ПӘН БОЙЫНША ДӘРІСТЕРДІҢ КОНСПЕКТІСІ

№1 дәріс

Экспериментальды психхология пәні- психологиялық құбылыстарды әртүрлі экспериментальды әдістермен зерттеудің жалпы сипаттамасы. Эксперимент әдістерін қолдану психолоия ғылымының философия саласынан бөлініп шығуында үлкен рол атқарды.Алғашқыда экспериментальды психологиялық лабораториялар қарапайым қабылдау, түйсіну, уақыт реакцияларын зерттеумен айналысты. Алғашқы экспериментальды зерттеулердің негізін қалаған В.Вундт. Вундттың лабораториясынан көптеген ғалымдар дәріс алып нәтижесінде көптеген экспериментальды-психологиялық оқу орындарының инициаторы атанды. Алғашқы экспериментальды зерттеулер қалыпты үлкен адамның психологиялық құбылыстарын арнайы өзіндік бақылау әдістері арқылы талдау болса кейінен эксперимент жануарларға жасалды ( К. Ллойд-Морган, Э.л.Торндайк) , және жандүниесі аурытындарға, балаларға жасалды. Эксперименталды психология психологиялық құбылыстарды дамуынының жалпы заңдылықтарын ғана емес, сезімталдықтың жекелеген вариацияларын, уақыт реакцияларын, есте сақтауды, ассоциацияны зерттеді. ( Ф. Галтон, Д.Кеттел)

Кейінгі кездерде экспериментальды психологияның жаңа саласы- индивидуальды психология пайда болды. Ол психология арқылы адамдар мен топтардың бір-бірінен айырмашылығ анықталды.

Эксперименталды психология курсы ғылыми зерттеу жұмысның мазмұнын оның приципін, құрылымын білгізе отырып, жалпы ғылыми әдістерінің негізін үйретеді. Сонымен бірге бұл курста психологияның эмперикалық әдістерін білуді үйретеді. Психологиялық эксперимент жүргізу эксперимент жүргізудегі эксперментальдық қаррым-қатынасы қамтылады сонымен бірге эксперимент жүргізуші мен зерттелушінің эксперимент кезіндегі іс-әрекеттері эксперименттік таңдау әрі экспериментальдық және экспериментальдық емес жоспарлар мен психологиялық өлшеу эксперимент нәтижесін интерпритациялау оған қойлатын талаптар және эксперимент нәтижесін қарастырды. Психологиялық эмпериклық зерттеу жұмысның мазмұны толықтай таныстырады.

Осы психологиялық көпшілік зерттеу және оқытушылық қызметпен шұғылданды, ал осының аз бөлігі қолданбалы жұмыстармен санаулы ғанасы кеңес беру, психотерапевт, жүргізуі мен яғни адамға көмек етумен шұғылданды.

Елімізде психология ғылымы қоғамның даму өзгерісіне қарай дамып кеңейе түсуде экспериментальдық психология жалпы психологияның бір саласы болып табылады.

Эксперименталыдық психолгияның 4 ерекшелігі бар:

1.Эксперименталды психология барысында барлық ғылыми психология жүйесі түсіндіріледі. Экспериментальдық алынған білім негізінде зерттеу енгізді. Ғылыми психология эксперименталдык психология тәжірибесінде тексеріледі.

2.Эксперименталдық психология кейде нақты зерттеуді қажет етеді.

3.Экспериментальдық психология жалпы психолгиялық зерттеу әдістерінің мәселесімен шұғылданады. Бұл ғылыми маңыздылығы кеңейту үшін жиі қолданылды.

4.Эксперименталдық психология барысында психологиялық эксперимент теориясы түсіндіріледі. Жалпы ғылыми эксперимент теориясы ең алдымен енгізілген жоспарлау және алынған мәліметті өндеумен шұғылданады.

Психологияның өз алдына дербес ғылым болуында эксперимент әдістерінің өзіндік орны бар. Егер ғылым табиғатының заңдарын тану білуін болмаса, онда ғылыми психология ғылым сферасына өзінің табиғатының бір бөлігі ретінде қарастырды адам мен жануарларды тануға әрине эксперимент бұл ғылыми псиологияны экспериментеу арқылы алынған негізгі сүйенбейді және сүйенгенін көрген жоқ. Психологиядағы ерекше орын бақылау және оның формалары алады. Бірақэксперимент әдісі ғылымнын ретінде қалды. Себебі қандай да болмасын бір құб туралы адекватты біл алу үшін бізге сол құб/ты зертеу іздеу керек. Экспериментті психологияда қолдану психологиялық білуіне өзгеруіне, яғни оның бір саласын өз алдына дербес ғылым болуға әкеледі.

Қозғалыс психология ғылымы дамуы ондаған жылдар бойы жинақталған білінің практикада көптеп қолданылып келуімен және білімнің адамның іс-әрекетінің жаңа салаларында біртіндеп кеңеюімен сипаталады. Егер бұрын психология ғылыми лабораториясында алынған апстрактім білінді , қазіргі кезде психологияның өте тез қолданылуына байланысты эксперимент кең пайдаланып келеді. Бірақ бұл эксперимент таза білім алуға бағыталмаған. Ол өмірлік мәселелер мен тапсыманы шешуге бағыталанады. Бұндай экспериментке психологиялық ұсыныстардың тиімділігі мен құндарын тексеруге болады. Эксперимент медицинада, білім беруде, құқық және тағы басқа салаларда, қолданады. Осыға байланысты психологияның дамыған салалары ғылыми және қолданбалы болып бөлінеді.

Ғылыми саласы адам танымы психологиясы байланыс мәселелерді жалпы приципиалды шешуде кереекті теориялық біл алуға балғана.

Қолданбалы сала ғылым негізінде адамның іс-әрекетінде жетістік жетумен байланысты, оның тәртібімен психологиялық даму деңгейінің өсумен байланысты практикалық мәселелер қойылып шешіледі. Педогогика психология эксперименталды ғылымға психологияда және экспериментталдық практикалық психологияда зерттеледі ғылыми танымды және қолданбалы

Ғылыми танымдық психология педогогикалық зерттеуде.

Негізінгі сәйкес ғылымда кеңейтеткенгі біл алады, практикада қолданылып көбіне таба бермейді, ал қолданған психологиялық зерттеуде гипотиза мен жорамал ұсынылады оларпрактикалық жүзеге асырылуы мен тәртібіде өз тиімдін көрсетуі қолданбалы эксперименталды педогогика психология зерттеуін негізгі белгіленеді.

1.Мәселенін дұрыс қойылуы, яғни сұрақтын дұрыс қойылуымен өмірлік маңыздығы бұл арнайы шешімді талап етеді. Бұған арнайы эксперименталды ғылыми зерттеу жүргізбеу жауап табу мүмкін емес.

2.Гипотизаның болуы бұл оның құрылған сол мәселені қалай шешетіні туралы жорамал

3.Болжамды сол мәселенің шешімнің болуы бұл мәселеннің солай шешілуінің болып болмауы және дәлелдеуді талап етеді.

4.Осы гипотизаны шешуге бағытын ғылыми экспериментін жүргізу

5.Эксперимент қорытындыны жүргізілердін алдында алған қорытындымен салыстыру.

Психологиядағы эмперикалық әдістері

1.Психологиялық зерттеу әдістерінің топтастырылуы

2.Эксперименталдық емес психологиялық әдістер бақылау әңгіме архивті әдіс

3Проективті әдістерге жалпы сипаттама

Б.Г. Ананьев көз қарас бойынша психологиялық зерттеу әдістері психологиялық объктілердін операция жүйелері болып табылады. Сол қатар психология ғылымның,объектілері. Ананьв психологиядағы эмприкалықәдістері қолдану мәселелері қарастыра отырып оларның психологиялық әдістер жүйесідегі орнынанықтаудан бастау керек деді. Осыған байланысты 5 деңгейді бөліп қарастырды

1. Әдістеме деңгейі

2.Әдістемелік тәсіл деңгейі

3. Әдістің деңгейі (эксперимент бақылау тағы басқалары)

4. Зерттеу ұйымдеу деңгейі

5. Әдістемелердің үйлесім деңгейі

Бұл қарастынын деңгейі бөліп Пирьевтың бөліп-қарастырғанына ұқсайды. Ол әдістерді

1. 
   Әдістер
   
2. 
   Әдістемелік тәсілдер
   
3. 
   Әдістемелік үйлесім (генет, психофизикалық деп бөліп қарастыру)