ДИАЛОГТЫҚ ДИСКУРСТЫҢ КОММУНИКАТИВТІ-ИНТЕРАКТИВТІК

275 
 
тілін  оқитын  шетелдік  студенттердің  сөйлеуін  қалыптастыру  мәселелері,  диалогтық 
дискурс туралы, психологиялық мәселелері сөз болады. Сөйлеу үшін қажетті жайттардың 
арасындағы интерактив мәселесіне және оның компоненттеріне назар аударылады.  
 
Мақалада  оқудың  түрлі  кезеңдеріне  тиесілі  түрлі  әдістемелік  ұсыныстар  берілген. 
Айтылымның тілдік қана емес, сондай-ақ мазмұнды жағына да назар аударылады. Сөйлеуге 
үйрету үшін көрнекі нысандар, диалогтар мен полилогтарды қолдану ұсынылады.   
Мақалада  ұсынылған  диалогтық  дискурстың 
коммуникативті-интерактивтік 
табиғаты  ауызша  сөйлеуді  дамытуға  көмектеседі.  Мұнда  ең  алдымен  диалогтық 
дискурстың мәні, оның коммуникативтік-интерактивтік табиғаты мен тілдің нормасына 
сай  келуі  дамытылады.  Диалогқа  үйретуде  бір  жағынан  репликалардың  кезектесе 
алмасуына  үйрету  көзделсе,  екінші  жағынан  жағдаяттың  өзгеруі  көрінетін  қарым-
қатынасқа түсуге, диалогтық сөйлеуге үйрету көзделеді.  
 
Түйін сөздер: сөйлеу, диалог, дискурс, коммуникативтік, интерактив, айтылым. 
 
Қазіргі тіл білімінде диалогтық дискурс және дискурс туралы жеке тұлғалардың өзара 
вербалды  интеракциясы  тұрғысынан  айтылып  келеді.    Қатынастың  вербалды  және 
бейвербалды  құралдарының  көмегімен  инофондар  арасындағы  ауысып  отыратын  өзара 
әрекет  интеракт  болып  табылады.  Интеракт    –    латын  тіліндегі  «Inter»  және    «actus»  деген 
сөзден  шыққан  орысша  «поступок»,  қазақша  «әрекет»  деген  мағынаны  білдіреді,  яғни 
интерактив тіл меңгеру кезінде маңызды болып табылады. 
«Интерактивтік»  деген  сөз  «интеракция»  деген  ұғымнан  келіп  шығады.  Ал 
«интеракция»  жеке  тұлғалардың  жұптық,  топтық  өзара  біріккен  әрекеті,  бір-біріне  алма-
кезек әсер етуі. Ол екі жақты әрекет, инофондар сол тілдегі мәдени ақпаратты қабылдаушы 
да, жіберуші де  бола алады, себебі меңгеріп жүрген тіл елінің, ана тілінің мәдениеті, өзекті 
халықаралық мәселелері қатысымның мазмұнын қамтиды.  
Құрылымы  жағынан  ауызша  коммуникация  тілдік  интеракция  болып  табылады. 
Диалогтық  дискурстағы  қарым-қатынасқа  қатысушылар  тең  құқылы,  олар  белсенді  түрде 
өзара  бірігіп  әрекет  етеді.  Интеракция  өзара  әрекеттестікті  ұйымдастыру  формасы  ретінде 
тілдік  қарым-қатынаста негізгі  компонент ретінде қарастырылады, өйткені ол көп жағдайда 
коммуникацияның  сипатына  сай  келеді.  Интеракцияны  сөз  әрекетінің  термині  тұрғысынан 
қарастырар  болсақ,  онда  төмендегідей  элементтерді  ажыратуға  болады,  бір-бірімен  өзара 
әрекетке түсуші коммуниканттар әрекетінің мақсаты, объектісі, құралы (тілдік белгілер).  
Интерактивті  меңгеруге  екі  жақты  дискурс  тән  болып  келеді.  Мұндағы  екі  жақты 
дискурс арнайы тоқталуды қажет етеді. Дискурстың екі түрі бар: бір жақты дискурс пен екі 
жақты  дискурс.  Бір  жақты  дискурс  –  бір  адамның  барлық  экстралингвистикалық 
факторларды  (жағдаят,  серіктесінің  сиапты,  кинестетика  және  фонация)  қамти  отырып, 
ауызша  баяндауы,  монологтық  сөйлеуі.  Екі  жақты  дискурс  –  екі  коммуниканттың 
арасындағы  «сөйлеуші-тыңдаушы»  рөлдері  бойынша  ауысып  отыратын,  өмірдегі  әртүрлі 
жағдаяттағы интенционалды ой алмасу үдерісі және ауызша айтылымдардың жиынтығы. Бір 
жақты дискурс пен екі жақты дискурстың арасында ерекшелік осындай болып келеді [1, 33].  
Диалогтық  дискурс  коммуниканттардың  арақатынасының  бір-біріне  әсері  арқылы 
құрылады. Диалог құрамында коммуниканттардың субъективтік пікірін бағалайтын дискурс 
қаралады.  Диалогтық  дискурста  дүниенің  тілдік  бейнесі,  әсіресе  оның  коммуникативтік-
интерактивтік аспектісі, сөйлеу әрекетінің когнитивтік жағы айқын бейнеленеді. Тіл меңгеру 
белгілі  бір  дискурстағы  диалогтық  айтылыммен  басқарылады,  диалогқа  қатысушылардың 
мінез-құлқы  дүниенің  тілдік  бейнесімен,  коммуниканттардың  жеке  тілдік  уәждемелік 
бағалауыштық және когнитивтік жақтарымен байланысады. 
Жоғарыда  айтып  өткендей,  диалогтық  дискурс  екі  жақтың  қатысуымен  дүниеге 
келетіні  белгілі.  Сұрақ-жауап  түріндегі  диалогта  ашық  мән  жауап  түріндегі  сөйлесімде  жиі 
беріледі. Диалогтағы ашық мәнді сөйлесім дискурстың құрамдас бөлігі болып табылады.  

276 
 
Диалогтық бірлік интеракцияның жүзеге асуына тәуелді. Ашық мәнді сөйлесім түрлері 
монолог  пен  диалогтың  айырмашылығы  сөйлесушілердің  санымен  байланысты.  Сөйлеуші 
тіл  құралдарын  сөйлеу  жағдаятына  қарай  таңдап,  мақсатты  түрде  қолданады.  Ішкі 
мүмкіндіктеріне байланысты тіл бірліктері сөйлеушілер арқылы өзара үйлесімге түседі.  
Диалогтың  интерактивті  табиғаты  оның  қатысушыларының  сөйлеу  әрекетінің 
прагматикалық  жағдайлары  есепке  алынса  ғана  сол  кезде  ашылады.  Мысалы,  диалогтың 
түрлерінің  бірі,  әсіресе,  сұрақ-жауапты  диалогта  репликамен  алмасу  әлеуметтік  өзара 
әрекеттің  күрделі  формасын  көрсетеді.  Сұрақтың  белгілі  формалары  жауап  берушіні 
қорғайтын  ұстанымға  мәжбүрлеу  мақсатымен  қолданылады.  Жауап  сұрақтағы  берілген 
стратегияны  тануы  мүмкін  және  оған  аса  күшті  стратегиясымен  реакция  жасауы  мүмкін. 
Диалогтың  интерактивті  табиғаты  өтініш  жасау,  сенім,  біреудің  беделіне  нұқсан  келтіру, 
біреуге  жағымды  пікір  айту,  саяси  риторикада  және  т.б.  өзін  көрсету  секілді  сөйлеу 
актілерінің  коммуникативтік  стратегиялары  мен  тактикаларын  зерттеу  барысында  жақсы 
айқындалады.
 
Диалогтың  мәртебеаралық  (интерстатустық)  мәні  әлеуметтік  вербалды  өзара 
әрекет 
ретіндегі 
диалогқа 
қатысушылардың 
әлеуметтік 
мәртебесінің 
бейнелері 
коммуниканттардың сөйлеу әрекетінде өзектелінуі негізінде құрылады.  
Диалогтың бастаушысы бірінші бастаушы репликасын айта отырып, бәрінен де бұрын 
өзінің коммуникативтік дітін (интенциясын) және эмоциялық жағдайын психологиялық және 
әлеуметтік рөлдеріне сәйкес білдіреді және екінші коммуникантпен ортақ  кодты пайдалана 
отырып, оған әсер етеді немесе жаңа білімді  хабарлай отырып және сонысымен серіктестің 
білім әлемін өзгерте отырып, оны кейбір әрекет жасауға итермелейді, сонысымен  іс жайын 
өзгертеді және т. б. Бастаушының (инициатордың) серіктесі екінші реплика-реакцияны айта 
отырып, алынған ақпаратты бұрынғы өзінің білетіндерімен салыстырып, айтылғанның мәнін 
түсінеді  және  бастаушының  дітін  түсіне  отырып,  когнитивтік  операцияның  біразын 
орындайды,  сөйтіп  серіктеспен  келіспеушілік  (диссонанс)  немесе  келісушілік  (унисондық) 
жағына сәйкес әсер етеді. 
Бастаушы  коммуниканттың  репликасы  да,  жауап  репликасы  да  вербалды  түрде  болуы 
мүмкін.  Егер  бастаушының  (инициатор)  діті  тыңдаушы  үшін  қонымды  болса,  онда 
серіктестің жауап репликасында келісім, мақұлдау және т.б. жүзеге асады. Бірақ егер бірінші 
серіктес  екіншінің  күткенін  қанағаттандырмаса,  жауап  репликада  келіспеушілік,  бас  тарту, 
қарсы  болу  және  тағы  басқа  көрініс  береді.  Сондай-ақ  диалогта  әлеуметтік  сипатқа  қарай 
сөйлеу  көп,  яғни  онда  сөйлеушілер  өзінің  рөлімен,  мәртебесімен,  бағасымен  нақты 
әлеуметтік  жеке  тұлға  ретінде  басқа  адамға  сол  адамның  да  әлеуметтік  бет-бейне,  беделіне 
қарай  бағыттаушылық  болады.  Бұл  бағыт  диалогтың  репликасын  семантикалық  тұрғыда  
вербалды түрде білдіріледі.  
Сөйлеуші  сұрақ  қойғанда  қарсы  сұрақ  пен  дәлелдеуді  талап  ететін  жауапты 
қалыптастырады.  Берілген  жауап  келесі  қойылатын  нақтылаушы  сұрақты  тудырады. 
Мәселені  нақтылап  оның  мәнін  ашу  мақсаты  үшін  жауап  алуды  алға  тартады.  Бұл  жерде 
тыңдаушы қойған сұраққа ғана жауап беруге болады.  
Инофонның  қазақ  тілін  екінші  тіл  ретінде  меңгеруге  деген  қызығушылығын  арттыру 
маңызды мәселе.    Аталған  мәселені  шешу  үшін  бүгінгі  тәжірибе  көрсеткендей,  тіл  меңгеру 
үдерісінде  белсенді  оқыту  формаларын  қолдану  керек.  Бұл  формалар  екі  жақты  біріккен 
әрекетке жетелейтін инофонды тіл меңгеру үдерісінде басты субъект ретінде қарастыратын, 
ал  қазақ  тілін  меңгеру  үдерісінде  әрекетке  бағыттайтын  тіл  меңгертудің    интерактивтік 
түрлері болып табылады.  
Тілдік  қарым-қатынасқа  қатысты  интерактивтік  шартты  термин,  ол  адамдардың 
біріккен әрекетімен байланысты, олардың біріккен әрекетін ұйымдастыратын қарым-қатынас 
болып  табылады.  Ал  әлеуметтік  психологияда  интеракция  үдерісі  әлеуметтік  тұрғыдан 
ұйымдастырылған  тілдік  қарым-қатынас  деп  көрсетіледі.  Кей  ғалымдар  қарым-қатынас  пен 
біріккен  әрекетті  теңдестіреді  де,  оларды  коммуникация  ретінде  қарастырады.  Ал  кей 
ғалымдар интеракцияны біріккен әрекеттің, қарым-қатынастың кейбір үдерісінің түрі, оның 

277 
 
мазмұны  ретінде  қарастырады.  Олардың  бірлігі  туралы  айтса  да,  қарым-қатынасты 
коммуникация, ал біріккен әрекетті интеракция ретінде қарастырады. 
    Сөйлеу  өмірге  сөйлеушілердің    коммуникативтік  әрекеттері  арқылы  ендірілген. 
Коммуникативтік әрекетке бірнеше адам бір уақытта қатысады,  әрбір адам аталған әрекетке 
өз  үлесін  қосады,  біріккен  әрекет  тек  осылай  ұйымдастырылады.  Оның  жүруіне 
қатысушылардың ақпарат алмасып қана қоймай, әрекетті ұйымдастыра алу қабілеті де енеді. 
Коммуникация  біріккен  әрекет  негізінде  жүзеге  асады,  өйткені  осы  біріккен  әрекетте 
субъекттердің  бір-бірімен  ақпарат  алмасуы  жүзеге  асып,  яғни  біріккен  әрекет  түрі  мен 
нормасы  жасалады.  Коммуникация  жеке  тұлғалар  арасында  жүзеге  асады:  тұлғааралық 
қатынас – оның жоғары мәні.  
Коммуникативтік  бағыт  бойынша  тіл  меңгеру  ана  тілін  меңгерудегі  ұстанымдарға 
негізделеді.  Әрбір  инофон  бірінші  кезекте  сөйлеуді  үйренуі  тиіс.  Ал  грамматика 
коммуникация  барысында  дамиды.  Демек  меңгеру  мазмұнын  грамматика  емес,  қатысым 
табиғаты айқындайды. 
Диалогтық  дискурста  әрбір  сөйлеуші  сөйлеу  жағдаятынан  туындаған  мақсатқа  жетуді 
көздейді.  Сол  себепті  негізгі  мақсат  қосымша  мақсатты  қалыптастырады  [2,  12]. 
«Интеракция»  ұғымы  иллокутивтік  ұғымына  қарағанда  кең  болып  келеді.  Мәселен, 
иллокутивтік  екі  сөйлеу  актісінен  тұрса,  интеракция  сөйлеушінің  басты  негізгі,  жетекші 
мақсатымен байланысты болып келеді.  
Интерактив ұстанымы жалпы қазақ тілін меңгеру үдерісінде тақырыптық жағдаяттағы 
диалогтық  серіктестік  құрамында  синтаксистік  деңгей  арқылы  жүзеге  асады.  Мұнда 
жекеленген  тілдік  тұлғаның  (форма)  түрлі  деңгейлі,  түрлі  аспектілі  сипаттары  есепке 
алынады. 
Интеракцияны  тудыратын  диалогтық  дискурста  өзара  сөйлесу  қатынасына  ортақ 
тақырып негіз болады [3, 19]. Сөйлеу  актілеріне ортақ мазмұн – тақырып болып табылады. 
Тақырып  бойынша  сөйлеу  мақсаты  белгілі  болады.  Диалогтық  дискурста  тақырып  ойды 
дамытып,  пікірлер  түрінде  көрінеді.  Түсінісуге  сәйкес  диалог  дамиды,  жалғасын  табады. 
Тақырыптың ортақ  болуына  қатысты  түсінісу  шарты орындалады.  Сөйлемге  қатысты  тема-
рема  актуалды  мүшелену  арақатынасын  диалогқа  қатысты  көңіл  бөлу  фокусы,  фокус  деп 
бөлуге  болады.  Тақырып  орталық  диалогта  мақсаттардың  өзара  үйлесуі  арқылы  дамитын, 
интенциялардың  жүзеге  асуын  қалыптастыратын  коммуникативтік-прагматикалық  салмағы 
бар орталық болып табылады.  
Сөйлеуші тыңдаушының жағдайын, сыйластықты ойлайды. Тыңдаушы шешуші қызмет 
атқарады. 
Диалогтың 
қалыптасуына 
сөйлеуші 
пресуппозициясы, 
тыңдаушы 
пресуппозициясы,  сөйлеу  жағдаяты,  мәнмәтін    секілді  бірқатар  түрткіжайттардың  әсері 
болады.    Диалогтық  дискурстар  әртүрлі  шарттар  арқылы  пайда  болып  дамиды.  Диалогты 
қалыптастырушы компоненттерді атқару қызметіне сәйкес сөз бастаушы, байланыстырушы, 
мақұлдаушы,  әртүрлі  эмоцияларды  жеткізуші,  бағалаушы,  нақтылаушы,  қолдаушы  деп 
бөлуге  болады.  Бұл  арқылы  құрылымдық-мазмұндық  аспектісі  бойынша,  қатысым 
стратегиясы бойынша қызметін анықтауға болады [4].  
Интенциялардың  өзара  ықпалдасуы  немесе  бір-бірін  тудыратын  өзара  байланысын 
интеракция  деп  атайды  [5,  67].  Диалогқа  қозғалыс,  туындаушы  сипат  тән.  Сөйлеушінің 
интенциясын жеткізуші алғашқы сөйлеу актісі кейінгісімен салыстырғанда, тәуелсіз сипатта 
болса, кейінгісі алғашқысының мақсаты мен мазмұнына тікелей тәуелді болады [6, 45]. 
Интеракция  негізгі  және  қосалқы  түрлерге  бөлінеді.  Интерактивті  меңгеру  инофондар 
айналасымен, сонымен бірге қазақ тіл иесі ортасымен, тілдік орта, қоршаған оқу ортасымен, 
өзара  әрекет  етуде  құрылады.  Инофонның  тәжірибесі  үйренетін  тіл  саласында  оның  білім, 
дағды, ептілік алудағы белсенділігі – оқу танымындағы негізгі көз болып табылады.  
Білімді жүйелеу тілдің жалпы заңдылықтарын түсінуде тірек болады және айтылымды 
модельдеумен  өз  бетімен  рәсімдеуге  мүмкіндік  береді.  Мұндай  амал  барысында  жаңа 
ақпаратты  енгізу  бірмезгілде  қарапайымнан  күрделіге  өту  жолымен  жүзеге  асады. 

278 
 
Материалды берудегі дискурстық негіз жай тілдік фактіні ғана емес, оның коммуникативтік 
маңыздылығын көрсетуге мүмкіндік береді.  
Дискурстың әрекеттік табиғаты прагматика термині арқылы түсіндіріледі. Тілдің және 
қатынастың  прагматикалық  аспектісі  дискурстағы  және  айтылымдағы  сөйлеу  әрекетін 
жүзеге асырудағы (және қабылдауда) оның ұстанымы, баға, эмоция, интенцияны білдірумен, 
тілдік  белгіге  адамның  қатынасымен  байланысты  болып  келеді.  Серіктеске  бағыттау 
диалогтық  қадамда  немесе  репликада  жүзеге  асатын  және  сөйлеу  тактикасын  вербалды 
білдіруде  көрінетін  диалогқа  қатысушылардың  діттемесінің  вербалды  жүзеге  асуы 
диалогтың  функционалды  доминанты  немесе  бастаушы  жағы  болып  табылады.  Сөз 
серіктеске бағытталып, бұрынғы әлеуметтік топтан ба немесе жоқ па, жоғары немесе төмен 
тұрған  топтан  ба  (серіктестің  иерархиялық  дәрежесі),  сөйлеуші  қандай  да  бір  тығыз 
әлеуметтік байланысқан топтан ба немесе жоқ па (әке, аға, күйеу), сол серіктестің кім екеніне 
қарай құрылады. Абстрактілі серіктестің болуы мүмкін емес. Серіктеске бағытталған сөздің 
мағынасы өте жоғары. Сөз екіжақты акт болып табылады. Ол не, кім үшін тең дәрежеде ол 
анықталады.  Сөз  сөйлеуші  мен  тыңдаушының  өзара  қатынасының  өнімі  болып  табылады. 
Кез  келген  сөз  «басқаға»  қатысты  «бір  нәрсені»  білдіреді.  Сөзде  сөйлеуші  өзін  басқаның 
көзқарсымен рәсімдейді, бұл өзін ұжымның көзқарасы тұрғысынан көрсету дегенді білдіреді. 
Сөз  –  мені  мен  басқаның  арасына  тасталған  көпір.  Егер  көпір  бір  шетімен  сөйлеушіге 
сүйенсе, екіншісімен серіктеске сүйенеді. Сөз – сөйлеуші мен серіктестің арасындағы ортақ 
аумақ.  
Ғалымдар  интеракцияны  коммуникация  үдерісінің  синонимы  ретінде  сипаттайды. 
Интеракция  әрекет  барысында,  әсіресе  диалогтық  сөйлесуге  үйретуде,  субъекттердің 
белсенділігін,  олардың  шығармашылық  дітін  және  бірігіп  әрекет  етуге  ұмтылуын 
қамтамасыз  етеді.  Бұл  әрекеттің  спецификалық  сипаттамасын  оның  қарым-қатынасты 
ұйымдастырудың  бір  формасы  болуы,  онда  субъектілердің  бір  уақытта  бірігіп  өзара  әрекет 
етуі, нәтижеге жетуге диалогтық дискурс барысында бір-бірін түсініп, жауап беру үдерісіне 
бағытталуы және оның арнайы мазмұны енеді. 
Айтылымның  әлеуметтік-интерактивті  табиғаты  туралы  түсінік  М.М.  Бахтиннің 
еңбегінде  сөз  болады.  Ғалым:  нақты  айтылым  «айтылымның  әлеуметтік  өзара  әрекеттік 
үдерісінде  туылады,  өмір  сүреді,  өледі»  деп  көрсетеді.  Оның  мағынасы  және  формасы 
негізінен осы өзара әрекеттің формасымен және сипатымен анықталады.  
Қазақ  тілін  екінші  тіл  ретінде  диалогтық  дискурс  материалы  негізінде  меңгерудегі 
интерактивті  ұстаным  көрінеді.  Диалогтық  дискурста  жауапты  алмай  тынбау,  керекті 
ақпаратты  анықтаған  соң,  соңына  жететін  диалогтық  хабар  алу,  жалыну,  өтіну  түрлері 
болады.  Әр  сөйлеу  қадамының  мақсаты  болады,  әрі  сол  арқылы  интеракция  «өзара  ықпал» 
пайда  болады.  Диалог  арқылы  адам  өз  өмірін  басқалармен  үйлесімді  ұйымдастырады,  ол 
жерде және оның көмегімен жеке тұлға басқа тұлғамен маңызды әлеуметтік байланыстарды 
жүзеге  асырады.  Диалог  адамдарды  әрекетке  итермелеуге,  сенім  арттыруға,  білім  беруге 
қызмет етеді деген кең тараған пікір бар [7, 71]. Біз білім беру ең алдымен білімді меңгеруге 
итермелеу  ретінде  түсіндіретін  зерттеушілердің  позициясын  ұстанамыз,  сенім  баға  мен 
идеяға  итермелеу,  басқаша  айтқанда,  диалог  әрекетке  итермелеуге  қызмет  етеді;  әрекет 
диалог итермелейтін ішкі білімді меңгеру көзі. Сөйлеу тактикасының вербалды белгісі өзінің 
функционалды мағынасы бойынша интерактивті құрылым ретінде диалогты ұйымдастыруда 
интеракцияның  нәтижелілігін  байқауға  болады,  интеракция  бойынша  серіктестің  мінезі 
арқылы диалогтың маңыздылығы көрінеді.  
Сонымен  тіл  меңгерудегі  интерактивті  модельді  қолдану  диалог  барысында  рөлдік 
қатынасқа  түсу  арқылы  өмірлік  жағдаятты  модельдеумен  біртұтас  пайдалану,  тіл  үйрену 
үдерісінің тиімділігін арттырады. 
 
Әдебиеттер тізімі 
1  Эрвин  Трип  С.М.  Язык.Тема.  Слушатель.  Анализ  взаимодействия.  //  Новое  в 
лингвистике. –М.: ю 1975. - С.33. 

279 
 
2  Жалагина  Т.А.  Вид  корректировок  в  диалогических  событиях  //  Языковая  общение: 
процесы и единицы. –Калинин, 1988. – С. 12. 
3  Балабайко  М.С.  Типы  диалогических  реплик  в  современном  русском  языке: 
авторефер. ... канд.филол.наук. –М., 1977. 
4  Богданов  В.В.  Речевое  общение.  Прагматические  и  семантические  аспекты.  –  Л.: 
ЛГУ, 1990. -83 с.  
5  Чахоян  Л.П.  Синтаксис  диалогической  речи    современного  англиского  языка.- 
М.:Высшая школа, 1979. – С.67. 
6  Колшанский Г.В. Паралингвитика.-М.: «Наука».-1974. – С. 45.  
7  Общение, текст, высказывание. –М.:1989. – С. 71. 
 
Данная  статья  посвящена  коммуникативно-интерактивнй  природе  диалогого 
дискурса.  В  статье  рассматриваются  диалоговый  дискурс  и  приёмы  формирования 
говорения иностранных учащихся изучающих казахский язык, даётся анализ психологических 
предпосылок обучения говорения. Важное место среди условий, необходимых для говорения 
отводится интерактивам и их компонентам. В статье предложены разные методические 
рекомендации,  соответствующие  разным  этапам  обучения.  Акцентируется  внимание  не 
только на языковой форме высказывания, но и на содержательной.  
 
This  article  focuses  on  the  communicative-interaktivni  nature  dialog  discourse.  The  article 
examines the discourse and dialog methods of formation of speaking foreign students studying the 
Kazakh language, the analysis of the psychological prerequisites for the teaching of speaking. An 
important  place  among  the  conditions  necessary  for  speaking  given  to  the  interactivity  and  their 
components.  The  article  suggests  different  guidelines  corresponding  to  the  different  stages  of 
learning.  The  focus  is  not  only  on  the  linguistic  form  of  the  utterance,  but  also  informative.  For 
teaching speaking offers interactive forms, the use of dialogues and polylogues.  
 
 
 
УДК 81:372.881 
 
Р.Е. Сарбаева 
Казахский Национальный Университет им. аль-Фараби 
Алматы, Казахстан 
sarbayroza@mail.ru 
 
INTEGRATION OF CULTURE INTO FOREIGN LANGUAGE STUDY 
 
The article focuses on thestudy of culture in our language classes, on the function of culture 
in a foreign language teaching, as the language is determined by culture.  
The authorshows the important aspects of cultural education and underlines the need to use 
the  interdisciplinary  and  intercultural  approach  by  our      English      teachersThe  author  sharesher 
experience  of  teaching  intercultural  competence  and  relations  with  the  studentsduring  thecross-
cultural training classes, which are aimed at developing students’ international negotiation skills. 
 
Keywords:  learning  culture,teaching  language,  cross-cultural  communication,intercultural 
competence,international negotiation. 
 
It has become vital to integrate culture into language content. There are many ways in which 
the  phenomena  of  language  and  culture  are  intimately  related.  Both  phenomena  are  unique  to 
humans  and  have  therefore  been  the  subject  of  a  great  deal  of  studies.  Language,  of  course,  is 
determined by culture.  

280 
 
According to the US National Standards for Foreign Language Learning, “The term “culture” 
is generally understood to include the philosophical perspectives (meanings, attitudes, values, and 
ideas),  the  behavioral  practices  (patterns  of  social  interactions)  and  the  products  (books,  tools, 
foods,  laws,  music,  games)  –both  tangible  and  intangible  -  of  a  society.  The  study  of  a  language 
provides  opportunities  for  students  to  develop  insights  in  a  culture  that  are  available  in  no  other 
way.  In  reality,  then,  the  true  content  of  the  foreign  language  course  is  not  the  grammar  and  the 
vocabulary  of  the  language,  but  the  cultures  expressed  through  that  language.  It  is  important that 
students become skilled observers and analysts of other cultures”[1, 43]. 
Based  on  this  statement,  we  need  to  find  ways  to  incorporate  the  study  of  culture  in  our 
language  classes. Culture  is the  issue that  may  not always  be recognized  in a  mainstream English 
classroom. Teachers need to be open to learning new cultures and having their student embrace all 
cultures in the classroom. By taking great strives to learn about each other’s values and beliefs the 
teacher  and  student  would  not only  maximize  the  effectiveness  of  English  learning  but  make  it  a 
successful  learning  experience  for  all  involved.  This  will  encourage  students  to open  up  and  talk 
about  their  cultural  backgrounds  and  traditions  within  their  family.  “Teachers,who  encourage 
students to maintain their cultural or ethnic ties,  promote their personal  and academic  success”[2, 
90].Students  should  not  lose  their  identity  but  gain  knowledge  from  their  culture  and  the  world 
around them. Therefore it is beneficial to bring culture into the English classroom in order for the 
students to feel a sense of self-worth in their lives. 
The  power  of  language  to  reflect  culture  and  influence  thinking  was  first  proposed  by  an 
American linguist and anthropologist, Edward Sapir (1884–1939), and his student, Benjamin Whorf 
(1897–1941).  The  Sapir–Whorf  hypothesis  stated  that  the  way  we  think  and  view  the  world  is 
determined by our language [3, 54]. 
Language   is   a part   of   nation´s culture,   so   we   cannot   acquire a foreign language 
without      learning      its      culture.      In  the  process  of  teaching  a  foreign  language  cultural  studies 
should also be included. In learning   another   language and culture students inevitably learn   about    
other   societies   and   their   cultural   practices. 
Before developing the topic referring to the function of culture in a foreign language teaching,   
the   term   culture   should   perhaps   be   more   clearly specified.   Generally,   it   could   be 
defined      as      various      customs,      values,      identities,  typical      behaviour,      attitudes      and      the   
overall      approach  regarding  the  way  of  life  reflected  in  movies,  songs,  fashion,  literature  and 
numerous  products  of  art,  but  also  in  everyday  use  of  the  particular  language,  e.g.  recognized 
proverbs, common idiomatic expressions or phrases which are characteristic for certain members of 
society and which significantly differentiate these people according to their age, level and specific 
area of education, as well as their position in the society, etc. Anthropologists define culture as the 
whole   way   of   life   of   a people   or   group.   So   in   this content   culture   includes   all   the   
social practices that bound people together but also distinguish them from others.  
Culture  and  language  are  thus  interrelated  and  language  is  used  as  the  main      medium   
through which   culture   is    expressed.   We     can   therefore   agree   that   bringing cultural   
studies   of   English   speaking   countries   closer   to   students   will   help   them   to   better 
understand  the  language,  its  background  and  usage.  Better  understanding  of  the      language      will   
help   the   students   to   accept   a foreign   culture   and   also   their   own   culture.  
Apart from this, by teaching and learning any cultural studies at a foreign language lesson we 
do   not   include   the   whole   term   of   cultural   learning.    
We    need    to   create   in   our   students the feeling of awareness and tolerance of other 
people’s culture, greater awareness of their own culture and also to support the student’s own ability 
to explain his or her own cultural viewpoint. In other words, cultural awareness is understood as a 
more  general  term  which  is  superior  to  the  term  cultural  studies.  Therefore,  by  teaching  British, 
American or Kazakh culture we try to educate a person as a cultural being. Valdes (1994: 2) says 
that most people are not aware of themselves   as   cultural   beings,   products   of   their   own   
environments [4, 5]. 

281 
 
In   practice,   culture   is   a phenomenon   which   is   always   original   and   typical   for   a   
particular   nation.   As   it   has   already been stated above, most people do not think consciously 
about their culture, they simply live and   behave   as   other   people   in   their   society   do.   The   
issue   becomes   topical   when   they   are confronted with people from another culture and it can 
cause  various  misunderstandings  and  sometimes      problems.    To  prevent  cross-cultural  conflicts 
students are needed to be taught about cultures that they come in contact with. This knowledge can 
be  obtained  through  general  reading,  talking  to  people  from  different  cultures,  and  learning 
languages.  Important  aspects  of  cultural  education  understand  your  own  culture  and  develop 
cultural  awareness  by  acquiring  a  broad  knowledge  of  values  and  beliefs  of  other  cultures,  rather 
than looking at them through the prism of cultural stereotypes.  
In  order  to  have  an  environment  that  is  beneficial  for  the  teacher  and  the  student  culture 
should be integrated systematically into the language instruction. I would like to underline the need 
to use the  interdisciplinary and  intercultural approach by our   English   teachers. When  language 
and  culture  are  integrated  students  become  aware  “that  English  is  not  just  an  object  of  academic 
interest  or  merely  a  key  to  passing  an  examination;  instead,  English  becomes  a  real  means  of 
interaction and sharing among people” [5, 19]. 
This  is  true;  cultures  are  created  through  communication;  communication  shapes  culture, 
communication is the means of human interaction through which cultural characteristics— whether 
customs, roles, rules, rituals, laws, or other patterns—are created and shared. 
Intercultural  communication  is  a  field  of  study  that  looks  at  how  people  from  differing 
cultural backgrounds communicate, in similar and different ways among themselves, and how they 
endeavor to communicate across cultures. 
In my present job, I work and communicate a lot with international students and I often ask 
myself:  How can intercultural communication be improved? How can we communicate better with 
a  student  from  another  culture,  from  another  education  system,  of  a  different  age,  who  speaks  a 
different  language?  I  suggest  that  in  order  to  communicate  well  with  someone  from  a  different 
culture, knowledge of that person’ s culture is necessary. It is important to increase our awareness 
of and sensitivity to culturally different modes of behaviour. We need to recognise different cultural 
patterns at work in the behaviour of people from other countries and cultures. 
It  is  also  useful  to  be  aware  of  how  our own  cultural  background  influences  our  behaviour. 
And  we  need  to  develop  tolerance  for  behaviour  patterns  that  are  different  from  our  own.  It  is 
important to try to see what expectations the students have of studying and living in our country, to 
try to see the learning process and experience of living here from the student’s point of view. How 
do students see the learning process? What is the role of the teacher?  
Students  in  higher  education  have  particular  difficulty  understanding  their  lecturers.  Andy 
Gillett from the University of Hertfordshire, UK gives the following advice to lecturers who ask for 
help in making their language more accessible to Students in Higher Education: 
Lectures 
Make your organisation clear 
Support the lecture with writing/visuals/OHP/handouts 
Be careful with handwriting on the board 
Provide reading before the lecture 
Speaking 
Don’ t keep changing the subject - make one point at a time 
Signpost 
Summarise often 
Repeat if necessary 
Be careful of background knowledge assumed 
Avoid unfamiliar, idiomatic or technical English - use formal language 
Be careful of speed of delivery/clear pauses etc. 
Pronunciation clearly 
Organise questions - ask students to write them down or prepare in groups 

282 
 
Be explicit 
Assignments 
Set written coursework early in order to identify problems 
Give clear instructions for coursework 
Provide clear feedback in written work but be careful with handwriting 
Exams 
Set exams as late as possible to allow students to improve their English 
General 
Provide a simplified brochure/application form 
Provide an international student tutor 
Don’ t try & answer grammar questions - give a model of good English 
Leave grammatical explanations to the experts 
Assume different expectations so be specific [6, 22]. 
If everyone in the institution who deals with Students in Higher Education is helped to 
become aware if these differences, communication will be easier for everyone. 
I would like to share my experience of teaching intercultural competence and relations with 
the students of specialty “World Economy”. To develop students’ international negotiation skills I 
provide them with knowledge of negotiations, business and cross cultural processes during our 
training class. 
Cross-cultural  negotiation  training  class  is  aimed  at  business  personnel  either  travelling 
abroad  for  negotiations  or  hosting  clients/customers  from  abroad.  I  provide  them  with  key 
information on approaches to, tactics in and etiquette surrounding negotiation. 
Our Cross-cultural negotiation class covers areas such as: 
The  etiquette  of  meeting,  greeting,  communication  (verbal  and  non-verbal)  gift  giving, 
entertaining and business meetings. 

жүктеу/скачать 4,64 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: