Поэма 2 Sauap org ҚҰлагер толғану

34 
Sauap.org 
Алыста аттар қалды байластырған. 
Ояздың тәртіп қылып айтуынан, 
Басқарып кісі шықты ата ұлынан. 
Кӛк дӛңге дүрбі салып ояз отыр, 
Басына кӛлеңкелеп шатыр құрған. 
Кең жазық, майса кӛгал ортасында, 
Жиылды жұрт Қусақтың жотасына. 
Күреске кең ашықты сайлады жұрт, 
Арналған алыптарға айқасуға. 
Ұқсаған жазды күнгі жауқазынға, 
Тізілді ел Ерейменнің алқасына; 
Алысып Арғын, Найман күш сынасып, 
Атты айдап, азаматпен шайқасуға. 
Даурығып қарсы жақ та қобырасты, 
Балуанын шешіндіріп дабырасты. 
«Тез шығар, Балуаныңды!»- деген дауыс 
Атойлап, қыр кӛрсетіп, жамырасты. 
Ауылда едіреңдеген қымыз масты 
Сескентіп мынау думан кӛңілін басты. 
Кей балуан кісі ӛлгендей жер шұқылап, 
Жүрегі жігіттердің үрке қашты. 
Балуаны шешінген жақ дікең қақты, 
«Кісіңді шығар! Шығар!» - деп-ақ бақгы. 
Шыдамай шешінуге нелер балуан, 
Самай тер шекелерден шып-шып ақты. 
Аттатып, атандайын алшаңдатып, 
Ақситып бір балуанды арсаңдатып, 
Аруақтап жетелеген бір қараның 
Ноқтасын сыпырды әкеп, талтаңдатып. 
Кӛргенде мұны халық қалды қатып, 
«Мынаған шыға алмас, - деп, - ешкім батып!» 
Қораға түскен жалғыз жолбарыстай, 
Ол тұрды, кӛрген кӛзді таңырқатып. 
Бұл асқан алып еді, мықты қара, 
Талқандап таудай дәуді жықты қара. 
Шошытып бар жігітке мысық болып, 
Тышқан қып іннен інге тықты қара. 
Бура сан, бұқа мойын, түкті қара, 
Күмбездей кӛрінеді күпті қара, 
Борбаңдап жолбарыстай жонын беріп, 

35 
Sauap.org 
Майданға бір тізелеп шӛкті қара. 
Алдырмас тірі жанға алып, берік, 
Шошынды бұл қарадан халық кӛріп. 
Біледі алуан түрлі әдісті де, 
Ӛткізген талай күрес, талай цирк. 
Боз шолақ мінген жаршы және келіп, 
Балуанды баяндады сӛзге теріп. 
Тыңдасты астың халқы құлақ қойып, 
Бір-бірін басып, жаншып, ентеленіп. 
- Мынау, мынау, мынау ер! 
- Піл сүйекті, бұлан ер, 
Арыстандай айбынды ер, 
Жолбарыстай жуан ер. 
Ертістің бойын сіліккен ер, 
Еділдің бойы үріккен ер. 
Ірбіт, Алтай, Мекерже, 
Жәрмеңкеде шыққан ер. 
Алатаудың алыбын 
Алып жерге соққан ер. 
Қаратаудың алыбын 
Қағып жерге тыққан ер. 
Аюбайдың асында, 
Онда он алты жасыңда, 
Атаң жыққан алыпты 
Апжыландай жұтқан ер. 
Бұқа мойын, бура сан, 
Бұғалық бермес шу асау, 
Талайлар қорқып бұққан ер. 
He нәндерді бӛріктей 
Қағып сілкіп циркті, 
Қалаларды құртқан ер. 
Алды-артына бірдей ер, 
Алысқанға дүрдей ер. 
Адамзатқа сырттан ер, 
Қолы құрыш қорғасын, 
Алысқаның оңбайсың, 
Алып жерге тыққан ер. 
Алысқанның кӛк етін 
Сықпа құрттай сыққан ер. 
Айқасқанның терісін 

36 
Sauap.org 
Шаранадай жыртқан ер. 
Әзіреті Әлінің 
Әдіс күшін тұтқан ер. 
Жаршының бұл айтқаны бекер де емес, 
Осылай етіп отыр кӛп те кеңес. 
Адамның бурасына адам батып 
Батылдық күресуге етер де емес. 
Жаршының жырлағаны жалған да емес, 
Шыны сол, ӛтіріктен зарлау да емес. 
Кӛңкек тес, кең жауырын, үңгір қара - 
Ӛзге жан бұл тұрғанда балуан да емес. 
Келіп еді осы қара әлдеқайдан, 
Күресті қуған жігіт кішкентайдан. 
Қаланы жығып, қырды ағалаған 
Бір асқан алып еді заты Найман. 
Ac беріп алты арысқа даңқын жайған 
Тауып ед бауырды бұл Сағынайдан. 
Жатыр ед күшін әдейі кӛрсеткелі, 
Керейде қонақ болып бір-екі айдан. 
Шығатын зор қараға бір жан болмай, 
Жігіттер қоян болды, жүрек қалмай. 
Сібірдің цирктерін сілкіп шыққан 
Осыны алып отыр ояз қолдай. 
Қаратау кӛрген емес зорды мұндай, 
Жетісу кісі таппай болды жымдай. 
Балық боп Арал, Балқаш ауызын ашты, 
Хауып қып қорғалады Семей, Торғай. 
Қарсы жақ кісі таппай болды жүдеу, 
Кек темір болды жасып алмас егеу. 
Салбырап бетмоншағы балуандардың, 
Теп-тегіс тӛмен қарап - болды күйеу. 
Бітік кӛз, үрпек сары, дӛмбелшелеу 
Шешініп қарсы жақтан шықты біреу. 
Қораштау кӛрер кӛзге, балуан дерге, 
Аруақтап Оқас жағы қылды тілеу. 
Атағы бұл сарының балуан Жақып, 
Шыңыраудан түйе тартып алған Жақып. 
Әдісқой, алысқанда дӛңгеленіп, 
Топтарды талай жығып, жарған Жақып. 
Асына Абақ, Керей барған Жақып, 

37 
Sauap.org 
Онда да бас бәйгені алған Жақып. 
Мойынын қашағанның үзген талай, 
Дейтұғын Баянауыл Таутан Жақып. 
Бұл Жақып әлде жалшы, әлде малшы, 
Болмаса Оқасқа ерген бір итаршы. 
Жүректі, кім болса да күшті жігіт, 
Сияқты би қолында жезді қамшы. 
Жеп-жеңіл қаршығадай, сары шаршы, 
Әйелмен, үлкен дәуге жүрді қарсы. 
Айнала кӛптің алдын қыдырыстап, 
Безектеп таныстырды тағы жаршы: 
- Мынау, мынау, мынауым, 
Сексеуілден бұрауым. 
Алысқанда шақ келмес 
Алыбың мен дырауың. 
Түсті Арғынның тобынан, 
Құтылу жоқ қолынан. 
Албастысы алыптың, 
Әз-әзілі әдістің. 
Шоршыған да, ыршыған, 
Шегіртке сары, оқ жылан. 
Бӛденелер бӛріктей 
Қаққанынан соғылған. 
Азулысы алыптың 
Ашуланса тістеген; 
Айласына кӛз жетпес, 
Астына жанның түспеген. 
Салған жерден сырттаған, 
Еш пендеден ықпаған. 
Тиген жерден тіктеген 
Бұғалыктап толғаса, 
Қашағанды бүктеген. 
Ығына келіп қалғанда 
Ықтыжарды күтпеген. 
Шалуға адам сайтаны, 
Шапшыған да шоршыған 
Шалқар кӛлдің шортаны; 
Сең соққандай сілкінді. 
Балуанға түскенде 
Балықтайын бұлқынды; 

38 
Sauap.org 
Ұстау қиын шіркінді. 
Басым күшті, ер жүрек, 
Балуандардың әкесі, 
Таудың тарғыл текесі - 
Секірсе сексен қадамға, 
Ұстатпайтын адамға. 
Қарсы алдына келгенде 
Қақпандайын серперлі; 
Жан жыққан жоқ ӛрт ерді. 
Алыптарды аударды, 
Еңгезерді еңсерді. 
Келсап-келсап білектің 
Талайын талай тӛңкерді; 
Алысса бура шӛккені. 
Адуын алып кӛк бӛрі, 
Арыста талай бәйге алып, 
Айқасты талай кӛп кӛрді. 
Айқайда талай түсе қап, 
Асқынғанды бӛктерді. 
Аптықты талай басқындап, 
Алыста талай бӛксерді. 
Айтып-айтпай немене, 
Аңсағанға сусаған, 
Алысуға дӛп келді. 

жүктеу/скачать 0,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: