Практикалық сұрақтар
жүктеу/скачать 1,3 Mb.
|
әдеби үрдіс.docx 6-10
- Бұл бет үшін навигация:
- ХАНСУЛУ-Пахрадиннің қызы, Шегенің әйелі ШЕГЕ-мейірімді адал ЖДАҚАЙ-залым адам
- халық басшыгы НОВД әскери қызметте істеген бастық Ждақайдың әйелі , аңқау, салақ
- 5.Қазіргі қазақ повестері
| СИМВОЛ-ТИЫН, АҚША
19.сұрақ
5.Қазіргі қазақ повестері қазақ прозасына жекелеген формалық мазмұндық ізденістер арқылы белгілі бір жаңалықтар әкелді. Тәуелсіздік жылдарында жарық көрген повестердің басым бөлігі халық өмірінің кешегі күндерін әңгімеледі. Ал бүгінгі кезеңде жазылған шығармалардың біразы нарықтық заманды сынай, нарық пен демократияның ел өміріне әкелген кесірлі жақтарын сипаттайды. Бұндай тақырыптағы шығармалардан кеңестік идеологияға өзін қарсы қоя алатын сана қалыптасқандығын байқауға болады. Бұл жылдары М.Мағауиннің «Қыпшақ аруы», Кәдірбек Сегізбаевтың «Арасан», (2001), Ә.Асқардың «Өр Алтай, мен қайтейін биігіңді» (1997), Жүсіпбек Қорғасбектің «Премер-Министр» (2001), Т.Әбдіков «Парасат майданы» (2001), «Ақиқат», «Тозақ оттары жымыңдайды», Жанат Ахмади «Бір кем дүние»(2001), Қ.Исабаев «Мұндай қазақ болған» (1999), Марал Ысқақбай «Ғашық боп көрмеген келіншек» (1991), Б.Нұржеекев «Әйел жолы – жіңішке» (1998), Т.Ахметжан «Сұлу мен суретші» (2001), Қуандық Түменбай «Алтын жалды арманым» (1999), Өтен Ахмет «Жылыстап өткен жылдар-ай», Нағашыбек Қапалбекұлы «Таудан түскен тұман»(істі боп кеткен әкесінің орнын жоқтатпай, жанұясына сүйеу бола білген Ыдырыстыңадамгершілік болмысы),«Жерошақтың түтіні» (бас кейіпкер Кеңестің қызметі өсіп,жасы ұлғайған шағы мен ашаршылыққа тура келген балалық шағын авторлық баяндау, еске түсіруавторлық шегініспен баяндалады), Несіпбек Дәуітайұлы «Жол», Қуандық Түменбай «Түрмедегі торғай», Зұқай Шәрбақынұлы «Киелі ханның тамшысы» повестері жарық көрді. 1960-90 жылдар арасындағы қазақ повестерін тақырыптық жағынан 1) соғыс тақырыбына арналған повестер, соғыс кезіндегі тыл өмірі 2) өндіріс тақырыбы, 3) жалпы адамзатқа тән проблемаларды қозғайтын повестер. Бұл кезеңдегі қазақ повесін - тарихи тақырып (Зұқай Шәрбақынұлы «Киелі ханның тамшысы» (Монғолия мен қытай арасында көшіп жүрген қазақтардың тағдыры), «Күй», «Ханшадария хикаясы», «Шыңырау», - желтоқсан тақырыбы ((НұрғалиОраз «Тазқараны қыран құспен шатастыруы», - дін, - жақсылық пен жамандық тартысы (Парасат майданы -адамгершілік мәселесі(НұрғалиОраз «Тазқара», - махаббат тақырыбы, - -әр түрлі әлеуметтік мәселелерді қамтитын шығармалар деп тақырыптарға бөлуге болады. (нарықтық экономика (К.Сегізбаев «Арасан», (нарық пен оған үйренген адамдардың іс әрекеті, Оспанқұл қарт, Қ.Түменбай «Түрмедегі торғай» тәуелсіздік кезеңіндегі қоғамдық өмір шындығы, қоғамда етек жайып келе жатқан теріс құбылыстардың белең алуы. «Өр Алтай мен қайтейін биігіңді»), Тарихи тақырыптарға Ә.Кекілбаевтың шығармаларын атап айтуға болады. Тарихи тақырыпты игеруде Кекілбаев шығармашылығының орны ерекше болғанын атап айтуға болады. Көне аңыздар мен мифтер, маңызды, мәнді тарихи тұлғалар, тарихи оқиғалар күні бүгінге дейін Ә.шығармашылығының басты стихиясы болып келеді. Ол тарихтың шежіресінен бүгінгі күніміздің рухан мүддемізге сай келетін мазмұн табабілді. Сонымен қатар, ескі күннің тұрмысын тар ұлттық шеңбермен тұйықтап тастамай, адамзатқа ортақ этикалық, эстетикалық, философиялық өрістерге шебер ұштастыра білді.Сондықтан да Кекілбаев суреттеген Шыңғыс пен Ақсақ Темір Жөнейтхандардан бастап қарапайым кейіпкерлер бейнесі тек қазақтарда ғана емес, басқа да ұлттарға түсінікті, таныс тұлға болды. Т.Әбдіков «Парасат майданы» повесінде тұлғасы бір-біріне қарама- қайшы, кереғар екі адамға бөлінетін кейіпкеріне ат қоймай-ақ «күнделік иесі» бірде «бейтаныс құрбы» деп атайды. Кесапат ойлы бейтаныс құрбы мен Күнделік иесінің арасындағы тартыс, зұлымдық пен ізгілік тартысы. Кейіпкер – күнделік иесі араға үш-төрт күн салып, басқа бір адам болып, бейтаныс құрбы болып оянып жүреді. Осы екі адам бір бірімен хат жазысып, пікір таластырып отырады. Күнделік иесі бейтаныс құрбысын «өте зымиян адам» деуге дейін барады.Шығарманың шырғалаң оқиғалы туындыдан кем түспейтін шытырман ойлы желісіне қызығушылық адам бойындағы білмекке құмарлық сезіміне құрылған. Күнделік иесі жасырын тығып ұстайтын дәптерін кім оқып пікір жазып жүр деп дал болады. Оқырман да істің анық-қанығын білгенше сюжет желісінен көз алмай қалады. Шығарма кейіпкері секілді құпия хаттың иесі кім екенін білуге асығады. Бір бірінен өтетін қос парасаткердің майданы немен бітер екен деген сұрқа туындайды. Тек повесть аяғында ғана бейтаныс құрбының күнделік иесі екенін біледі. Күнделік иесінің ой саптауына қарап отырып, біз оның негізінен жүрегі ізгі жан екендігін танимыз. Жақсы адам бола тұра оның ішкі әлемінде бір басына жетерлік арпалыс драмасын көреміз. Екінші тұлғасы – бейтаныс құрбы оның жан жарасы. жүктеу/скачать 1,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|