Педагогикалық жоғары оқу орны мен білім беру ұйымдары

22 

 

Абдиркенова Ақбидаш Қапанқызы 

ҚМПИ, аға оқытушысы,магистр 

Қостанай қ-сы 

Əбдісалық Құралай Алдабергенқызы 

ҚМПИ,жаратылыстану –математика факультеті студенті 

 

СЫНИ ТҰРҒЫДАН ОЙЛАУДЫ ҮЙРЕТУДІҢ ТИІМДІЛІГІ 

 

АННОТАЦИЯ 

Педагог  қызметкерлерінің  біліктілігін  арттырудың  деңгейлі  бағдарламасының  жеті 

модулінің бірі- сын тұрғысынан ойлауды үйретудің маңыздылығы. Студенттердің түйінді 

идеяларын тəжірибелерінде қолдануы. Сын тұрғысынан ойлау технологиясына шолу жасай 

отырып,студенттердің шығармашылық қабілеттерінің дамуына жол ашу. 

Түйін сөздер: оқыту мен оқу, сыни ойлау. 

АННОТАЦИЯ 

Значимостьобучения  критическому  мышлению - одного  из  семи  модулей  уровневой 

Программы  повышения  квалификации  педагогических  кадров.  Применение  ключевых  идей 

студентов  на  практике.  Способствовать  развитию  творческих  способностей  студентов, 

рассматривая технологию критического мышления.  

Ключевые слова: учение и обучение, критическое мышление. 

АBSTRACT 

The significance of critical thinking is one of the modules of the teachers development 

program. The practical use of key ideas. Facilitate development of creative students abilities 

considering the methods of critical thinking.  

Keywords: learning, teaching, critical thinking.  

 

Қазіргі  заманда  жастарға  ақпараттық  технологиямен  байланысты  əлемдік  стандартқа 

сай  мүдделі  жаңа  білім  беру  өте  қажет»  деп  Елбасы  атап  көрсеткендей,  жас  ұрпаққа  білім 

беру  жолында  ақпараттық  технологияны  оқу  үдерісінде  оңтайландыру  мен  тиімділігін 

арттырудың маңызы зор. 

Болашақ  ұрпаққа  қоғам  талабына  сай  тəрбие  мен  білім  беруде  мұғалімдердің 

инновациялық  іс-əрекетінің  ғылыми  –педагогикалық  негіздерін  меңгеруі  –маңызды 

мəселелердің  бірі.  Бүгінгі  мақсат  –əрбір  болашақ  мамандарға  түбегейлі  білім  мен 

мəдениеттің  негіздерін  беру  жəне  олардың  жан-жақты  дамуына  қолайлы  жағдай  жасау. 

Инновациялық  үрдістің  негізі  –жаңалықты  қалыптастыру,  қолдану,  жүзеге  асырудың 

тұтастық қызметі. Кез келген жаңа əдіс жекелік, сондай-ақ уақытша жоспарға жатады. Бұл, 

бір мұғалім үшін табылған жаңа əдіс, жаңалық, басқа мұғалім үшін өтілген материал тəрізді. 

Инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады. 

Жаңа  технологияны  меңгеру  мұғалімнің  интеллектуалдық,  кəсіптік,  адамгершілік, 

рухани, азаматтық жəне басқа да көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі əсерін тигізеді, 

өзін-өзі  дамытып,  оқу-тəрбие  үрдісін  тиімді  ұйымдастыруына  көмектеседі.  Педагогикалық 

қызметтің басты мақсаты — жаңа педагогикалық технологияларды ұтымды пайдалану. 

Білім  беру  үрдісін  ақпараттандыру – жаңа  инновациялық  əдістер  мен  оқыту 

технологияларын қолдану арқылы, дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын 

жүзеге  асыра  отырып,  оқу-  тəрбие  үрдісінің  барлық  деңгейлерінің  тиімділігі  мен  сапасын 

жоғарлатуды  көздейді.  Бүгінгі  күннің  талабына  сай  білім  саласында  жаңа  технологиялар 

қолданудың маңызы зор. 

Заман талабына сай білім беру болашақ мамандардың адамгершілік, интеллектуалдық 

дамуының  жоғары  деңгейі  мен  білімін  қамтамасыз  етуге  бағытталған  оқытудың  үздіксіз 

үрдісі  десек,  оның  тиімділігі  мен  сапасын  арттыру  мұғалімнен  оқу  процесінің  ғылыми 

теорияға негізделген жəне оқушының қабілеті мен бейіміне негізделген оқытудың таңдамалы 

əдістеріне  көшуді  талап  етеді.  Ондағы  негізгі  мақсат  оқушыға  сапалы  білім  беру  болып 

23 

 

табылады.  Бүгінгі  таңда  жас  ұрпаққа  кез  келген  пəнді  ұғындырудың  тиімді  жолы – жаңа 

технология  негіздері  болып  табылады.  Ендеше  осы  аталған  инновацияға  шағын  көлемде 

мағлұмат беріп кетсек. 

Жоғары  оқу  орындарында  педагог  дайындауда  алға  қойылатын  мақсаттардың  бірі 

болашақ  маман  өз  пəнін  жетік  меңгерумен  қатар,  заман  талабына  сай  білікті,  білімді , 

жаңашыл  маман  болып  қалыптасуы.  Болашақ  педагогтермен  қосымша  білім  мен  дағдылар 

көлемін  алудағы  білімділік  қажеттіліктерін  қанағаттандыру.  Инновациялық  үдерістерде 

тəжірбиелік  жұмыстардың  сапалығының  нəтижелі  тұстарын  меңгерту.  Болашақ  мамандар 

оқушылардың өз бетімен білім алу, өзін-өзі реттеу дағдыларын, құзыретті де, білімді, беделді 

азамат  етіп  қалыптастыруға  жол  ашу.  Осыған  орай  өз  пəнімен  қатар  төрт  жыл  бойы 

педагогиканың қыр-сырын жан-жақты меңгере отырып, сапалы жаңа білім беруде шектеусіз 

инновациялық  технологияны  да  толық  меңгеріп  шығады.  Педагогика  пəнін  оқытуда  жаңа 

технологияларды  пайдалану  мұғалім  үшін  қандай  маңызды  болса,  оқушы  үшін  одан  да 

маңызды.  Жаңа  технологиялар  оқушылардың  білім  сапасын  арттыруға,  өздігінен  жұмыс 

істеу мүмкіндігін молайтуға көп көмегін тигізеді. Сондықтан да Қазақстан Республикасының 

педагог  қызметкерлерінің  біліктілігін  арттырудың  деңгейлі  бағдарламасының  кадрларды 

даярлайтын  жоғары  оқу  орындарының  бітіруші  курс  студенттеріне  қосымша  кəсіби  білім 

беру  бағдарламасының  мақсаты  да  жаңа  жан-жақты,заманауи  талабына  сай,  жаңа 

формациядағы  мұғалім  мамандарды  дайындау  болып  табылады.  Аталған  бағдарламаның 

өзектілігі  Қазақстан  Республикасының  білім  беруді  дамытудың 2011-2020 жылдарға 

арналған мемлекеттік бағдарламасының мақсат, міндеттерімен байланысты. 

Бұл  аталған  курста  бағдарламаны  іске  асыру  жолдары  нақты,  айқын  мазмұндалып 

көрсетілген.Үшінші  деңгейлі  бағдарламаның  берілген  жеті  модулі  арқылы  əдістемелік 

жұмыстар тəжірибе барысында жүзеге асырылып көрсетіледі. Атап айтар болсақ,  

 Оқыту мен оқудағы жаңа тəсілдер; 

 Сын тұрғысынан ойлау үйрету; 

 Оқу үшін бағалау жəне оқуды бағалау; 

 Оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану; 

 Талантты жəне дарынды балаларды оқыту; 

 Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сəйкес оқыту жəне оқу; 

 Оқытуды басқару жəне көшбасшылық 

Қазіргі  таңда  болашақ  педагог  маман  жоғары  оқу  орнынан  білім  меңгеруші  мен 

қатар,мұғалім,  информатор,  бақылаушы,  тексеруші,  жазалаушы  қызметін  тастап,  керісінше 

ізденуші,  зерттеуші,  технолог,  өнертапқыш,  шығармашылықпен  жұмыс  істейтін  жаңашыл 

болуы  керек.  Ал  осы  бағдарламаның  мақсатына  жету  үшін  мынадай  міндеттер  қойылған. 

Жеті  модуль  мəн  мəтінініде  Үшінші  деңгей  бағдарламасының  теориялық  негіздерінің 

тұжырымдамалық түсінігін қалыптастыру жəне оқыту мен үдерістерін жетілдіру мақсатында 

тыңдаушылардың 

мектеп 

көшбасшылығы 

тұжырымдамасыменжəне 

мұғалімнің 

көшбасшылық қасиеттерін дамыту қағидаттарымен таныстыру т.б. 

Педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттырудың деңгейлі бағдарламасыныңда негізгі 

мақсаты- мұғалімдер мен жоғары оқу орнын бітіруші түлектер дəлірек айтсақ жас мамандар 

мен  оқушылардың  сыни  тұрғысынан  ойлауын  қалыптастыру.  Қай  пəн  үшін  болмасын 

оқушыны сыни тұрғыдан ойлауға үйрету өте маңызды. Дегенмен студенттерге сабақ жүргізу 

барысында  өте  тиімді  технологияның  бірі  болып  табылады.Сын  тұрғысынан  ойлауға 

үйретуде  негізгі  мақсат  ақпараттың  керекті  тұсын  алып,  оны  орынды  пайдалана  отырып 

жүзеге  асыру  жəне  талқылап,  өзіндік  тұжырым  жасай  білетін,  өз  жұмысына,  өзгенің 

жұмысына  сыни  көзбен  қарайтын  жəне  сол жұмысқа  əділ баға беретін  тұлға  қалыптастыру 

болып табылады. 

Қазіргі кезде мектептерде жиі қолданылып отырған жеті модулінің бірі – оқушылардың 

жазу  мен  оқуда  сын  тұрғысынан  ойлау  қабілетін  қалыптастыруға  бағытталған  əдіс-

тəсілдер.Оқытудың  осындай  жаңа  педагогикалық  технологияларын  сабаққа  ендіру  бүгінгі 

таңда  əрбір  ұстаздың  басты  мақсаты  болуы  керек.  Себебі,  елімізге  заман  талабына  сай 

24 

 

қалыптан  тыс  ойлай  алатын,  шұғыл  шешімдер  қабылдай  білетін,  белсенді,  шығармашыл 

азаматтар  қажет.  Сабақта  тек  білімділік  мақсаттарды  шешіп  қоймай,  балалардың  жекелік 

қасиеттерін,  қабілеттерін  дамытудың  жолдарын  қарастыруда  дəстүрлі  оқыту  мен  дамыта 

оқытудың  айырмашылығын  салыстыру  кестесі  арқылы  көрсетуге  болады.  Мұғалім  бұл 

жүйемен  жұмыс  жасағанда,  үнемі  оқушы  санасында  болып  жатқан  өзгерістерді  бақылап, 

оның  дамуын  жан-жақты  зерттей  отырып,  өз  сабақтарын  соған  сай  өзгертіп  отыруы  тиіс. 

Сыни тұрғыдан ойлау өзіндік, жеке ойлау болып табылады. Ал, сабақ сыни тұрғыдан ойлау 

принциптеріне  негізделетін  болса,  əркім  өз  ойлары  мен  пікірлерін  жəне  бағалауларын 

басқалардан  тəуелсіз  құратын  болады.  Сыни  тұрғыдан  ойлайтын  адам  басқаның 

көзқарасымен жиі келісе бермейді. Олар не ойлау керектігін өздері шешетін болады. Сыни 

тұрғыдан ойлауды дамытудағы əдіс-тəсілдерді қолдану сабақта көп нəтиже береді. 

Сыни тұрғыдан ойлау көбінесе қарсы пікір айтуға, баламалы шешім қабылдауға, ойлау 

жəне  іс-əрекетімізге  жаңа  немесе  түрлендірілген  тəсілдерді  енгізуге  дайын  болуға, 

ұйымдастырылған  қоғамдық  əрекеттерге  жəне  басқаларды  сыни  тұрғыдан  ойлауға  баулуды 

білдіред. Бұл жас мамандар үшін білім беру барысында– баланы оқуға үйрету мен тəрбиелеу 

оның тұлға ретінде өзін-өзі ашуға, жалпы дамуының қалыптасуына жағдай жасайтын негізгі 

саты. Заман ағысына сай технологияларды қолдану ауқымы, түрлері өзгеріп отырады. Бірақ 

ең бастысы технологияларды тиімді, жүйелі қолдану керек. Ұстаз үшін ең негізгі мақсат – əр 

сабағын  түсінікті,  тартымды,  тиімді  өткізу.  Оны  жүзеге  асырудың  бір  жолы – оқушыларға 

білім беру, тəрбиелеу барысында кеңінен қолданылып жүрген оқушылардың білім сапасын 

көтеруде  жағдай  жасайтын  сабақты  тиімді  ұйымдастыруға,  атап  айтқанда  сабақ  уақытын 

ұтымды  пайдалануға  мұғалім  мен  оқушылардың  ойлай  қабілетін  дамытуға  көп  көмегін 

тигізетін технологияны тиімді қолдана білу. Сабақ барысында оқушының ізденуі мен зерттеу 

дағдыларын  қалыптастыра  отырып,  пəнге  деген  қызығушылықтарын  арттыру  мақсатында 

қолданылатын  технологиялар  баршылық.  Солардың  бірі  сын  тұрғысынан  ойлау 

технологиясы.  Сын  тұрғысынан  ойлау  стратегиясы  бойынша  жүргізілетін  жұмыста 

оқушылардың: 

1. Өз бетінше тұжырым жасау, қорытындыға келу. 

2. Ұқсас құбылыстар арқылы арасынан тиімдісін таңдай білу. 

3. Проблеманы шеше білу. 

4. Пікір таласты жүргізе білуге қабілеті қалыптасады. 

Сын тұрғысынан ойлаудың маңыздылығының нəтижесі: 

1. Əдіс түрлері. 

2. Белсенді практикалық іс-əрекетте болуы 

3. Басқалармен қарым-қатынас жасай білу, қорғай білу. 

4. Қажетболсаөзкөзқарасынөзгерту. 

5. Топтық тұжырымға келебілу. 

6. Топ алдына шығып, өз тұжырымын айта білу. 

Ендеше,сыни  тұрғыдан  ойлау  сонымен  қатар  нені  көздейді?Яғни,айтқандарын 

негіздеуге жəне өмірлік тəжірибеден “сабақ алуға”;Күн ілгері кесіп-пішіп қоюға ұмтылмай, 

сұрақ қою, тапсырма беру жəне басқалардың идеясын сыни бағалау білу;Басқалардың сыни 

бағалауына  жəне  пікіріңіздің  қате  болуына  ашық  болу;  Идеяларды  тексеріп, “шындықты” 

іздеуге  ұмтылу  болып  табылады.  Ал,  оқушылардың  сыни  тұрғыдан  ойлауының  негізгі 

ерекшеліктері. Ұтқырлық: ең жақсы түсініктемені табуға ұмтылу; үзілді-кесілді жауаптарды 

іздеудің орнына сұрақтар қою; дəлелдерді талап етіп, кез келген дəлелді есепке алып отыру; 

эмоцияға емес, себепке негізделу (бірақ төменде айтылатын өзін-өзі тануға қатысты эмоция 

да  болуы  ықтимал).  Сыңаржақтылықтың  болмауы:  барлық  қорытындыларды  бағалау; 

болжамды 

көзқарастар 

мен 

мүмкіндіктердің 

барлығын 

қарастыру; 

баламалы 

интерпретацияларға  ашық  болуға  ұмтылу.  Пайым:  дəлелдердің  деңгейі  мен  маңызын 

мойындау;  балама  жорамалдар  мен  мүмкіндіктердің  орынды  екендігін  немесе 

артықшылығын  мойындау.  Тəртіп:  тиянақты,  нақты  жəне  жан-жақты  болу  (барлық 

дəлелдерді  есепке  алып,  барлық  көзқарастарға  көңіл  бөлу).  Өзіндік  сана-сезім:  өзіміздің 

25 

 

эмоциямыз  бен  көзқарасымыздың,  сеніміміз  бен  болжамдарымыздың  субъективті  екенін 

сезіну.  

Оқушының  жеке  басын  дамыту  үшін  мынандай  қағидаларды  есте  үнемі  ұстап  отыру 

керек.1.Баланың  бойындағы  құмарлығын,  қызығушылығын  жойып  алмай  оны  үнемі  алға 

жылжуға  деген  талап  тілектерін,  сұраныс  пен  мұқтаждарын  ескеру,  шығармашылығын 

жетілдіру. 2. Білімді  өз  бетімен  іздену  арқылы  ойлауға  жағдай  жасау. 3. Өзін-өзі 

қалыптастыратын  тұлға  қалыптастыру.  Сабақта  сыни  тұрғыдан  ойлау  технологиясының 

бірнеше  стратегияларын  қолдану.  Нəтижесінде,сыни  ойлайтын  балалар,  өтебелсенді,  өз 

ойларынан нақты сұрақ қойып, дəлелдерді талдайды, мағынаны анықтау үшін саналы түрде 

стратегияларды қолданады; олар ауызша, жазбаша, көзбен шолу дəлелдеріне сенімсіздікпен 

қарай  отырып,  ештеңеге  сенбейді,  мұндай  адамдар  жаңашыл  идеялар  мен  келешекке  ашық 

болады.Ал,  мұғалімнің  сын  тұрғысынан  ойлауы:  мұғалімнің  өзінің  оқыту  жəне  оқу 

тəжірибесіндегі  проблемаларды  анықтап,  мойындауға,  оларды  шешудің  тиімді  жолдарын 

табуға, тəжірибеде болып жатқан өзгерістер жайлы орынды дəлелдемелерді жинап, жіктеуге 

жəне сенімді қорытындылар жасауға негізделеді. 

Сыныптағы  қарым-  қатынасты  зерттеуді  көздеген  еңбектер  белгілі  бір  өзара  іс- 

əрекеттестік  үлгілері,  зерттеушілік  əңгіме,  диалогтің  мұғалімдер  мен  оқушыларды  мағына 

мен  білімді  игерудегі  бірлескен  іс-  əрекетке  тартылуымен  қатар,  жоғары  деңгейдегі  ойлау 

қабілеттері  өрістеуіне  жəне  зияткерлік  қырларының  дамуына  ықпал  тигізетіндігін  көрсетті. 

Сыни  тұрғыдан  оқыту  модулінде  сонымен  қатар  талантты  жəне  дарынды  балаларды  оқыту 

моделін  ықпалдастыруға  болады  деп  ойлаймын.  Сабақ  процесі  кезіндегі  оқушы 

мүмкіндіктеріне қарай ұйымдастырылған тапсырмаларды орындату арқылы оқушы деңгейін 

анықтауға  болады  деп  ойлаймын.  Себебі  сыни  тұрғыдан  ойлайтын  оқушылар  белсенді 

болады,  олар  қойылған  сұраққа  дəлелдеме  іздестіреді,  дəлелдерді  талдайды,  мағынаны 

анықтау  үшін  саналы  түрде  стратегиялар  қолданады;  олар  ауызша  жəне  жазбаша,  көзбен 

шолу  дəлелдеріне  сенімсіздікпен  қарай  отырып,  ештеңеге  сенбейді,  мұндай  адамдар 

жаңашыл идеялар мен келешекке ашық болады. 

Сыни тұрғысынан ойлауды үйрету - білім берудің сапасын арттыруда өте тиімді жоба. 

Ол  үшін  ұстаз  сабақ  мақсатын  нақтылап,  оған  шығармашылық  тұрғыдан  қарап,  оқушының 

қызығушылық,  тəрбиелік  жағынан  қызығуын  арттырып  ой  өрісін  дамытуда  аянбай  қызмет 

атқару керек. Неміс педагогы: Дистербергтің «Жаман мұғалім ақиқатты өзі айтып береді, ал 

жақсы мұғалім оқушының өзі сөйлеп, өз ойын айтып ізденуге жол береді деген» 

 

Пайдаланған əдебиеттер: 

1.  Мұғалімге арналған нұсқаулық, Александер, 2001-2008 ж 

2.  Ф.Б.Бөрібекова,  Н.Ж.Жанатбекова  «Қазіргі  заманғы  педагогикалық  технологиялық 

технологиялар.Алматы,2014 

3.  Темпл  Ч.,Стилл  Дж.,  Мередит  К  «Сыни  ойлауды  оқу  мен  жузу  арқылы  дамыту» 

жобасы үшін əзірленген құрал.Алматы,1998 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

26 

 

Абдрахман Гульнар Кабылкалымкызы 

Канд.фил.наук, доцент кафедры русской филологии ТарГПИ, 

Жумабаева Айжамал Мыктыбеккызы 

Канд.пед.наук, доцент кафедры казахской филологии ТарГПИ 

г.Тараз  

 

ПРОБЛЕМА ГРАММАТИЧЕСКИХ ТРАНСФОРМАЦИЙ ПЕРЕВОДА  

В ПОЛИЯЗЫЧНЫХ ГРУППАХ ВУЗОВ 

 

АННОТАЦИЯ

 

Мақалада қазақ, орыс жəне ағылшын талданады. 

Түйінді  сөздер:  жеке  тұлға  бағыты,  желілік  белсенділік,  өзін  таныстыру,  өзін 

көрсету. 

АННОТАЦИЯ 

В  статье  рассмотрены  в  сопоставительном  плане  грамматические  трансформации 

перевода  казахского,  русского  и  английского  языков.  Сопоставлены  грамматические 

категории и формы английского, казахского и русского языков. 

Ключевые слова: перевод, машинный перевод, грамматические трансформации. 

ABSTRACT 

In article grammatical transformations of transfer of the Kazakh, Russian and English 

languages are considered in the comparative plan. Grammatical categories and forms of English, 

Kazakh and Russian languages are compared. 

Keywords: transfer, machine translation, grammatical transformations. 

 

В  полиязычных  группах  обучение  ведется  на  трех  языках,  поэтому  формирование 

лингвистической  компетентности  студентов  нефилологических  специальностей  весьма 

актуальна. Результаты входных контрольных работ студентов показывают, что большинство 

владеют грамматическим материалом трех языков фрагментарно, в устной речи встречаются 

стилистические погрешности, а грамматические ошибки возникают в синхронном переводе 

профессиональных  текстов.  Поэтому  работа  по  корректировке  языковых  сопоставлений 

проводится комплексно. 

Рассматривая  различные  языки  с  точки  зрения  грамматики,  можно  заметить,  что 

логические  законы,  регулирующие  сам  процесс  человеческого  мышления,  одинаковы  для 

всех языков, а законы грамматики для каждого языка различны. То, что удобно, понятно и 

привычно  в  одном  языке,  не  приемлемо  и  излишне  для  другого  языка.  Однако,  проведя 

сравнение  между  английским,  казахским  и  русским  языками  можно  увидеть  некоторые 

грамматические сходства между ними.  

В  казахском  языке  новые  слова  и  различные  формы  слов  образуются  посредством 

последовательного  присоединения  к  корню  или  основе  слова  словообразовательных  и 

формообразующих  аффиксов:  суффиксов  и  окончаний.  В  казахском  языке  корень  остается 

без изменений, аффиксы гармонируют с корнем, т.е. образование слов происходит по закону 

сингармонизма – закону сочетания звуков основной части слова и аффиксов. Согласно этому 

закону все казахские слова могут сочетаться как переднеязычные, мягкие или заднеязычные, 

твердые.  Поэтому  все  слова  делятся  на  твердые  и  мягкие [1]. В  английском  же  языке 

суффиксы  и  окончания  полностью  независимы  от  основы,  переднеязычные  гласные  могут 

сочетаться  с  заднеязычными  гласными [2]. Количество  согласных  звуков  в  казахском  и 

английском языках также практически не различается по количеству: в казахском языке их 

25,  а  в  английском  языке – 24, в  русском – 21. По  способу  образования  согласные  звуки  в 

этих трех языках похожи: губные, языковые  и нёбные. Точно так же как и в  английском и 

русском  языках,  в  казахском  языке  неправильное  произношение  звука  может  изменить 

смысл слова. 

27 

 

Порядок  слов  в  казахском  языке  имеет  большое  значение,  он  постоянный.  В  простом 

повествовательном  предложении  подлежащее  обычно  стоит  в  начале,  сказуемое – всегда  в 

конце,  определение  перед  определяемым  словом,  обстоятельство  времени – в  начале 

предложения.  Точно  также,  в  английском  языке  есть  определенный  порядок  членов 

предложения, где за подлежащим, сказуемым и т.д. закреплено свое место.  

При прямом порядке слов члены предложения в русском языке обычно располагаются 

так: 

- в повествовательных предложениях за подлежащим следует сказуемое. 

- приглагольное дополнение следует за определяемым словом. 

- согласованное определение ставится перед определяемым словом. 

- несогласованное определение стоит после определяемого слова. 

- обстоятельства могут занимать различное положении в предложении [3]. 

Известный казахский ученый-лингвист К. Жубанов сказал: «В языке редко встречаются 

слова, точно соотносящиеся по значению с каким-либо словом другого языка. Например, в 

русском  языке  есть  родовое  понятие  «пастух»,  но  нет  видового  «қойшы», «жылқышы»,  и, 

наоборот, имеются видовые понятия «хлев», «конюшня». Русское слово «тетя» может быть 

переведено  и  как  «жеңеше»  и  как  «апа»,  а  казахское  «апа»  на  русском  может  означать  и 

сестру,  и  тетю.  Всякое  русское  предложение,  как  бы  оно  сложно  ни  было,  может  быть 

переведено на казахский также одним предложением. Но, тем не менее, такой попредложный 

перевод не всегда может обеспечить точность не только стиля, но и значения» [4]. 

Перевод  с  одного  языка  на  другой  невозможен  без  грамматических  трансформаций. 

Грамматические  трансформации – это  в  первую  очередь  перестройка  предложения 

(изменение  его  структуры)  и  всевозможные  замены – как  синтаксического,  так  и 

морфологического  порядка.  Грамматические  трансформации  обуславливаются  различными 

причинами – как чисто грамматического, так и лексического характера, хотя основную роль 

играют грамматические факторы, т. е. различия в строе языков.  

При  сопоставлении  грамматических  категорий  и  форм  английского,  казахского  и 

русского  языков  обычно  обнаруживаются  следующие  явления: 1) отсутствие  той  или  иной 

категории  в  одном  из  языков; 2) частичное  совпадение; 3) полное  совпадение. 

Необходимость в грамматических трансформациях естественно возникает лишь в первом  и 

втором  случаях.  В  русском  языке,  по  сравнению  с  английским,  отсутствуют  такие 

грамматические категории, как артикль или герундий, а также инфинитивные и причастные 

комплексы  и  абсолютная  номинативная  конструкция.  Частичное  совпадение  или 

несовпадение  в  значении  и  употреблении  соответствующих  форм  и  конструкций  тоже 

требует грамматических трансформаций. Сюда можно отнести такие явления, как частичное 

несовпадение  категории  числа,  частичное  несовпадение  в  формах  пассивной  конструкции, 

неполное  совпадение  форм  инфинитива  и  причастия,  некоторые  различия  в  выражении 

модальности и т. п.  

жүктеу/скачать 8,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: