ПəН: тaқырыбы: Баламасыз орын лексиканы аудару
жүктеу/скачать 49,11 Kb.
|
| 2.Негізгі бөлім
2.1 Баламасыз лексиканы аударудағы қиындықтар Бірақ аударманың ғылыми теориясының негіздері ХХ ғасырдың ортасында, аударма мәселелері лингвистердің назарын аударған кезде ғана дами бастады. Тілтанушылардың аудармаға деген көзқарасын в. Гумбольдт әйгілі неміс жазушысы және аудармашысы Август Шлег-люге жазған хатында айқын білдірді: "кез-келген аударма, әрине, мүмкін емес тапсырманы шешуге тырысу сияқты көрінеді. Өйткені әрбір аудармашы өз халқының талғамы мен тілі есебінен өзінің түпнұсқасын немесе өзінің түпнұсқасы есебінен өз халқының өзіндік ерекшелігін тым дәл ұстай отырып, екі тұзақтың біріне құлауы керек" [6;17]. Отандық тіл туралы ғылымға келетін болсақ, оның дәстүрінде аударма әдетте мәтінді тіларалық түрлендіру процесі болып табылатын күрделі көп қырлы ұғым ретінде қарастырылады. Бір жағынан аударманы бастапқы тілден (ia) аударма тіліне (PМЕН) түрлендіру процесі деп санау керек, екінші жағынан, аударма дегеніміз – мазмұнның өзгермейтін жоспарын, яғни мағынасын сақтай отырып, бір тілдегі сөйлеу өнімін басқа тілдегі сөйлеу өніміне өзгерту [2;11]. Аударма теориясының пәнінің өзі түпнұсқа мәтінді (ia-дағы мәтін) бейнелейтін сәйкестіктің белгілі бір дәрежесімен екінші мәтінді (PA-дағы мәтін) құру процесін зерттейді. Сонымен қатар, аудармашы үшін түпнұсқаның тек ақпараттық бөлігін ғана емес, сонымен бірге оның экспрессивті мазмұнын, яғни автордың жазғанын ғана емес, оны қалай жасағанын да жеткізу өте маңызды [5;28]. Белгілі бір тілде сөйлейтін ұжымның практикалық тәжірибесі әртүрлі тілдерде сөйлейтін ұжымдарда бірдей, сол тілдерде көрсетілген мағыналар бірдей. Әр түрлі тілдік топтарды қоршап тұрған нақты шындықтың өзі айырмашылықтарға қарағанда әлдеқайда көп ұқсастықтарға ие болғандықтан, әр түрлі тілдердің мағыналары олардың айырмашылығынан әлдеқайда көп сәйкес келеді. Бұл тіларалық және мәдениетаралық қарым – қатынас процесінің негізін құрайтын "аударма" принципінің теориялық негіздемесі-әртүрлі тілдер мен мәдениеттердің спикерлері қатысатын ауқымды құбылыс. Дегенмен, аударма әрқашан өз нәтижелерімен салыстырмалы операция болып табылады деген көзқарастар бар, өйткені әрбір тілде кез келген басқа тілге қатысты мәндерін мәтіннің өзінде қалыпты жағдайда беру мүмкін емес элементтер бар және кез келген аудармаға негізгі шектеулер негізінен тілішілік мағыналарды қояды [4; 38]. Баламасыз лексика, әдетте, шет тіліне аударуда үлкен қиындық тудырады, өйткені мұндай лексиканың лексикалық аудармасы нәтиже бермейді. Баламасыз лексиканы аударудың ерекше тәсілінің мысалы ретінде семантикалық лакундарды, яғни жеке сөздер түрінде бес баламасы жоқ сөздерді аударуды қарастыруға болады. Орыс тіліне қатысты мұндай семантикалық лакундар-bouncer, glimpse, barber және т. б. сияқты ағылшын сөздері. Алайда, орыс тілінде осы ұғымдарға бекітілген жеке сөздердің болмауы фактісі осы нақты ұлттық ұғымдардың барлығын аудармада, ең болмағанда сипаттамалық аударма арқылы беруге болмайды дегенді білдірмейді, оны семантикалық лакундарды аударудың негізгі әдісі деп тануға болады. Баламасыз лексиканың бір нұсқасы-анықтамалық мәндердің сәйкессіздігін анықтайтын кең семантикалық сөздер PМЕН салыстырғанда ia, мысалы, темір – темір және темір, қол – arm, қол, аудармашы-интерпретатор, аудармашы. Сонымен қатар, баламасыз лексиканың осы түрінің аудармасында қажетті сәйкестікті таңдау тілдік контекстен тыс және нақты жағдайды немесе жағдайды білген жағдайда ғана мүмкін болады. Аударма қиындықтарының жеке түрі балама-баламасыз лексика болып табылады. Бұл баламасыз лексиканың ерекше түрі, оған тиісті атаулар кіреді, олардың эквиваленттілігі ia тілінде сөйлейтін халықтың тілі мен мәдениетінің ұлттық ерекшелігіне байланысты. Әдетте, аударма кезінде жалқы есімдер транскрипция арқылы алынады-жалқы есімнің дыбысын беру. Алайда, жалқы есім тек тақырыпты ғана емес, сонымен қатар қосымша мағынаға ие болған жағдайда, дыбыстың механикалық берілуі аударманың жеткіліктілігін қамтамасыз етпейді. Аударманың жеткіліктілігіне семантикалық құрылымды экспликациялау арқылы ғана қол жеткізіледі, ол жалқы есімдердің әртүрлі түрлеріне қатысты белгілі бір заңдылықтарға ие". [4]. Эквивалентсіз лексиканың жеке тобы ретінде А. О. Иванов тілдік шындықты – бір халықтың өміріне, өміріне, мәдениетіне, әлеуметтік және тарихи дамуына тән және екіншісіне жат объектілерді атайтын ерекше сөздер мен сөз тіркестерін қарастырады; ұлттық және / немесе тарихи түстердің тасымалдаушылары бола отырып, олар әдетте нақты сәйкестіктерге (баламаларға)ие емес басқа тілдерде. Шындықты PN-ге берудің бірнеше әдісі бар: 1) калькуляция, яғни бастапқы сөздің ішкі формасын қайталау, мысалы: Grand Jury – үлкен қазылар алқасы, backbencher – backbencher және т. б.; 2) қолданыстағы Аналогты пайдалану, мысалы: drugstore – дәріхана; 3) транслитератор-ция/транскрипция, мысалы: pub – паб; 4) шамамен немесе сипаттамалық аударма, мысалы: drive-in-автокинотеатр. Баламасыз лексиканың белгілі бір түріне фразеологиялық бірліктер жатады, олар үшін аударманың екі әдісі бар – лексикалық немесе сипаттамалық (мысалы: husband ' s tea – әлсіз шай) және калькуляция (мысалы: майлы мысықтар – майлы мысықтар). Жалпы, баламасыз лексиканың барлық түрлерін аудару өте қиын мәселе болып саналады, өйткені аудармашы әрдайым калькуляция мен түсіндірме, сипаттамалық аударманы таңдау проблемасына тап болады. Ішкі форманы сақтау прагматиканың бұзылуына әкелуі мүмкін, ал прагматикалық мағынаны сақтау анықтаманың жоғалуымен, яғни мағынаның белгілі бір бөлігімен бірге жүруі мүмкін. Бұл таңдауды кез-келген әмбебап аударма нормасымен бекіту мүмкін емес, тек аудармашының шеберлігі мен талғамына негізделген. жүктеу/скачать 49,11 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|