Педагогический поиск

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
22 
 
Теоретические аспекты этнохудожественного образования  
детей и подростков средствами народного  
декоративно-прикладного искусства 
Т.П. Воробьѐва,  
заведующая кафедрой 
педагогики и профессионального образования ИРОСТ,  
к.п.н., доцент (г. Курган, Россия) 
 
В  современных  условиях,  отличающихся  особым  динамизмом 
политических,  экономических,  социальных  процессов,  когда 
произошла  переоценка  многих  духовных  ценностей,  возникает 
опасность потери подрастающим поколением прочных нравственных 
ориентиров,  национального  самосознания,  самобытной  культуры 
народа.  
Одним  из  главных  направлений  решения  этой  проблемы 
является  обращение  к  народной  культуре,  к  национальным 
традициям,  к  народному  декоративно-прикладному  искусству 
(НДПИ),  как  неотъемлемой  части  этнокультуры.  Пренебрежительное  отношение  к 
прошлому,  незнание  народных  традиций  означает  разрушение  связей  между 
поколениями,  становится  причиной  межэтнических  и  межнациональных  конфликтов. 
Стремление  народа  к  национальному  самовыражению,  самоопределению  вызвало 
желание  использовать  в  своей  жизнедеятельности  многовековые  традиции  и 
культурные ценности в воспитании детей. 
Приобщение  детей  и  подростков  к  своим  национальным  корням  через 
традиционную культуру, семейную педагогику, НДПИ позволит сформировать систему 
нравственно-эстетических, 
общечеловеческих 
ценностей, 
этнохудожественную 
культуру. 
«Выдвижение  искусства,  художественной  культуры  в  эпицентр  образовательной 
системы,  диалог  формирующего  человека  с  художественными  ценностями  ушедших 
эпох  и  современности  даст  возможность  повернуть  образование  лицом  к  человеку, 
преодолеть  духовный  кризис,  поразивший  нашу  цивилизацию,  включить  педагогов, 
деятелей  культуры  и  детей  в  процесс  открытия  нового  мира  XXI  века,  в  котором 
народы,  творчески  взаимодействуя,  построят  новую  всеобщую  человеческую 
культуру» [5]. 
Возможность строить образование с учетом культурного многовекового наследия 
России  –  это  реализация  «связи  времени»,  связи  и  целостности  художественного 
развития  НДПИ.  Художественно-эстетическое  образование  должно  способствовать 
формированию  национального  самосознания,  уважения  к  историческому  и 
культурному богатству народов России и всего мира.  
Формирование  личности  –  процесс  развития  и  становления  личности  под 
влиянием  внешних  воздействий  воспитания,  обучения,  социальной  среды; 
целенаправленное развитие личности и какой-либо из ее сторон, качеств под влиянием 
воспитания;  процесс  становления  человека  как  субъекта  и  объекта  общественных 
отношений [5]. 
Различные  аспекты  формирования  культуры  личности  рассмотрены  в  трудах 
философов, педагогов, психологов, этнографов, культурологов, социологов.  
Существует  огромное  количество  различных  трактовок  понятия  «культура». 
Данный  феномен  обусловлен  многими  факторами,  в  основе  которых  лежат 
актуальность и разносторонность подходов к изучению различных аспектов проблемы 
культуры.  Одна  из  таких  трактовок:  «культура  –  это  совокупность  образов 
деятельности  (обычаи,  традиции)  и  форм  их  существования»  [2].  Культура  в  целом 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
23 
является  средством  (механизмом)  адаптации  человека  к  окружающей  среде. 
Традиционная культура народа (этническая) – средство адаптации этноса к среде.  
Культура  многоэлементна  и  разнородна  по  своему  составу,  в  ней  –  множество 
граней,  способностей,  свойств.  М.С.Каган  выделяет  следующие  структурные  элементы 
культуры:  общая  культура,  эстетическая  культура,  художественная  культура,  народная 
культура.  В  качестве  самостоятельного  пласта  культуры  выступает  традиционное 
народное искусство, фольклор, связывающие ее с народной жизнью. Народное искусство 
является  синтезом  материальной  и  духовной  традиционной  культуры.  Этнография, 
позволяющая  выявить  своеобразную  непрерывность  культурного  развития  всего 
человечества, рассматривает искусство народа как часть его культуры и быта [1].  
Этнохудожественная  культура  является  составной  частью  художественной 
культуры  и  базируется  на  народной  культуре.  Включение  человека  в  практическую 
деятельность  способствует  усвоению  эстетической  значимости  и  художественной 
ценности произведений искусства (Е.В. Алексеенко, А.Б. Бакушинский, В.М. Василенко, 
Н.А.  Горяева,  Т.Я.  Шпикалова  и  др.).  Самостоятельной,  своеобразной  по  функциям 
(утилитарной  и  эстетической)  частью  культуры  этноса  по  мнению  ученых 
исследователей В.С. Воронова, М.А. Некрасовой, С.Б. Рождественской, и др. выступает 
НДПИ.  
Анализ  форм  и  методов  возрождения  и  развития  НДПИ  в  поликультурных 
условиях  показал,  что  формирование  национального  самосознания,  осмысления 
ценностей  народной  культуры  невозможно  без  знания  этнокультурных  процессов, 
национальных аспектов. В исследованиях Н.А. Горяевой, Т.Я. Шпикаловой отводится 
важное место народному декоративно-прикладному искусству в воспитании и развитии 
личности детей и подростков. «Роль и значение декоративно-прикладного искусства в 
нашем  обществе  неуклонно  возрастает,  оно  является  важнейшим  средством 
художественно-эстетического  развития  личности,  стимулирует  в  людях  стремление  к 
прекрасному  в  самых  обычных  условиях  повседневной  жизнедеятельности»  [4].  В 
Федеральном  Законе  «Об  образовании  в  РФ»  государственная  политика  в  области 
этнокультурного образования сформулирована следующим образом: «Защита системой 
образования национальных культур и региональных культурных традиций в  условиях 
многонационального государства». 
  Формирование этнохудожественной культуры  детей и подростков осуществляется 
в  процессе  организации  педагогической  деятельности,  целью  которой  является 
расширение  художественного  кругозора,  реализация  художественных  потребностей 
личности, активизация художественно-декоративной деятельности, воспитание интереса и 
уважения к народным традициям. Это особенно важно в условиях нашего региона, т.к. на 
территории  Курганской  области  проживают  представители  более  100  национальностей: 
татары - 1,9%, башкиры - 1,4%, казахи - 1,3%, украинцы - 0,8%, белорусы - 0,3%, немцы - 
0,2% и др. Русское население составляет 92, 5 %. 
  Изучение  этнокультурного,  исторического  и  художественного  наследия  нашего 
региона,  введение  в  учебные  программы  регионального  компонента,  определение 
педагогических возможностей НДПИ, организация и использование специальных форм 
и  методов  обучения  и  воспитания  детей,  определение  принципов  отбора  материала  с 
учетом народных традиций Зауралья, целенаправленная подготовка педагогов позволит 
обеспечить повышение уровня этнохудожественной культуры детей. 
Литература 
1 Бромлей Ю.В. Этнос и этнография.- М.: Наука, 2003. С. 204-214. 
2.  Взаимодействие  и  интеграция  искусства  в  художественном  развитии 
школьников:  Рекомендации  к  разработке  комплексных  программ  по  искусству  для 
школ  и  внешкольных  занятий  /Под  ред.  Г.П.  Шевченко  и  Ю.П.  Юсова.  –  Луганск: 
ЛГПИ, 2006. - 200c. 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
24 
 
 
3.  Коджаспирова  Г.М.,  Коджаспиров  А.Ю.  Педагогический  словарь:  Для  студ. 
высш. и сред. пед. учеб. заведений. – М.: Академия, 2000. – 176 с.  
4.  Некрасова  М.А.  Народное  искусство  как  часть  культуры.  –  М.: 
Изобразительное искусство, 2008, - 218с. 
5. Олефер С.И. Диалог культур и образования // Искусство и образование. Журнал 
методики,  теории  и  практики  художественного  образования  и  эстетического 
воспитания. -2013. - № 1 (15). – С. 10-14.
 
 
 
Образованный человек не удовлетворяется туманным и неопределенным, а 
схватывает  предметы  в  их  четкой  определенности;  необразованный  же, 
напротив,  неуверенно  шатается  туда  и  обратно,  и  часто  приходится 
употреблять  немало  труда,  чтоб  договориться  с  таким  человеком  -  о  чем  же 
идет  речь  и  заставить  его  неизменно  держаться  именно  этого  определенного 
пункта. 
                                                                                                 Гегель 
 
Эссе «Моя педагогическая философия»
 
 
Сержанский Леонид Владимирович,  
Петровская СШ Тайыншинского района 
 Математика – это язык, на котором написана книга природы. 
Г. Галилей. 
Я  часто  задаю  себе  вопросы:  каким  должен  быть  учитель,  кто  может  называться 
учителем,  хороший  ли  я  учитель?  Л.Н.Толстой  сказал  однажды,  что  хорошему  учителю 
достаточно иметь два качества: большое знание и большое сердце. 
Вот уже тридцать пять лет я преподаю математику в Петровской средней школе. Почему 
именно  мой  выбор  выпал  на  этот  предмет?  Мне  повезло:  вокруг  меня  были  хорошие  люди, 
настоящие педагоги. Они служили мне образцом для подражания, а числа манили меня своей 
таинственностью. 
Все мы знаем, что математика – одна из самих древнейших наук. Греки изучали еѐ, чтобы 
познать мир, а римляне – для того, чтобы измерять земельные участки. А для чего изучаем еѐ 
мы? На это вопрос можно ответит стихотворением. 
Наука в школе есть одна: во всех профессиях нужна, 
Учителям, врачам и поварам, бухгалтерам, певцам и продавцам 
Всем математика важна – царица всех наук, 
Куда б не захотел пойти, профессию хорошую найти. 
Сначала выучи таблицу, чтоб с губ слетала, словно птица. 
Нам всем зарплату получать, а, значит, нужно посчитать. 
И чтобы в жизни не страдать, задачи сложные решать. 
Делить все беды пополам, и всем прибавить счастья вам. 
 И приумножить капитал, чтоб мир везде спокойным стал. 
И пусть пора сейчас настала, компьютер знает наш немало, 
Но если сам всѐ будешь знать - успешным в жизни можешь стать! 
Математика дисциплинирует ум. Человек так устроен, что его мозг требует упражнений. 
Решение  задач,  головоломок,  математических  ребусов,  кроссвордов,  как  нельзя  лучше 
развивает  логическое  мышление.  Ведь  недаром  говорят,  что  математика  –  это  «гимнастика» 
ума.  Согласитесь,  в  математике  много  удивительного.  Великий  Ломоносов  говорил:  « 
Математику уже затем учить надо, что она ум в порядок приводит». Нельзя сказать лучше! В 
математике есть та же красота, что и в живописи, и литературе. 
Люблю математику ещѐ и за то, что она воспитывает человека, приучая его к точности и 
в  какоѐ-  то  мере,  к  пунктуальности.  Учит  нестандартно  мыслить,  правильно  доказывать  и 
отстаивать  свою  точку  зрения.  А  какие  задачи  позволяет  решать!  Как  говорят,  жизнь  –  одна 
сплошная  задача,  и  мы  ищем  разные  способы  еѐ  решения.  Опять  приведу  слова  великого 
русского писателя Л.Толстого, который сделал удивительное сравнение: «Человек – есть дробь. 
Числитель  –  это  сравнительно  с  другими  достоинствами  человека.  Знаменатель  –  это  оценка 
человеком самого себя. 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
25 
Увеличить своего числителя – свои достоинства, не во власти человека, но всякий может 
уменьшить  своего  знаменателя  –  своѐ  мнение  о  самом  себе,  а  с  этим  уменьшением 
приблизиться к совершенству». 
Моѐ предназначение  – служить еѐ величеству Математике, учить детей этой сложной и 
удивительной  науке.  Позади  более  тридцати  лет  педагогической  работы,  трудоѐмкой, 
насыщенной,  интенсивной.  За  это  время  найдено  много  приѐмов,  форм  и  методов  работы. 
Проведены  сотни  уроков,  которые  не  похожи  друг  на  друга.  Каждый  урок  –  это  открытие, 
поиск,  труд…  Наш  21  век  отличается  от  других  столетий  своей  информированностью. 
Современный  урок  невозможно  представить  без  применения  технических  средств  обучения. 
Ведущим  среди  них  стал  компьютер,  интерактивная  доска,  поэтому  информационно  – 
технологическая  компетентность  сейчас  наиболее  актуальна.  Всѐ  это  помогает  раскрыть 
привлекательные стороны предмета, развить познавательный интерес у учащихся. 
Моя  задача,  как  учителя  математики,  помочь  ученику  открыть  свои  способности, 
поверить  в  себя.  Мои  ученики…  Они  все  такие  разные.  Они  и  удивляют,  и  восхищают,  и 
огорчают…  Для  меня  большая  радость  заниматься  математикой,  но  ещѐ  большая  радость  и 
счастье,  когда  удаѐтся  открыть  или  воспитать  ученика,  любящего  математику.  А  если, 
действительно,  находишь  одарѐнного  математическими  способностями  ученика,  тогда 
понимаешь, что живѐшь и работаешь не зря. 
Математика – это не просто только формулы и уравнения, это способ общения и способ 
мышления. Математика – наука о величинах и количествах. Всѐ, что можно выразить цифрами, 
принадлежит математике. Математика – вечно живое дерево науки. У математики существует 
свой  язык  –  формулы.  Если  быть  ещѐ  точнее,  то  математика  –  это  само  совершенство.  А 
человек,  как  мне  кажется,  всю  жизнь  стремиться  к  этому  совершенству.  Что  ж,  пусть 
математика ему в этом поможет… 
Я попытался найти ответы, с которых начал своѐ эссе. Так кто же он, Учитель?.. 
Учитель – это не профессия, это звание, которое ты должен нести с достоинством.  
Скажу общеизвестную фразу: учителем быть сложно. Учитель… Ты должен быть:  
У  –  умным,  Ч  –  честным,  И  –  искренним,  Т  –  творческим,  Е  –  единым,  Л  – 
любознательным и Ь, как этот знак. 
Однажды  я  попросил  учеников  продолжить  фразу:  «Школа  –  это…».  Среди  ответов 
были:  второй  дом,  первая  ступень,  дом  знаний,  учѐба,  друзья,  конфликты,  место,  где  можно 
проявить себя, зеркало состояния современного общества и другие. «А что для вас школа?»  - 
спросили у меня ученики. И я, не задумываясь, ответил: «Место, где я могу жить для других». 
 
ЕРКІН МИКРОФОН 
СВОБОДНЫЙ МИКРОФОН   
НЦПК  «Өрлеу»  последовательно  выводит  отечественную  систему 
образования  на  международный  уровень.  Ведется  подготовка  групп  для 
изучения  опыта  национальных  систем  образования  Германии,  Австралии, 
России,  Японии,  Сингапура.  В
 
мае  55  преподавателей  и  сотрудников
 
«Өрлеу»  прошли
 
повышение  квалификации  в  Южной  Корее.
 
Своими  впечатлениями
 
о  южнокорейским
 
опыте 
Smart  обучения  делятся  в  этой  рубрике  наши  коллеги  по  североказахстанскому
 
филиалу 
«Өрлеу»
 
А.Мурзалинова,
 
Р
. 
Тулеков, А
. 
Мурзабаева, Ж
. 
Сейтжанова.
 
Основной фактор развития страны – не обучение учителями учеников,  
а развитие мышления тех и других. 
Вице-президент Korea Soongsil Cyber University профессор MooSung Jung встретил нашу 
группу  словами: Вы  приехали  из  такой  большой  страны,  что  мы  почувствовали  себя 
маленькими.  За  последние  20  лет  эта  страна  с  ее  удивительными  по  своему  трудолюбию 
гражданами  сумела  добиться  немалого.  На  мировом  рынке  Южная  Корея  занимает  ведущие 
позиции в мире: 31,2% - такова доля смартфонов Samsung, 44,8% - доля плоских ТВ Samsung. 
Еще  в  2007  году  Южная  Корея  занимала  высокие  строчки  в  мировом  рейтинге:  1-е  место  по 
цифровому  ТВ,  2-е  место  по  мобильной  связи,  3-е  место  по  телематике,  4-е  место  по 
интеллектуальным роботам, 5-е место по домашней сети. Кроме того, эта маленькая страна  – 
мировой лидер в кораблестроении, производстве автомобилей, строительстве.  
Впечатляют смелые амбициозные планы: до 2015 года Корея планирует оказаться в 
числе  10  стран  мира  по  конкурентоспособности,  а  в  2025  году  –  в  ведущей  тройке  по 
аналогичному показателю.  

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
26 
 
БІЛІМ БЕРУДЕГІ ИННОВАЦИЯЛАР 
ИННОВАЦИИ В ОБРАЗОВАНИИ 
Мектепке дейінгі білім беруді дамытудағы отандық  
және әлемдік тенденциялар 
Б.Иманбекова 
«БАҰО «Ӛрлеу» АҚ Әдістемелік қамтамасыз 
ету бӛлімінің бастығы, п.ғ.к.,доцент 
 
Қазақстан  Республикасының  білім  беру  жүйесін  реформалау 
мемлекеттің  ішкі  саясатының  басым  бағыттарының  бірі  болып 
табылады. 
Қазақстанның  әлемдегі  дамыған  30  елдің  қатарына  ену 
Тұжырымдамасында  білім  беру  саласындағы  ұзақ  мерзімді  басым 
бағыттар  белгіленген.  2020  жылға  дейін  3  және  6  жас  аралығындағы 
қазақстандық  балаларды  мектепке  дейінгі  білім  берумен  100% 
қамтамасыз  ету  жоспарланған.  Елбасы  Н.Назарбаев  атап  айтқандай: 
«Мектепке  дейінгі  тәрбие  мен  оқыту  ұйымдарында  заманауи 
бағдарламалар  мен  оқыту  әдістемелерін,  білікті  мамандарды  ұсыну  маңызды».
  Қазақстан  Республикасының  Үкіметі  білім  беру  саласын  жаңғырту,  оның  ішінде 
мектепке  дейінгі  тәрбие  мен  оқыту  жүйесін  жетілдіру  мақсатында  түрлі 
бағдарламаларды жүзеге асыруда:  
-  Қазақстан  Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға 
арналған мемлекеттік бағдарламасы.  
-  Балаларды  мектепке  дейінгі  тәрбие  және  оқытумен  қамтамасыз  ету  жӛніндегі 
2010-2020 жылдарға арналған «Балапан» бағдарламасы. 
-  2012  жылғы  «Мектепке  дейінгі  тәрбие  мен  оқытудың  мемлекеттік  жалпыға 
міндетті стандарты». 
 Қазақстан  Республикасында
  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға 
арналған мемлекеттік бағдарламасы мектепке дейінгі білім берудің басым мақсаттары 
ретінде балаларды мектепке дейінгі сапалы тәрбиемен қамтамасыз ету, барлық балалар 
үшін  мектепке  дейінгі  тәрбие  мен  оқытудың,  мектепке  дайындайтын  түрлі 
бағдарламалардың  бірдей  қолжетімді  болуы  саналады.  Бұл  мақсатты  бірқатар 
тұжырымдамалық міндеттер арқылы жүзеге асыру жоспарланған. Атап айтсақ:  
1.Мектепке дейінгі ұйымдар желісін ұлғайту; 
2. 
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнын жетілдіру; 
3. Педагогтердің біліктілігін арттыру арқылы мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту 
ұйымдарын сапалы мамандармен қамтамасыз ету. Бұл үшін қаржылық мүмкіндіктерді 
қамтамасыз  ету,  педагог  мамандарды  менеджмент  саласында  даярлау,  педагогтің 
мәртебесін кӛтеру саясатына сәйкес педагогтерге қойылатын талаптарды күшейту және 
педагогтердің еңбекақысын кӛбейту.  
Осы  міндеттерді  жүзеге  асыру 
үшін  2010  жылы  Үкімет  балаларды  мектепке 
дейінгі  тәрбиемен  және  оқытумен  қамтамасыз  ету  жӛніндегі  2010-2020  жылдарға 
арналған  «Балапан» бағдарламасын дайындады, 2013 жылы  «Балапан» бағдарламасын 
жүзеге асыру мерзімін 2020 жылға дейін ұзартты.  
 Қазіргі кезде мектепке дейінгі білім беруге арналған «Алғашқы қадам» (1-3 жас), 
«Зерек  бала»  (3-5  жас),  «Біз  мектепке  барамыз»  (5-6  жас)  атты  негізгі 
бағдарламалардың мазмұны жаңартылуда.  
 Бұл бағдарламалардың мақсаты: әлем туралы, ӛз елі, отбасы, қоғам және табиғат 
туралы  түсінігі  қалыптасқан,  мектепте  оқуға  қажет  дағдыларды  меңгерген  белсенді, 
дені  сау,  білімқұмар,  эмоционалдық  тұрғыдан  ынталы  баланы  тәрбиелеу  болып 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
27 
табылады.  Мұндай  үлгі  барлық  балалардың  теңдігі  ұстанымына  негізделген.  Балалар 
бақшасындағы 
сабақтар 
денсаулық, 
қарым-қатынас, 
таным, 
әлеумет, 
шығармашылық сияқты негізгі құрамдас ұғымдарды қамти отырып дайындалады.  
Әлемдік  тәжірибені  зерделеу  нәтижесінде  Жапония,  Бельгия  және  Сингапур 
сияқты  дамыған  елдерде  де  мектепке  дейінгі  тәрбие  мен  оқытуды  ұйымдастыруда 
осындай  амал  тұрғысынан  келетінін  байқаймыз.  Бұл  елдерде  балаларды  ерте  жастан 
дамытуда  балалардың  тілін  дамытуға,  ӛзге  тілдерді  үйренуіне,  М.Монтессори 
амалының  негізінде  сенсорлық  жүйелерді  дамытуға,  Ж.Пиаженің  зияткерлік  даму 
теориясына  ерекше  назар  аударады.  Сондай-ақ  С.Френе,  М.Ибука,  Г.Доман, 
Д.Эльконин,  Н.Зайцев,  С.Лупан,  Дж.Брунер,  В.Штерн,  М.Мартено,  Б.Никитин, 
Ф.Фребель  сияқты  шетелдік  ғалымдардың  теориялары  мен  зерттеулеріне  негізделген 
бала  дамуының  құрамдас  бӛліктері  ретінде  эстетика  мен  шығармашылық  ойлау, 
әлеуметтік және эмоционалдық даму қарастырылады.  
Шығыс  және  Орталық  Еуропа  елдерінде  ӛзара  әрекеттестік;  отбасы  және 
жергілікті қоғамдастық; инклюзия, демократияның алуан түрлілігі мен құндылықтары; 
бағалау  және  жоспарлау;  оқыту  әдістері;  дамытушы
  орта;  кәсіби  даму  сияқты 
жеті 
мақсатты салаға негізделген
 
«Тәй-тәй» жүйесі
 табысты қолданылады. 
Мектепке  дейінгі  ұйымдарды  дамыту  бағдарламасын  жүзеге  асыру  үдерісінде 
жоғарыда аталған оң ӛзгерістермен ӛзара байланысты мәселелер де кездеседі.  
Мектепке дейінгі білім беру жүйесінің жеткілікті деңгейде қаржыландырылмауы
, 
МДҰ  материалдық-техникалық  базасын  жаңғыртудың,  оның  ішінде  инклюзивті  білім 
беруді енгізу жағдайында мектепке дейінгі білім беру ұйымдарын қайта жабдықтаудың 
жеткіліксіздігі; 
Мектепке  дейінгі  ұйымдардағы  (МДҰ)  білім  беру  бағдарламаларының 
вариативтілігінің жеткіліксіздігі;  
Балаларды  мектепке  дайындау  топтарында  оқыту  мен  бастауыш  мектептің 
бірінші  сыныбының  арасындағы  сабақтастықтың  әлсіздігі;  МДҰ  басқарушы 
кадрлардың  тиісті  біліктілік  деңгейіне,  педагог  мамандардың  дайындық  деңгейінің 
жеткіліксіздігіне, мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс істеуге арнайы даярлығы бар 
білікті мамандардың жетіспеуі сияқты мәселелер әлі күнге дейін оң шешімін таппаған.  
Қазақстанда  жеке  меншік  бала  бақша  жүйесі  әлі  де  толыққанды  дамымаған,  ол 
бала бақшалардың жалпы санының 4,8% құрайды. Мектепке дейінгі тәрбие мен білім 
беруді соңғы жылдары мемлекет тарапынан қаржыландыруға жалпы ішкі ӛнімнің 0,1% 
шығындалады. ЭЫДҰ елдерінде осындай шығын жалпы ішкі ӛнімнің 1-2%-ын құрайды 
Қазіргі кезде мектепке дейінгі балалық шақты зерттеуге қызығушылықтың артуы 
дүниежүзілік қоғамдық тенденциялар қатарына жатады. Мектепке дейінгі балалық шақ 
әлеуеті  мазмұндық  сыйымдылығы  жағынан  маңыздылығы  кейінгі  кезеңдерден  кем 
түспейтін басты білім беру резервтерінің бірі екені мәлім.  
Адам  баласының  даму  онтогенезі  тұрғысынан  мектеп  жасына  дейінгі  шақ 
сензитивті кезең болып табылады.  
Сензитивті  кезең  —  психиканың  белгілі  бір  қырын  барынша  тиімді  дамытуға 
қажетті  ең  жоғары  мүмкіндіктер  кезеңі,  адамда  белгілі  бір  психологиялық  қасиеттер 
мен мінез-құлық түрлерін қалыптастыру үшін барынша қолайлы жағдайлар туғызатын 
кезең.  
 Ӛзінің  ерте  жастан  дамыту  туралы  авторлық  әдістемесімен  белгілі  италияндық 
педагог М.Монтессори сензитивті дамуды бірнеше кезеңге бӛліп қарастырған:  

 
Тіл дамытудың сензитивті кезеңі (0-6 жас) 

 
Реттілікті қабылдаудың сензитивті кезеңі (0-3 жас) 

 
Сенсорлық дамудың сензитивті кезеңі (0-5,5 жас) 

 
Ұсақ заттарды қабылдаудың сензитивті кезеңі (1,5-6,5 жас) 

 
Қимыл мен қозғалысты дамытудың сензитивті кезеңі (1-4 жас) 

 
Әлеуметтік дағдыларды дамытудың сензитивті кезеңі (2,5-6 жас). 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
28 
Балалардың  психологиялық-физиологиялық  ерекшеліктерін  ескере  отырып, 
кӛптеген  елдерде  оқыту  үдерісі  5  жастан  ертерек  басталады.  Жалпы  ЭЫДҰ  елдері 
бойынша  3-4  жастағы  балалардың  2/3  бӛлігі  (69,4%)  белгілі  бір  білім  беру 
бағдарламаларына қатысады. Осы жастағы балалардың мектепке дейінгі білім берумен 
қамтылуы  Бельгия,  Ұлыбритания,  Германия,  Дания,  Исландия,  Испания,  Жаңа 
Зеландияда  және  Францияда  90%  және  одан  да  жоғары,  Ирландия  мен  Кореяда  ¼ 
бӛлігінен аз және Түркияда 5%-дан тӛмен.  
3 жасқа дейінгі балалардың мектепке дейінгі білім берумен қамтылуы Еуропалық 
Одақ елдерінде (ЕО-27) 73,9% құрайды, оның ішінде Ирландияда 1,7%-дан Бельгияда 
99,8%-ға дейінгі аралықта. 4 жастағы балалардың қамтылуында бұл кӛрсеткіште елеулі 
ӛзгерістер бар, ЕО-27 бойынша 86,8% құрайды, оның ішінде Польша, Бельгия, Италия 
және  Францияда  41,2%-дан  100%-ға  дейінгі  аралықта  болып  отыр.  АҚШ-та  бұл 
кӛрсеткіш 58% құрайды. 
ЭЫДҰ  зерттеулері  кӛрсеткендей,  Скандинавия  елдерінен  басқа  елдердің 
барлығында  3  жасқа  дейінгі  балаларды  тәрбиелеу  мен  бағып-күтуге  байланысты 
қызмет түрлеріне сұраныс ұсыныстан анағұрлым асып түседі. Дания мен Швецияда 3 
жасқа  дейінгі  балаларды  тәрбиелеу  мен  бағып-күту  бағдарламалары  мемлекет 
тарапынан  субсидияланады.  Басқа  елдерде  (оларда  заң  бойынша  бала  күтіміне 
байланысты  ата-аналарға  ұзақ  мерзімді  демалыс  беру  қарастырылғанына  қарамастан) 
мектепке дейінгі балалар ұйымдарына деген сұраныс ондағы орындардан асып түседі. 
 
 Мектепке  дейінгі  ұйымдардың  мемлекеттік  жүйесі  ЭЫДҰ  Еуропа  елдерінде 
анағұрлым жақсы дамыған, олардың барлығында 3 және 6 жас аралығындағы балаларға 
мектепке  дейінгі  білім  берудің  жалпыға  қолжетімділігі  туралы  тұжырымдама 
қабылданған. Олардың басым кӛпшілігінде осы жас аралығындағы балалар кем дегенде 
2  жылдық  мектепке  дейінгі  білім  берумен  тегін  қамтамасыз  етілген.  Балаларға  ерте 
жастан мектепке дейінгі білім беру бағдарламасы Еуропада кӛбіне мектептерде жүзеге 
асырылады.  Еуропадан  басқа  ЭЫДҰ  елдерінде  мектепке  дейінгі  білім  берудің  тегін 
бағдарламалары  әдетте  5  жастан  асқан  балаларға  арналған,  ал  Австралия,  Оңтүстік 
Корея және АҚШ-ның бірқатар штаттарында мектепке дейінгі білім берумен 4 жастағы 
балалардың қамтылу деңгейі жоғары. Қазақстанда 3 жастан 6 жасқа дейінгі балалардың 
мектепке дейінгі білім берумен қамтылуы 73,4% құрайды. 
Жапондықтар  баланы  ерте  жастан  дамытудың  қажеттілігін  алғаш  түсінген 
елдердің  қатарында.  Жарты  ғасыр  бұрын  жарық  кӛрген  «Үш  жастан  кейін  кеш»  атты 
кітап жапон педагогикасында түбегейлі бетбұрыс жасады. Оның авторы Масару Ибука 
– «Таланттарды оқыту» ұйымының директоры. Автордың пікірінше, ең басты мақсат – 
таланттарды  тәрбиелеу  емес,  баланың  «терең  ойлы  ақылды  және  дені  сау,  зерек  әрі 
қайырымды»  болуына  ықпал  ететін  білім  беру  болып  табылады. 
Жапонияның  білім 
беру  жүйесі,  оның  ішінде  мектепке  дейінгі  білім  беру  мақсатқа  бағытталу  және 
сабақтастық ұстанымдарына негізделіп құрылған. Балаларды жазу мен оқуға үйретеді, 
бірақ  басты  мақсат  баланың  әлеуметтенуі,  оны  ұжымшылдыққа  тәрбиелеу  болып 
табылады.  Жапондықтар  дарынды  балаларды  оқытуға  айрықша  кӛңіл  бӛледі. 
Жапониядан да басқа елдерге кеңінен таралған Судзуки скрипкасында ойнауға үйрету 
әдісі  осындай  бағыттардың  біріне  жатады.  Судзуки  әдісі  қарапайым  әрі  түсінікті: 
белгілі бір дағдыны үйрету үшін неғұрлым ертерек бастау және жақсы педагогтермен 
кӛбірек дайындалу қажет. 
Ресей  ғалымдары  скандинавия  елдері  -  Финляндия,  Дания,  Норвегия  және 
Швецияны үлгі тұтады. 
Скандинавия  елдерінің  стандарттарында  балабақшаларға  қойылатын  базалық 
талаптар кӛрсетілген және балаларды даярлауда басшылыққа алуы тиіс даму бағыттары 
белгіленген.  Англосаксондық  білім  беру  жүйелерінде  –  Австралия,  Жаңа  Зеландия, 
АҚШ,  Ұлыбританияда  – жүйеде қарастырылуы тиіс баланың игеретін дағдылары мен 
іскерліктерінің  тізімі  беріледі,  ал  скандинавиялық  елдерде  мұндай  тізім  мүлдем  жоқ. 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
29 
Скандинавия  елдерінде  мектеп  жасына  дейінгі  балалардың  білім  нәтижелерін 
аттестаттау арқылы тексеруге тыйым салынған. 
 Мектепке  дейінгі  білім  беру  саласында  үздік  нәтижелерге  қол  жеткізген  екі  ел 
Сингапур және Бельгия болып табылады.  
Бұл  елдер  Монтессори  жүйесі  бойынша  жұмыс  істейді  және  ЮНИСЕФ  пен 
UNESSCO  тәуелсіз  зерттеулерінің  мәліметтері  бойынша  2012  жылы  әлемнің  дамыған 
елдерінің  арасында  олар  мектепке  дейінгі  білім  беру  саласында  ең  жоғары  рейтингке 
ие. 
Зерттеулер Шығыс Лондон және Гента Университеттерінде жүргізілген Сингапур 
мен  Бельгияның  мектепке  дейінгі  мекемелерінде  балаларды  оқыту  мен  тәрбиелеу 
дербес  қарым-қатынасқа  негізделіп,  әр  баланың  дамуындағы  бірегейлікті  құрметтей 
отырып,  оның  дербес-психологиялық  ерекшеліктерін  ескеруге  негізделген.  Оларда 
негізгі 5 бағытты қамтитын ойын арқылы дамытудың бірыңғай бағдарламасы бар: дене 
тәрбиесі,  музыкалық  білім  беру,  бірнеше  тілдерді  үйрену,  экологиялық  зерттеулер, 
математикалық білім негіздері. Ал м
ектепке дейінгі ұйымның соңғы жылында баланы 
мектепке  даярлайды.  Оқудың  аяғында  Оқушыларды  қолдау  орталығы  мектеп  жасына 
дейінгі  баланың  мектепке  дайындық  деңгейі  туралы  шешім  шығарады.  Бұл  елдердегі 
мектепке  дейінгі  білім  берудің  басты  артықшылығы  оның  қолжетімділігі  мен 
тиімділігінде  болып  табылады.  Франция  балабақшаларының  ерекшелігі  әрбір  балаға 
дербес  қатынас  орнатуында. 
Педагогтер  әр  бала  үшін  ӛз  үйінде  қалыптасқан  ұйықтау 
және  тамақтану  тәртібінің  сақталуын  қамтамасыз  етеді.  Францияда 
Сесиль  Лупанның 
әдістемесі дәстүрлі оқытумен үндесіп, оны тереңдете түсіп, қолжетімді және тартымды 
етуге мүмкіндік береді.  
Франция  мен  Қазақстанның  балабақшаларындағы  тәрбие  жүйесінде  кӛп 
мәселелер  бойынша  сәйкестік  кездеседі.  Мысалы,  2-4  жастағылар  үшін  дамытушы 
ойындар; 4-5 жастағылар үшін шығармашылық сабақтар қосылады (музыка, сурет, би); 
5 жастан жоғарылар үшін мектепке дайындық басталады. 
Түрлі  елдердегі  мектепке  дейінгі  білім  беру  жүйесіне  талдау  жасау  барысында, 
ЭЫДҰ  елдерінде  мектепке  дейінгі  және  бастауыш  мектептегі  білім  берудің 
сабақтастығы  екі  тҥрлі  тәсілмен  жүзеге  асырылатынына  кӛз  жеткіздік. 
Франция  мен 
ағылшын тілді елдерде негізінен мектеп тұрғысынан қарастырылады және ерте жастағы 
білім  беру  қоғамдық  тәрбиенің  мақсатына  қызмет  етіп,  балаға  тиісті  базалық 
дағдыларды қалыптастыру мен мектепке даярлау қажеттілігін қарастырады.  
Республикадағы  әлеуметтік-экономикалық  ӛзгерістер  білім  беру  мен  тәрбиелеу 
мазмұнын  сапалық  тұрғыдан  қайта  қарауды  қажет  етуде.  Бұл  құбылыс  адамдардың 
санасындағы күрделі ӛзгеру үдерістерімен байланысты.  
 Мектеп  жасына  дейінгі  балалардың  үйрену  дәрежесін,  тәрбиелілігі  мен  даму 
деңгейін  анықтаудың  құралдары  мен  педагог  мамандардың  тиісті  даярлығы  болмаса, 
педагогикалық  үдерісті  жетілдіруге  арналған  кез  келген  инновациялар  тұтас  сипатта 
болмайды және оларды қолданысқа енгізуді тиісті дәрежеде басқару мүмкін емес. 
Қазіргі  кезде  Қазақстанда  1  жастан  3  жасқа  дейінгі  балаларды  ерте  жастан 
дамытуды  қамтамасыз  етуге  бағытталған  іс-шаралар  жүзеге  асырылуда.  Бұл  жастағы 
балалардың мектепке дейінгі тәрбиемен қамтылуы 15,8% құрайды.  
ҚР  Б  ж/е  ҒМ  2014-2016  жылдарға  арналған  іс-шаралар  жоспарындағы  басым 
міндеттердің бірі - балалардың ерте жастан дамуын қамтамасыз ету болып табылады.  
Қазіргі  кезде  мектеп  жасына  дейінгі  балалармен  жұмыс  істейтін  педагогтерге 
қойылатын  талаптар  барған  сайын  жоғарылауда.  Мектепке  дейінгі  ұйымдардағы 
түбегейлі  ӛзгерістер,  педагог  қызметін  бағалау  критерийлерінің  ӛзгеруі,  білім  беру 
үдерісінің ұйымдастырылуы мен мазмұнына жаңаша кӛзқарас мектепке дейінгі тәрбие 
мен  оқыту  жүйесіндегі  педагог  мамандарды  даярлау  мен  біліктілігін  арттыруға  жаңа 
ӛзгерістер енгізуді талап етеді.  
Қазақстанның мектепке дейінгі ұйымдарында 60 мыңнан астам педагогтер жұмыс 
істейді, оның 12957-і - шағын орталықтардың педагогтері. 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
30 
Жоғары білімі бар педагогтер 56,4% құрайды, мектепке дейінгі жоғары білімі бар 
педагогтер не бары – 21,2%. Мектепке дейінгі ұйымдарда жұмыс істейтін педагогтердің 
еңбекақысының  кӛлемі  балалардың  ӛмірі  мен  денсаулығы  үшін  жүктелетін  зор 
жауапкершілікке  сәйкес  келмейтіндей  тӛмен  болуының  салдарынан  мектепке  дейінгі 
ұйымдардың  сапалы  мамандармен  қамтылуы  әлі  де  тӛмен  дәрежеде.  Сондықтан 
балабақша  тәрбиешісін  даярлау,  оның  мәртебесін  жоғарылату  республиканың 
педагогикалық білім беру жүйесіндегі басым бағыт болып табылады.  
 ҚР Б ж/е ҒМ мектепке дейінгі ұйым педагогтерінің үздік жетістіктерін жариялау, 
озық  тәжірибесін  тарату  арқылы  педагогтердің  тиімді  оң  тәжірибесін  қалыптастыруға 
бағытталған  нақты  жұмыстар  жүргізуде.  Біліктілікті  арттыру  жүйесі  тұрақты  түрде 
жетілдірілуде. Республикада «Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасының аясында білім 
беру 
органдары 
мен 
халықты 
жұмыспен 
қамту 
органдарының 
бірлесе 
ұйымдастыруымен  жұмыссыз  азаматтар  мен  жұмыспен  қамтылмаған  тұрғындар 
қатарынан  мектепке  дейінгі  білім  беру  ұйымдары  үшін  кадрлар  даярлау  және  қайта 
дайындықтан ӛткізу жұмыстары жүргізілуде. Балабақшаларда үздік педагогтерді сақтап 
қалу  үшін  және  мектепке  дейінгі  ұйымдарды  бала  жанының  бағбаны  болатындай 
тәрбиешілердің  жас  буынымен  толықтыру  мақсатында  педагог  мамандығы  БАҚ 
арқылы  тұрақты  түрде  насихатталады.  Жыл  сайын  12  мыңнан  астам  педагогтер  мен 
мектепке  дейінгі  ұйымдардың  меңгерушілері  біліктілікті  арттыру  курстарынан  ӛтеді. 
Қазіргі  таңда  бұл  үдерісте  кәсіби  даярлықты  саралау  ұстанымын  жүзеге  асыру,  үздік 
әлемдік  тәжірибені  пайдалану  және  мектепке  дейінгі  ұйымдар  педагогтерінің 
біліктілігіне сәйкес еңбекақы деңгейін арттыру ерекше маңызды.  
Қазақстан  Республикасы  Білім  және  ғылым  министрлігінің  2014-2016  жылдарға 
арналған  жоспарына  сәйкес  мектепке  дейінгі  білім  беру  ұйымдарынан  2016  жылы  – 
7716  педагогті,  2017  жылы  –  8090  педагогтің  деңгейлік  бағдарламалар  бойынша 
біліктілігін арттыру жоспарланған.  
Осыған  орай  «БАҰО  «Ӛрлеу»  АҚ  2014  жылдан  бастап  мектепке  дейінгі  білім 
беру  ұйымдары  педагогтерінің  біліктілігін  арттырудың  деңгейлік  бағдарламасының 
тұжырымдамасын,  бағдарламасын  жасаумен  айналысуда.  Аталған  бағдарламаның 
мақсаты  -  мектепке  дейінгі  білім  беру  ұйымдары  педагогтерінің  жұмыс  тәжірибесіне 
балаларды  ерте  жастан  дамытудың  әдіснамалық  негіздері  мен  үздік  шетелдік 
технологияларды  енгізуін  қарастырады.  Педагог  мамандардың  біліктілігін  арттыруда 
Сингапур  тәжірибесіне  ерекше  назар  аударылмақ.  Сингапурде  педагогтердің  кәсіби 
дамуына ерекше мән береді. Онда мұғалімдердің біліктілігін арттыруға жыл сайын 100 
сағат бӛлінеді. Біліктілікті арттыру түрлі жолдармен жүзеге асырылады. Ұлттық білім 
беру  институтымен  ұсынылып  отырған  курстар,  пәндер  бойынша  білімдерін 
тереңдетуге және педагогикалық шеберліктерін дамытуға, сонымен бірге жоғары оқыту 
дәрежесін алуға бағытталған. Кӛп жағдайда біліктілікті арттыру мектеп қабырғасында 
ӛткізіледі;  сапалы  оқытудың  және  АКТ  сияқты  инновацияны  енгізуді  мектеп 
қызметкерлері  қадағалайды.Педагогикалық  кадрлардың  дамуын,  шетелдік  сынаққа 
қатысуларын қолдау үшін әр мектепте қаражат бӛлінеді. Мұғалімдерің үздіксіз үш жыл 
жұмысынан  кейін  деңгейлері  бағаланады.  Қызметкердің  мансаптық  ӛсуі  үш  бағытта 
бағаланады:  жетекші  маман  педагог  болып  қалыптасуы,  зерттеушілік  іс-әрекетті 
жүргізуі, оқу  жоспарын дайындайтын маман немесе оқу  мекемесінің басшысы болуға 
даярлық  деңгейі  анықталады.  Әрбір  саты  еңбекақысын  кӛбейтуді  ұсынады.  Әрбір 
сатыға таңдап алынған кандидаттың жаңа қызметке ӛтуіне
 
қолдау кӛрсетіледі.  
Демек, болашақта еліміздегі мектепке дейінгі ұйымдар педагогтерінің біліктілігін 
арттырудың  шетелдік  үздік  тәжірибеге  негізделген  жаңа  форматы  қалыптасады  деуге 
болады. 
 
 
 
 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
31 
Әдебиеттер 
1.
 
Программа  дошкольного  образования  Сингапура,  официальный  сайт 
Министерства образования Сингапура, http//www.moe.gov.sg/education/preschool 
2.
 
Программы  воспитания  и  обучения  детей  раннего  возраста  «АЛҒАШҚЫ 
ҚАДАМ» (от года до 3 лет),
 «ЗЕРЕК БАЛА» (от 3 до 5 лет),
 Министерство образования 
и науки Республики Казахстан. 
3 Венгер Л.А. Генезис сенсорных способностей. М., «Педагогика», 1976. 256 с. 
4.Выготский Л.С. Проблема возраста //Собр. соч.: В 6 т. –М., 1984.-Т.4- С.244-268. 
5.Доман Г. Право детей на гениальность, изложение метода Глена Домана.  
6
. Сорокова М.Г. Система М.Монтессори. Теория и практика. Москва, 2005г.  
7. Судзуки С. Жить – это любить. - Автобиография и размышления.  
8. Френе С. Избранные педагогические сочинения: Пер. с фр. – М., 1990г., 245с. 
9.  Эльконин  Д.Б.  Некоторые  вопросы  диагностики  психического  развития  детей 
//Избр. психологические труды. –М., 1989. –С. 301-305. 
 
 
 
 
 
 
Таинство самопознания бытия природы и человека в романе  
Льва Толстого «Казаки» 
Л. А. Крылова, 
доктор педагогических наук, профессор СКГУ 
Г.А. Елеманова, 
студентка 4 курса СКГУ, 
кафедра «Русский язык и литература» 
 
Сегодня 
горизонтальная 
структура 
урока 
литературы, 
вбирающая в себя «слово о писателе или эпохе - чтение произведения 
–  обсуждение  –  сочинение»,  выработала  свои  ресурсы.  Еѐ 
необходимо  обогатить,  подняв  вертикаль  современного  урока 
литературы.  Обеспечить  еѐ  могут  только  новые  технологии  анализа 
художественного 
произведения 
и 
инновационные 
методы. 
Интегрированное  исследование  -  активный  метод  формирования 
ключевых  профессиональных  компетенций  учителя-словесника.  Оно  формирует 
панорамное  видение  поставленной  проблемы  в  контексте  новых  технологий  анализа 
художественного  произведения,  кластер  которых  на  сегодняшний  день  широк  и 
разнообразен. 
Одновременно 
это 
исследование 
представляет  интегрированную  коллективную  работу 
творческих  групп,  проводимую  в  форме  полилога,  где 
каждый  старшеклассник  в  равноправной  речевой 
активности имеет своѐ слово.  
Работа  учителя  и  творческих  групп  идѐт  в  русле 
проектной  деятельности,  поскольку  еѐ  продуктом 
является 
мультимедийный 
проект. 
Учитель 
координирует  их  работу  и  сам  является  участником 
полилога. У каждого еѐ  участника есть своя конкретная микро-тема, а все вместе они 
раскрывают  единую  монографическую  тему  исследования,  иллюстрируя  еѐ  3  -4 
слайдами.  Выступив,  группа  предлагает  участникам  полилога  ответить  на  ключевой 
вопрос поставленной проблемы. 
Самое полезное в жизни – это собственный опыт. 
В. Скотт 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
32 
Предлагаем  вниманию  модель  интегрированного  урока-исследования  на 
материале  романа  Льва  Толстого  «Казаки».  В  нѐм  принимают  участие  четыре 
творческие  группы:  «аксиологи»,  «культурологи»,  «онтологи»  и  «психологи».  Цель 
интегрированного  исследования  –  постичь  онтопоэтику  бытия  природы  и  человека  в 
первом романе Л.Н. Толстого. 
Тема урока 
Таинство самопознания бытия в координатах универсума  
Слово учителя 
Свой первый и небольшой по объѐму роман «Казаки» Л.Н. Толстой писал десять 
лет,  осмысливая  в  нем  сложнейшие  онтологические  вопросы  бытия  природы  и 
человека.  Нельзя согласиться с теми интерпретаторами, которые видели в романе два 
противостояния,  две  оппозиции:  культуры  и  природы,  цивилизации  и  дикости.  Такой 
односторонний взгляд приводил к тому, что в главном герое видели то «больного сына 
цивилизации»,  то  «лишнего  человека»,  то  «толстовского  Алеко»,  находя  в  нем  черты 
романтического героя. Роман Толстого – вещь глубоко философская, Бунин был прав, 
говоря о «Казаках», что «это нечто сверхчеловеческое!» [1,89].  
Главный  герой  романа,  двадцатичетырехлетний  Дмитрий  Андреевич  Оленин, 
отправляется из Москвы на Кавказ. Все знакомые и друзья недоумевают по поводу его 
внезапного  и  опасного  отъезда  на  Кавказ.  Желание  героя  воспринимается  ими,  как 
чудачество  и  сумасбродство.  Автор  же  объясняет  мотив  отъезда  своего  героя 
следующим  пояснением:  «Оленин  слишком  сильно  сознавал  в  себе  присутствие 
всемогущего бога молодости, эту способность превратиться в одно желание, в одну 
мысль,  способность  захотеть  и  сделать,  способность  броситься  головой  вниз  в 
бездонную  пропасть,  не  зная  за  что,  не  зная  зачем».  Однозначно,  что  Оленин  у 
Толстого не является романтическим героем. Герой не успел разочароваться ни в самом 
себе, ни в людях. Он не презирает окружающих его людей, да и его никто не гонит и не 
преследует. Он не чувствует себя одиноким, покидая Москву. «Люблю! Очень люблю! 
Славные!  Хорошо!»  -твердил  он,  и  ему  хотелось  плакать»,  -  в  таком  восторженном 
настроении  он  прощался  с  московскими  друзьями.  Оленин  стал  первым  толстовским 
героем,  осознавшим  необходимость  пути  к  нравственному  возрождению.  Мнение  о 
том,  что  герой  бежит  от  культуры  к  природе  и  ни  с  чем  возвращается  в  Москву,  не 
состоятельное.  Оленин  является  у  Толстого  натурой  целостной.  Открывает  полилог 
группа «аксиологов».  
1.
 
Группа « аксиологов» Тема «Аксиология свободы Дмитрия Оленина» 
До отъезда на Кавказ Оленин не определился ни в выборе карьерного поприща, 
ни в стратегии жизненного пути. У героя Толстого не было ни семьи, ни веры, ни забот, 
а было наполовину растраченное родительское наследство. У Оленина нет стремления 
к обогащению, но и нет жажды знаний. Автор неоднократно говорит о своем герое, что 
он  был  так  свободен,  «как  только  могут  быть  свободны  русские  богатые  люди 
сороковых годов, с молодости оставшиеся без родителей». Такая свобода не приносила 
ему счастья, она становилась источником многих его ошибок и заблуждений, душевной 
сумятицы.  Внезапный  отъезд  на  Кавказ  и  должен,  по  его  расчѐтам,  распутать  клубок 
ошибок и противоречий. В составе кавказского пехотного полка он попадает в станицу 
Новомлинская, расположенную на Тереке. 
На Кавказе герой не вписывается в устоявшуюся жизнь кавказского офицерства. 
В нем сразу почувствовали чужого, и он с первого дня держится от них стороной. Такая 
позиция героя, как объясняет автор, вытекала из коренного свойства его натуры: «жил 
всегда своеобразно и имел бессознательное отвращение к  битым дорожкам. И здесь 
также  не  пошел  он  по  избитой  колее  жизни  кавказского  офицера».  Оленин  всецело 
поглощен  красотой  кавказской  природы  и  захвачен  сильным  чувством  к  казачке 
Марьяне.  В  станице  он  знакомится  с  местной  знаменитостью  –  старым  казаком-
охотником – Ерошкой. В бегстве на Кавказ герой ищет не свободу, а спасения от неѐ. 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
33 
Он  давно  изведал  вкус  абсолютной  свободы,  которая  была  предметом  мечтаний  и 
устремлений романтиков: «Для него не было никаких – ни физических, ни моральных – 
оков; он все мог сделать, и ничего ему не нужно было, и ничто его не связывало». 
Дворянина Оленина и казака Ерошку роднит чувство простоты. Каждый в своем 
круге  –  чужой  среди  своих.  Ценность  простоты  в  том,  что  это  здоровая  цельность, 
прямота  и  щедрая  откровенность  натуры.  Это  неделимость  жизни  в  каждом  своем 
жесте. Такая доверчивость природе, ясность и простота даются ценой борьбы с собой, 
требующей напряжения всех сил. 
Вопрос «аксиологов» 
До  отъезда  на  Кавказ  Дмитрия  Оленина  заполонила  свобода  своеволия. 
Какую новую смысловую наполняемость приобретает его свобода в пространстве 
казачьей станице?» 
Вопрос учителя 
Почему  простота  Ерошки  и  Оленина  не  понимается  и  не  принимается 
казаками горной станицы? 
1.
 
Группа « культурологов»  

жүктеу/скачать 6,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: