Пәнді оқыту жөніндегі әдістемелік нұсқаулар

5. Курстың мазмұны
 
Бірінші апта 
№1 дәрістің тақырыбы:  Кіріспе. 
Мазмұны:
1. Атом құрылысының күрделігін растайтын құбылыстар. 
2. Физикалық шамалардың масштабтары. 
Физикалық шамалардың масштабтары есептер шығару 
Атом» грекше бөлінбейтін деген мағынаны білдіреді. Атомның бөлінбейтіндігі
жөніндегі түсінік ХІХ ғ. аяғына дейін дерлік болып келді. 
Ал физиканың одан әрі дамуы бұл түсінікке көзқарасты бүтіндей өзгертті. ХІХ ғ. 
басында эллектромагниттік құбылыстардың зерттеулері атомның күрделі екенін
көрсетті. Атом оң және теріс электр заряды бар бөлшектерден құрылады. Басында теріс 
зарядталған уақ (элементар) бөлшектер – электрондар бар екені, одан кейін атом 
құрылымында оң зарядталған элементар бөлшектер - протондар ашылды.
Әсіресе атом жөніндегі ілімнің дамуына ХІХ ғ. аяғында француз ғалымы
Беккерель ашқан радиоактивтік құбылыстың маңызы өте зор болды. Беккерель уран 
тұзын фотопленканың үстіне қойып қараңғы жерге орналастырған, бірнеше уақыттан кейін
фотопленкада уран тұзының кескіні қалған. Жаңадан ашылған сәулелер рентген сәулелері
сияқты түрлі заттардан, соның ішінде жұқа металдан өтетін болған. Беккерельден көп
кешікпей осындай «урандық» сәулелер сияқты ерекше сәулелер басқа заттардан 
шығатыны табылған. Бұндай сәулерді шығаратын заттарды радиоактивті заттар деп,
ал осындай сәулелер шығару қасиетін радиоактивтілік деп атаған. Радиоактивтікті жан-
жақты зерттеген Мария және Пьер Кюрилер.
Резерфорд радиоактивті сәулелер

,

,

-сәулелер түрінде шығатынын тәжірибе
жүзінде көрсетті. Көптеген тәжірибелердің нәтижелерін талдай келіп, Резерфорд 1911ж.
атомның өз моделін ұсынған. Бұл модель бойынша атом оң зарядталған ядродан 
құрылады және ядро атомының өте кішкентай бөлігін алып тұрады. Ядроның диаметрі
10
-13
- 10
-12
см, атом диаметрі 10
-8
см. Және бұл модель бойынша ядроның айналасында 
электрондар орналасқан.. Атомның мұндай моделін планетарлық модель деп атайды. 
Классикалық электродинамиканың заңдылықтары бойынша зарадталған бөлшек 
қозғалған кезде зарадтың электромагниттік өрісі өзгереді. Яғни үдемелі қозғалыстағы электр 
заряды электромагниттік толқын шығарады. Электрон да ядроны айналып тұрғанда 
электромагниттік толқындар шығарады. Сол кезде атом энергиясы жойылады, электронның 
айналу радиусы азайып, ядроға құлау керек. Бұдан атом моделі тұрақсыз деуге болады. 
Бірақ көптеген тәжірибелерден атом орнықты екені көрінеді. 
1913ж. Дания физигі Н.Бор бұны былай жориды. Атом белгілі бір стационарлы
күйде болады және осы станционар күйде болғанда атом энергия шығармайды да 
жұтпайды. Осы күйлердің біреуінде тұрған электрондар стационар орбтитасымен
айналады. Сонда электрон электромагниттік толқын шығармайды. Сәулелердің шығуы
мен жұтылуы 1-ші стацинар орбитадан көшкен кезде болады. Мұндай көшу кезінде
электромагниттік энергиясы бар фотон шығады және жұтылады. 
Е
2
Һ

Е
2
- Е
1 
;

Е
1
Е
0 
Е
0 
- атомның негізгі стационарлық күйі. Атом энергиясы Е
0
тең болса атом
тұрақты болады. Егер Е
0
–ден артық болса атом қозған күйде болады.
1923ж. Д.Д.Иваненко мен В.Гейзенберг ядроның протон мен нейтрон моделін
ұсынған. Протон мен нейтрондарды нуклондар деп атайды. Элементтің белгілеуі 
z
X
A
,
А - нуклондар саны, N=A-Z - нейтрон саны, Z - протондар саны. 

жүктеу/скачать 0,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: