Поэма 2 Sauap org ҚҰлагер толғану

39 
Sauap.org 
Әркімді жығып жүрген шалып қана. 
Бұлтылдап жыққан жерде жатпайтұғын, 
Басқаға бастырмайтын балық бала. 
Желкілдеп қара сақал шудадайын, 
Бұлқынды алып қара бурадайын. 
Шабынды қаңтардағы күйі түсіп, 
Дегендей «Алып соғып, жұлмалайын». 
Бұлқынды шайнастырған бурадайын, 
Жұлқынды жұтпақшы боп суда жайын. 
Тасындай тиірменнің тастасып жүр, 
Қарысып кұшақтары барған сайын. 
Сияқты бірі жуан, бірі жұқа, 
Ӛкіріп сүзісіп жүр екі бұқа. 
Таласты ел алдында екі арыстан, 
Алысып, арс-ұрс етіп сілке, жұлқа. 
Сарыны сол жағына алып қымқа, 
Қайқайтып қара балуан шалды қырқа. 
Жата ма, серке сары, кетті шоршып, 
Жерді шаң, езін қан қып, етін жырта. 
Жейдедей жалаңаш ет жыртылуда, 
Сүйтсе де, ол, ойланып жүр ұмтылуға. 
Сіресіп оң жағына қырындайды, 
Арқалап, қырына алып, жерге ұруға. 
Жақыптың жатыр күші оң жағында 
Оңбайды түскен адам ол жағына. 
Иыққа «Ап!» дегенде алып қалды. 
Сықырлап азар алды қол, қабырға. 
Айласын балуан Жақып қылып қалды. 
Ӛңкиіп ӛгіз қара мініп қалды. 
Дӛңгелек айналдырып, сереңдетіп, 
Жерге алып ноқталыны ұрып қалды. 
Ду етіп Арғын жағы күліп қалды. 
Аңырып Найман жағы тұрып қалды. 
Аруақтап, әулекілер айғай салып, 
Қорқақтар қояндайын бұғып қалды. 
Күрс етіп жүнді қара жерге түсті, 
Үстіне балуан сары міне түсті. 
Бастырмай тізесімен қақты қара, 
Алып қой, бӛрі басар ол да күшті. 
Екі айғыр бір-біріне салды тісті, 

40 
Sauap.org 
Қараның кӛрінеді алды күшті. 
Таласты тамашаға қос құтырған, 
Мәз қылып қырдағы үлкен мәжілісті. 
Аударып және Жақып, және басты, 
Допша атып бірін-бірі домаласты. 
Лақтырып бірін-бірі бӛрікше атып, 
Екеуі жығыса алмай, қайта ұстасты. 
Ұстатты аяқтары басқан тасты, 
Кӛк қырқа жұлмаланып, шаңдақ басты. 
Қопақтап отыра алмай қойдай шулап, 
Екі жақ «А, құдайлап», аруақтасты. 
Сарыны қара кӛкпар ылақ қылды, 
Ұршықтай үйіргенде ылақтырды. 
Екеуі ӛлерменге жеткен кезде, 
«Айыр!» деп, халыққа, ояз жұбап қылды. 
Арғын жақ «Жығылды!» деп, шулап тұрды, 
Найман жақ «Жыққан жоқ!» деп, жанжал қылды. 
Сірескен шайнасумен екі арланды, 
Кӛреші кісілер кеп екі айырды. 
Баян жақ«Бәйге бер!» деп келді оязға; 
«Бәйгесін, кім жыққанын жаз қағазға!» 
Керей жақ бергізбестен кетті кернеп: 
«Итжығыс! Мынаның да жыққаны аз ба?» 
Тимеді сүйтіп бәйге Оқас тазға, 
Оларға күш қыларлық қайда оязға! 
Болмады ояздікі елге бітім, 
Мұндайда әңгірлейтін әулекі аз ба? 
«Жықты, - деп желіккен жақ , - біздің қара!» 
Болмады омыраулап жанжал қыла. 
Бәйгені - біздікі, - деп тұрып алды, 
«Түсті, - деп, - алғаш жерге сары бала!» 
Қоймады «Күресем» деп жүнді қара, 
Аусарлау әугіп, даңғой, жынды қара. 
«Дәл жықпай, даулы бәйгені алмаймын» деп 
Байлауды бітпес дауға қылды қара. 
Жақыптың жағы жатыр «күреспе!» деп, 
«Жетеді осы абұйыр, тіреспе!» деп. 
«О да олжа бас бәйгені бӛліп берсе, 
Бұл қара асқан алып, сырдесте»,- деп. 
«Екеуін тағы, тақсыр, күрестір» деп, 

41 
Sauap.org 
Ояздан Оқас, Шабдан қылды тілек. 
«Ӛздерің білесіңдер!» деп ояз отыр, 
Болды жұрт қайта екеуін күрестірмек. 
Екідай болып тұрды елдің жағы, 
«Шық! Шық!»- деп жүнді қара шабынады. 
«Шықпалап» Баян жағы бәйек боп жүр,- 
«Абұйыр осы жолы қағылады». 
«Шық!» деген ер қорлыққа намыстанды, 
Шешінді нeгe сары алысқалы; 
Жаманат қорықты деген, қорлық, сірә, 
Күреспей қайда қояр жабысқанды?! 
- «Шығамын, нар тәуекел, тағы барам, 
Жықсам алам, жықпасам тағы қалам. 
Болмастан ӛкіректеп ол тұрғанда, 
Сесімді кӛрсетейін мен де бәлем. 
Мен де адам, расында ол-дағы адам, 
Бір-бір қой шешемізді қалжалаған. 
«Шығар!» деп дәу қараның дікектеуі 
Тимейді тіпті жеңіл ол да маған...» 
Халқыңның сырын ӛзің білесің де, 
Ісіне күйесің де, күлесің де; 
Қаласың кейде кейіп, кейде мәз боп, 
Әйтеуір сол халықты сүйесің де. 
Созылған сӛз құйылды жүйесіне, 
Байланды тағы қайта күресуге. 
«Ананы еркек болса алып кел!» деп, 
Отырды жүнді қара жүресінде. 
Тап берді теріс азу бір-біріне, 
Бұқадай сүзгіледі жүнді, міне; 
Сарт етіп нeгe сары іштен шалып, 
Қаршыға қазды қағып ілді, міне. 
Сарының қаршығадай ілуіне, 
Аруақтап Баян жақтың күлуіне, 
Қараны қайыстырып бұрағанда, 
Күрт етті... бір гәп болды жілігіне... 
Сылқ етіп жүнді қара жерге түсті, 
Үстіне тұйғын сары міне түсті; 
Шегіртке атып кетті бастан ыршып, 
Жүндіге жан жабырлап жүгірісті. 
Осыған екідай боп елеуресті, 

42 
Sauap.org 
Үйткені етке тойып, қымыз ішті. 
Құтыртып қораздайын қырқыстырып, 
Дағдырын қос аусардың сүйтіп шешті. 
Ыңыранып жүнді жатыр ӛкпе соғып, 
Сермеліп екі қолы, жанын қорып. 
Бұралып қалған екен сол аяғы, 
Сыныпты жіліншігі күл-күл болып. 
Оқас тұр шоқтығы асып, жеңген болып, 
Ояз тұр үңірейіп шылым сорып; 
Сӛйлейді біреу аяп, біреу қажап, 
Жаралы жіліншікке шаншу болып. 
Кӛгеріп жатыр балуан қаны қашып, 
Кӛргеннің бәрі аясты, жаны ашып. 
Балуаны жыққан Арғын шуылдап жүр, 
«Аруақ қолдады» деп, кӛңілі тасып. 
Оязға Оқас кеп тұр маң-маң басып, 
«Беріңіз, бәйгемді!» деп баяндасып. 
Тоғызды түйе басты үлесті жұрт, 
Таласып суыртпаққа жанжалдасып. 
Бір тайды бара жатыр біреу алып, 
Бір қойды кетіп қалды біреу қағып. 
Жұлысып бір шаршыға екі сақал, 
Бір-екеу ырылдасты ит сықылданып. 
Жақын жоқ, жанашыр жоқ, жалғыз қалып, 
Құз қара зарлап жатыр, дір-дір қағып. 
Бәйгені ас етіндей жұлқылап жүр, 
Біреудің жіліншігін малға шағып. 
Осындай не дейсіңдер әлеуметті, 
Ac беріп алыстырған сол әдетті? 
Сӛксеңіз, соқсаңыз да болды солай, 
Мен ӛзім осындайдан кӛрдім кӛпті. 
Сонымен балуанның бәйгесі ӛтті, 
Оташы мертіккенді бебеулетті. 
Бұл да бір ел қыдырған есер екен, 
Сорлыны атқа ӛбектеп алып кетті. 

жүктеу/скачать 0,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: