ВОСТОЧНАЯ МИФОПОЭТИКА В ДНЕВНИКАХ  М.М.ПРИШВИНА

175 
 
Ключевые  слова:  самобытная  концепция  Востока,  мотивно-образная  структура 
художественного  мира,  художественное  мышление,  круговое  воплощение  темы, 
константы бытия. 
                                                                                              
Восточное  начало  в  творчестве  М.М.Пришвина  связано  в  первую  очередь  с 
художественной  образностью.  Круговое  завершение  воспринимается  на  Востоке  как 
гармония, вызывающая чувство удовлетворения у человека. 
Философия гармонии  в русской культуре теснейшим образом связана с характером ее 
взаимодействия  с  Западом  и  Востоком.  Само  формирование  древнерусского  государства  и 
этноса на границе  двух географических зон – степи и лесостепи, как указывал Л.Н.Гумилев, 
определило уникальность культурной истории Древней Руси. [1]. В начале XX века видный 
ученый – этнограф Д.Зеленин утвердил мысль о том, что русский народ необходимо делить 
на две ветви – южно-русскую и северо-русскую [2, 29]. Как аргумент он приводит разность 
языковых  диалектов.  Типов  жилища,  одежды,  некоторых  обрядов.  В  истории  это 
подтверждается наличием двух центров Древней Руси – Киева и Новгорода. 
Но  постепенно  язык,  быт  обеих  ветвей  сближались.  Так,  в  XVII  веке  сформировался, 
кроме  южного  и  северного  диалектов,  так  называемый московский  говор,  легший  в основу 
русского литературного языка. Он равно близок обоим диалектам. Некоторое время на Руси 
существовали  два  литературных  направления,  диглоссия  –  церковно-книжный  и  светско-
государственный.  Подобного  противоположения  не  было  у  других  славянских  народов. 
Говоря о значении древнегреческого языка в формировании русского, А.С.Пушкин отмечал, 
что «древний греческий язык вдруг открыл ему законы обдуманной своей грамматики, свои 
прекрасные  обороты,  величественное  течение  речи;  словом,  усыновил  его,  избавя,  таким 
образом,  от  медленных  усовершенствований  времени.»  Существенно  и  обобщение  поэта  : 
«Сам по себе звучный и выразительный, отселе имеет он гибкость и правильность…Такова 
стихия,  данная  нам  для  сообщения  наших  мыслей»  [3,  24].  Однако  гибкость  и  звучность 
русский язык получил еще от своих древних корней (берендеев, тюрков, черных клобуков), 
от восточно-славянских племен (полян, вятичей, древлян, радмичей, новгородских славян и 
т.д.),  от  угро-финских  племен  (муромов,  мерей,  весей),  которые  участвовали  в  создании 
русской народности. Именно факт смешения столь разных по культуре, быту, языку племен 
требовал гибкости, обуславливал выразительность и звучность. 
В начальный период формирования русской культуры заметное влияние оказали на нее 
связи  с  Востоком.  С  древнейших  времен  не  были  на  Руси  редкостью  восточные  монеты, 
восточные купцы. Связь с востоком шла через Страну кипчаков – Дешт-и-Кыпчак. Сложный 
и  противоречивый  характер  взаимоотношений  с  Востоком  начинается  в  России  с 
монгольского нашествия. Две противоположные тенденции – Западная и Восточная – весьма 
существенно  повлияли  на  формирование  русского  национального  характера.  Они 
обусловили  в  русской  культуре  широту  и  крайность  в  выражении  эмоционального 
состояния. Что нашло отражение в русской литературе. Почти все русские поэты и писатели 
выражают  либо  западное  начало  русской  культуры,  либо  восточное.  Западному  началу  в 
русской  литературе  присущи  драматизация,  мотивы  тоски,  одиночества,  внутренней 
дисгармонии,  раздробленности,  разобщенности  с  самим  собой.    Восточному  началу  – 
ощущение  гармонии  с  природой  и  обществом,  космичность  мировоззрения,  эпичность, 
духовное  и  физическое  единство,  стремление  к  общению.  Западное  начало    проявилось  в 
русской  литературе  в  творчестве  таких  писателей,  как  М.Ю.Лермонтов,  Ф.М.Достоевский, 
А.П. Чехов. Восточное – в произведениях Л.Н.Толстого, И Аксакова, М.М.Пришвина… 
Неудержимое  стремление  к  Востоку  закрепилось  в  сознании  у  Пришвина  после 
случайной  встречи  с  художником  и  поэтом  М.Волошиным,  за  несколько  лет  до  этого 
побывавшим  в  Средней  Азии.  Представляется  весьма  любопытным  в  чисто  житейском  и 
поучительном  в  философских  планах  опыт  М.А.Волошина.  Разные  по  своему  жизненному 
опыту  и  творческим  стремлениям,  психологическому  типу  и  душевному  темпераменту, 
Пришвин  и  Волошин  сошлись  в  восприятии  Востока,  как  нам  представляется  в  самом 

176 
 
главном. В том, что не подвластно времени, и, возможно особенно значимо именно сейчас – 
в понимании духа восточной цивилизации. 
Подчеркнем вновь, речь идет о самом главном в отношении двух русских писателей к 
культуре  Средней  Азии  и  Казахстана,  объединяемой  общим  понятием  Востока.  Во  время 
случайной встречи в 1909 году ранее незнакомых друг с другом писателей Волошин Азии с 
караванами  в  пустыне…  тут  я  первый  раз  понял,  что  есть  нечто  большее  Европы…»[4,43]. 
Позже,  в  своих  воспоминаниях  Волошин  высказался  более  определенно:  «Полгода, 
проведенные в пустыне с караваном верблюдов, были решающим моментом моей духовной 
жизни.  Здесь  я  почувствовал  Азию,  Восток,  древность,  относительность  европейской 
культуры» [5,10]. 
В  августе  1909  года  Пришвин  отправляется  в  путешествие  из  Павлодара  в 
Каркаралинск,  итогом    которого  стало  его  «степное произведение»  «Черный  араб»,  рассказ 
«Архары»,  очерк  «Адам  и  Ева».    «Черный  араб»,  несомненно,  большой  шаг  вперед  в 
творчестве  писателя  ,-  справедливо  заключает  самый  тонкий  исследователь  пришвинского 
мира,  его  жена  и  друг  В.Д.Пришвина.  Он  написан  на  основе  дневниковых  записей  ,  в 
которых  отразились  его  путевые  впечатления  от  двухмесячного  пребывания  в  Киргизской 
степи,  к  которому  он  возвращался,  если  судить  по  дневникам,  на  протяжении  многих  лет. 
Известны  три  редакции  «Черного  Араба».  В  последней,  третьей  редакции  актуализируется 
главный  мотив  произведения  –  странствия  по  Киргизской  степи  в  поисках  весной  «страны 
обетованной»  -  особого  пространства  души  человека,  того  внутреннего  сакрального  места, 
где  живут  неисчезающие  идеалы  жизни  и  искусства.  Все,  что  входит  в  фокус  внимания 
героя-повествователя, все расступающиеся горизонты степной жизни, Пришвин связывает с 
основным  текстообразующим  цементирующим  различные  части  в  единое  целое  мотивом 
странствий,  целью  которых  стало  художественное  открытие  вечного  в  ускользающих 
мгновениях жизни.  
Известны  многие  положительные  рецензии  на  эту  повесть.  В  частности,  следует 
вспомнить восторженную оценку М. Горького: «Вот как надо писать путевое, мимо идущее». 
Горький  восхищался  поэтической  обработкой  реалистических  подробностей,  называя 
«Черного  араба»  «чудесной  вещью».  В  повести  отмечается  какое-то  особое  праздничное, 
свободное  мироощущение  автора,  в  ней  много  свежего  ветра,  воздуха,  радости,  степных 
ароматов.        Аксиологическая  закономерность  вывода  подтверждена  дневниковой  записью 
самого писателя: «Я опять рванулся в путешествие в Среднюю Азию к пастухам и написал 
«Черного араба», для которого столько изведал, что мог бы написать о Средней Азии десять 
таких  книг,  как  «В  краю  непуганых  птиц».  И  вот  этим-то  научным  материалом  я 
пожертвовал  для  хорошенькой  поэмы  в  два  печатных  листа»  [6,  202].  Отмечая  в  своих 
дневниках  наличие  двух  миропониманий  – восточного  и  западного,  М.М.Пришвин отдавал 
предпочтение  первому,  когда  «человек  считает  себя  частью  огромного  «мира»,  поэтому  он 
себя благоговейно подчиняет этому целому, или богу» [4, 309]. И признавал, что чуть ли не  
с колыбели живет «в атмосфере этого особенного восточного чувства человека к человеку» и 
всему  живому  [4,514].  Дневниковая  интерпретация  Востока  Пришвиным  –  мысль  о 
космическом единстве и божественности мира, о единой общей родине. 
Первоначальный  образ  создается  благодаря  созерцательно-чувственному  восприятию 
окружающего.  Отсюда  и  проистекает  «родственное  внимание»  к  мелочам  как  форме 
выражения  неведомой  единой  жизни.  Мир  как  единое  целое  и  нельзя  иначе  понять 
Пришвину, как через познание этих конкретных предметов, пусть даже самых малых. 
Со  степью  писатель  знакомится  путешествуя  из  Павлодара  в  Каркаралинск,  чтобы 
ответить  на  вопрос  весьма  важный  для  автора:  «Какая  она  степь?  Мы  около  степи…  Вся 
степь…Степь  -  лицо»  [4,  50].  Загадочная  степь,  наполненная  миражами,  влечет  к  себе 
повествователя  надевшего  на  себя  маску  никому  не,  известного  Черного  араба, 
путешествующего  инкогнито,  мечтающего  «войти  внутрь  этой  пастушеской  жизни»,  «в 
каждом встречном человеке  увидеть частичку  мира». Степь открывается Пришвину сменой 
пейзажей:  «Верст  на  десять  луг  мелкий  кустарник,  высокие  травы,  копны,  виднеются 

177 
 
зимовки,  могилы…-  После  луга  другой  пейзаж  :  голая  степь,  желтая,  солончаковая… 
Соленое  озеро…  Заря  малиновая  »  [4,  50].  «озеро…закат…красные  горы,  задумчивые 
красные  фигуры…»  [4,  56].  Неприглядный  повторяющийся  пейзаж  образует  «странный»  в 
своей необычности «открытые» дни и ночи: «Странные эти светлые открытые дни в степи… 
День,  два,  три  –  все одинаковые…И открытые  ночи…  здесь  днем  весь  день  с  утра  полным 
глазом  глядит  солнце…  Ночью  полным  глазом  глядит  луна…»[4,  59].    Азиатская  степь 
завораживает Пришвина размеренностью и простотой. Эта особенная жизнь актуализируется 
в  некий  образ  родства-равенства:  «Глаза  верблюда…  В  этих  отрешенных  от  жизни  глазах 
чудится  какой-то  сознательно  и  ,  главное,  давно-давно  взятый  крест  на  себя…  Что-то 
бесконечно  более  глубокое  и  сильное,  но  дикое…  когда  я  гляжу  в  эти  старые  глаза…  Они 
открывают желтые сопки… холмы степные, тысячи лет лежавшие и ожившие… У меня есть 
приятель, похожий на верблюда» [4, 59].Тысячелетняя история существования присутствует 
для  автора  во  всем:  в  небе,  которому  поклоняются,  в  пустыне  со  звездами,  где  нет  людей, 
только дикие кони перебегают по оазисам, и даже в воздухе. 
«Живая»  степь  Пришвина  освещается  светом  солнца.  Солнце  является  главным 
персонажем  солярных  мифов  в  восточной  мифологии.  Значимость  культа  солнца 
прослеживается  на  представлениях  как  единственном  царе  вселенной  и  земном  царе,  как 
солнечном  божестве.  Солнце  сотворяет    все  существа,  включая  людей,  животных  и  зверей. 
Типологически  сходные  мотивы,  связывающие  солнце  со  священным  царем  -  правителем, 
позволяет  говорить  о  нем,  как  о  пограничном  образе,  присутствующим  как  в  восточной  и 
западной  культуре.  В  свете  солнца  предстает  красочная,  предметно-зримая  и  языческая 
степь, в которой и само солнце и «красные степные лица, красные кровяные тела архаров… 
кровь  и  огонь…и  ребра  своим  рождением,  принимают  священное  причастие  к  природе» 
[4,59].Интересен  и  описываемый  Пришвиным  обряд,  производимый  при  рождении:  для 
крепости поливается соленой водой, смазывается маслами, прогревается на огне, тем самым, 
сохраняя чистоту в своей простоте до конца жизни. 
Чистота, по мнению Пришвина, категория изначальная и для степи: звери «живут такой 
чистой  жизнью,  никому  не  обязаны»,  светят  «чистые  звезды»,  лежит  «чистая  долина»  и, 
«может быть, где-то в самой дали, где и коней нету и только песок желтый-желтый, и воздух 
чистый-чистый и тишина … маленькие чистые дети ловят сачком звезды» [4, 58].В чистоте и 
дикой  простоте  своей  видится  она  автору  дневника  как  часть  земли,  которую  давно  ищет 
человек,  изгнанный  из  рая,  и  делает  ее  счастливой  вокруг  себя.  И  в  этом  представлении 
своем степи как вновь обретенного рая и человека в ней как второго Адама. 
Азия  открывает  для  Пришвина    взаимозависимость  и  взаимовлияние  жизней.  Здесь 
сплетаются    в  единую  жизнь  чужого  человека  –  путника  –  и  жизни  пастухов,  животных  и 
размыкаются, подкрепляясь в дневниках образным параллелизмом, до жизни всех людей под 
небом – домом звезд, жизни гор, соленого озера. Соединяясь же снова вместе, они сливаются 
в  существе  своем  и  превращаются  в  старика,  похожего  «на  большого  козла»,  «киргизку-
маленькую юрту», звезды, распахивающие золотые одежды, как бабочки, парящие в небе. И 
все,  собранные  воедино  в  пространстве  и  времени  настоящего,  в  единстве  своем  творят 
жизнь. 
«Черный  араб»  относится  к  такому  типу  произведений,  которые  написаны  по 
материалам дневников. Пришвин признавался, что ему скучно и тоскливо писать в кабинете, 
ему нужны непосредственные впечатления, встречи, разговоры, природные пейзажи, чтобы 
войти в непривычный ритм степной жизни, где «другое небо и другие звезды».  В пустыне-
степи,  отмечает  в  дневниках  Пришвин,  открывается  не  только  тайна  мира  и  его  вечные 
составляющие,  но  и  сам  смысл  как  часть  великой  истины.  Поэтому  к  смыслу  в  поисках 
своего места в целом мире в степи стремятся даже воспоминания – будничные разъединения 
жизни  –  и  находят  его  в  звездах.  Золотые  звезды  –  свидетели  рая,  золотого  века 
человечества, покойники, которым можно обращаться только за советом: «И горе тому, кто 
живой и сильный, перестанет копать эту землю и поднимет глаза с вопросом о жизни туда, к 
этим  свидетелям  неба»  [4,  58].Только  дни  один  за  другим  отлетают  во  время-вечность,  и 

178 
 
воспоминания как птицы шумят над головой, складываясь в горб верблюда и отражаясь в его 
глазах. 
Содержание дневника во многом определяет и его структуру. От целого дневникового  
массива восточные записи отделяются не только тематически, но и визуально: отсутствием 
традиционного 
для 
дневника 
обозначением 
дат, 
многочисленными 
абзацами, 
вопросительными  знаками,  постоянным  многоточием,  незаконченными  предложениями. 
Такой поэтический синтаксис, на наш взгляд, более всего соответствует форме лирического 
монолога, когда мысль не завершена, вопрос не получает ответа, проявляет намечающуюся 
будущую связь человека и природы, мира. 
Передавая  поэтическую  восточную  атмосферу,  Пришвин  активно  использует  и  цвет, 
необычайно  яркий  и  неестественно  контрастный,  который,  в  свою  очередь,  становится 
фоном для действия, размышления, аналогии и обобщения от земного к небесному: «Белое в 
степи…Что  это?  Голова  верблюда…Кости…Соль  выступает  на  дорогу.  Как  снег…Солнце 
между  горами  и  нами,  потому  горы  синие…Что  это  на  желтом?  Как  лось…  два 
рога…Верховой?  Нет,  это  верблюд  шагает,  и  сзади  него  арба…Юрты  будто  белые  кули… 
Вот такая же жизнь на луне…Везде мираж, марево, там и тут обманчивые соленые озера» [4, 
50].  
Использование  символики  цвета  выполняет  и  другую  функцию:  выявить  бытийные 
составляющие  мира  и  показать  две  жизни  пустыни  –  безмолвную  мертвую,  тяжелую  и 
полную  отсветами  жизни  человека.  Так,  на  глазах  читателя  путевых  заметок    рождается 
образ, когда пустыня из непонятного марева, миража предстает во всем своем великолепии, 
она  становится  и  колыбелью  и  кладбищем  мира,  единственной  формой  которой  остается 
поэзия. Поэтому-то так органично по отношению к воспринимаемому субъекту все внешнее 
сливается  с  легендой.  Пришвин  фиксирует  как  реальные  факты,  даже  без  намека  на 
условность легенду о Баян-сулу: «В местечке Тарак она потеряла гребень (тарак - гребень). В 
Нар – Чеккен (чек! – кричит верблюд) потеряла верблюда. Каркара – головной убор, здесь в 
горах она потеряла головной убор» [4, 49] . 
Таким  образом,  на  Востоке  М.М.  Пришвин  приближается  к  константам  мира  и  его 
тайне,  он находится в точке сосредоточения времен, где каждый камень дышит вечностью, 
пребывая в мгновении настоящего. Степь предстает прообразом вечной, неизменной  в своей 
сущности мировой жизни. Поэтому особенно ярко и открыто проявляются в ней константы 
бытия: красота и божественность, первозданность и неисчерпаемость. В восточных записях 
впервые  поднимается  тема,  ставшая  впоследствии  главным  элементом  художественного 
мышления – о мире и человеке. А в центре дневника оказывается образ Путника - Черного 
араба, который познает мир земной и мир небесный. 
 
Список литературы 
1 Гумилев Л.Н. Древняя Русь и Великая степь. – М., 1992. 
2 Зеленин Д.К. Восточнославянская этнография. – М.,1991. 
3 Пушкин А.С. Собрание соч. в 6 томах. – Т.5. –  М., 1950. 
4 Пришвин М.М. Собрание сочинений в восьми томах. Т.8. – М., 1986. 
5 Волошин М. Стихотворения. – Л.,1977. 
6 Пришвина В.Д. Путь к слову. –  М., 1984. 
 
The  article  considers  the  original  concept  of  the East  in  the  synthesis  of  world  outlook  and 
philosophical, artistic principles. An article investigates the creative experience underlying Michael 
Prishvin’s  works. The relevance of the subject is defined by the writer’s role in the  world literary 
process of the twentieth century, and the contemporary understanding of philosophical and esthetic 
problems of his works. The content of the article is reflected in its structure. The research must deal 
with into the creative processes involved in some of his productions important theoretic aspects of 
contemporary  textual  studies,  i.e.  source  and  textual  studying.  The  structure  of  author’s  image  is 
dominant in Prishvin’s poetics. The comparative interpretation of the Prishvin’s works and Kazakh 

179 
 
translations of his texts focuses on the motifs and imagistic forms in a national transformation of 
the  original  work.  Mental  and  related  features  are  the  embodiment  of  national  concepts  of 
childhood and old age, Universe as a whole, cosmic world outlook of Being basics.  
 
Мақалада  шығыстың  өзіндік  ерекше  тұжырымдамасы  дүниетаным-философиялық 
және  көркемдік  түптің  синтезінде  қарастырылады.  М.М.Пришвиннің  эстетикалық 
жүйесіндегі  жетекшілердің  бірі  Азияның  лейтмотивтік  бейнесі,  ол  жазушының  жеке 
стилін,  шығармашылық  мақамын  анықтап,  оның  көркем  дүниетануын    негіздейді. 
Пришвиннің  Шығыстың  күнделіктік  талғап-талдап  түсіндіруі  -  ғарыштық  бірлік  және 
әлемнің  құдайшылығы  туралы,    біртұтас  ортақ  ел  туралы  ойлар.    Қазақ  табиғатымен, 
тарихымен,  эпостық  фольклормен    тығыз  жанасушылықтың  нәтижесінде  иеленген  хат 
әдісі  жазушымен    алғаш  рет  Қазақстан  бойымен  саяхат  кезіндегі  күнделіктік 
жазбаларында іске асырылған, ол  тақырыптың аукымды іске асыруы болып келеді.  
 
 
 
УДК ӘОЖ 82,0 
Р.И. Дүйсенбаева 
әл-Фараби атындағы ҚазҰУ 
Алматы, Қазақстан 
raihan-kz@mail.ru 
 
Р. НҰРҒАЛИ ЖӘНЕ ХХ ҒАСЫР БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ 
 
Мақалада  ғалым  Р.Нұрғалидың  қазақ  совет  әдебиетінің  туу,  қалыптасу,  өркендеу 
жолдарына,  негізгі  тақырыптар  жүйесіне,  жанрлық-стильдік  ізденістеріне  талдау 
жасағаны  айтылады.  Ұлттық  игіліктердің  классикалық  үлгілеріне  сипаттама  берілгені 
баяндалады.  Көрнекті  суреткерлердің  творчествосына,  көркемдік  шеберліктеріне, 
әдебиеттану  ғылымына  қосқан  зерттеулеріне  берген  бағасы  көрсетіледі.  ХХ  ғасырдағы 
мәдениет  жаңалықтар  мен  әдеби  өмірдегі  кесек  оқиғаларды  айқындап  бергені  жөнінде 
баяндалады. 
 
Қазақтың жаңа әдебиеті, әлем, туынды, еңбектер, поэзия, проза, драма 
 
ХХ  ғасырдың  басында  жазба  әдебиетімен  айналысқан  сауаты  мол,  білімді,  көзі  ашық 
адамдар бірен-саран ғана болғанын тарихтан білеміз. Ал кеңес үкіметі орнағаннан кейінгі аз 
уақыттың  ішінде  қаулап  өскен  оқу  орындары,  баспасөз,  газет-журналдардың  айналасына 
қаламгерлер  тез  шоғырланып,  табиғи  дарынды,  қабілетті  жастар  әдебиет  әлеміне  келді. 
Фольклор нұсқаларын, туған әдебиетті жетік білетін, әлем қазынасынан да хабары бар дарын 
иелерінің  жанрлық, сан алуан формалық жағынан түрлі туындылар тудыруы заңды құбылыс 
еді.  Сонымен  бірге  орыс  әдебиеті  мен  тілі  арқылы  жеткен  әлем  әдебиетінің  тигізген 
шапағатын да айтып кету керек. Міне, осындай  обьективті себептердің арқасында қазақтың 
жаңа әдебиеті, советтік революциялық әдебиеті даму, тез өрлеу жолына түсті. Халқымыздың 
көп  ғасырлық  тарихын,  өмір  тіршілігін,  күресін,  арманын  көркемдікпен  бейнелеген  үздік, 
классикалық шығармалар дүниеге келіп, әлемдік өнеріне өз үлесін қоса білді.  
Қазақ  совет  әдебиетінің  идеялық  негізін,  туу  төркінін,  даму,  өркендеу  кезеңдеріндегі 
құбылыстарды  зерттеген    зерттеуші-ғалымдарымыздың  еңбектерін  атауға  болады.  Осы 
еңбектердің ішінде әдеби туындылардың образды табиғатын, өнердің көп мағыналы сипатын 
ашып,  саралап  берген  Рымғали  Нұрғали  болды.  Кезінде  Р.Нұрғалидың  шәкірті  болып, 
үзеңгілесе  жүріп  еңбек  еткен,  бүгінде  қоғам  қайраткері,  ғылым  докторы  Мұхтар  Абрарұлы 
Құл Мұхамед өзінің «Алашұлы» деген шығармасында: «Рекеңнің творчествосындағы маған 
ерекше  ұнайтын  тағы  бір  жайт-кітаптарының  аттары.  «Күретамыр»,  «Айдын»,  «Телағыс», 

180 
 
«Арқау»,  «Айғақ»  деген  кілең  бір  кесек  туралған,  түзу  қашалған,  балталасаң  бұзылмас 
атаулар.  Көркем  шығармалары  да    «Жартастағы  қарағай»,  «Атшабыс  ертең»,  «Ай  қанатты 
арғымақ» сияқты шығарманың өзін қойып, автордың да болмыс-бітімінен мағлұмат беретін 
«мінезді»  атаулар  болып  келетінін  қайтерсің!  Тақырып  турасында  академиктің  жүрісінен 
жаңылған тұстары да болды. Ана бір жылдары Мемлекеттік сыйлыққа ұсынылған «Айдын» 
мен  «Телағысқа»  қан-сөлі  жоқ  атаумен  «Қазақ  революциялық  поэзиясы»  деген  кітап 
қосақтады.  Мен  жаратпадым  және  онымды  ашық  айттым:  -  Әй,  бауырым-ай.  Ол  қармаққа 
шаншылған  шылаушын  емес  пе.  «Қырағылар»  соған  алданғанда  қармақта  шортан 
шоршымай  ма?  Бірақ  дұрыс  байқаған  екенсің.  Оның  «азан  шақырып  қойған  аты  «Қайнар» 
еді,  -  деген  жадырай  күліп»  [1,  14-б.]  Бұл  мәліметтен  біз  ғалымның  «Қазақ  революциялық 
поэзиясы»  кітабы  атауының,  «Қайнар»  деп  аталып  ,  «ұлтшыл»  деген  атаудан  мезі  болған 
Р.Нұрғали кітап атын өзгертуге мәжбүр болғанын біліп отырмыз. 
 
«Рымғали  Нұрғали  Қазақ  революциялық  жырының  шығу,  даму,  өрістеу  барысын 
зерттегенде  тек  текстегі  ойдың  жүлгесінде  қалмайды,  жалпы  әлемдік  поэзияның  өрісінде 
биік ой қорытады, шалқар көңілдің шарықтауын сездіретін Бостандық деген ұғымның Әлем 
ақындары  жырлаған  Еркіндік  образын  ашуға  ден  қояды.  Сәкен  мен  Элизардың,  Ілияс  пен 
Пабло Неруда- ның Жырларындағы Бостандық бейнесін салыстырады. Бұл тың пайымдау»- 
деп жазды профессор Т.Қ.Жұртбай [2,  31-б.]     
 
Сардар  зерттеуші,  филология  ғылымдарының  докторы,  профессор  Р.Нұрға-  лидың 
«Қазақ  революциялық  поэзиясы»    атты  зерттеуі  -  қазақ  революциялық  жырының  негізгі 
ерекшеліктерін,  оның  партиялық,  халықтық,  эстетикалық  сипаттарын  анықтап  берген 
шығарма. Жаңа тарихи дәуірдің нәтижесінде қоғамдық дамудыңәлемдегі прогресшіл көштен 
алыста жатқан қазақ даласы  ояна бастайды. Енді ғана дами бастаған революциялықәдебиет 
те  небір  қоғамдық  жағдайлардың,  идеялық  күрестердіңүстінде,  әртүрлі  ағымдармен  күрес 
майданында  туып,  өркендеуге  бет  алады.  Революциялық  өзгерістердің  күші  дара  таланттар 
мен  дарындардың  бірнеше  буынын  әлеуметтік,  қоғамдық,  өнерпаздық,  қаламгерлік  жолға 
алып келеді. Осы  талант иелері  уақытынан ерте ержетіп, жап-жас, кезінен қоғамдық істерге 
ерте араласып, салмақты шығармалар жазып, 30-40 жасында бүкіл елге таныла бастайды. 
 
Таптық, экономикалық, нәсілдік езгінің жойылуы, басқа елдермен терезесінің теңелуі, 
рухани  бостандықтың,  адамгершілік  еркіндіктің  келуі    осы  қаламгерлердіңқабілет 
дарияларының тасқындай ағуына мүмкіндік беріп, қазақтың жаңа совет әдебиетінің дүниеге 
келіп, дамуына, өрлеуіне, көтерілуіне жолдың ашылғанын айта келіп, Р.Нұрғали әдебиеттің 
осы  қарлығаштары  өз  халқының  тарихын,  өмірін,  тіршілігін,  күрес-арманын    реалистік 
шындықпен,  тамаша  сөз  зергерімен  бейнелеген  үздік,  классикалық  шығармалар  арқылы 
әлемдік  өнерге  үлес  қосқанын  мақтаныш  етеді.  Ғалым    қазақ  совет  әдебиетінің  идеялық 
негізін,  туу  төркінін,  даму,  өркендеу  кездеріндегі  құбылыстарды    зерттеу    ізденістерін  осы 
дара  тұлғалардыңүздік  шығармаларымен  байланыстырады:  «Қазіргі  даму  мен  болашақ 
бағдарын анықтау үшін дәстүр қайнарларының бастау көздеріне жіті көз жіберу шарт. 
 
Қазақтың  революциялықәдебиетінің  терең  саласы  –  ұлттық  поэзияның  бірқыдыру 
ерекшеліктері,  әсіресе  оның  таптық,  партиялық,  халықтық  сипаты,  көркемдік,  әсемдік, 
сұлулық  нәрі:  патриоттық,  интернационалдық,  азаматтық  рухы  екі  алып  Сәкен  Сейфуллин 
мен  Ілияс  Жансүгіров  творчествосынан  терең  көрініс  тапқан  деп  білеміз.  Сондықтан  да 
олардыңазаматтық және  өнерпаздық тағдырын зерттеу – бел шешіп, білек сыбана  кірісетін 
іс,  үнемі  күн  тәртібінен  түспейтін  проблема»-деп,[3,  4-б.]      ғалым  бұл  еңбегінің  негізгі 
түйінін  анықтап  береді.  Еңбек  үш  тараудан    тұрады.  Бірінші  тарау  «  Революция  және 
әдебиет», екінші тарау «Ғашығым менің – бостандық», үшінші тарау «Соғайын сөзімнен бір 
сұлу сарай» деп аталады.  
 
Бірінші  тараудағалым  Ұлы  Октябрь  социалистік  революциясының жеңісі  нәтижесінде 
жаңа  тарихи  дәуірдің  басталып,  қоғамдық-әлеуметтік  өмірдің  барлық  саласы  өзгерістерге 
қадам  басып,  еңбекші  халықтың    билікті  өз  қолына    алып,  өнер  мен  әдебиеттің 
демократиялық,  жалпыхалықтық,  партиялық  сипат  алып  дами  бастағанына  тоқталады. 
Ғалым  осы  өтпелі  кезеңде  Қазақстандағы  әдеби  күштердің  шоғырлануы  жайында  әңгіме 

181 
 
өрбітеді. 
Ұлы 
Октябрь 
революциясына 
дейінгі 
әртүрлі 
идеялық 
ағымдағы 
қазақәдебиетініңөкілдері   қоғамдағы болып жатқан өзгерісті әртүрлі  қабылдады.Түрлі-түрлі 
түсінбеушілік  нәтижесінде  күрделі  әлеуметтік  тартыс    көптеген    жазушыларды,  әдебиет 
өкілдерін  тығырыққа  тіреп,  теріс  ұғымдағы  ізденістерге  түсірді,  тіпті  кейбіреулерініңүн-
түнсіз  жатып  алғанын  айтады.  Бірақ  бұл  саяси  толқындар  мен  экономикалық 
дағдарыстардыңәдеби  процеске,  жаңа  қоғам  әдебиетін  жасауға  тежеу  бола    алмағанын,  бұл 
төңкеріс  қазақ  жазушыларының  да  жүрегін,  сезімін  тербетіп,  өз  шығармаларының  негізгі 
тақырыбына айналдырып, жырларына қосқанын тебірене жазады. 
 
Алғашқы  ақпарат  құралдарыныңқарлығаштары  болған  «Еңбекші  қазақ»,  «Қызыл 
Қазақстан»,  «Қазақ  мұңы»,  «Ұшқын»,  «Кедей  сөзі»,  «Мұғалім»  т.б.  газет-журналдар 
халықтың  көзін ашып,  таптық-әлеуметтік мәселелерді түсіндіріп, сауатсыздықпен күресуге 
шақырып  білім  берсе,  ал  сол  газет-журнал  беттерінде  қазақ  совет  әдебиетінің  негізін 
салушылары  мен  алғашқы  өкілдерінің  шығармалары  жарияланып    тұрғанын  жазады. 
Алғашқы  қазақ  баспасы  жанданып,  жазушылардың  көркем  шығармалары  да  басыла 
бастайды.Ғалым  1922  жылы  С.Сейфуллиннің  «Асау  тұлпар»  өлеңдер  жинағы,  «Бақыт 
жолында»,  «Қызыл  сұңқарлар»  драмалары,  М.  Әуезовтің  «Қорғансыздың  күні»  әңгімесі, 
«Еңлік-  Кебек»  трагедиясы  мен  1923  жылы  Б.Майлин  өлеңдерінің  жеке  кітап  болып 
басылуын,  қазақ  совет  әдебиетінің  берік  іргетасыныңқаланғандығын  айқындайтын  тарихи 
факті  деп  көрсетті.  1923  жылыұлттық  театрдың  ашылу  салтанатын  да  қазақ  мәдени 
өміріндегі  ұмытылмас  бір  сәт  дей  келе,  халық  арасынан  шыққан  талант  иелері  Ж.Шанин, 
Қ.Қуанышбаев, С.Қожамқұлов, Е. Өмірзақов,Ә.Қашаубаев, И.Байзақовтарды тұңғыш ұлттық 
театрдың  іргетасын  қалаушылары  деп  бағалады.  Ғалым  сол  кездегі  совет  әдебиетінің 
көтерген  негізгі  тақырыптары-революцияға  үндеу,  советтік  шындықты  насихаттау,  жаңа 
өмір  құруға  белсене  араласу,  ескі  салт-санаға  балта  шабу  қазақәйелдерінің  теңдігі, 
олардыңәлеуметтік - саяси істерге батыл араласуы, таптық тартыс болғанына тоқталады. 
 
Бұдан  әрі  ғалым    поэзия  жанрына  жеке  тоқталады.  «Қазақ  совет  әдебиетінің  туып 
қалыптасу кезеңінде поэзия жанры жетекшілік қызмет атқарды. Жаңа дүние сәулесінен нәр 
алып,  ақын  жанының  шабыт  қайнарынан  лықсып  шығып,  революция  дауылының  идеялық 
бағытын,  теңдік  іздеген  арман-ағысын,  бостандық  таңының  нұрлы  шуағын  халық  жүрегіне 
бірінші  жеткізген  -  қазақтыңұшқыр  өлеңі.  Ескі  дүниені  түбірімен  қопарып  лақтырып 
келмеске  жіберген  жаңа  дәуірдің  бірінші  күндерінде-ақ  туып,  қанат  қаққан  қазақтың 
революциялық поэзиясы болды» [3, 76-б.] деп, жаңа қоғамдағы әдебиеттің лебіне қуанышын 
жасырмайды.  С.  Сейфуллиннің  революция  үшін  басын  бәйгеге  тіккен  қаһарман  қайраткер 
болуымен  қатар  қазақ  совет  әдебиетінің  негізін  салушы    болғанын,  оның  шығармалары 
мазмұнды  формасымен  жаңалықәкелген  классикалық  туындылар  екенін    айтады.  Ғалым 
С.Сейфуллинмен  идеялас  қаламгерлер  өмірден  ерте  озған  Б.Ізтөлин  (1899-1921)  және 
Б.Майлин,  С.  Мұқанов,  С.Дөнентаев,  Ш.  Иманбаева  жайында  толғай  отырып,  олардың 
жырларының  тақырыптары  мен  идеяларына  шолу  жасайды.Ұлы  Октябрь  революциясының 
арқасында жаңа мазмұн мен формаға ие болып дүниеге келген қазақ жазба әдебиетімен қатар 
халық поэзиясының да өсіп өркендегенін, олардыңөкілдерін ерекше атайды.  
 
Ғалым  бұдан  әрі  совет  дәуірінде  профессионалдық  деңгейге  көтерілген  қазақ 
прозасының  эволюциялықөсу  жолына,  идеялық-көркемдік,  жанрлық-стильдік  ізденістеріне 
мысалдар келтіре отырып,   шолу жасайды. 
 
С. Сейфуллиннің «Жер қазғандар», «Айша» повестері, «Тар жол тайғақ кешу» романы, 
Б.Майлиннің  «Раушан-коммунист»  повесі,  «Қадыр  түнгі  керемет»,  «Талақ»,  «Шариғат 
бұйрығы»,  «Кедей    теңдігі»,  «Айранбай»,  «Сексен  сом»,  «Күлпаш»,  «Күлтай  болыс»,  «Жол 
үстінде»  әңгімелері,    М.Әуезовтің  «Қорғансыздың  күні»,  «Жетім»,  «Қаралы  сұлу», 
«Барымта», «Ескілік көлеңкесінде», «Қыр суреттері» әңгімелері, «Көксерек», «Қараш-қараш 
оқиғасы», «Қилы заман» повестерін  әдебиетіміздің алтын қорына қосылған ұлттық классика 
үлгілері деп бағалайды.  
 
Алғашқы  сын  зерттеу  кітаптары,  оқулықтар  жазылып,  Ғ.Тоғжанов,  Е.Бекенов, 
Х.Жүсіпбеков,  Б.Кенжебаев  сияқты  кәсібиәдебиетші,  сыншылардың  шыққанын  жазады. 

182 
 
Қазақ  совет  прозасының  туу,  қалыптасу  дәуіріндегі  көркемдік  даму  сипатын,  эстетикалық 
деңгейін,  іздену  жолдарын  сипаттай  келе  ғалым  драматургия  жанрына  тоқталады.  Орал, 
Орынбор,  Семей,  Қызылжар  секілді  қалаларда  әртүрлі  дәрежедегі  орыс,  татар  театрлары 
болғанымен,  қазақ  елі  арасында  европалық  мағынада  театр  да  драматургия  да  болмағанын, 
семинария,  гимназия,  мектеп-медреселерде  оқып  жүрген  қазақ  жастары  Европа  театры, 
драматургия  тарихы  жайында  оқып,  қойылымдарды  көре  жүріп,  өз  халқының  тұрмысынан, 
салт-санасынан, фольклорынан да осыған ұқсас формалардың барын байқағанын, 1914 жылы 
Семейде  Абайға  арналған  кеште  «Біржан  мен  Сара  айтысы»  инсценировкаланып  сахнаға 
қойылғанын  жазады.  Алғашқы  қазақтың  пьесасы  «Надандыққұрбаны»  К.Төгісовтің 
авторлығымен  1915  жылы  Уфа  қаласында  жеке  кітап  болып  басылып  шыққанын,  жер-
жерлердегі  сауық  кештерде  «Ғазиза»,  «Бақсы»,  «Жер  дауы»,  «Малдыбай»,  «Үйшік-  үйшік» 
сияқты  қолжазба  күйінде  тараған  шағын  пьеса,  инсценировка  үлгісінде  қойылып  жүргенін 
атай келе, қазақ драматургиясының туып, қалыптасуына тоқталады. 
 
Қазақтың тұңғыш режиссері, көрнекті драматург Ж.Шанинніңәлемдік үздік үлгілерден 
үйрене  отырып,  ұлттық  театрымыздың  көркеюіне  үлес  қосқанын,  сондай-ақ  театрдың  туып 
қалыптасуына  Қ.Қуанышбаев,  Ә.Қашаубаев,  С.  Қожамқұлов,  Е.  Өмірзақов  секілді  тума 
талант  иелері  көп  еңбек  еткенін  баяндайды.  Ғалым  жиырмасыншы  жылдары  поэзия,  проза 
драматургияның  негізгі  жанрлары  туып  қалыптасып,  стильдік-көркемдік,  идеялық-
эстетикалық ізденістері жемісті болды, жанрлық формалар профессионалдық  биік дәрежеге 
көтеріліп,  қоғамды,  өмірдің  сан  алуан  құбылыстарын  бейнелеу  талаптарын  орындап, 
әлеуметтік  сұранысты  толыққанағаттандырды  деп    жоғары  бағалады.    Қазақ  совет 
әдебиетінің  20-жылдардағы  нәтижесін  осылай  бағалай  келе  30-жылдардағы  көркем 
әдебиеттің  жағдайына  баға  береді.  «Бұл  кезде  эпиканыңүлкен  формасы  –  романның  жақсы 
үлгілері  дүниеге  келуі    қазақәдебиетініңөркенді  дамуының  бір  белгісі  еді»  дейді  ғалым.[3, 
16-б.]  Ғалым  30–жылдардағы  қазақ  прозасының  да  шарықтай  өсіп,  арнасы  кеңейіп,  сан 
жағынан  да  сапа  жағынан  да  дами  түскенін,  дәуір  бейнесін,  тарихи  тұлғаны,  заман 
шындығын,  жаңа  адам  образын  социалистік  реализм  әдісімен  бейнелеген  роман,  повесть, 
әңгімелердің жазылуын қазақәдебиетінің жеткен үлкен табысы деп бағалайды.  
 
Ғалым  қазақ совет әдебиетінің  кемелденіп өсуіне, дүниежүзіне танылуына мол еңбек 
сіңірген  дарын иелері М.Әуезов, С.Мұқанов, Ғ.Мүсірепов, Ғ. Мұстафин  екенін айта келіп, 
олардыңәрқайсысына  жеке-жеке  кеңінен  тоқталады.  Қазақөнерініңөсуі,  кемелденуінің 
айғағы  ретінде,  қазақ  топырағында  ғасырлар  бойы  жиналып  келген  асыл    қазыналардың 
жарқырап көрінуін ғалым М.Әуезов творчествосымен байланыстырады. Халықтық арнадан, 
«ұлы Абай айдынынан нәр алған» ұлы дарын иесі М. Әуезовтің білім алған мектептерін айта 
келіп, оның шығармаларына тоқталып Әуезов творчествосын «Шығыстың ежелгі өнері мен 
Батыстың алдыңғы қатарлы мәдениетінің тоғысуынан туған дүниежүзілік мәні бар құбылыс» 
деп  бағалайды.Әуезов  творчествосындағы  ескерілмей  жүрген  мәселенің  бірі  оның 
тырнақалды еңбектері екенін  жаза келіп оның алғашқы жазған шығармаларына тоқталады. 
 
Академик,  филология  ғылымдарының  докторы,  профессор  М.Ғабдуллин  Р.Нұрғали 
жайында  былай  деп  жазады:  «...  Әртүрлі  себептердің  салдарынан  С.Сейфуллин, 
І.Жансүгіров,  Б.Майлин  сынды  қаламгерлердің  жазушылық  архивтері  жоғалып  кетті. 
Нұрғалиев  монографиясының  біршама  сақталған  негізгі  материалдары  жазушының  өз 
архивінен алынған. Бұрын Әуезовтің 20 шақты пьесасы бар деп долбармен жобалап жүрсек, 
жас ғалымның Мұхтардың драмалық шығармасы 30дан астам  екенін дәл көрсетеді.Шынын 
айтқанда,  Р.Нұрғалидың  «Лениншіл  жас»  газетінің  1966  жылғы  25-26  сентябрьдегі 
сандарында  М.Әуезовтің  бұрын  атының  өзі  белгісіз  «Тұман  айығарда»  романының  70-80 
беттік (машинкамен) үлкен эскизімен үзінді жариялауы әдеби өміріміздегі оқиға болған еді,» 
- деп жас ғалымның сәтті қадамын бағдарлаған еді.[4] Қазақ әдебиеті. А, 24. 05. 1969.  
 
Бұдан  ары  қарай  С.Мұқанов  шығармашылығы    жайында  әңгіме    өріледі.    С.  Мұқанов   
қаламынан  өлең,  поэма,  әңгіме,  повесть,  роман,  пьеса,  зерттеу  сияқты  әдебиеттің  барлық 
жанр  түрлерінің  туғанын,  оның  талантын  дарқан  даламен  салыстыра  отырып,  қаламгерді 
тынысы кең, өрісті өнер иесі деп бағалайды. «Проза көркемдік-эстетикалық сана өскен кезде 

183 
 
замана  талабына  байланысты  туады.  Көп  уақытқа  дейін  қазақәдебиетіндегі  басты  жанр  
поэзия  болатын.  Қазақ  прозасының  балаң  кезінде  оған  арна  болған  дәстүрдің  бірі  - 
әңгімешілдік.  Бұл  дәстүр  әсіресе  С.Мұқанов  прозасында  кеңтармақтанып  көрінді.  Рас, 
С.Мұқанов  орыс,  Европа  әдебиетін  жақсы  білді.  Оның  творчествосы  әлемдік  реалистік 
әдебиеттен нәр алып отырды» деп жазушының прозаға келгенін сипаттайды.  
 
Ғалым:  «Сәбит  Мұқанов  –  мол  арна,  кең  салалы  творчество  иесі.  Өзі  айтқандай 
«партияныңөрге тартар өгізі» Сәбит Мұқанов – қазақәдебиетіндегі піл сауырлы жазушы» деп 
өресіне жеткізе бағалайды.  
 
Р. Нұрғали әдебиет тарихында аты Сәкен, Ілияс, Мұхтар, Сәбиттермен қатар аталатын  
ғажайып  таланттың  иесі,  әлеуметтік  күреске,  қоғамдыққызметке,  көркем  шығармашылыққа 
ХХ ғасырдың басында келген  
 
Ғ.  Мүсірепов  творчествосы  жайында  сөз  өрбітеді.  Ғалым  «Ғабит  творчествосы    -
қазақөнерінің  сұлу  бір  арнасы.  Ғабит  әні  –  таза  үнді,  шырқау  үн.  Ғабит  арнасы  –  мөлдір, 
тұнық  арна.  Ғабит  шығармалары  ұзақ  баптап,  жал-құйрығын  сүзіп  барып  бәйгеге  қосқан 
жүйріктерді  еске  түсіреді.  Оның    шығармаларындағы  осы  сұлулықтар  жеке  басына  да  тән 
қасиеттер.  Ғ.Мүсірепов  қазақәдебиетіне  мәдениет,  көркемдік,  тереңдік  әкелді,  оның 
шығармалары ұлттық және интернационалдық сипаттардың терең тұтастығыныңүлгісіндей» 
деп қаламгер туындыларының шоқтығының биіктігін,  өрелі, өрістігін  жеткізеді. 
Ғалым жазушының әдеби проблемалар жөнінде де қомақты ойлар айтқанын, М.Әуезов, 
Б.Майлин,С.Мұқанов,  Б.Бұлқышев,  М.Шолохов,  А.Тоқмағанбетов  творчествосы  жайында 
өрелі тұжырымдар жасағанын, В.Шекспир, А.Островский пьесаларын аударғанын айта келіп, 
«Ғ.Мүсірепов – қазақ совет әдебиетінің классигі» деп  өрелі тұжырым жасайды. 
Келесі әңгіменің арқауы Қазақ совет әдебиетіндегі алып байтеректің бірі, өзіндік салған 
дара жолы бар,үлкен талант иесі Ғ.Мұстафин жайында өрбиді.. Әр жазушыныңөнерге келер 
жолы әртүрлі. Бірнеше өнер адамдарыныңөнердегі өмір жолын мысалға ала отырып, ғалым 
Ғ. Мұстафинніңәдебиетке өмірдің  ащы-тұщысын татып келген қаламгер екеніне тоқталады. 
Ғ.Мұстафинніңқазақәдебиетіне 
әкелген 
жаңалығы 
 
еңбек 
адамының, 
қатардағы 
колхозшының  бейнесін  жасауын,  жанр  формасында  да  «үйірім-үйірім  оқиға  аяқталып 
отыратын,  сюжетті  шығарма  тудырғанын»    қаламгер    қаламыныңқажырлығына  балайды. 
«Ғ.Мұстафин  көркем шығармаға әдеби процеске, әлеуметтік мәселелерге  әркез ой- пікірін 
білдіріп мақала, рецензия, баяндама жазып, шолу жасап отырғанын, осылардың басын қосып 
«Ой  әуендері»  деген  кітап  шығарғанына  тоқталады.    Ұлы  қаламгер  еңбегі  бағаланып  Қазақ 
ССР Мемлекттік сыйлығы берілгенін айта келіп, «Өмірде таза, адал жүрген, қыл-қыбырмен 
творчествосын былғамаған, өр ойлы, нәзік сезімді азамат жазушы, қара қылды қақ жарған 
Ғабиден Мұстафин көз тірісінде халық махаббатына бөленді» деп орынды  баға береді.       
Енді    «Ғашығым  менің  -  бостандық»  деп  аталатын  екінші  тарауға  көз  сала-  мыз.  Бұл 
тараудың бірінші тақырыбы дауылпаз ақын, Қазақстанныңқоғамдықөмірінде де өнерінде де 
өзіндік  орны  бар  қайраткер  Сәкен  Сейфуллинге  арналады.  Аз  ғана  ғұмырында  жарық 
жұлдыздай  жарқырап  өткен  С.Сейфуллин  жөнінде:  «Қазақәдебиетінің  барлық  жанрында 
тұңғыш  рет  социалистік  реализм  принциптерін  орнықтырған  жаңашыл  жазушы  қаламынан 
туған  шығармалар  халықөмірініңәрбір  көкейкесті,  актуальды  тақырыптарын  аша  көрсетті, 
жанды  бейне,  көркем  образдар  арқылы,  терең  идеялар  айтып,  эстетикалық  игіліктер 
жасады.Ұлттықәдебиетке  революциялық  мазмұн,  жаңа  форма,  социалистік  идея  әкелген 
жазушы 
туындылары 
халқымыздың 
мәңгілік 
жасайтын 
қымбат 
рухани 
қазыналарыныңқатарына  жатады»  деп  тебірене  жазады.[3,74-б.]  Кітаптыңүшінші  тарауы 
«Соғайын сөзімнен бір биік  сарай» деп аталып, әңгіме құдіретті талант иелерінің бірі Ілияс 
Жансүгіров жайында өрбиді 
Халық өмірін реалистікпен бейнелеген дарынды қалам иесінің творчествосын зерттеген 
Р. Нұрғали ақынның азаматтық келбетін ашып, шығармашылығын ғылыми тұрғыдан саралап 
береді. 
Әдебиеттер тізімі 
 
1  Құл-Мұхаммед М.А. Алашұлы.- Көкейкесті әдебиеттану, Астана, 2010, 14 б.  

184 
 
 
2 Жұртбай Т. Телқанат. – Алматы, Қазақстан мұғалімі журналы, 1988. 
 
3  Нұрғали Р. Қазақ революциялық поэзиясы. -  Алматы, 1987,- 206 б. 
 
4  Ғабдуллин М. Қазақ әдебиеті.- Алматы, 24.05. 1969 
 
 
В  статье  рассказывается  о  том,  как  ученый  Р.Нургали  анализирует  пути 
формирования  и  развития  казахско-советской  литературы,  системы  основных  тем,  а 
также  жанрово-стилистические  исследования.  Характеризуются  классические  образцы 
национального  достояния.  Показывается,  как  он  оценивает  творчество  видных 
художников,  их  мастерство,    вклад  в  литературоведческую  науку.  Подробно  излагаются  
крупные события литературной  жизни и   культурные новости ХХ века.  
 
 
The  article  describes  how  the  scientist  R.  Nurgali  analyzes  the  way  of  formation  and 
development  of  Kazakh  -  Soviet  literature,  the  main  topicssystems,  as  well  as  genre  and  stylistic 
research.  Characterizes  the  classic  examples  of  a  national  treasure.  Shows  how  he  assesses 
creativity  of  prominent  artists,  their  skill,  the  contribution  of  literary  study  science.  Detailing  the 
major events of the literary life and cultural news of the twentieth century. 
 
 
 
ӘОЖ 821.512.122 
Қ.Т. Жанұзақова  
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті  
Алматы қ., Қазақстан 
e-mail: kuralay_zhanuzak@mail.ru 

жүктеу/скачать 4,64 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: