Педагогических работников по актюбинской области

93 

педагогикалық  қарым-  қатынасқа  тҥсе  алуы  нҽтижесінде  оқушылардың  білімділік  жҽне  тҽрбиелік  деңгейінің 

жоғары  болуын  қамтамасыз  етуі.  Білімнің  сапасын  қамтамасыз  ететін  педагогтар  болғандықтан,  ең  алдымен 

олар сапалы қызмет кҿрсетуі тиіс. Кҽсіби қҧзыреттілік  – жеке тҧлғаның кҽсіби іс-ҽрекетті атқаруға теориялық 

жҽне тҽжірибелік ҽзірлігі мен қабілеттілігінің бірлігі. Ал  педагог маманның кҽсіби қҧзыреттілігіне мҧғалімнің 

оқу-тҽрбие ҥдерісін ҧйымдастыруда ҿз мамандығына байланысты барлық теория мен тҽжірибені меңгеруі, жеке 

тҧлғаны қалыптастыруда, яғни оқушыларымен жҧмыс істеуге бағытталған қабілеттерінің бірлігі [1]. 

Осыдан  кҽсіби  қҧзыреттілік  ҧғымына  педагогқа  тҽн  болуы  тиіс  барлық  қасиеттер  мен  қабілеттер 

кіретіндігін  аңғару  қиын  емес.  Мҧғалімнің  білім-білік,  дағдылары,  ҿз  мамандығына  қатысты  білімдер  жҥйесі, 

жҧмыс  істеу  шеберлігі,  мҽдениеті,  психологиялық  қасиеттері,  қарым-қатынас  стилі,  педагогикалық  такт,  ҽдеп 

т.б жатқызамыз. Мҧғалімнің кҽсіби қҧзыреттілігі  кҥнделікті педагогикалық қызметте  ҽр тҥрлі танылады  жҽне 

ҽр  тҥрлі  іске  асады.  Оның  мазмҧнын  ҿзара  байланысты  ҥш  компоненттен  тҧратын  тҧлғаның  қасиеттерін 

тҥсінеміз:  педагогикалық  қыметте  жҥзеге  асатын  кҽсіби  білім;  кҽсіби  біліктілік;  мҧғалімнің  кҽсіби  қҧнды 

қасиеттері.  Бҧл  ҥш  компонент  мҧғалімнің  тҧлғасын  дамыту  мақсатымен  біріктірілген,  сонымен  қатар  ҽр 

компонент  педагогикалық  қызмет  ҥдерісінде  бірде  алғышарт,  бірде  қҧралы,  бірде  нҽтижесі  болып  кызмет 

атқарады [3]. 

Біліктілікті арттыру бағытында мҧғалім жаңашылдықты қабылдай отыра, ҿзінің тҽжірибесіне қорытынды 

жасайды,  сонымен  қатар  шеберлігін  нығайтады.  Заманауи  мектепте  мҧғалім  -  тҽжірибе  жҥргізуші  ғана  емес, 

зерттеуші  де.  «Қазіргі  заманғы  жастарға  ақпараттық  технологиямен  байланысты  ҽлемдік  стандартқа  сай, 

мҥдделі  жаңа  білім  беру  ҿте  қажет»,  -  деп  Елбасы  атап  кҿрсеткендей,  жаңа  технологиялық  ҽдіс-тҽсілдерді 

мектеп ҿміріне енгізу, оны ҽр пҽн мҧғалімінің тиімді пайдалана білуі бҥгінгі таңда білім сапасын арттырудың 

бірден-бір  жолы.  Олай  болатын  болса,  сабақтың  негізгі  міндеті  —  мҧғалімнің  басшылығымен  оқушыларға 

ғылым  негіздерінен  берілетін  мағлҧматтарды  саналы  тҥрде  игерту,  алған  білімді  іс  жҥзінде  қолдана  білуге 

дағдыландыру,  іскерлікке  ҥйрету,  адамға  қажетті  қасиеттер  қалыптастыру.  Мазмҧны  мен  дидактикалық 

мақсатына орай сабақтың кҿптҥрлігіне назар сала отыра, оны бір пҽнді оқытуға арналған оқу сағаты, мектептегі 

оқу  жҧмысын  ҧйымдастырудың  негізгі  тҥрі  деп  қабылдаймыз.  Осы  орайда  А.Байтҧрсыновтың  мына  сҿздері 

орынды  келеді:  «Мҧғалім  сабақты  қызықты  мысалдармен,  айшықты  кҿрнекті  қҧралдармен,  басқа  да  достық 

қарым-қатынаспен, балаларға жҥрек жылуымен, кейде ҽзіл-оспағымен тҥсіндіру арқылы шҽкірттердің сабаққа 

деген ынтасын оятады. Сабақтағы шҽкірттердің зейініне ерекше мҽн беріп, зейінді жарықпен салыстырады [4]. 

Қазіргі  оқыту  барысында  қолданылып  жҥрген  технологиялар  жеке  тҧлғаның  жетілуіне  оқыту  тиімділігінің 

негізін қҧруға бағытталған. Сол себептен сабақтың мазмҧны тҿмендегіге сҽйкестенеді: • ғылымилығы 

• ҽр сабақта оқушының ой-ҿрісі сындарлы болуы; 

• ҿмірмен, теория жҽне тҽжірибемен байланысы іске асырылатындығы; 

• топтық жҽне жеке жҧмыс тҥрлерінің мазмҧны; 

• оқушылардың белсенді танымдылық оқу қызметінің ҧйымдастырылуы; 

• зерттеушілікке баулу жҽне ҿздігінен білім алуы; 

• сыныптың жҽне жеке оқушының қызметіне бағыттаушы кҿзқарасы. 

Сабақта кҿбінесе оқушылардың бірлесіп, ҧйымдасып, топтасып жҧмыс істеуіне кҿп кҿңіл бҿліну қажет. 

Оқушылар  бірлесіп  ортақ  мҽселелерді  талқылағанда  жаңа  пікірге  шығармашылықпен  қарау  тҧрғысында, 

жаңалықтарды ашу барысында жҧмыс жасайды. Бҧл оқушының коммуникативті қҧзырлығының дамуына ҽсер 

етері  сҿзсіз.  Топ  мҥшелері  ҿз  ойларын  ортаға  салып,  оларды  кесте  арқылы  кҿрсетеді.  Осындай  топта  жҧмыс 

жасап ҥйренген оқушылардың іс-ҽрекеті нҽтижелі болады, білімдері шыңдалады. Оқу ҥдерісінде технологияны 

меңгеріп, енгізу - ҽр мҧғалімнің кҽсіби шеберлігіне байланысты. 

«Мҧғалім  –  мҽңгі  нҧрдың  қызметшісі,  ол  барлық  ой  мен  қимыл-ҽрекетіне  ақылдық  дҽнін  сеуіп,  нҧр 

қҧятын тынымсыз лаулаған жалын иесі» деген Я.А.Коменский [5]. Шығармашыл бола тҧра кҿптің бірі болып 

қалмау, артында із қалдыру қҧзыретті мҧғалімнің негізгі қағидасы болып табылады. Мҧғалім нҽтижесінің негізі 

–  ҿзіндік  білім  алу.  Ол  білім  алу  жҥйесі  тиісті  деңгейде  болады,  егер  білім  алу  саналы  тҥрде,  ҿз  қалауымен, 

жоспарланып,  ҿзімен  бақыланып  тҧрса.  Ҿзіндік  білім  алу  жҥйесі  қҧрылымының  бағыттары:  жаңашыл 

педагогикалық  технологияларды,  оқытудың  ҽдістерін,  тҥрлерін  оқу  жҽне  іске  асыру,  тҽжірибемен  алмасу, 

ҽріптестердің сабақтарына қатысу, кҽсіби қызметке ҿзіндік сараптама жасап отыру, заманауи психология жҽне 

педагогика саласы бойынша білімді жетілдіру, экономикалық, саяси жҽне мҽдени ҿмірдің оқиғаларымен таныс 

болу, ҿз интеллектісін, қҧқықтық, жалпы мҽдениетті арттыру. 

Кез келген білім ордасының білім сапасын арттырудағы туындайтын кейбір проблемалардан шығу ҥшін: 

нҽтижеге бағытталған жалпы орта білім беруде мҧғалімнің кҽсіби қҧзырлылығын дамытуды талап етеді. Ҽрбір 

мҧғалімнің  кҽсіби  дайындық  сапасына  қойылатын  талап  немесе  кҽсіби  теориялық  білімі  мен  практикалық 

біліктілігі  –  қҧзыреттілік  пен  кҽсіби  шеберлігінің  сапасы  ретінде  қаралады.  Ежелгі  заманның  философы 

Аристотельдің  айтуынша  «Ақыл  алған  тек  біліммен  емес,  ол  білімді  іске  асыру  дағдысымен  пайымдалады». 

Осындай биік нҽтижеге қол жеткізуді – кҽсіби қҧзыреттілігі жоғары мҧғалім ғана жҥзеге асырмақ. 

Бҥгінгі  таңда  мҧғалім  заманауи  педагог  ретінде  білім  саласындағы  ҿзгерістердің  мазмҧнын  дҧрыс 

қабылдағаны  жҿн.  Ол  дегеніміз:  бірінішіден,  шебер  мҧғалімнен  кҥтілетін  жҧмыс  сапасы  қоршаған  ортаны 

жақсыға ҿзгертетін деңгейге теңелу қажет; екіншіден, білім беру сапасының тҥсінігінің ҿзгеруі: білім, ҿзіндік, 

шығармашылық; ҥшіншіден, білім берудегі ҿзгерістер қажеттіліктердің тҥсінігі келесі сҧрақтарға жауап алуға 

бағыт береді: 

94 

Келешекке  

1. Мақсатымыз қандай? 

2. Қойылған мақсаттарды іске асыру ҥшін не қолданамыз? 

3. Қандай нҽтижеге жеттік? 

4. нені жоспарлаймыз? 

Оқу  ҥдерісінде  ҧстаз  репродуктивтік  жҽне  конструктивтік  білімнің  екі  тҥрінен  соңғысы  басым  болу 

керектігін тҥсіну қажет. Себебі, конструктивтік білімде оқытуда басты назар ҥйренуші тҧлғаға аударылады. Бҧл 

тҧста  ҧсынылған  білім  тҧлғаны  ҿзгерістерге  ынталандырады.  Білім  алуда  шҽкірт  ҿз  бетімен  білім  алып,  ой-

толғаныс жасап, ҿзін-ҿзі тҥрлендіруге тырысады. Сондықтан, бҥгінгі таңда конструктивтік білім ҿзекті мҽселе 

болып табылады [6]. 

Жоғарыда  аталған  қҧзыреттілік  қҧрамынан  ҽр  мҧғалім  ҿз  жҧмысына  талдау  жасап,  қызметіндегі 

артықшылықтары  мен  кемшіліктерін  мойындай  алады.  Ҿзіне-ҿзі  сын  кҿзбен  қарай  отырып,  кемшілік  болса, 

тҥзеп,  артықшылықтарымен  ҿз  ҽріптестерімен  бҿлісе  алады,  олай  ету  ҽр  маман  ҥшін  ҿте  тиімді.  Мҧғалімнің 

қҧзыреттілігі оның сабақты нҽтижелі жҥргізуіне де тікелей байланысты. 

Сабақ нҽтижелі болуы ҥшін мҧғалімдер тҿменгі ережелерді ескергендері дҧрыс: 

-  ҿте  жинақы  болу,  оқушылардың  алдына  қоятын  мақсат  нақты,  айқын  болуы  жҽне  мақсатқа  жетудің 

жолдарын ретімен, бірізділікпен жҥргізе білу; 

- оқушыларды тҿмендетіп, жҿнді-жҿнсіз ҧрыспау, олардың білмегеніне ренжімеу, мейірімді болу. 

Егер  сыныптың  кҿпшілігі  тҥсінбеген  болса,  онда  ҿзіңіздің  кемшілігіңізді  іздеңіз;  -  оқушылардың  сҿзін 

бҿлмеу,  соңына  дейін  сҿйлеуге  мҥмкіндік  беру,  оқушының  жауабы  дҧрыс  болмаса,  ол  қойылған  сҧрақтың 

нақты болмауынан; 197 - тапсырма мен нҧсқау анық, оқушы мҧғалімнің талабын анық тҥсінетін болуы шарт; - 

сабақ  барысында  оқушылардың  зейінін  тҧрақтандыру,  егер  ауытқулар  болса,  тақырыпты  ҿзгерту  немесе 

қосымша  материалдарды  пайдалану,  оқушылардың  ынта-ықыласын,  қызығушылықтарын  қадағалап  отыру;  - 

сабақты  дҽл  уақытында  бастау,  уақытты  ҥнемдей  білу,  тҽрбиелік  ақыл-кеңесті  ҧзақ  уақыт  айтып  тҧрудың 

қажеттілігі  аз;  -  оқушыларға  қойылған  талап  міндетті  тҥрде  жҥзеге  асуы  керек;  -  сабақтың  ҿткізілуі  бірізді, 

бірақ  оқу  материалдарын  оқушылар  толық  меңгеруіне  жағдай  жасалуы  шарт;  -  оқушылардың  жауабын 

мақҧлдап, ынталандырып, қоштап отыру қажет.  

Мҧғалім қызметінде ҿз кҽсіби қҧзыреттілігін жетілдіре отырып жетістікке жетудің алғы шарттары: сырт 

кескін-келбеті;  пҽндерді  сабақтан  тыс  ақпараттармен  қамтамасыз  ету;  мінез-қҧлқы,  пайымдау  мҥмкіндіктері, 

оқу  ҥдерісінде  қарым-қатынас  мҽдениетін  сақтай  білуі;  ҽзіл-қалжыңға  мҽн  бере  білуі;  оқушылардың  жеткен 

жетістіктерін мақҧлдай, қолдай білуі; шыдамдылық жҽне тҿзімділік; басқалардың пікірін сыйлай білу; еркіндік, 

икемділік;  кез  -  келген  жағдаятты  оңтайлы  бағытта  шешуге  арналған  ҽдіс-тҽсілдерді  тиімді  пайдалана  алу; 

балалардың қызығушылығына қарай ҽрекет ете білу дағдысы [6].  

Егер  мҧғалім  жоғарыда  аталған  шарттар  мен  ҿзін-ҿзі  жетілдіруге  арналған  мҥмкіндіктерді  дҧрыс 

пайдаланса, онда мҧғалім ҿз жҧмысының нағыз шебері болатыны даусыз. Қазіргі қоғамға сҽйкес жеке тҧлғаны 

қалыптастыру ҥшін мҧғалімнің кҽсіби қҧзыреттілігі де сай болар еді. 

Пайдаланылған әдебиеттер 

1.  ҚР  Президенті  Н.Назарбаевтың  Қазақстан  халқына  «Нҧрлы  жол  -  болашаққа  бастар  жол»  Жолдауы,  2014 

жыл, 11 қараша.  

2. Назарбаев Н.Ҽ. «100 нақты қадам» Ҧлттық жоспары. Астана, 2015 ж.  

3. Игиликова Б.И. Мҧғалім тҧлғасының қҧзыреттілігі.  - Алматы: Рауан, 2010. 4. Каримов А.Н. Педагогикалық 

қызмет жҽне педагогикалық шеберлік негіздері: оқу қҧралы. – Алматы: Қазақ Университеті, 2010 

 

 

ҚАЗІРГІ БІЛІМ БЕРУ ПРОЦЕСІНДЕ ПСИХОЛОГИЯНЫҢ РӚЛІ 

 

Ертукешова Г.М., 

Психология жҽне педагогика магистрі, Марат Оспанов атындағы мемлекеттік медицина университеті Қазақстан 

Республикасы Ақтҿбе қаласы 

 

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында «Білім беру жҥйесінің басты міндеті-ҧлттық жҽне 

жалпы  адамзаттық  қҧндылықтар, ғылым мен жетістіктері негізінде жеке  адамды  қалыптастыруға  жҽне  кҽсіби 

шыңдауға бағытталған білім алу ҥшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім 

беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» делінген. Бҧл міндеттерді 

шешу ҥшін ҽр педагогтың  кҥнделікті ізденісі арқылы  барлық  жаңалықтар мен қайта  қҧру, ҿзгерістерге  батыл 

жол  ашарлық  жаңа  тҽрбиеге,  жаңа  қарым-қатынасқа  ҿту  қажеттігі  туындайды.  Сондықтан  да,  ҽр  педагог  ҿз 

ҽрекетінде  қажетті  ҿзгерістерді,  ҽр  тҥрлі  тҽжірибелер  жҿніндегі  мағлҧматтарды,  жаңа  ҽдіс  тҽсілдерді  кезінде 

қабылдап, дҧрыс пайдалана білуі керек.  

Қазіргі  заманғы  психологиялық  білім  мен  оның  тҽжірибесіне  деген  қызығушылықтың  ҿсуі  жоғары 

мектептегі  психологияны  оқытудың  ҽдістемесіне  жаңа,  ҽрі  тиімді  ҽдістерді  енгізуді  қажет  етіп  отыр. 

Психологияны  оқытудың  тиімділігі  негізінен  педагогтың оқу процесін  психология ғылымының  теориясы  мен 

тҽжірибесінің  мазмҧнына  сай  ҧйымдастыру  іскерлігіне  байланысты  болады.  Осыған  байланысты  психология 

95 

пҽнінің  оқытушысы  психологияның  теориялық  сҧрақтарымен  бірге,  студенттерде  жоғары  мектепте  оқу 

барысында  пайда  болатын  психологиялық  мҽселелерге  қатысты  сҧрақтарына  да  жауап  бере  білуі  керек 

болатыны тҥсінікті. Себебі, психологияны оқыту ҽдістемесі студенттердің ерекшеліктерін ескеруі міндетті. 

Оқыту процесі студенттердің ҿздері қабылдап алған барлық білім, тҥсініктердің сана-сезімдеріне қандай 

ҽсер ететіндігін тҥсінуіне негізделген кезде ғана тиімді болады. Оқытушы шеберлігінің бірден бір кҿрінісі  - ҿз 

пҽнінің мақсаттарын адамның қоршаған ортамен жҽне басқа адамдармен қатынастары тҧрғысынан қарастыру, 

ғылыми  пҽнді  социумның,  ҿнердің,  мҽдениет  пен  тҧрмыстың  мазмҧнына  ҥйлестіре  алу  жҽне  студенттердің 

қҧндылық бағдарларын нақты оқу мақсаттарына айналдыра алуында екені анық. 

Психологияны  оқытудың  мақсаты  дҽл  осы  мазмҧнды  қамтиды:  ҿмірдің  ҽр  тҥрлі  жағдайларында 

адамдардың  ҿзара  ҽрекеті  мен  қарым-қатынасын  орнатудың  теориясын  жҽне  тҽжірибелік  білімдері  мен 

ҽдістерін  студенттерге  меңгертуді  кҿздейді.  Психологияны  оқыту  басқа  адамдардың  ойлау  бейнелері  мен 

ҽрекет бейнелерін анықтайтын жағдайларды ҿзгерту мен тҥсіну тҽсілдерін меңгертуге ғана емес, сонымен бірге, 

адамның ҿз тіршілік ҽрекеті мен санасын да ҿзгертуге бағытталған. 

Студенттердің  тҧлғалық  сапаларын  қалыптастырудағы  оқытушы  мен  студент  арасындағы  бірлескен  іс-

ҽрекеттің  алатын  орны  мен  оған  психологиялық  жағдай  туғызуға  қажетті  шарттар  жайлы  С.М.Жақыпов, 

Е.И.Исаев,  С.Д.Смирнов,  В.И.Слободчиков  ҿз  еңбектерінде  баян  етеді.  Қазіргі  уақытта  оқытудың  тиімділігі 

мҽселесі  мемлекеттік  деңгейдегі  аса  ҿзекті  мҽселеге  айналып  отыр.  Бҧл  мҽселені  шешу  жолдарының  бірі  -

студенттердің  теориялық  білімді  практикада  еркін  қолдана  алатындай  деңгейде  қабылдауына  мҽн  беру. 

Психология  ғылымының  жетістіктерін  ҿмірдің  барлық  салаларында  пайдаланып  жатқанда,  білім  беру 

міндеттерін  шешуге  қолданудың  қажеттілігі  анық.  Оқыту  процесін  ҧйымдастыруда  педагогикалық  талаптар 

деңгейінен  кҿрінумен  бірге,  психологиялық  мҽселелерін  ескеру  қажеттігі  ертеден  бері  айтылып  келе 

жатқанымен,  дҽл  қазіргі  уақытта  оқытудың  басты  міндеттерінің  біріне  айналып  отыр.  Психологиялық 

сипаттағы  мҽселелерді  ескеру  жҽне  оларды  шешудің  нҽтижесінде  оқытудың  тиімділігінің  артатыны,  оқу  іс-

ҽрекетінің  жетіле  тҥсетіні,  берілетін  білімнің  сапасы  артатыны,  білімді  қабылдаушылардың  тҧлғалық  дамуы 

қамтамасыз  етілетіні  жҽне  т.б.  осы  сипаттағы  зерттеулер  психолог  ғалымдар  Б.Г.Ананьев,  П.Я.Гальперин, 

В.В.Давыдов,  Л.В.Занков,  Л.Б.Ительсон,  А.Н.Леонтьев,  А.В.Петровский,  С.Л.Рубинштейн,  Д.Б.Эльконин, 

еліміздің ғалымдары Қ.Б.Жарықбаев, С.М.Жақыпов жҽне басқа да зерттеушілердің еңбектерінде баяндалған. 

Оқытудың  психологиялық  мазмҧнын  қарастыратын  теорияларда  мҽн  берілген  басты  мҽселелерге  оқу 

материалының  мазмҧнының  оқушы  психологиясына  ықпалы,  оқытудың  ҽдіс-тҽсілдерінің  оқу  материалының 

ерекшеліктері мен оқушы психологиясына сай болуы, оқытудың тиімділігі, оқытуды ҧйымдастыру мен басқару 

мҽселелері,  оқытудың  қҧрылымдық  ҧйымдасуының  компоненттері  арасындағы  ҿзара  байланыстарды 

қамтамасыз ету (оқу мотивациясы, оқу тапсырмалары, оқу міндеттері, бақылау жҽне ҿзін-ҿзі бақылау, бағалау 

жҽне ҿзін-ҿзі бағалау), оқыту арқылы оқушының тҧлғалық жҽне дара ерекшеліктерін дамыту, оқыту барысында 

бірлескен іс-ҽрекеттің қалыптасуы жҽне тағы басқалар кіреді. 

Аталған  мҽселелерді  талдау  оқытудың  қҧрылымының  психологиялық  мазмҧнын  анықтап  берді:  білім 

беру жағдайына қатысушылардың (мҧғалім, оқушы) мҽні мен мақсаттары, оқу пҽнінің қҧрылымдық мазмҧны, 

оқу  пҽнінің  мазмҧнын  меңгеру  процесін  ҧйымдастырушы  ҽрекеттер,  оқу  іс-ҽрекетінің  жалпы  тҽсілдерін 

меңгерудің  бір  деңгейінен  келесісіне  ҿту,  тҧлғаның  дамуын  оқыту  процесінде  ҽлеуметтік  тҧрғыдан  реттеп 

отыру формасындағы мҧгалім мен оқушылар арасындағы жҽне оқушылардың ҿзара оқу ҽрекетінің жҥйесі, жҽне 

осы  аталғандардың  оқуды  меңгеру  барысындағы  ҿзгерістері:  білімнің  пҽндік  мазмҧнын  меңгеру  процесінің 

деңгейі мен фазаларының, жеке оқу ҽрекеттерінің ҿзара байланысын қалыптастыру. 

Студенттің  мамандығына  қатысты  білімді,  дағдылар  мен  ептіліктерді  игертудің  психологиялык 

механизмдерін  анықтап,  оқу  іс-ҽрекетінің  тиімді  психологиялық  жағдайларын  қарастыру  білім  беру 

ҽдістемесінің  ғылыми  негізін  қҧрайды.  Оқытудың  психологиясын  талдау  психологияны  жоғары  мектепте 

оқытудың  ҽдістемесін  жетілдіруде  пҽн  оқытушысының  кҽсіби  мҥмкіндіктерінің  атқаратын  рҿлін  анықтауға 

мҥмкіндік берді. 

Психология пҽнінің ҽдіснамасын зерттеумен айналысушы ғалымдардың пікіріне қарағанда (Б.Ц.Бадмаев, 

В.К.Боярчук, В.Е.Гинецинский, С.М.Жақыпов, т.б.) психологияның пҽндік жҽне іс-ҽрекеттік мақсатына келесі 

мақсаттар кіреді: 

-

 

жаңа психологиялық білімдерді қарастыру; 

-

 

психологиялық білімдерді тҽжірибелік мҽселелерді шешуге қолдану; 

-

 

психологиялық білімді беру жҽне тарату. 

Аталған  зерттеушілер  психологияны  оқыту  ҽдістемесін  педагогикалық  училищеде  (И.В.Дубровина, 

З.М.Панибратцева), жоғары оқу орындарында (В.К.Боярчук, В.Е.Гинецинский), педагогикалық мамандықтарда 

(Б.Ц.Бадмаев,  Е.А.Климов,  В.Я.Ляудис),  техникалық  мамандықтарда  психологияны  оқыту  (Т.В.Наумова, 

А.А.Немцов), орта мектепте (К.Н.Корнилов, О.О.Савина) оқыту бағыттарында қарастырады. 

Психология пҽнінің оқытушысы психология ғылымының теориясын ғана емес, тҽжірибесін де меңгеруі 

қажеттігі  психологияны  оқыту  ҽдістемесі  пҽнінінің  негізін  қҧрайды.  Психология  пҽнінің  оқытушысы  ҥшін 

студенттерге  психологиялық  білімді  берудің  ҽдістері  мен  тҽсілдері,  қҧралдары  мен  мҥмкіндіктері  ҿте  мол. 

Осыларға  оқытушының  педагогикалық  бай  тҽжірибесі  мен  тҧлғалық  сапалары,  ізденімпаздық  талабы  мен 

шығармашылық  қабілеті  ҥйлесіп  жататын  болса,  ондай  оқытушы  тек  пҽн  оқытушысы  ғана  болып  қалмай, 

96 

психолог  маман  ретінде  де  қалыптасып,  ҿзінің  жеке  ҽдістемелік  іскерлігін  дамытуда  биік  деңгейлерге  жете 

алады. 

Психологияны  оқыту  ҽдістемесі  жайлы  зерттеулер  психологияны  оқытуды  жетілдіруді  мынадай 

бағыттарда қарастырады: 

- психологияны оқытуда белсенді ҽдістерді пайдалану; 

-  психология  пҽнінің  мазмҧнына  ҿзгерістер  енгізу,  яғни  ғылыми-теориялық  мҽселелерге  ҿмірлік  тҽжірибелер 

призмасы арқылы қарау; 

- психологиялық теорияларды жеке адамдық міндеттерді шешуде пайдалану деңгейінде тҥсінуге қол жеткізу. 

Болашақ маманның кҽсіби қалыптасуы туралы зерттеулерге сҥйенсек, ҽр мамандықтың ерекшелігіне сай 

студенттердегі қабілет мазмҧны да ҽртҥрлі болып қалыптасады. Мысалы, гуманитарлық бағытта даярланатын 

маман  ҿз  кҽсібіне  қатысты  мынадай  қҧрылымдық  мазмҧнды  меңгергені  жҿн:  біріншіден,  мамандығына 

байланысты  терең  білім;  екіншіден,  ҿз  бетімен  іздену  арқылы  кҽсіби  білімін  кҿтеру  мҽдениеті;  ҥшіншіден, 

адамдармен жҧмыс жасауға психологиялық жағынан дайындық. 

Сонымен, болашақ мамандардың дайындығын жетілдіру мен оқыту сапасын арттыру жоғары оқу орны 

ҥшін тек педагогикалық қана емес, сонымен бірге психологиялық мҽселе: 

1)  оқу  материалдары  адам  психологиясына  зор  талап  қояды.  Себебі,  шындықтағы  қҧбылыстардың  сыр 

сипатын, мҽн-жайын ҧғыну ҿте кҥрделі ҽрекет; 

2)  жоғары  мектеп  оқытушысы  тарапынан  жылылықты  сезіну  студенттің  ҿзінің  «керектігін»,  ҿмірдегі 

орнын, орнықтылықты сезінуіне мҥмкіндік береді; 

3)  студенттерді  оқу  процесіне  тартудың  психологиялық жолы  -оқытушының  студенттермен  байланыс 

орната білуінде; 

4)  психологияны  оқытудың  басты  мақсаты  -  студенттердің  психологиялық  ойлау  икемділіктерін 

қалыптастырып,  алған  психологиялық  білімдерін  тҥрлі  психикалық  фактілер  мен  қҧбылыстарды  ғылыми 

негізде тҥсіндіре білуде, сонымен катар адамның тҧлғалық дамуына аса қажетті психикалық ҿзгерістерге ықпал 

етуде  қолдана  алуға  ҥйрету.  Сондықтан,  психология  пҽнінің  ҿзіндік  ерекшеліктерін  пайдалана  отырып, 

инновациялық мҥмкіндіктерді жасаудың жолдары сан алуан; 

-  психология  курсын  оқытудың  мазмҧны  мен  ҽдістемесін  студенттің  тҧлғалық  сипатына  (тҧлғалық 

жетістіктеріне) негіздеп қайта кҧру арқылы ҽр студенттің қайталанбас тҧлға екендігіне кҿз жеткізу; 

- студенттің ҿзіне-ҿзінің сенімділігін арттыру; 

болашақ мамандығына қажетті сапаларды меңгерту; 

-  басқалармен  ҿзара  дҧрыс  қарым-қатынасты  ҧйымдастыра  білуге,  оларды  тҥсінуге,  дау-дамайсыз 

ортақтаса білуге, қарым-қатынас мҽдениетіне ҥйрету. 

Психология пҽні жоғарғы оқу орнындағы барлық мамандық бойынша оқытылып, болашақ мамандардың 

психологиялық  сауаттылығы  бҥгінгі  кҥннің  басты  талаптарының  біріне  айналды.  Кҿп  салалы  психология 

курсының  қай-қайсысы  болмасын  студенттің  тҧлғалық  дамуына  ықпал  ететіні  сҿзсіз.  Психология  пҽнін 

студенттерге  меңгертуде  жоғарғы  мектептің  психология  пҽнінің  оқытушысы  тек  педагог  қана  емес,  психолог 

маман сапасында да кҿріне білуі біз мҽн беріп отырған қазіргі заманғы маманды даярлауда басты рҿл атқарары 

анық. 

Сонымен  қатар  «психологияны  оқыту  ҽдістемесі»  психология  ғылымының  негізгі  базалық  саласына 

жатады жҽне «психологияны оқыту ҽдістемесінің» пҽні білім беру (оқыту мен тҽрбие) ҥрдісін ҧйымдастырудың 

психологиялық  заңдылықтары,  қҧралдары  мен  тҽсілдері  болып  табылады.  Білім  беру  (оқыту  мен  тҽрбие) 

ҥрдісін ҧйымдастырудың психологиялық заңдылықтарын кейбір жалпы алғанда кҿптеген оқушылар ҥшін осы 

ҥрдісті  ҧйымдастырудың  тҽсілдері  мен  психиканың  қалыптасу  жҽне  даму  ерекшеліктерінің  аралығындағы 

қатынасы  деп  тҥсіндіреді.  Психиканың  қалыптасу  ерекшеліктері  туралы  сҧрақ-қоршаған  ортадағы  жҽне 

генетикалық факторларының кҥрделі қатынасы туралы-психологияны оқыту ҽдістемесінің тҿңірінде ғана емес, 

сондай-ақ педагогика, медицина, философия, дидактика жҽне т.б. ғылым саласында да осы қҧралдармен жҽне 

эксперименттік ізденістермен таныстыру маңызды. Осы білімдер келешекте студентке психологияның аталған 

іргелес  ғылымдарды  тиімді  игеруге,  сонымен  қатар  оқытушы  ретінде  нҽтижелі  қызмет  атқаруға  мҥмкіндік 

береді. 

Соның  салдарынан  темпераментімен,  қабілеттерімен,  мінезімен,  ой  тҥрі  мен,  тҧтастай  т.б.  психикалық 

даму  деңгейімен  айрықшаланатын  оқушылар  мен  жҧмысқа  дайындық  жҥргізу  барысында  студент-психолог 

ҿзінің педагогикалық іс-ҽрекетін компонентті орындауда, тек психологияны оқыту ҽдістемесі саласында бҥгінгі 

педагогикалық-психологиялық  біліммен  қаруланған  жағдайда  ғана  нағыз  маман  бола  алады.  Психологияны 

оқыту ҽдістемесі оқу ҥрдісінде алған фактілік материал мен теориялық білім берудің практикалық жағдайында 

(оқушылардың психологиялық таңдауы, педагогикалық-психологиялық диагностика жҽне психикалық дамудың 

прогностикасы,  оқытудың  сҽттілігінің  болжамдануы  жҽне  жақсы  оқытуды  қамтамасыз  етуге  қажетті 

психологиялық жағдайды анықтау, ата-аналармен жҧмыс жҽне т.б.) кҿптеген практикалық міндеттерді шешуге 

маңызды мҽні бар. 

Алған  білімдердің  орта  білім  беру  жҥйесіндегі  реформаның  психологиялық  ерекшеліктері,  мектептегі 

білім берудің ҧлттық ҥлгісі, білім берудің дифференциациясы мен индивидуализациясы, оқушылардың кҽсіптік 

бағдарын ҧйымдастырудың психологиялық ерекшеліктері,  білім берудегі информатизацияның психологиялық 

ерекшеліктері,  тҽрбие  жҽне  оқыту  жҥйесі  дамуының  бҥгінгі  кезеңдегі  психологияның  рҿлі  мен  орны, 

97 

психологияны оқыту ҽдістемесі ғылыми практикалық пҽн ретінде жҽне оның педагогикалық пҽндер жҥйесіндегі 

алатын  орны,  пҽнге  жалпы  сипаттама  жҽне  психологияны  оқыту  ҽдістемесі  курсының  мақсаттары  деген 

сҧрақтарға сенімді бағдарлануға мҥмкіндік береді. 

жүктеу/скачать 5,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: