Зияты зақымдалған бала дегеніміз

Қазіргі таңда мүмкіндігі шектеулі балалардың арасында көптеп кездесетіні зияты зақымданған балалар. Бала зиятының зақымдануының көптеген себептері бар олар:

• 
  ОЖЖ зақымдануы;
  
• 
  Түрлі жұқпалы инфекциялы аурулар интоксикация;
  
• 
  Ана құрсағындағы немесе туу кезіндегі травма;
  
• 
  Экология;
  
• 
  Антибиотиктер дұрыс қабылдамау;
  
• 
  Бала өмірінің алғашқы жылдарында ОЖЖ жарақаттары;
  
• 
  Экзогенді факторлар;
  
• 
  Түрлі тұқым қуалайтын генетикалық факторлар және т.б;
  
• 
  Резусфактор;
  

1. 
   Соматогенді ПДТ дегеніміз әртүрлі генездің ұзақ соматикалық жетіспеушілігімен және созылмалы инфекциялар мен аллергиялық симптомдар, туа біткен және жүре пайда болған соматикалық сфераның даму ақаулары болып табылады. Бұл балаларда самотагенді инфантилизм, невротикалық мінез сенімсіздік. қорқу секілді сезімдер пайда болады.
   
2. 
   Психогенді ПДТ дегеніміз балада тәрбиенің қолайсызз жағдайларынан туындайтын кемістік. Бұл нұсқада балаларда көбінше эмоциялық- ерік саласы зардап шегеді. Авторитарлы тәрбиенің бала үшін қатігез жағдайлар балада невротикалық мінез құлық қалыптасына алып келеді. Осылайша қадағалаусыздық асқыну кезінде балада психикалық тұрақсыздық, борыш пен жауапкершілік сезімнің болмауы қалыптасады.
   
3. 
   Кинституционалдық ПДТ дегеніміз балаларда бұл белгінің шығу тегі психикалық және физиологиялық инфантилизм болуы. Мұндай балаларға дененің инфантилді түрі, мимикасы мен моторикасы сондай-ақ психиканың инфантильділігі тән. Бұл балалардың эмоциялары кіші жастағы балалардың эмоциясына ұқсайды және ойынға құмар болады. ПДТ бұл түрі тежелуі ұзақ созылмалы аурулармен байланысты, олар психикалық жіне физиологиялық астениямен сипатталады.
   
4. 
   Церебральді-органикалық ПДТ дегеніміз балада онтогенездің ерте кезеңдерінде ОЖЖ органикалық зақымдануымен байланысты. Бұл формада даму қарқынының баяулау белгілерімен қатар ОЖЖ зақымдануының симптомалары да бар. Церебральды- органикалық кезінде эмоциялық- еріктік сфераның танымдық қызметінің де жетілмеуі бар.
   

1. 
   Дебилдік- ақыл- ой кемістігінің жеңіл және өте жиі кездесетін түрі, бұл балалардың 70-80% осы топты құрайды. Бұл деңгейде балалар құрдастарынан юарлық жақтан артта қалады. Олар кеш сөйлейді кеш жүреді ақыл ой да ақырын дамиды және бұл балалар әлсіз аурушаң, епсіз болады. Бала айналасында болып жатқан жағдайға мән бермейді қызықпайды, заттарды өз бетімен зерттемейді, қоршаған ортада болып жатқан процестерге немқұрайлы қарайды. Мектепке дейінгі жастың соңында бұл балалардың сөздік қоры өте аз болады, өз қатарластарына қарағанда өте аз сөз біледі және 3-4 сөйлемнен тұратын сөздерді түсінбейді. Бұл балаларда тек заттық әрекет қалыптасқаннан кейін ойын жетекші болып қалыптаспайды. Сәйкесінше бала ойнай алмағандықтан оны қалыпты қатарластары ойынға қабылдамайды. 7-8 жастан зиятында ауытқуы бар балалар арнайы оқыту мекемелеріне қабылданады. Және бұл балаларда көптеп сөйлеу тілінде ауытқулар кездеседі.Бұл балалардың зият коэффициенті IQ 35-49 немесе 54.
   
2. 
   Имбецилдік- ақыл- ой кемістігінің орташа деңгейі бұл балалардың 10% осы топты құрайды. Бұл түрде бас миының үлкен жартышарының қабығы және де төменде жатқан құрылымы да зақымдалады. Нәрестелік жаста мұндай балалар кеш дамиды 3- жастан кейін жүреді. Сөйлеу тілі мектепке дейінгі жастың соңында ғана сөз тіркесі ретінде пайда болады. Танымдық мүмкіндіктері дамымағандақтан сезінуі, қабылдауы, есі, зейіні қатты зақымдалған. Бұларда моторика бұзылғандықтан өзін-өзі күту дағдысы қиындықпен және үлкендердің көмегімен жүзеге асады. Бұл балалар кішкене оқи алады және санауды қоршаған орта туралы кейбір мәліметтерді меңгеруге қабілетті. Имбецилдік дәрежеде сөздік қоры небәрі 200-300 қарапайым сөздерден тұрады және интеллектуалды коэффициенті IQ 20-50, ал ауыр имбецил кезінде 20-35 болады.
   
3. 
   Идиотия (нақұрыстық)- ақыл- ой кемістіктің ең ауыр және сирек кездесетін түрі. Шығу себебі көбінше ішінен статикалық және моторикалық функцияның бұзылысы болып келеді. Бұл балаларда кездеседі әртүрлі сезімдік реакцияның көрінуіндегі тежелулер, тұру, жүру дағдасының кеш дамуы айналасындағы болып жатқан құбылыстарға және ойынға деген қызығушылығы әлсіз байқалады. Ересектерде ойлау танымдық процестер қатты зақымдалған, сөйлеу тілі баяу дамиды немесе мүлдем дамымайды. Бұл балалар өзін белгілі дәрежеде ғана күте алады және оқуға мүлдем қабілеті келмейді. Мұндай балалар арнайы үй- интернаттарында өмір сүреді мұнда оларды бағып, күтіп баптау тіршілік ету жағдайлары қамтамасыз етілген. Идиотияда интеллект коэффициенті 20% дан төмен болады.
   

1. 
   Ші топ тұқым қуалайтын факторлар:
   

Дауна ауруы хромосомдық ауытқуы- бұл ауру балада 21 хромосоманың артықшылығымен ерекшеленеді. Мұндай балалардың бас сүйегі кішкентай, тістері дұрыс орналасып өспеген, саусақтары бойлары аласа болып келеді.

Клайнфельтер синдромы- тек ұл балаларда кездесетін ауру бұл ауру хромосоманың көптігімен ерекшеленеді. Мұндай балалар жыныстық дамымауымен жіне ұзын бойымен қадағаланады.

Тернер- Шернешевскийдің синдромы тек қыз балаларда кездеседі. Бұл ауру х- хромосомасының жеткіліксіздігінен ерекшклкнеді.

2. 
   ші топ перинатальді түрі.
   

Токсоплазмоз- мұнда баланың бас ми сүйегінің деформациясымен бірге көзінің кемшілігі, ішкі органдарының ауытқулары қадағаланады және олигофренияның имбецил идиотия деңгейлерінде көрініс табады.

Листериоз- ауру анадан іштегі балаға жұққан аурудың бір түрі болып келеді. Психологиялық жетілмеуі идиотия деңгейінде кездеседі.

3. 
   Ші топ генетикалық фактор.
   

ПДТ балалар мен ақыл- ой кемістігі бар балаларды ажырату төмендегідей жүреді: