ПОӘК 042-18. 39 06/01-2013 10. 09. 2013 ж. №1 басылым
Стандартты саймандар тақтасы
жүктеу/скачать 5,95 Mb. Pdf көрінісі
|
Стандартты саймандар тақтасы. Бұл тақтада орналасқан батырмалар жиі орындалатын командалардың әрекеттерін қайталайды. Олар файылды сақтау, оқу, қағазға басу, көшіру, енгізу, сандар қосындысын табу, мәліметтерді реттеу т.б. әрекеттерді жылдам орындау мүмкіндігін береді. Форматтау саймандар тақтасы. Бұл саймандар тақтасындағы батырмалар қаріп ( шрифт) форматын таңдау мүмкіндігін береді: мәтінді жартылай қарайтылған, курсивті, асты сызылған етіп жазу,мәтінді туралау,сандарды форматтау, жақтау мен түстерді қолдана отырып, кестені безендіру әректтерін жылдам орындау істерін атқарады.
Бесінші жол – формулалар қатары. Мұнда ұяшықтың - әр- бір тордың мазмұның көріп формулаларды өңдеуге болады.
кестенің жұмыс аймағы алып тұрады. Кестенің жолдары (қатарлары) санмен, ал бағаналары әріптермен таңбаланады.
компьютердің жұмысын немесе Excel кестесі жөніндегі ақпарат шығып тұрады. Төменгі қатардың сол жақ шетіндегі Excel кестесі жұмыс режимінің индикаторы тұр. Мысалы, Excel кестесі мәліметтердің енгізілуін күтіп тұрған жағдайда дайын режимдер тұрады да, индикатор Дайын ( Готов) деген сөзді көрсетіп тұрады. Excel электрондық кестесі жазылған әрбір файл, бірнеше беттерден тұратын байланысқан кестелерді бір орынға сақтап қойып, қажетті ақпаратты жылдам іздеп табу мүмкіндігін беретін Кітап болып саналады. Беттердің немесе парақтардың жарлықтары экранның төменгі сол жақ шетінде көрініп тұрады. Әдетте электрондық кесте іске қосылғен мезетте 1- бет ( лист1) екпінді болады, келесі немесе басқа бетке өту қажет болса, сәйкес парақтың жарлығында тышқанды шертеміз.
Бір мезгілде бір ұяшықпен немесе қатар орналасқан бірнеше ұяшықтар тізбегімен жұмыс жасауға болады. Белгіленген ұяшықтар тізбегін топ немесе блок деп атаймыз. Мұндай блоктардың адресі бірінші ұяшықпен соңғы ұяшықтар адресін қос нүктемен бөліп жазу арқылы көрсетіледі. Мысалы, D2 ден D8 аралығындағы блоктың адресі D2 : D8 түрінде көрсетіледі (Сурет 3 ) ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 10.09.2013 ж. № 1 басылым 410 беттің 306
Сурет 3. D2 : D8 блогы белгіленген Кестенің бағана, қатар, блоктарын белгілеу Тышқанның көмегімен кесте бөліктері былай белгіленеді:
тышқанды шерту;
Қатар – қажетті бағанаға сәйкес келетін нөмірде (1, 2, 3) тышқанды шерту ( кестенің сол жағындағы ең шеткі бағанасы);
батырмасын ұстаулы күйінде соңғы бағанаға жеткіземіз;
Блокты – блоктың бастапқы ұяшығында тышқанды шертеміз де, тышқанның батырмасын босатпай, курсорды соңғы ұяшыққа жеткіземіз;
нөмірінің қиылысқан жерінде тышқанды шертеміз (кестенің сол жақ жоғарғы шеті); Кестеге мәліметтер жазу Ехсеl программасында электрондық кесте ұяшығына енгізілетін мәліметтердің типтері мәтін, сан, уақыт, күн-ай мезгілі және формула болуы мүмкін.
Тапсырма: 1
Тақырыпқа байланысты Excel кестесінің терезесімен танысу, әдістемелік нұсқаудағы тапсырманы қадам бойынша орындап шығу 2
3
Әдістемелік нұсқауға сүйене отырып келесі тапсырмаларды орындаңыз:
Келесі кестені А1:G8 аралығына (Кесте 1 ) толтырыңыз. Кесте 1
2 3 4 5 6 Рожок
2800 5600
8400 11200
14000 16800
Эскимо 2200
4400 6600
8800 11000
13200 Бомба
12000 24000
36000 48000
60000 72000
Батончик 2800
5600 8400
11200 16800
Жаңғақты балмұздақ 4700
9400 14100
18800 23500
28200 Белочка
5500 11000
16500 22000
33000
Торт-балмұздақ 16000
32000 48000
64000 80000
27500 ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 10.09.2013 ж. № 1 басылым 410 беттің 307
Кесте 1 В5: Н12 аралығына көшіріңіз.
В4: Н4 аралығын Балмұздақтар деген сөз жазыңыз.
Осы кестенің алғашқы 2 жолын Парақ 2-ге көшіріңіз
Парақ 1 атын Жалпы саны, ал Парақ 2 атын Рожок деп өзгертіңіз. Осы Кітап 1 басқа Балмұздақ атымен сақтаңыз. Жаңадан Эскимо атты парақ ашып, ол парақтың атын Эскимо деп өзгертіңіз.
Кестедегі мәліметтердің түсін, ұяшықтар тобының түсін, шектеулерді өз еркіңізбен өзгертіңіз.
Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар: Тапсырма 1 1
Microsoft Excel-ді жүктеңіз
Пуск мәзірі арқылы
Мой компьютер терезесі арқылы 2
Microsoft Excel терезесін жабыңыз
Жабу батырмасы арқылы
Файл мәзірі арқылы 3
Microsoft Excel терезесінің сыртқы түрімен танысып шығыңыз. Келесі объектілердің қай жерде орналасқанын қараңыз:
Жүйелік мәзір батырмасы
Орау, жаю батырмалары Microsoft Excel терезесі үшін және Кітап 1 үшін
Мәзір қатары
Құралдар тақтасы
Ағымдағы ұяшық номері мен формула жолы
Жұмыс аумағы
Көлденең және тік айналдыру жолақтары
Беттер жарлықтары
Бет жарлықтарын айналдыру жолақтары 4
Стандартты және Форматтау саймандар тақталарын алып тастаңыз. 5
Стандартты және Форматтау саймандар тақталарын қайта қосыңыз.Диаграмма және сурет салу тақтасын шығарыңыз. 6
7
Microsoft Excel-дің анықтама жүйесін шақырып, одан кітап, бет ұғымы, беттер арасында ауысу жайлы оқып танысыңыз. 8
Көмекшіні шақырыңыз. Оның түрін өзгертіп, өшіріңіз. 9
Есептер облысын (Область задач) шақырыңыз. Ол үшін Түр (Вид) – Есептер облысы (Область задач) қомандасын орындаңыз. Терезенің сол жағында Есептер облысы пайда болады. ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 10.09.2013 ж. № 1 басылым 410 беттің 308
10
Осы тереземен танысыңыз. Қандай дайын шаблондар Excel 2003 ЭК бар екенін ашып көріңіз. Тапсырма 2 1
А бағанының алдына жаңа баған қосыңыз. Ол үшін А1 ұяшығын белгілеп жанама мәзірден Ұяшық қою (Добавить ячейки) командасын немесе Кірістіру (Вставка) – Бағандар (Столбцы) командасын орындаңыз. Осы жерде Кірістіру (Вставка) – Ұяшықтар (Ячейки...) командасын қолданып, жол немесе бағанды, оң немесе сол жағынан қосуды таңдауға болады (Сурет 4 ).
2
С2:Е2 аралығын тышқан көмегімен ерекшелеңіз. Форматтау тақтасындағы көмегімен осы ұяшықтарды біріктіріңіз. Бұл жерге Балмұздақ сөзін теріп жазыңыз. 3
С2:Е7 тобын ерекшелеңіз. Форматтау тақтасындағы шектеулер көмегімен ерекшелінген ұяшықтар тобын толық торлаңыз. 4
С3:Е4 тобын ерекшелеңіз. Форматтау тақтасындағы толтыру түсі
көмегімен ерекшелінген ұяшықтар тобының түсін қызылға бояңыз. 5
С3:Е4 тобын ерекшелеңіз. Форматтау тақтасындағы толтыру түсі көмегімен ерекшелінген ұяшықтар тобының түсін қызылға бояңыз 6
түске бояңыз 7
Балмұздақ сөзін ерекшелеп қаріп түсін көмегімен көк түске бояңыз 8
көмегімен кестені ерекшелеп, жанама мәзірден Көшіру (Копировать) деп, екінші параққа Қою (Вставить) командасын орындаңыз. Көшіріп қоюдың басқа да тәсілдерін қолданып көріңіз. 9
Парақ 2 атын Балмұздақ деп өзгертіңіз. Ол үшін Парақ 2 жарлығына барып, жанама мәзірден атын өзгерту (Переименовать) командасын орындаңыз немесе парақ атына тышқанмен екі рет шертіңіз. 10
Жаңадан парақ қосыңыз. Ол үшін парақ атына барып жанама мәзірден Қосу (Добавить) немесе Кірістіру (Вставка) - парақ (Лист) командасын орындайсыз. 11
Кітапты сақтаңыз. Ол үшін Файл – Сақтау (Сохранить) командасын орындайсыз. Кітап атын Тапсырма 1 деп сақтаңыз. ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 10.09.2013 ж. № 1 басылым 410 беттің 309
Тапсыру формасы: Тапсырманы орындап, мұғалімге көрсетіңіз, қалай орындалғанын түсіндіріңіз. Бақылау сұрақтарына жауап беріңіз.
[4,5,6,9]/[1,2,3] Бақылау сұрақтары: 1
Ехсеl электрондық кестесінің атқаратын қызметі қандай? 2
Ехсеl терезесінің негізгі элементтерін сипаттаңыз. 3
Электрондық кестедегі кітап деген не? Жаңа кітап қалай кұрылады? 4
Блоктар деген не және олардың адрестері қалай беріледі? 5
Ехсеl кестесінде мәліметтерді жылжыту жөне көшіру әрекеттері қалай орындалады?
Зертханалық жұмыс №4 (6 сағ) Тақырыбы: Формуламен жұмыс. Функциямен жұмыс. Жұмыс беттері және кітаптар. Диаграммалармен жұмыс.
Формуламен жұмыс жасап үйрену, адрес түрлерімен танысу, автотолтыруды меңгеру
қолданып үйрену.
Диаграммалар және графиктер құрып үйрену. Диаграммаларды өңдеу және безендіру. Диаграммаларды баспаға шығару. Қолданылатын материалдар мен құрал- жабдықтар: Компьютер, MS Excel ЭК Теориялық түсініктеме: Excel электрондық кестесінде адрестерді көрсету әдістері Ұяшық пен блоктардың адрестерін абсолютті, салыстырмалы және аралас түрде бейнелеу: Салыстырмалы адрес. Ұяшықтармен жұмыс жасау кездерінде D3, A1:H9 т.с.с сілтемелерлі қолдануға болады. Адрестердің мұндай түрде көрсетілуісалыстырмалы деп аталады. Салыстырмалы адрестер формулаларды жылжыту кезінде өте ыңғайлы.Формулаларда мұндай адрестерді қолдану барысында Excel кестесі ұяшықтың адресін ағымдағы ұяшық адресіне салыстырмалы түрде сақтайды. Мысалы, D4 ұяшығына = D1+ D2 енгізетін болсақ, Excel программасы бұл формуланы «екпінді ұяшықтан үш қатар жоғары және екі қатар төмен ұяшықтағы мәндерді қосу керек»деп қабылдайды. Абсолютті адрес. Егер формуланы көшіру барысында белгілі-бір ұяшыққа немесе аймаққа сілтеме жасау қажет, абсолютті адресті қолданамыз. Абсолютті сілтеме $ белгісінің көмегімен жазылады. Мысалы: $A$C14 түрінде сілтеме жазылса, формуланы қай орынға орналастырсақ та, сол формулада тұрақты түрде C14 ұяшығындағы мән пайдаланылады. ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 10.09.2013 ж. № 1 басылым 410 беттің 310
Аралас адрес. $ белгісі қажетті орында ғана жазылады, мысалы $C14 немесе C$14.Егер абсолютті адрес белгісі ұяшық алдында ғана жазылса ($C14), баған мәні тұрақты, қатар мәні өзгереді. Керісінше қатарды тұрақты қалдырып, бағананы өзгерту үшін (C$14) түрінде жазылады.
Excel электрондық кестесі арифметикалық амалдарды, функциялармен біріктілген сандар тізбегін немесе ұяшықтар адрестерінен тұратын арифметикалық өрнектерді формулалар ретінде қабылдайды. Формулаларды міндетті түрде «=» теңдік немесе «+» қосу белгісінен бастап жазу керек. Мысалы 4 3
теңдігін есептеу үшін 4 3 немесе 4 3 формуласымен жазамыз. Формулалардағы амалдардың орындалу реті операторлардың көмегімен жазылады. Операторлар дегеніміз - іс-әрекеттің орындалу ретін анықтайтын шартты белгілеулер Формулалар қайтаратын қателіктер Келесі кестеде қателіктер тізімі көрстеілген (Кесте 2 ). Кесте 2 Қателік Сипаты #Н/Д
Н/Д – Анықталмаған мәліметтер (неопределённые данные) қысқартылған сөз. Бос ұяшықтарға сілтеменің болмауын қарастыады #ЧИСЛО! Қолданылмайтын аргумент ті көрсетеді. #ИМЯ? Ат жазғандағы қателік немесе жоқ атты білдіреді #ССЫЛКА! Бос ұяшыққа сілтеме қолданылып тұр #ЗНАЧ! Сандық немесе логикалық мәннің орнына текст енгізілген, программа соны өңдей алмай тұр деген сөз #ДЕЛ/0!
Бөлгіш ретінде ноль мәнге тең немесе бос ұяшық тұғанын білдіреді. #ПУСТО!
Ұяшыққа қате сілтеме тұрғанын көрсетеді. ############# Мәліметтер бағанға симай тұр, баған енін кеңейту керек.
Электрондық кестеде торларды мәліметпен автоматты түрде толтыру мүмкіндігі бар. Ұяшықтарға ай атарын, сандарды т.б. автоматты түрде енгізуге болады. Мысалы, ұяшыққа кез келген ай атын теріп жазған соң, кестелік курсорды сол ұяшыққа орналастырып, тышқанның көмегімен толтыру әрекетін орындасақ, келесі ұяшықтарға реті бойынша ай аттары енгізіледі. Дәл осы әрекетті орындай отырып, ұяшықтарды белгілі бір заңдылықпен реттелген санмен де толтыруға болады. Ұяшықтарды санмен толтыру үшін, міндетті түрде екі сан енгізілуі керек. Excel программасы сандар енгізілген мезетте сандардың айырмасын есептеу арқылы, қадамды анықтайды да, толтыру әрекеті орындалған кезде келесі ұяшыққа сол қадамды ескере отырып, сан мәндерін есептеп енгізеді. Ұяшықтарға сандарды, белгілі қадаммен кему немесе арту реті бойынша автоматты түрде жазу үшін, екі сан енгізілген ұяшықты бірге белгілеп алып, толтыру әрекетін орындау қажет. Функция ұғымы Excel программасына функциялардың ауқымды жиыны ендірілген: 1
2
Дата және уақыт 3
Математикалық 4
Статистистикалық 5
Сілтемелер және массивтер ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 10.09.2013 ж. № 1 басылым 410 беттің 311
6
МҚ жұмыс 7
Мәтіндік 8
Логикалық 9
Қасиеттер мен мәндерді тексеру Егер кестеге бірнеше сандар енгізілетін болса, Excel 2003 программасы оларды қарапайым арифметикалық ортасын табудан бастап, күрделі тригонометриялық есептеулерді жасауға дейін 300- ден аса тәсілмен өңдей алады. Excel 2003 функциялары – программа жадында сақталып тұрған арнайы формулалар болып табылады. Әрбір функция аты (мысалы, СУММ т.с.с) мен оның аргументі арқылы өрнектеледі. Аргументтер дегеніміз - нәтиже алу үшін қолданылатын мәліметтер. Функцияның аргументі сілтемелер немесе атау, мәтін немесе сан, уақыт немесе мерзім бола алады. Аргументтер функция атының оң жағында жай жақшаның ішінде жазылады. Функциялар есептеулерді ықшамды күйде жазу үшін қолданылады. Мысалы, СУММ (А1:А300) функциясы =>А1:А300 аралығындағы ұяшықта орналасқан мәндердің қосындысын табады. Қосу функциясы өте жиі қолданылатындықтан, оған саймандар тақтасында автоматты түрде қосу батырмасы ∑ меншіктеліп қойылған. Қосу амалын жылдам орындау үшін осы батырманы пайдалануға болады. Формулаға Excel программасында қолданылатын кез келген функцияны енгізу үшін, Кірістіру (Вставка) - Функциялар командасын орындаймыз немесе саймандар тақтасындағы батырмасын шертеміз. Осы әрекеттердің бірін орындаған соң, экранда функцияны таңдау мүмкіндігін беретін сұхбат терезесі ашылады (Сурет 5).
Функциялар шеберінің бұл терезесінде көрсетілген тізімнен өзімізге қажетті функцияны таңдап аламыз. Осы терезенің төменгі бөлігінде функцияның атқаратын қызметі жөніндегі анықтамалықты оқуға болады. ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 10.09.2013 ж. № 1 басылым 410 беттің 312
Екінші сұхбат терезе (Функциялар шеберінің екінші қадамы) таңдалған функцияның аргументтерін енгізу мүмкіндігін береді (Сурет 6). Бұл терезе формулалар тақтасы деп те аталады.
Сурет 6. Функциялар шеберінің екінші қадамы. Осы терезеде функцияның және аргументтерінің анықтамасы көрсетілген. 1- сан (Число1) мәтіндік өріске сан, ұяшыққа сілтеме, формула немесе басқа функция енгізуге болады. Диаграммалар Диаграмма мәліметтерді көрнекі түрде бейнелеу үшін қажет. Сандық мәліметті график түрінде көрсетеді. Excel программасында диаграмма құру өте жеңіл жүзеге асады.Диаграмма құру үшін оған қажетті мәліметтерді белгілеп алып, диаграмма шеберін іске қосу жеткілікті.Бұл диаграммалар шебері біраз дайындық жұмыстарын жасайды,ал біз оның жұмысын бақылап отырып, қажетті жерде өзгерістер енгіземіз.Диаграммалар шебері қажетті параметрлер тағайындалғаннан кейін сол ақпараттарға сәйкес диаграмма құру қызметін атқарады.
1
«Менің бағым» атты мынандай кесте құр (Кесте 3 ) Кесте 3 Ағаштар
Саны 1 ағаш/кг 1 кг/тг Жалпы бағасы Алма 10
8 150
Шие
15 5 100 Алмұрт
20 10
200
Өрік 25 6 150 Жүзім
30 7 300 Тапсырма 2 Келесі «Сатылатын билеттер» кестесін толтырып есептеулерді жүргізіңіз (Кесте 4).
ПОӘК 042-18.39.1.06/01-2013 10.09.2013 ж. № 1 басылым 410 беттің 313
Келесі «Пәтерақы» кестесін толтырып есептеулерді жүргізіңіз (Кесте 5). Кесте 5 Жылу, тнг/кв.ш 70
Суық су, тнг/1 адам 220
Ыстық су тнг/чел 360
Пәтер номері
Пәтердің жалпы ауданы кв.ш Тұрғындар саны Жылуға төлем тнг Суға
төлем тнг Жалпы
пәтерге төлем тнг жүктеу/скачать 5,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|