ПОӘК 042-18. 39 113/01-2013 10. 09. 2013 ж. №1 басылым 107 беттің 1

ПОӘК 042-18.39.1.113/01-2013 
10.09.2013 ж.  № 1 басылым  
107 беттің 66 
 
IMA-ADPCM    16    сызықтық    дыбыстық    сигнал,    әр    сигнал    үшін    4    битке    сығылады.    Шынында  
мұнда    дыбыстық    сапа    нашар.    Сондықтан      ADPCM    стандарты    әлі    жоқ.    Мысалы    Apple    Hs  
компаниялары  өз  өнімдерін  де  IMA-ADPCM  тереңдете  қолдайды.  Бірақ  ол  әр  түрлі  жасалады.  
Apple-дың AIFF  және  Ms-тығ  WAV  форматы  сәкестенбейді  және  оларды  қосу  арнайы  программа  
оқитыны  қажет. 
Дыбыстық  адаптерді  орнатқанда  бірнеше  кодектердің  инсталляциясы  өтеді. 
Көптеген  басқа  программалармен  қатар  әртүрліліктің  бірі  ADPCM  орнатылады.  Сіздің  жүйеңіздегі  
орнаған  аудио  сығылған  программаның  қай  түрі  орнағанын  білу  үшін  басқару  панелін  ашыңыз  
және  дыбыстар  мультимедия  түймесің  шерту.  Орнаған  кодектер  тізімін  ашу  үшін    Windows  9x  
ОЖ-е    келіп    Audio    сығу    программасы    параметрі    жанында    орнаған    вкладку    устройствада    «+»  
шерту.  Дыбыстық  кодек  тізімі  және  олардың  Windows  200х  құрылысы  менюіндегі  Оборудование  
менюда  орналасқан.  Жеке  аудио  жазба  пайдалану  үшін  басқа  жүйеде  2  компьютерде  бір  ғана  
аудио    деректердің    сығылу    программасың    қолдану    керек.    Дыбыс    жазу    үшін    қолданған    ортақ  
кодекті    дыбыс    жазу    программасы    көмегімен    таңдауға    болады.    Ол    компьютерлік    емес    ортада  
белгілі  және  DVD  ойнағыштарда  қолданады.  Бұл  әдіс  көмегімен  сығудың  деңгейлі  30:1  одан  да  
жоғары    болады.    MP3    дыбыстық    файлдың    сығылу    форматы    анологиялық    MPEG    сығу    кестеде  
қолданады. 
 
Көп  функционалды  сигналды  процессорлар 
 
Көптеген    дыбыстық    тақшаларда    процессорлардың    сандық    өңделген    сигналдардың  
процессорлары    қолданады.    Процессорлар    көптеген    универсалды    дыбыстық    тақшаларда    орнаған.  
Мысалы:    Sound    Blaster    Live    сандық    өңделген    сигналдар    тақшалардың    программаланған  
процессоры7    EMU10K2    деректерді    сығады.    Мәтінді    сөзге    айналдырады,    3    мәрте    дыбыстарды  
синтездейді.    Сонымен    қатар    прцессорлар    дыбыстың    аппараттың    аппараттық    акселерациясың  
DirectX/DirectSound  3Dстандартты  версиясына  сәйкес.  Аудиоағындар  дыбыстың  сапасың  жақсарту  
үшін  DSP   программасың  атқаруға  болады.  Жоғары  сапалы  DSP  қолданушылар  адаптерлердің  кең  
таралуының  арқасында  құрылғылардың  программалық  жаңартуды  жүргізуге  мүмкіндік  бар. 
 
 
Зертханалық жұмыс 5. Компьютердің пайдаланатын қуатын есептеу. Қуатты пайдалануға 
байланысты мөлшерлі есебі. Компьютердің қажеттілігін нақты есептеу 
 
Компьютердің пайдаланылатын қуатын қалай есептеуге болады? 
Берілген  тақырыптың  өзектілік  деңгейін  білмеймін,  себебі,  бүгінгі  таңда  қуаттың  кемшіліктер 
мәселелері жоқ. Кез келген компьютерлік әлемге кіріп қуаты 500-ден 1000-Ватт-қа дейін қорек блогын 
сатып  алу  қиын  емес,  сондықтан  қуат  кемшілігі  мәселесін  ендігі  мүлдем  ұмытуға  болады.  Алайда 
«темірдің» қуат пайдалану мөлшерін білуіміз шарт. 
Мен  келесі  жағдайға  тап  боламын:  тапсырыс  беруші  адам  жақсы  (жоғары  өндірілген) 
видеокартаны сатып алып, өзінің ескі жүйелік блогына орнатады, сол себептен мониторда сапасы төмен 
суретті көрсетеді, және ойыннан ешқандай рахат ала алмайды. Бұған керісінше қорек блогынан бір шоқ 
түтін шығып,түсініспеушілік пайда болады. 
Ал  осының  барлығы  қорек  блогының  қуаты  барлық  құрылғылар  жиынтығының  қуатынан  аз 
болуы нәтижесінде болады, бірақ сатып алушы жаңа құрылғылар туралы білмесе, сатушы консультант 
оны ойға салуға ұмытып кетеді. 
Өкінішке  орай,  компьютер  компоненттерінің  пайдаланылатын  қуаты  туралы  шынайы 
мағлұматтарды табу мүмкін емес, себебі әрбір шығарушының жад модулі 5-В тан 20 В қа дейін қорек.  
Бұл көрсеткіштердің осы түрде ауытқып отыруы жағдайымызды одан әрі қиындатады. 
Компьютер компоненттерімен пайдаланылатын орташа қуат мөлшері келесідей болуы мүмкін: 
1.
 
Орталық  процессорлық  пайдаланылатын  қуаты  -  50-120  Вт  дейін  ауытқып  отырады.  Бұнда  жәй 
ережені қолдануға болады - процессордың такт жиілігі көбейген сайын онымен қоректенетін қуат 
мөлшері арта түседі. 
2.
 
Аналық тақшаның пайдаланатын қуаты - 15-30 Вт. Шынайы қолданылатын қуат RAID- тексеруші, 
дыбыстық тақша және т.б. сияқты құрылғылардың болуына байланысты. 

ПОӘК 042-18.39.1.113/01-2013 
10.09.2013 ж.  № 1 басылым  
107 беттің 67 
 
3.
 
Видеокартаның қолданылатын қуаты - 60-130 Вт. Қосымша қоректенетін видеокарталар бұдан көп 
есе  артық.  Солай,  қосымша  қорексіз  видеокарта  50-70т,  ал  онымен  100-130  Вт  қа  дейін 
пайдаланылады. 
4.
 
Жедел  жад  модулінің  қолданылу  қуаты  5-20  Вт  дейін.  Модуль  сыйымдылығы  артқан  сайын,  ол 
соғұрлым  көп  қорек  етеді.  Сонымен  қатар,  әртүрлі  фильтрлейтін  конденсаторлар  тәрізді 
«салпыншақтар да» қолданылатын қуат мөлшерін көбейтеді. 
5.
 
Қатты дисктің қолданылу қуаты 15-60 Вт. Қатты дискінің қолданылу қуаты оның өтпелі жағдайына 
тікелей байланысты, файлдарды іздеу кезінде т.б. соған ұқсас әрекеттер компьютерді іске қосқанда 
да жүзеге асады. Себебі, бұл кезде қатты диск диагностикадан өтеді, ол өз кезегінде онымен жұмыс 
істеу кезіндегі критикалық қателерді табады. 
6.
 
CD - ROM , CD - RW , DVD  - ROM, DVD  - RW қолданылу қуаты -  10-25 Вт дейін. Қолдану  диск 
айналу  жиілігінің  оның  максималды  жылдамдығына  байланысты.  Нашар  дисктерді  оқыған  кезде 
айналу жылдамдығы ауытқып отырғанда, тоқ әдеттегі дискті оқу кезеніндегідей емес, бұдан көп есе 
көп  мөлшерде  қуатты  талап  етеді.  Тағы  бір  айта  кететін  жайт,  «комбайндер»  DVD  дисктерінің 
оқылуы,  CD  -  RD  жазу,  сонымен  қатар  қарапайым  дисктерді  оқу  қуаты  қолданудың  барлық 
рекордтарын жаңартуда. 
7.
 
Флоппидисководқа  жұмсалған  қуат  5  -  тен  7  Вт  дейін.  Дисководпен  қолданылатын  қуат  мөлшері 
өндірілуден  ғана  байланысты  болады,  себебі  олардың  барлығы  бірдей  жылдамдықта  жұмыс  істей 
береді. 
8.
 
Дыбыстық  тақшаның  қолданылатын  қуат  мөлшері  -  5-10  Вт.  Дыбыстық  тақшаның  қолданылатын 
қуат  мөлшері  оның  санатына  байланысты,  себебі  Hi-Fi  санатты  тақшалар  орташа  санаттағы 
дыбыстық тақшаларға қарағанда едәуір көбірек болып келеді. 
9.
 
Салқындату  вентиляторы  қолданылатын  қуат  мөлшері  1-2Вт  дейін.  Бұл  көрсеткіш  аз  мөлшерде 
болса  да,  оған  өте  көп  назар  аудару  керек.  Үйдегі  компьютерде  вентилятордың  саны  5-тен  асып 
кетуі  мүмкін.  Мысалы,  1  вентилятор  процессорға,  1  видеокартаға,  1 блоқка,  1  қатты  дискіге,  1 
қосымша ретінде. 
10.
 
Енгізу/шығару  порттарына  жұмсалатын  қуат  мөлшері  -  8-10  Вт  дейін  жетеді.  Қазіргі  кездегі  ДК 
берілген порттардың  саны  5 ке дейін жетеді.  USB  порттан екеу,  СОМ  порттан  - екеу,  LPT- біреу. 
Сонымен  қоса,  егер  аналық  тақшада  дыбыстық  интеграциялық  карта  бар  болса,  онда  Game  port 
сызықтық енгізу/шығару және микрофонға арналған порттар қосылады. 
11.
 
Локальді картаның қолданылатын қуат мөлшері 3-5 Вт дейін. 
12.
 
Берілген мағлұматтарға негізделе отырып, сіз өз компьютеріңіздің жуықта алғандағы қолданылатын 
қуат мөлшерін анықтай аласыз. 
Қорыта келе, компьютермен жұмыс істеушілердің көбісі блокты ол жанып кеткеннен кейін ғана 
ауыстыратыны туралы айта кетпекпін. Әрине шектеулі бюджеттегі «сынбаса - тиіспе» принципі дұрыс. 
Бірақта  блоктар  көбінесе  сынбайды:  олар  жұмыс  істей  береді,  уақтылы  өшіп  отырады  да  өз 
ұяшықтарына қуаттың штаттық емес мәндерін беріп отырады. 
Бұл  кезде  компьютер  істейді,  бірақ  оның  іс  әрекеті  аяқ  асты  ауытқып  отырады,  сіздер  бұның 
салдарын  бағдарламалардан  іздейсіздер,  бірақ  бұл  салдардың  шын  мәнісіндегі  кінәлі  -  шамадан  тыс 
жүктелген блок болып табылатынын білмейсіздер. 
Кеңес: Компьютерді білікті пайдаланушылар қуат қолданылу мөлшерін есептеп жатпайды, олар 
жай ғана жоғары сапалы қорек көзін сатып алады, оның қуаты 400 Вт жоғары болады, сондықтан олар 
қолданылатын қуат мөлшері туралы мүлдем ойламайды. 
 
 
Зертханалық  жұмыс  6.  Процессорлар  (микропроцессорлар).  Бірінші  ДК  пайда  болғанға 
дейін.  Процессор  параметрлері.  Мәліметтер  шинасы.  Адрестер  шинасы.  Ішкі  регистрлер. 
Процессор  режимдері.  Процессордың  жұмыс  істеу  жылдамдығы.  Процессордың  тактілі  жиілігі 
және жүйелік тақшаның тактілі жиілігі (2 сағ). 
 
Микропроцессордың  жалпыланған  құрылымы.  Микропроцессордың  негізгі  өндірістік 
салалары. 
Болашақтағы 
микропроцессор. 
Микропроцессорлық 
жинақтар 
Процессорлардың 
параметрлері  мен  құрылғыларын  сипаттау  адамды  көбінесе  шатастырады.  Мәліметтер  шинасы  мен 

ПОӘК 042-18.39.1.113/01-2013 
10.09.2013 ж.  № 1 басылым  
107 беттің 68 
 
адрес  шинасының  разрядтылығы,  жылдамдығы  секілді  процессорлардың  кейбір  параметрлерін 
қарастырамыз.  Процессорларды  екі  негізгі  параметрлерге  жіктеуге  болады:  разрядтылық  және 
жылдамдық. Процессор жылдамдығы - қарапайым түсінік. Жылдамдық мигагерцпен (МГц) өлшенеді; 1 
МГц  бір  сикундтағы  миллион  тактіге  (қадамға)  тең.  Жылдамдық  жоғары  болған  сайын  процессор  тез 
жұмыс  жасайды.  Процессор  разрядтылығы  –  күрделілік  түсінік.  Процессорғаа  разрядтылық  негізгі 
параметрі  болып  табылатын  үш  маңызды  құрылғы  болып  кіреді:  -  мәліметтерді  еңгізу  және  шығару 
шинасы;  -  ішкі  регистрлер;  -  жады  адресінің  шинасы.  Төмендегі  кестеде  IBM  PC  және  оған  сәйкес 
келетін компьютерлерде  Intel процессорлар тобының негізгі  спецификациясы келтірілген. Бұл кестеде 
Intel  фирмасымен  сәйкес  келетін  процессорлар  тобының  спецификациясы  келтірілген.  Келесі 
тарауларда  келесі  спецификациялар  толығырақ  қарастырылады.  Pentium  II  және  Pentium  III 
процессорлар платасының 512 Кбайтты екінші деңгейлі кэш – жадысынан тұрып, процессордың жарты 
жиілігінде  жұмыс  жасайтынына  назар  аударыңыз.  Ал  Xeon  процессорларының  екінші  деңгейлі  кэш  – 
жадысы  512  Кбайт,  1  Мбайт  немесе  2  Мбайттан  тұрып,  процессордың  жиілігінде  жұмыс  жасайды. 
Процессор  жиілігінде  жұмыс  жасайтын  екінші  деңгейлі  кэш  –  жадысы  Celeron  және  Pentium  II  РЕ, 
сондай – ақ AMD – K6 – 3 процессорларында орнатылды. Қазірде жаңа процессорлардың барлығында 
екінші  деңгейлі  кэш  –  жадысы  процессор  жиілігінде  жұмыс  жасайды.  Кестеде  транзистор  санын 
көрсету  кезінде  Pentium  Pro  және  Pentium  II  процессорларына  орнатылған  256  немесе  512  Кбайтты 
стандартты  екінші  деңгейлі  кэш  –  жадысы  транзисторлар  ескерілген  жоқ.  Екінші  деңгейлі  кэш  – 
жадысы  қосымша  15,5  (256  Кбайт),  31  (512  Кбайт)  немесе  62  млн.  (1  Мбайт)  транзистордан  тұруы 
мүмкін. 50  
Процессорлардың жылдамдығы Жылдамдық – бұл процессордың сипаттамаларының бірі, оны 
көбінесе әр түрлі  түсіндіреді. Осы тарауда сіз процессорлардың, оның ішінде  Intel процессорларының 
жылдамдығы  туралы  білетін  боласыз.  Әдетте  компьютордың  жылдамдығы  МГц-  пен  өлшенетін  такт 
жиілігіне  байланысты  болады.  Ол  шағын  қалайы  контейнер  ішіне  алынған  кварц  кристалы  болып 
табылатын  кварцты  резонатор  параметрімен  анықталады.  Кварц  кристалында  электр  кернеуінің 
әсерінен кристалл формасымен және өлшемімен анықталатын жиіліктегі электр тогының тербелуі пайда 
болады.  Осы  айнымалы  ток  жиілігі  такт  жиілігі  деп  аталады.  Әдеттегі  компьютер  микросхемасы 
бірнеше  милион  герц  жиілігінде  жұмыс  жасайды  (Герц  –  секундына  бір  рет  тербелу).  Жылдамдық 
мегагерцпен,  яғни  секундына  миллион  циклмен  өлшенеді.  Сурет  1-де  синусойдалы  дыбыс  графигі 
көрсетілген.  
 
Сурет 1. Такт жиілігі түсінген графика түрінде көрсету. 
 
Бұйрықты  орындауға  жұмсалатын  уақыт  та  тұрақсыз  болып  келеді.  8086  және  8088 
процессорларында  бір  бұйрықты  орындау  үшін  12  такт  кетеді.  286  және  386  процессорларында  бұл 

ПОӘК 042-18.39.1.113/01-2013 
10.09.2013 ж.  № 1 басылым  
107 беттің 69 
 
көрсеткіш  бір  операцияға  орташа  есеппен  4,5  тактіге  дейін  кішірейді.  Pentium  процессорында  екі 
паралель  конвейерді  және  басқада  қулықтарды  қолдану  орташа  статистикалық  бұйрықты  орындау 
уақытын  бір  тактіге  дейін  қысқартуға  мүмкіндік  берді.  Соңғы  үлгідегі  Pentium  Pro  Pentium  II/  III, 
Celeron  және  Xeon  процессорларында  бір  такт  ішінде  кемінде  үш  бұйрық  орнатылды.  Бұйрықты 
орындауға қажетті тактінің түрлі саны такт жиілігіне (яғни, бір сикундтағы такт саны) ғана негізделген 
компьютердің  өнімділігін  салыстыруды  қиындатады.  Бірдей  такт  жиілігінде  процессордың  бірінің 
екіншісіне  қарағанда  жылдам  жұмыс  жасайтындығы  неліктен?  Оның  мәнісі  өнімділікте.  486 
процессоры  386  процессорымен  салыстырғанда  жоғары  жылдамдыққа  ие,  себебі  оған  бұйрықты 
орындау үшін 386  – ға қарағанда 2 есе кем такт керек болады.  Ал  Pentium  процессоры үшін 486  – ға 
қарағанда 2 есе кем такт қажет. Осыған байланысты такт жиілігі 133 МГц болатын 486 процессоры 75 
МГц  такт  жиілікті  Pentium  процессорына  қарағанда  баяу  жұмыс  жасайды.  Процессорлардың 
салыстырмалы  нәтежелігін  салыстыра  отырып,  600  МГц  такт  жиілігіне  жұмыс  жасайтын  Pentium  III 
процессорының  өнімділігінің  теориялық  тұрғыдан  900  МГц  такт  жиілігінде  жұмыс  жасайтын  Pentium 
процессорының  өеімділігіне  тең  екендігін  көруге  болады.  Сондықтан  такт  жиілігіне  ғана  сүйеніп, 
компьютер өнімділігін салыстыруға болмайды, жүйе нәтежілігіне басқа да факторлардың әсер ететінің 
назарға алу керек.  
Орталық  процессор  нәтежілігін  бағалау  едәуір  күрделі  нәрсе.  Ішкі  архитектуралары  әр  түрлі 
болып  келетін  орталық  процессорлар  бұйрықтарды  түрліше  орындайды:  бірдей  бұйрықтар  түрлі 
процессорларда  не  тез,  не  жай  орындалуы  мүмкін.  Әр  түрлі  жиілікте  жұмыс  жасайтын  түрлі 
архитектуралары  орталық  процессорлардысалыстыруда  орташа  шаманы  табу  үшін  Intel 
процессорлардың  салыстырмалы  нәтежелігін  өлшеуге  арналған  эталондық  тестінің  өзгеше  құрамын 
ойлап  тапты.  Бұл  жүйе  жуық  арада  32  –  разрядты  процессорлардың  нәтежелігін  өлшеу  мақсатында 
толықтырылды. Жүйе iCOMP 3.0 индекстері келтірілген: 
 
 
Мәліметтер шинасы. Адрестер шинасы. Ішкі регистрлер.  
Дербес  компьютерлердің  атақты  шиналарының  бірі  болып  -  IBM  PC  бөлімдеріндегі  алғашысы 
XT  архитектурасының  шинасы  XT-  Bus  табылады.  Салыстырмалы  қарапайым,  20-разрядты  (1  Мб) 
адрестік  кеңістіктің  ішінде  8-разрядты  мәліметтермен  ("8/20  разрядтылық"  болып  белгіленеді) 
алмасуды  қамтамассыз  етеді,  4.77  МГц  жиілігінде  жұмыс  жасайды.  IRQ  жолдарын  ортақ  пайдалану 
жалпы жағдайда мүмкін емес. 62-контактілі алып-салғыштарда (разъемах) конструктивті жасалған. ISA 
(Industry  Standard  Architecture  -  өнеркәсіптік  стандарт  архитектура)  -  PC  АТ  (басқа  атауы  -  АТ-Bus) 
түріндегі компьютерлердегі негізгі шина. XT-Bus-тың кеңейтілген түрі болып табылады, разрядтылығы 
- 16/24 (16 Мб), тактілі жиілігі - 8 МГц,шекті істеп шығу қабілеттілігі -5.55 Мб/с. Сонымен қатар, IRQ-ді 
бөлістіру  мүмкін  емес.  Стандартты  емес  ұйымдастыру  Bus  Mastering  мүмкін,  бірақ  ол  үшін 
бағдарламаланған  16-разрядты  DMA  каналы  қажет.  62-контактілі  алып-салғыш  XT-Bus  түрінде 
конструктивті жасылған. Оған 36-контакілі алып-салғыш кеңейткіші тіркелінген.  
EISA  (Enhanced  ISA  -  кеңейтілген  ISA)  –  функционалды  және  конструктивті  кеңейтілген  ISA. 
Сыртқы алып-салғыштары  ISA-дағыдай, және оларға  ISA платалары да салынады, бірақ алып-салғыш 
түбінде  қосымша  бірқатар  EISA  контактілер  болады,  ал  EISA  платаларында  қосымша  контактілер 
қатары бар алып-салғыштың едәуір жоғары аяқты бөлігі болады. Разрядтылығы - 32/32 (адресті кеңістігі 
- 4 Гб), сонымен қатар 8 МГц тактілі жиілігінде де жұмыс жасайды. Шекті істеп шығару қабілеттілігі- 
32  Мб/с.  Bus  Mastering-ті  ұстанады  –  шинадағы  кез  келген  құрылғылар  тарапынан  шинаны  басқару 
режимі, шинадағы құрылғыларға рұқсат алуды басқаруға арналған арбитраж жүйесіне ие, құрылғылар 
параметрлерін  автоматты  түрде  реттеуге  мүмкіндік  береді,  IRQ  және  DMA  каналдарын  бөлістеру 
мүмкін.  

ПОӘК 042-18.39.1.113/01-2013 
10.09.2013 ж.  № 1 басылым  
107 беттің 70 
 
МСA  (Micro  (Сhannel  Architecture  -  микроканалды  архитектура)  –  IBM  фирмасының  PS/2 
компьютерлерінің шинасы. Басқалардың біреуімен де сыйыспайды, разрядтылығы - 32/32, (базалығы - 
8/24,  қалғандары  –  кеңейтушылер  ретінде).  Bus  Mastering  ұстанады,  арбитраж  бен  автоматты 
конфигурацияға  ие,  синхронды  (алмасу  циклінің  ұзақтығы  қатаң  белгіленген),  шекті  істеп  шығару 
қабілеттілігі  - 40 Мб/с. Конструктивті түрде тұтас бір үш секциялы алмалы-салмағыш (разъем) (VLB-
дағыдай)  көрінеді.  Бірінші,  негізгі  секция  -  8-разрядты  (90  контактілі),  екіншісі  -  16-  разрядты 
кеңейтуші  (22 контакттілі), үшінші  - 32- разрядты кеңейтуші (52 контакттілі). Негізгі секцияда дыбыс 
сигналдарын тасымалдауға арналған жолдар қарастырылған. Қосымша алмалы-салмағыштардың бірінің 
қасына бейне кеңейтуші  (20 контактілі) алмалы-салмағыш орнатылады. EISA мен МСА көп жағдайда 
параллельді, EISA-нің пайда болуы бұл IBM-нің МCА архитектурасына меншігімен түсіндіріледі.  

жүктеу/скачать 2,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: