі 
факторларға мыналар жатады:  

 
айтыстың мақсаты,  

 
қатысушылардың саны,  

 
айтысты жүргізу формасы. 
Адамдар  әртүрлі  себептерді  басшылыққа  ала  отырып,  бір  ғана  мақсатты  көздемейді.  Осыған 
байланысты мақсатына қарай айтысудың (сөз таластыру) бірнеше түрі болады:  

 
ақиқат үшін сөз таластыру,  

 
біреудің көзін жеткізу  үшін,  

 
жеңіске жету үшін,  

 
сөз жарыстыру үшін. Қысқаша айтқанда, сөз жарыстыру ақиқаттың түбіне жету үшін,  қандай 
да  бір  ойды  тексеру,  негіздеу  үшін  болуы  мүмкін.  Дұрыс  шешімге  келу  үшін,    полемистер  бір 
мәселені  әртүрлі  көзқарас  тұрғысынан  қарастырады.  Олар  қандай  да  бір  ойды  мақұлдамауға  не 
кедергі  келтіретінін  білу  үшін  оны  шабуылдан  қорғайды  немесе  өз  пайдасына  байланысты  қандай 
дәлелдемелер  барлығын  анықтау  үшін  оппоненттің  айтқандарына  қарсы  шығады.  Бұндай  сөз 

257 
 
таластыруда  дәлелдер  мұқият  іріктеліп,  талданады,  қарсы  жақтың  ұстанымдары  мен  көзқарастары 
салмақтап  бағаланады,  яғни,  өз  мәнісінде  шындықты  бірлесіп  тергеу  жүргізіледі.  Әрине,  мұндай 
айтыс  тек  осы  мәселені  білетін  шешімі  қызықтыратын  құзырлы  адамдардың  арасында  ғана  болуы 
мүмкін. Мұндай айтыс күмәнсіз пайда әкелгенімен бірге,  шындық үшін айтысу ерекше әсем сипат 
алады,  ол  қатысушыларға  нағыз  рахаттану  мен  қанағаттану  сезімін  сыйлайды,  оларды  ақылдың 
шыңына  жетуге  итермелейді.  Бұл  түсінікті  де.  Айтыса  білу  қабілеттері  дамиды,  шындықты 
анықтауда  өздеріне  деген  сенімділік  пен  мүмкіндіктер  пайда  болады,  өзінің  ақыл-ойына  деген 
сенімділігі  артады,    бекиді.  Мұндай  ақыл-ой  күресі  үстінде  адам  қанаттанып,  өзін  жақсы  сезінеді. 
Тіпті  өз  ойыңнан  айнып,  жеңілуге  тура  келгеннің  өзінде  де,  жеңілуден  болатын  жағымсыз  сезім 
кейінге  ығысады  [2,  128].  Айтысудың  мақсаты  білімді  тексеру  ғана  емес,  оппонентті  сендіру  де 
болуы  мүмкін.  Осыған  байланысты  екі  маңызды  кезеңді  бөліп  алуға  болады.  Айтысқа  түсуші 
қарсыласын  өзі  терең  сенген  нәрсесіне  сендіреді.  Бірақ  ол  өзі  қорғап  тұрған  ойының  шындығына 
сенбеуі мүмкін. Айтысудың мақсаты тексеру не сендіру емес, жеңіс болуы мүмкін. Оған полемистер 
әртүрлі  себептермен  жетеді.  Біреулер  оң  қадамдарын  сақтаймыз,  қоғамдық  мүдделерді  қорғаймыз 
деп  есептейді.  Олар  өздерінің  ойларына  сенімді  болып,  соңына  дейін  өз  ұстанымдарында  қалады. 
Кейбіреулерге  жеңіс  өздерін  мақұлдату  үшін  керек.  Сондықтан  оларға  айтысуда  табысқа  жету, 
айналадағылардың жоғары бағасы, өзінің ақыл-ой қабілеттерін білдіру, шешендік өнері, жеңілмейтін 
айтыскер атағы маңызды. Енді үшінші біреулер жай ғана жеңіске жетуді жақсы көреді. Олар әсерлі 
жеңіске  жетуді  қалайды.  Олар  жеңіске  жету  үшін  әртүрлі  әдіс,  тәсілдерді  пайдаланудан 
қысылмайды.  
Айтысуда  сөз  жарыстыру  үшін  керек  болатын  жағдайлар  да  кездеседі.  Бұндай  айтыскерлер 
үшін не туралы айтысады, кіммен айтысады, не үшін айтысады, бәрібір. Олар ақты – қара, қараны – 
ақ деп дәлелдеп, шешендігімен жарқырап көрінсе ғана болды. Егер сіз қандай да жағдайды теріске 
шығарсаңыз, олар міндетті түрде оны жақтап шығады. Осындай айтыскерлерді жастардың арасынан 
аз  кездестірмейміз.  Келтірілген  айтысудың  жіктелімдері  мақсатына  қарай  шартты  түрде  алынған. 
Өмірде  оларды  әрқашан  осылай  шектеумен  аяқталмайды.  Сөйтіп,  айтыскер  жеңіске  жете  отырып, 
оппонентін  өз  ұстанымының  дұрыстығына  көзін  жеткізуге  тырысады.  Ал  қарсыласты  сендіру 
шындықты іздеуге, ұсынылған жайларды дәйектеуге, дұрыс шешім қабылдауға әкеледі.  
Қиын  мәселелерді  талқылауда  пікірталасқа  оған  қатысатын  адамдардың  саны  да  әсер  етеді. 
Осы  белгілері  бойынша  оларды  үш  түрге  (монолог-пікірталас,  диалог-пікірталас,  полилог-
пікірталас), үш негізгі топқа бөлуге болады.  
Сондай-ақ, айтысушылардың тыңдаушылары бар да, жоқ та болуы мүмкін. Тыңдаушылардың 
болуы,  олар  айтысуға  қатыспаса  да,  айтысушыларға  әсер  етеді.  Тыңдаушылар  алдында  жеңіске 
жеткен адамда үлкен қанағаттанғандық сезім болады, ал жеңілу әлдеқайда ауыр тиіп, жағымсыз әсер 
етеді.  Сондықтан  айтысқа  түсушілер  тыңдаушылар  көзінше  міндетті  түрде  олардың  қатысып 
отырғанын, олардың реакциясын ескеріп, қажетті дәлелдерді мұқият таңдайды, өз қарсылығын жиі 
көрсетіп  отырады  [3,  36].  Қоғамдық  өмірде  тыңдаушылар  үшін  айтыстар  аз  болмайды.  Пікірталас 
ақиқатты анықтау үшін емес, бір-бірінің көзін жеткізу үшін, шешуі күрделі мәселеге көңіл аударту 
үшін,  тыңдаушыларға  белгілі  бір  дәрежеде  әсер  қалдырып,  көңілін  аудару  үшін  болуы  мүмкін. 
Пікірталас  барысына  ой  жарыстырудың  формасы  да  өз  ізін  қалдырады.    Пікірталас  ауызша  да, 
жазбаша да болуы мүмкін. Ауызша түрдегі пікірталас, ережеге сай, уақытқа байланысты шектелген 
және  кеңістікке  байланысты  тұйықталған  болады:  олар  сабақ  үстінде,  мәжілістерде,  отырыстарда, 
т.б. әртүрлі іс-шаралар кезінде өтілуі мүмкін. Ал пікірталастың жазбаша формасы әлдеқайда уақытқа 
байланысты  ұзаққа  созылып,  айтысуға  түсетіндердің  арасындағы  байланыс  ортақтастырылған 
болады.  
Пікірталастың  ауызша  түрінде,  әсіресе  ол  тыңдаушылар  көзінше  өтетін  болса,  адамның  сырт 
келбеті мен психологиялық сәттер  - айтыскердің өзін сенімді ұстауы, реакциясының жылдамдығы, 
ойлаудың  ширақтығы,  тереңдігі  -  маңызды  рөл  атқарады.  Ынжық,  ұялшақ  адам,  әдетте,  сенімді 
қарсыласпен  салыстырғанда  жеңіліс  табады.  Сондықтан  жазбаша  түрдегі  пікірталас  ауызшаға 
қарағанда  ақиқатқа  жету  үшін  әлдеқайда  дұрыс.  Дегенмен  оның  да  өзіндік  кемшіліктері  бар.  Ол 
кейде  тым  ұзаққа  созылып,  бірнеше  жылдарды  құрайды.  Сондықтан  оқырмандармен  қатар 
қатысушылардың  өздері  де  кейбір  жағдайлар  мен  тұжырымдарды  ұмытып,  естерінде  жаңғырта 
алмай  жатады.  Кейде  пікірталас  бірнеше  баспасөз  бетерінде  жүргізіліп,  оның  барысын  қадағалау 
қиынға түсіп жатады.  
Пікірталастар 
ұйымдастырылған 
немесе 
ұйымдастырылмаған 
да 
болуы 
мүмкін. 
Ұйымдастырылған 
пікірталастар 
алдын-ала 
жоспарланады, 
дайындалады, 
мамандардың 

258 
 
жетекшілігімен өткізіледі. Айтысқа түсушілер ертерек айтыстың тақырыбымен танысуға мүмкіндік 
алып,  өз ұстанымын анықтайды, қажетті дәлелдерді жинақтайды, қарсыластың айтуы мүмкін сөзіне 
жауап әзірлейді. Бірақ пікірталас аяқ астынан да шығуы мүмкін. Бұндай жағдай оқу үдерісінде де, 
жиналыстар  мен  отырыстарда  да,  тұрмыстық  қатынас  жағдайында  да  болуы  мүмкін. 
Ұйымдастырылмаған  пікірталастың  өнімділігі  әлдеқайда  аз  болады.  Бұндай  айтыста  дәлелдер 
жеткіліксіз келтіріліп, ойламаған дәйектер ұсынылады, «піспеген» тұжырымдар айтылады.  
Пікірталаста  табысқа  жету,  маңызды  дәрежеде  мәселені  шешудегі  жеміс  айтысқа 
қатысушылардың  құрамына  да  байланысты  болуы  мүмкін.  Олардың  мәдени  деңгейі,  ақыл-ой 
деңгейі,  өмірлік  тәжірибесі,  құзырлылығы,  айтысу  дағдылары  мен  тәсілдерін  білуі,  жұрт  алдында 
айтысу ережелерін білуі де маңызды рөл атқарады [4, 354].  
Біздің  осы  қарастырып  отырған  жоғары  оқу  орындарының  орыс  бөлімі  студенттері  арасында 
жүргізілетін пікірталас, оның мақсаты, түрлерін білу, ережелерін сақтау дегеніміз шешендік өнердің 
бір  түрі.  Шешендік  қазақ  халқының  өзіндік  ерекше  ұлттық  қасиеті  ретінде  мәдениетінде  де, 
тарихында  да  қалыптасқан  өнер.  Жұрт  алдында  сөйлеуде  шешендікке  баулудың  белгілі  бір 
ұстанымы  мен  заңдылықтарын  таныту  керек.  Шешендікке  үйретуде  студенттердің дүниетанымдық 
қабілеті  мен  білімділігінің  алғашқы  орынға  шығатындығын  айта  кету  керек.  Дегенмен  бұл  өнерге 
үйрету жеке пән болып оқытылмағанмен, оны тиімді меңгеруді жүзеге асыру үшін, алдымен, жүйелі 
ұйымдастырылған практикалық іс-әрекеттер жасалып, студенттердің өз бетімен жұмыс істеуін дұрыс 
ұйымдастыру,  студенттердің  ізденіс  белсенділігін  арттыру  бағытындағы  жұмыс  дұрыс  іріктелуі 
керек болады.  
Теориядан  тәжірибеге  ауысудың  белгілі  бір  кезеңдері  бар  екенін  ғалымдар  (В.Оконь,  А.М. 
Матюшкин, М.И. Махмутов, П.Я. Гальперин т.б.) атап көрсеткен болатын.  
Ол кезеңдерді былайша танытады:  
1.
 
Шешендік  өнердің  заңдылықтарын  меңгеруге  қажетті  білік-дағдылардың  мәнін,  атауын, 
ғылыми негізін түсінуі аса маңызды кезең.  
2.
 
Студент  алған  ақпаратты  білім  мазмұны  арқылы  ережелерге  өзіндік  көзқараспен  қарап, 
соны  түйсіне  отырып,  өзінше  ереже  жасауға  дағдыланады.  Мысалы,  белгілі  бір  шешендік  сөздер 
үлгісіне орай өз шешімін айтуы: «не терең, не тайыз, не ауыр, не жеңіл?» сияқты сұрақтарға жауап 
беруі.  
3.
 
Осындай  үлгілерге  еліктеу  нәтижесінде  қалыптасқан  дағдыларын  жаңа  сатыға  көтеру. 
Мұнда  белгілі  бір  шешеннің  сөзін  орындау  сәті,  белгілі  бір  тақырыпқа  байланысты  шешендік  сөз 
үлгісін даярлау сияқты сәттер орындалып,  соның нәтижесі бағаланады.  
4.
 
Арнайы  ұйымдастырылған  пікірталастарда,  диспуттарда,  кездесулерде  сөз  сөйлеу, 
қоғамдық-саяси,  әлеуметтік  мәселелерге  байланысты  баяндама  жасау,  қазақтың  салт-дәстүріне 
байланысты түрлі шешендік сөз тудыру (құттықтау, беташар жасау, тұсаукесер жырын шығару, қыз 
бен  жігіттің  айтысы,  бата  беру  т.б.)  [5,  45].  Орыс  тобындағы  студенттерге,  әрине,  мұндай 
тапсырмалар арнайы үлгілер арқылы беріліп отырғанда ғана жемісті болады деп есептеуге болады.  
Сөйлеу шеберлігіне жетуде, алғашқы кезеңдерде студенттер естіген, көргендерін жүйелі түрде 
баяндай  алуы;оқиғаны,  фактіні  сипаттауы;  оқиғаға,  фактіге  бағасын  білдіруі  де  жатады.  Сөйлеу 
барысында түрлі тілдік амалдарды, сөзжасам, тіл бірліктері, сөз тіркестері, сөйлем құрау ережелері, 
интонация, сөздердің орын тәртібі т. б. тілдік категорияларды жеткілікті меңгеруі де шешен сөйлеуге 
қойылатын  талаптардың  бірі.  Сондай-ақ  тілдің  көркемдік  құралдары  –  метафора,  метонимия, 
синекдоха, гипербола, кейіптеу; лексикалық көркемдік құралдар – тұрақты сөз тіркестері мен мақал-
мәтелдер; стилистикалық синтаксис әдістері – қайталау, антитеза, инверсия, градация, риторикалық 
сұрақ, риторикалық дауыстау т.б. сөз барысында тиімді дәрежеде қолданылғанда ғана тиісті нәтиже 
беретіні даусыз. 
 
 
1.
 
Пайдаланылған әдебиеттер:  
2.
 
Леммерман Х. Уроки риторики и дебатов / Пер. с нем. М., 2002. – 214 с.   
3.
 
Павлова Л.Г. Спор,  дискуссия,  полемика. – Москва, 1991.– 197 с.  
4.
 
Поварнин С.И. Спор. О теории и практике спора. СПб., 1996. –79 с.   
5.
 
Л.А. Введенская, Л.Г. Павлова. Риторика и культура речи. – Изд. 8-е,  доп. и перераб. – Ростов н/Д : Феникс, 2008. 
– 537. с. 
6.
 
Қалимұқашева Б. Сөйлеу мәдениеті және шешендік өнер: Оқу-әдістемелік құрал. – Астана: Фолиант, 2010. -168 б.  
 

259 
 
М.А. Шаталов 
 
ФОРМИРОВАНИЕ МЕХАНИЗМА ВЗАИМОДЕЙСТВИЯ В СИСТЕМЕ ПОВЫШЕНИЯ 
УРОВНЯ КАЧЕСТВА ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ 
 
В статье рассматриваются основные приоритетные направления в системе реформирования профессионального 
образования  в  России.  На  современном  этапе  российское  образование  претерпело  ряд  преобразований,  однако, 
необходимость  реформирования  образовательного  процесса  остается  незавершенной  и  актуальной.  В  рамках  данного 
исследования автором выделены ключевые направления,  требующие модернизации, и разработаны основные мероприятия 
по совершенствованию системы отечественного образования.   
Ключевые  слова:  образовательная  политика,  реформирование  образования,  профессиональное  образование, 
модернизация образования, инновационный подход в образовании.   
 
Образование  всегда  представляло  особое  значение  для  государства,  поэтому  проблемы 
отечественного  образования,  его  развитие  и  совершенствование,  является  актуальным  вопросом, 
касающимся всех.  
В  современных  условиях  развития  российского  государства  приоритетными  направлениями 
являются модернизация всех ключевых отраслей экономики,  политики и, конечно, образования. В 
соответствии  с  Законом  Российской  Федерации  «Об  образовании  в  Российской  Федерации» 
образование  есть  «целенаправленный  процесс  воспитания  и  обучения  в  интересах  человека, 
общества, государства, сопровождающийся констатацией достижения гражданином (обучающимся) 
установленных государством образовательных уровней (образовательных цензов)».  
В  настоящее  время  политика  государства  в  области  образования  ориентирована,  в  первую 
очередь,  на  модернизацию  отечественного  образования.  Ключевым  аспектом  здесь  выступает 
обеспечение  конкурентоспособности  Российской  Федерации,  в  т.ч.  в  сфере  образования.  Главным 
условием  конкурентоспособности  страны  является  инновационный  путь  развития  экономики,  а  он 
невозможен без инвестиций в человека, т.е. в образование. Поэтому систематическая модернизация 
образовательной сферы необходима,  постоянно адаптируясь к современным требованиям, как рынка 
труда,  так и экономики в целом. Этим и обусловлена актуальность данного исследования.   
Итак,  вектор на приоритетность образовательной системы государство реализует посредством 
[2; 4; 6]:  
-
 
организации  развитой  нормативно-правовой  базы,  формирования  самостоятельной 
законодательной отрасли в сфере образования (нормативный компонент государственной политики 
в системе образования); 
-
 
финансирования  образовательной  сферы  и  организации  благоприятных  экономических 
предпосылок  для  развития  отечественного  образования  (финансово-экономический  компонент 
политики государства в системе образования); 
-
 
устройства оптимального механизма организации и управления образовательной структурой 
(организационно-управленческий компонент государственной образовательной политики); 
-
 
подготовки  научно-педагогических  кадров  для  образовательной  структуры  (кадровый 
компонент государственной образовательной политики); 
-
 
упрочнение 
взаимодействия 
образования 
и 
науки 
(академический 
компонент 
государственной образовательной политики); 
-
 
развитие  и  совершенствование  международных  контактов  и  академической  мобильности 
(международный компонент государственной образовательной политики).   
Как  отмечено  ранее,    проблемы  российского  образования  является  приоритетным 
направлением  государственной  политики  России.  Так,  одной  из  основных  задач  образовательных 
организаций  высшего  образования  –  это  обеспечение  высокого  качества  образования.  Реализация 
решения данной задачи возможно только при наличии созданных благоприятных условий, апример, 
развитие  современных  материально-технических,  информационных  и  кадровых  ресурсов.  Наличие 
оборудованных аудиторий и кабинетов, печатных и электронных учебных пособий, периодических 
изданий  и  прочей  научной  литературы,  демонстрационного  и  лабораторного  оборудования, 
интерактивных  и  мультимедийных  комплексов  является  одним  из  обязательных  условий 
обеспечения качественного образования.  

260 
 
В  связи  с  этим  одной  из  важных  проблем  развития  и  совершенствования  качества  высшего 
образования  –  это  поиск  эффективных  методов  изучения  мнений  всех  заинтересованных  лиц  и 
сторон о качестве подготовки специалистов (Рис. 1).  
 
 
Рис. 1 – Механизм взаимодействия составляющих уровня качества высшего образования 
 
Как  отмечают  в  органах  государственной  власти,  основным  процессом  в  рамках  повышения 
качества образования является менеджмент качества образовательных услуг, позволяющий грамотно 
управлять  образовательными  организациями  высшего  профессионального  образования  и, 
соответственно,  повышать  уровень  качества  образования  (Рис.  2).  Так,  менеджмент  качества 
образования позволяет [1; 3; 5]:  
-  построить  оценки  путем  реализации  основных  принципов  управления  качеством  (включая 
принцип «ориентации на потребителя»); 
- системно оценивать путем мониторинга; 
- разрабатывать и внедрять оценки преподавания на основе компетентностного подхода; 

реализовывать  модель  внутривузовской  системы  оплаты  труда  профессорско-
преподавательского состава путем стимулирующих надбавок за качество работы и т.д.  
 
 
 
Рис.  2  –  Механизм  взаимодействия  основных  элементов  менеджмента  качества 
образовательных услуг 
Качество высшего образования 
 
Качество образованности выпускников 
образовательной организации 
 
Качество образовательной системы 
 
Качество образовательной среды 
 
Влияние высшего образования 
на общество 
 
 
Система 
Менеджмент образовательной 
организации 
Высшее руководство образова-
тельной организации 
Система менедж-
мента 
Гарантии качества образования 
Политика в области качества 
Система качества 
образовательной ор-
ганизации 
Планирование 
качества 
Управление ка-
чеством 
Обеспечение 
качества 
Улучшение 
качества 
Оценка ка-
чества 
результативность 
эффективность 

261 
 
Таким  образом,  нами  отмечено,  что  актуальный  на  сегодня  вопрос  качества  образования  в 
России обязывает реализовывать в образовательной организации инновационные методы обучения
Данный  принцип  является  базисом  для  создания  гибкой  системы  подготовки  специалистов, 
включающей  все  ее  виды  и  уровни;  обновление  содержания  и  структуры  профессионального 
образования  в  соответствии  с  актуальными  и  перспективными  потребностями  развития  народного 
хозяйства и запросами рынка труда. А в качестве основных направлений подготовки специалистов в 
современных  образовательных  условиях  в  стране  определены:  повышение  доступности 
качественных  образовательных  услуг,  фундаментализация  образования,  опережающий  характер 
обучения. 
В  ходе  изучения  данной  проблематики  нами  отмечено  особое  отношение  государственной 
политики,  направленной  на  реализацию  в  системе  российского  образовательного  процесса 
компетентностному  подходу.  Методологическим  основанием  в  системе  модернизации  высшего 
профессионального  образования,  как  раз,  и  является  компетентностный  подход.  В  результате 
обучения  в  образовательной  организации  выпускник  должен  обладать  компетентностью  в 
профессиональной деятельности. Данный подход акцентирует внимание на результате образования, 
причем  в  качестве  результата  определяется  не  сумма  усвоенной  информации,  а  способность 
выпускника ориентироваться в различных жизненных ситуациях.  
В  современной  российской  образовательной  системе  реализация  компетентностного  подхода 
связана  с  определенными  проблемами.  И,  прежде  всего,  это  разработка  и  формирование  перечня 
компетенций в рамках образовательного процесса и механизм их оценивания.  
Также  нами  выявлено,  что,  несмотря  на  предпринимаемые  усилия,  в  отечественной  системе 
образования  отсутствует  в  полной  мере  эффективный  механизм  взаимодействия  образовательных 
организаций  с  работодателями.  Чаще  всего,  наблюдается  пассивное  потребление  работодателями 
результатов  деятельности  системы  образования,    а  вузы  «мало  настроены»  на  современный  рынок 
труда.   
Представители  бизнес-структур  должны  занять  более  активную  позицию  в  рамках 
образовательного  процесса.  Решением  данной  проблемы  может  стать  усиление  взаимодействия 
бизнес-сообщества с образовательной организацией и студентами:  
-
 
 в области финансирования обучения студентов,  необходимой для бизнеса квалификации и 
специальности;  
-
 
 при разработке учебных планов,  охватывающих оба уровня – бакалавриат и магистратуру;  
-
 
 при формировании перечня компетенций,  критериев,  методов и технологии их оценки.  
Также,  наряду  с  базовым  профессиональным  образованием,    в  системе  реформирования 
структуры  образовательных  услуг  уделяется  внимание  дополнительному  профессиональному 
образованию  (ДПО).  Данное  направление  тоже  требует  постоянного  мониторинга  и 
систематического  реформирования,  адаптированного  современным  требованиям  экономики  и 
общества,  т.к.  наличие  существующих  проблем  в  системе  ДПО  обуславливает  потребность  в 
модернизации.  
Первостепенным  в  этой  связи  является  необходимость  постоянной  самоорганизации. 
Представители  бизнес-структур  и  потребители  образовательных  услуг  должны  диктовать  условия,  
на которых необходимо выстраивать эффективную модель повышения знаний,  умений и навыков,  
переквалификации, а образовательные организации,  в свою очередь,  обязаны выступать в качестве 
посредников,  которые  призваны  обеспечивать  эффективное  сотрудничество  между  бизнесом  и 
кадровым потенциалом.  
Так,  система  дополнительного  профессионального  образования,  в  отличие  от  базового 
образования  в  образовательных  организациях,  оперативно  и  адекватно  реагирует  на  изменения  и 
трансформации  рынка  труда.  При  этом  решая  задачи,  которые  связаны  с  его  исследованием  и 
прогнозированием,  как  в  качественном,  так  и  количественном  диапазоне.  Также  программы 
дополнительного  образования  краткосрочны  (в  отличие  от  базового  образования),  соответственно, 
ориентированы  на  конкретного  потребителя  с  мобильной  реакцией  на  рыночные  требования  и 
модификации. Поэтому внимание государства в этой области образование является обоснованным.  
Соответственно,  выделим  некоторые  существующие  проблемы  системы  дополнительного 
образования, требующие решения:  

262 
 
1.
 
Объективные  (изменения  в  законодательстве,  конъюнктура  территориального  трудового 
рынка, развитие инфраструктуры региона и т.д.); 
2.
 
 Субъективные  (низкий  уровень  востребованности  студентами,  низкий  удельный  вес 
использования ресурсов, недостаточная материальная база и пр.). 
Концепция  долгосрочного  социально-экономического  развития  России  выделяет  в  качестве 
приоритетного  показателя  организацию  до  2020  года  условий  для  систематического  (в  основном, 
ежегодного)  обучения  (повышения  квалификации,  профессиональной  переподготовки  и  т.п.)  не 
менее 25-30% занятого населения. По статистическим данным ежегодно образовательными услугами 
дополнительного профессионального образования пользуются около 1,5 млн. человек, т.е. примерно 
2%  экономически  активного  населения.  Данный  показатель  указывает  на  необходимость 
реконструкции существующей системы дополнительного образования, внедрение в образовательный 
процесс  инновационных  методов  и  принципов,  принятия  серьезных  нормативно-правовых  и 
организационно-методических мер для достижения синергетического эффекта в ДПО.  
Итак, нами рекомендовано для эффективного развития системы ДПО необходимо:  
-  преобразование  структуры  в  один  из  мощных  факторов  ускорения  системной  модернизации 
производства; 
- приведение квалификации и профессионализма специалистов и руководителей в соответствие 
требованиям и потребностям реального сектора экономики; 
-  подготовка  профессионалов,  обеспечивающих  дальнейшее  развитие  приоритетных  научно-
технических направлений; 
- создание,  а также внедрение конкурентоспособных инновационных наукоемких технологий; 
-  повышение  совокупного  интеллектуального  и  духовного  потенциала  общества,  а  также 
развитие творческих способностей человека и т.д.   
В  заключение  отметим,  что  в  Российской  Федерации,    как  и  во  всем  мире,    возрастает 
понимание  того  факта,  что  в  современных  условиях  трудно  сделать  принципиально  новый  шаг  в 
развитии  образования,    если  не  поднимать  его  качество,  не  совершенствовать  ориентацию  на 
достижение  новых  образовательных  результатов  и  на  применение  новых  организационных  форм, 
соответствующих требованиям современного общества.  
Таким  образом,  приоритетными  направлениями  реформирования  отечественной  системы 
образования  на  современном  этапе  являются  восстановление  ответственности  и  активной  роли 
государства  в  системе  образования,  глубокая,  всесторонняя  и  комплексная  модернизация 
образовательной  структуры  с  выделением  необходимых  для  этого  ресурсов  и  организацией 
механизмов их использования.  
 
Литература:  
1.
 
Андрющенко Я.Э. Анализ педагогических технологий,  используемых в процессе профессиональной подготовки 
магистров физико-математических специальностей в открытых образовательных ресурсах // Синергия. 2016. № 3. С. 26-30.   
2.
 
Ахмедов 
А.Э., 
Смольянинова 
И.В., 
Шаталов 
М.А. 
Формирование 
системы 
подготовки 
высококвалифицированных кадров в условиях непрерывного образования // Территория науки. 2015. № 5..  С. 7-11 
3.
 
Жильников А.Ю. Формирование системы здоровьесбережения обучающихся в образовательной организации // 
Синергия. 2016. № 3. С. 31-36.   
4.
 
Мычка  С.Ю.,  Шаталов  М.А.  Инновационные  методы  обучения  в  системе  среднего  профессионального 
образования // Территория науки. 2015. № 3. С. 10-13.  
5.
 
Соколова Н. Ф., Жигульская И.В., Сендюков И.Н. Формирование современного педагогического коллектива для 
реализации обучения с использованием дистанционных образовательных технологий // Синергия. 2016. № 3. С. 13-25 
6.
 
Шаталов  М.  А.,  Ахмедов  А.Э.,  Смольянинова  И.В.  Формирование  системы  профессиональной  мобильности  в 
условиях непрерывного образования // Территория науки. 2015. № 6. С. 74-78 
 
 
Т.Г. ШЕСТАК 

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   44




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет