Проектно-исследовательская работа студентов

27 
 
Қ.Р-ның Білім және Ғылым Министрлігі әлеуметтану, саясаттану пәндері бойынша типтік 
бағдарламасына колледждер мен жоғарғы оқу орындар  жеке тарауға сай. Мектептегі «Адам 
және қоғам» пәндері бойынша қолдануға болады. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер 
1.  .  Сауырбаева,  Р.    Қазақстан  әйелдерінің  саясаттағы  ҧлттық  идеясы  [Мәтін]  /  Р. 
Сауырбаева // Ақиқат.- 2013.- № 3.- 107-109 б. 
2.  Мустафин.Г.Т  Гендерлік аспект. – Алматы: Білім, 2006. – 200б.  
3. Здравомыслева Е.А., Темкина А.А. Исследование женщин и гендерные исследования на 
Западе и России// ОНС. – 1996. - №6. – 5 – 9. 
4. Мыңжасарқызы Д.  Гендерлік саясат және қазақ әйелі . - Тҥркістан. - 2013. -  №5. – 5-7б. 
5. Антология теории гендера.- Минск: Фауст, 2000. – 241б. 
6. Григорьева Г. Женская ипостась мира// Феминизм. Восток. Запад. Россия. – М.:Знание, 
1993. – 145б. 
7.  Сарыбекова,  Ж.Т.    Ҧлттық  саясаттағы  қазақ  қызының  рӛлі  //  Білім  =  Образование.- 
2009.- № 2.- 46-49 
8. Каримова Р. Гендер ҧғымы және исламдағы әйелдің орны. - Айқын. - 2013. - №3. - .21 - 
24б.  
9.  Тарасенко  Е.  Гендерная  политика:  достижения,  реалии/  Казахстанская  правда.  –  20 
декабря. – 2014. - №248. – с. 7 
10. Щсагажинова А. А. Роль казахских просветителей в истории возникновения гендерной 
политики Казахстана. - Евразийское сообщество. – 2010. - №2. - С. 199-203 
11. Назарбаев Н.А. В потоке истории. - Алматы:Атамҧра, 1999. - 296 с. 
12.  Г.Валиханов  Ч.Ч.  Народонаселение.  Собрание  сочинений  в  пяти  томах,  Том  3,  Алма-
Ата: Главная редакция Казахской советской энциклопедии,  1985, с. 157-171. 
13.Алтынсарин  И.  Н.И.  Ильминскому.  31  августа  1871  г.-  Собрание  сочинений  в  трех 
томах. Том. 3. Алма-Ата, Наука Каз. ССР, 1978, с. 29-32. 
14.  Назарбаев  Н.А.  Стратегия  вхождения  Казахстана  в  число  50-ти  наиболее  конку-
рентоспособных стран мира. Послание Президента Республики Казахстан народу Казахстана. 
1 марта 2006 г. // Мысль, 2006, № 3, с. 2-18. 
15.Быкай Д. Гендерлжсаясатдурыс па // Дала мен кала. 2011. 22 караша. 5-7б. 
16. Мухатова О.Х. Казак когамындагыэйел - ананыцорны мен рол1 // Вестник ПТУ. - 201 №2. – 
22-27б. 
17.  Султанхан  А..  Ерш  сыйлаган  эйел  -  пер1штелж  сипатка  ие  болады  //  8аЬКиг  Л 
\у^^.ти511т\уотеп.сот.к2/кк/соттеп1/гер1у/497. 
18. Антология теории гендера.- Минск, 2000. – 245с 
19.  Шаханова  Н.Ж.  Семантико-семиотический  анализ  традиционной  культуры  казахов.  -
Алматы, 1999. – 211с. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

28 
 
Авторлар:   Абилтаев Д.  
4 курс, Тұрысбек Д.,  Халық А. 3 курс, «Информатика»  
Ғылыми жетекші:Ерсултанова З.С., кандидат технических наук.  
 
 
«ҚМПИ ИНФОРМАТИКТЕРІНІҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ЖҦМЫСТАРЫ» 
САЙТЫН ЖОБАЛАУ 
 
1.
 
Кіріспе бӛлім  
Ақпараттық технологиялардың білім беру саласында алатын орыны ерекше. Соның ішінде 
осы  салада  білім  алып  жатқан  студенттердің  информатика  мамандығына  сәйкес  жоғары 
қаблетті  маман  болып  қалыптасуы  ҥшін  ғылыми  жҧмыстардың  алатын  орыны  зор.  Аса 
қаблетті  студенттердің  ғылыми  жҧмыстармен  айналысып,  жаңалықтар  ашып,  зерттеулер 
жҥргізіп  бір  нәтижеге  жетуі  ғылыми  жобалардың  орындалуы  барысында  қалыптасады.  IT 
технологиялар  саласында  білім  алумен  қатар  әртҥрлі  жобалық  ғылыми  жҧмыстармен 
айналысқан  студенттердің  интеллектуалдық  дәрежесі  де  жоғары  болып,  жҧмысқа  кірісу 
барысында  жҧмыс  ӛнімділігі  жоғары  маман  болып,  қоғамға  да  берері  кӛбірек  болатыны 
сӛзсіз.  Жоба жасау барысында студенттер электронды оқыту, жариялау қҧралына ақпаратты 
сайт  парақтарына  орналастырып,  сайтты  тартымды  да  қызықты  болып  шығуына  назар 
аударды.  
 
2.
 
Жобаның мақсаты   
Информатика  мамандығының  студенттерінің  ғылыми  жҧмыстармен  айналысу 
белсендлігін  арттыру,  кәсіби  дағдыларын  жетілдіру.  Жобалық  жҧмыстың  орындалу 
тҧтастығын,  нәтижелілігін  бақылау.  Студенттік  жҧмыстың  конкуренцияға  қаблеттілігін 
қалыптастыру. Информатика мамандығының студенттерінің ғылыми жҧмыстарын  кӛпшілік 
назарына  ҧсыну.  Информатика  мамандығын  болашақ  мамандық  ретінде  таңдауды  мектеп 
тҥлектеріне  насихаттау.  Студенттердің  IT  технология  саласында  білікті    мамандық  иесі 
болып қалыптасуына ықпал ету.  
 
3.
 
Жобаның міндеттері   
I  КЕЗЕҢ.  САЙТТЫҢ  ЭЛЕКТРОНДЫ  ЖАБДЫҚТАРЫ.  САЙТ  ЖАСАУ 
ЖОЛДАРЫН ЗЕРТТЕУ, ТАҢДАУ  
1.1Сайт жасау қҧралдарына шолу және таңдау 
1. 2 Сайттың басты бетін ҧйымдастыру 
1.3 Сайттың формасын таңдау 
1.4 Форманың ӛлшемдерімен жҧмыс 
1.5  Сайттың мәзір атауларын толтыру 
1.6 Сайтқа енгізу материалдарын дайындау 
ІІ  КЕЗЕҢ.  САЙТТЫҢ  ҚҦРЫЛЫМЫН  ЖАСАУ.  САЙТҚА  ОРНАЛАСТЫРАТЫН 
АҚПАРАТ ЖИНАУ; 
2.1 Сайтқа мәліметтер енгізу  
2.2  Басты бет мәзірін әзірлеу 

29 
 
2.3 Біз жайлы мәзірін әзірлеу 
2.4 Шығармашылық жҧмыстар  мәзірін әзірлеу 
2.5 Ғылыми жҧмыстар мәзірін әзірлеу 
2.6 Жаңалықтар мәзірін әзірлеу 
2.7 Кері байланыс мәзірін әзірлеу 
ІІІ КЕЗЕҢ САЙТТЫ ИНТЕРНЕТ ЖЕЛІСІНДЕ ЖАРИЯЛАУ 
3.1 Сайт қҧрастырушыны әзірлеуші компаниямен байланыс жасау 
3.2 Сайтты жариялау 
 
4.
 
Жобаның ғылыми жаңалығы мен  тәжірибелік маңыздылығы   
Алғаш рет «
Білім берудің педагогикалық қҧралдарын жобалау және жасау» пәні бойынша 
жаңа
 әдістемелік материалдар дамуына ӛзіндік кӛзқарас әзірленді. Интернет желісінде ҥзбей 
жҧмыс  жасайтын  жаңа  электронды  білім  беру,  насихаттау  қҧралы  жасалды.  Информатика 
мамандығы бойынша оқитын студенттердің ӛміріне жаңа ақпараттық және әлеуметтік қолдау 
қҧралы әзірленіп, іске асырылды.  
Жобаның ғылыми маңыздылығы келесі болып табылады : 
 

 
ертеңгі кәсіби қызметке бҥгінгі пайдалы нәтижені пайдалану мҥмкіндігі 

 
мҧғалімдер мен студенттердің  практикалық жҧмыста алынған нәтижелерін 
енгізу . 

 
инновациялық технологиялар және оқыту олардың іске асыру секторының 
тҧрақты дамуын растау . 

 
жобаның  қҧру  кезінде  алынған  ғылыми  білімді  мектептерде  информатика 
оқыту саласында студенттерге пайдалануға болады. 
 
Тәжірибелік 
маңыздылығы 
алынған 
материалдар 
ҥшін 
жарамды 
табылатындығында : 

 
Оқыту мамандықтары ҥшін  
«Сандық ақпараттық технологиялар», «Оқытудың 
интернет  ресурстары»,  «Қашықтықтан  білім  берудің  ақпараттық  қҧрадары», 
«Интернет желісіндегі оқыту- әдістемелік қҧрал жабдықтар», «Білім алушы-интернет-
оқытушы»  оқыту  жҥйесі,  «Шалғайдағы  және  мҥмкіндігі  шектеулі  адамдарға  білім 
беруді  интернет  желісі  арқылы  қолдау»,  «Интернеттегі  ақпараттық  білім  беру 
технологиялары» 
 арнайы курстарын ӛткізу 

 
болашақ мҧғалімдердің «идеядан бастап дайын жобаны іске асыруға дейін» 
жобалық қызметі дағдыларын қалыптастыру :. 

 
кәсіби қҧзыреттілігін кеңейту ауқымы, талдау, жобалау жҧмыстарын жасау 
шеберлігі нәтижесінде  алынған ғылыми жетістіктерді IТ саласында насихаттау. 
 
5.
 
Зерттеу әдістері   
Эмпирикалық  деңгей  әдістері: бақылау,  салыстыру,  есептеу,  ӛлшеу, сауалнама, 
әңгімелесу, тесттер, байқап кӛру және қате әдісі т.б. 
Бҧл  топтың  әдістері  зерттеліп  отырған  қҧбылыстармен  тығыз байланысты  және 
ғылыми гипотеза қалыптасу кезеңінде қолданылады. 
Тәжірибелік  -  теоретикалық  деңгей  әдістері: тәжірибе,  анализ  және синтез, 
индукция  және  дедукция,  ҥлгілеу,  гипотетикалық,  тарихи  және логикалық  әдістер. 
Бҧл әдістер нанымды, сенімді  деректерді  алуға, табуға кӛмектеседі, ӛтуін объективті 
анықтауға  ықпал  етеді.  Бҧл  әдістердің кӛмегімен  деректер  жинақтау  жҥзеге  асады, 
олардың тексерілуі іске асады. Деректер ғылыми-танымдық қҧндылыққа жҥйеленген 
кезде  ғана,  себеп-салдарлар  анықталғанда  ғана  ие  бол  алады.  Осылайша,  ақиқатты 
анықтау міндетті 
деректер 
жинақтауды 
ғана 
емес, 
сондай-ақ 
олардың 

30 
 
дҧрыс теориялануын  талап  етеді.  Деректердің  бастапқы  жҥйеленуі  және 
оларды сараптау – бақылау, әңгімелесу, тәжірибе процессінде ӛткізіледі. 
 
Теориялық  деңгей  әдістері: дерексіздену,  идеализациялау, формальдау,  анализ 
және синтез индукция және дедукция, аксиоматика, молайту т.б. 
Теориялық деңгейде жиналған деректердің зерттелуі, ҧғымдарды пікірлерді жасау, 
қорытынды  келтіру  жҥзеге  асады.  Бҧл  жҧмыстың процессінде  ертеректегі  ғылыми 
тҥсінідірулер 
мен 
жаңадан 
туындаған тҥсініктер 
қарам-қатынасқа 
тҥседі. 
Теоретикалық деңгейде ғылыми ойлау эмприкалық сипатталудан босанып, теориялық 
молаю,  баюды  туғызады.  Осылайша  білімнің  жаңа  теориялық  мазмҧны  эмприкалық 
ҧғымдарға қарай бейімделеді. 
   Танымның  теориялық  деңгейінде  ҧқсастық,  айырмашылық,  сәйкес  ӛзгерістердің 
логикалық  әдістері  кең  қолданылады,  білімнің  жаңа  жҥйелері  қҧрылады, 
теоретикалық  жҥйелердің  жаңа  жинақталған  экспериментальдіматериалдармен 
келешектегі келісім мәселелері шешіледі. 
Метотеориялық деңгей әдістеріне - диалектикалық әдіс пен жҥйелік анализ әдісін 
жатқызады. 
Бҧл  әдістердің  кӛмегімен  теориялардың  ӛзі  зерттеледі  және  оларды туғызу  жолдары 
жасалады,  аталған  теория  ҧғымдарының  жҥйесі  зерттеледі, оны  қолдану  кӛкжиектері 
белгіленеді,  бірнеше  теорияларды  синтездеу жолдары  негізделеді.  Аталған  деңгейдің  басты 
міндеті  –  ғылыми  теорияларды  формальдау  жағдайын  тану  және  метатілдер  деп  аталатын 
формальді  тілдер  жасап  шығару  болып  табылады.  Жҥйелік  анализ  негізінде  ерте  бастан 
белгілі бір қасиетке ие болатын кӛптеген объектілер жҥйесі деген ҧғым жатыр. Бір жағынан 
жҥйелік  анализ  жекелеген  мәселелерді  шешуде  жалпы философиялық  жағдайлар  қатарын 
қолдануға  мҥмкіндік  берсе,  екінші жағынан  философияның  нақты  бір  ғылым  ретінде 
дамуына ықпал етіп, оны молайтады. 
Жҥйелік  анализ  экономиканың  жекелеген  салалары,  ӛнеркәсіптік мекеме,  бірлестіктер, 
қҧрылыс  немесе  технологиялық  кешендерді ҧйымдастыру  мен  жоспарлау  секілді  кҥрделі 
жҥйелерде қолданылады. 
Жҥйелік анализ негізгі тӛрт кезеңнен қҧралады 
1.Міндет  қою -  объектіні  зерттеудің  мақсаттары  мен  міндеттерін, сондай-ақ  объектіні 
танып-білу  критерийлерін  анықтайды.  Мақсатты толығымен  қоймай,  қате  таңдау  барлық 
сараптауларды теріске шығарып, бҧрмалап жіберуі мҥмкін. 
2.    Зерттеліп 
отырған 
жҥйенің 
кӛкжиектері 
анықталып, 
оның қҧрылымы  анықталады:  объектілер  мен  процесстер,  қойылған  мақсатқа қатысы  бар
  процесстер  зерттеліп  отырған  жҥйеге  және  сыртқы  ортаға таралып 
дамиды. 
Сосын, 
жҥйенің 
басқа 
да 
қҧрамдық 
бӛліктері 
- 
оның 
элементтері  бӛлініп  алынады,  олардың  арасындағы  және  сыртқы  ортамен ӛзара  әрекеті 
белгіленеді.  Соңғы  уақытта  техникада 
«қалдықсыз  технология» деп  аталатын 
жабық  технологиялық  циклдердің  тҧйық 
жҥйесіне  кӛп  назараударылуда.  Мҧндай 
технологиялық  процесттер  экономика, 
экология тҧрғысынан  аса  пайдалы  яғни 
«анағҧрлым  қалдық  аз  болса,  соғҧрлым 
ӛндіріс деңгейі биік» деген сӛз. 
3.    Зерттеліп 
отырған 
жҥйенің 
математикалық  ҥлгісін  қҧру. Алғашында 
жҥйені  параметрлеу  жҥзеге  асады, 
жҥйенің 
бӛлінген 
элементтері сипатталады  және  олардың 
 ӛзара  әрекеті  баяндалады.  Процесстің е

31 
 
рекшелігіне байланысты  біртҥтас  анализ  жҥйесі  ҥшін  математикалық аппарат 
қолданылады. 
Мҧнымен 
аналитикалық 
әдістердің 
кішігірім 
жҥйелері 
сипаттау ҥшін қолданылатынын атап ӛткен жӛн. Бҧл әдістердің қатарында кҥрделі жҥйелерді 
зерттеуде  ықтималдық  әдістері  кең  қолданылады.  Ҥшінші кезеңнің  алгоритмдік  тілде 
жазылған, жҥйенің аяқталған математикалықҥлгісі қалыптасады. 
4.     Алынған  математикалық  модельді  сараптау, қорытынды қалыптастыру  мақсатымен 
оның 
экстремальді 
шарттарын 
анықтау. 
Тиімді  қарастырылып  отырған  функцияның  (зерттеліп  отырған жҥйенің  математикалық 
ҥлгісі) және  сәйкес  қолайлы  шарттар  табумен аяқталады.  Таңдау  негізінде  оптимизация 
критерийлерінің  зерттеліп  отырған объект  ҥлгісінің  параметрлеріне  тәуелділігі  қҧрылады. 
Зерттеудің 
мҧндай нәтижесі 
практикалық 
мақсаттар 
ҥшін 
аса 
маңызды, 
міндетті  анықтауға мҥмкіндік береді. 
 
7.Жобаның сипаттамасы   
Адам баласына әр уақытта ақпаратпен жҧмыс істеуге тура келеді. (Ол оны созу жҥйелері 
арқылы  қабылдайды),  ақпараттың  нақты  ғылыми  анықтамасы  жоқ.  Заттың  немесе 
қҧбылыстың нақты ғылыми анықтамасы жоқ кезде адам ӛз тҥсінігімен қолданылады. 
Тҥсініктің анықтамадан айырмашылығы әр тҥрлі адамдар әр тҥрлі кезеңде әр тҥрлі тҥсінік 
бере  алады.  Тҧрмыста  ақпарат  тҥсінігінде,  адам  табиғаттан  және  қоғамнан  алған  мәліметті 
сезім  жҥйелері  арқылы  қабылдаумен  келеді.  Табиғатта  бақылау,  басқа  адамдармен  пікір 
алмасу, кітәп және газет оқу, теледидар бағдарламасын қарау барысында біз ақпарат аламыз. 
Математик бҧл мәселені кеңінен қарап, оған адам баласы ой сапасы арқылы қҧрастырған 
ақпаратты енгізеді. Биолог болса, ақпаратқа адам баласы сезу мәселелері және ӛз ой сапасын 
да  қҧрастырмаған,  керісінше  ӛзінен  туғаннан  бастап  ӛлерге  дейінгі  сақталған  мәліметті 
жатқызады. Бҧл генетикалық код, бҧған байланысты бала ӛз ата-анасына ҧқсайды. 
Сонымен әртҥрлі ғылыми пәнде және әр тҥрлі ғылыми саласында ақпарат туралы бірнеше 
тҥсінік  бар.  Бізге  болса  ақпаратты  зерттеу  алдында  әртҥрлі  тҥсініктерді  қосатын,  ортақ 
нәрсені  табу  керек.  Және  бҧндай  ортақ  нәрсе  бар.  Ғылыми  және  техника  салаларында, 
ақпаратпен  айналысатын,  мынадай  тҧжырымға  келді.  Ақпарат  тӛрт  қасиеттерге  ие. 
Ақпаратты: қҧруға, беруге (сәйкесінше қабылдауға ) сақтауға және ӛңдеуге болады. 
Әр пән бҧл мәселелерді ӛз бетінше шешеді. Біздің оқу әдістемемізде ақпарат бізге беретін 
заттарды қарастырамыз. 
  
Ақпараттану ғылым ретінде 
Жаңа  техниканы  қҧрастыру  кезінде  ақпараттық  толымсыз,  аз  немесе  оперативсіз 
болуынан  отандық  және  дҥние  жҥзілік  ең  кҥшті  ҥлгілер  туралы  тҥсінік  алу  мҥмкін  емес, 
бҧған байланысты жобалау басында техникалық сопылық қҧрылуы мҥмкін. 
Ӛткен мезгілде алынған маңызды ғылыми жетістіктер туралы ақпаратты ыңғайлы ғылыми 
зерттеуді  қамтамасыз  ету  маңызды  боп  келеді.  Сонымен,  мемлекеттік  жинау  жҥйесінің 
дамуы,  ақпараттық  ӛңдеу,  сақтау,тиімді  іздеу  және  беру,  жаңа  тәсілмен  әдістің  қолдану 
негізінде,(біріншіден есептеутехникасы), тӛтенше антуалды болып келеді. Ақпарат тәсілдері 
тиімді  ақпарат  жҥйені  қҧруда  керемет  қолданып,  ғылыми  зерттеулердің  автоматизациясын, 
әртҥрлі ӛндіріс процестерін, жобалаудың негізін қҧрайды. 
Ақпараттану  –  бҧл  техникалық  ғылым,  ақпаратты  сақтайтын,  қҧрастыратын,  ӛңдейтін 
және  беретін  есептеу  техникасы  арқылы  жҥйелендіретін,  сонымен  қатар  бҧлардың 
функционалдық қызметі мен оларды басқару тәсілі боп келеді. 
Ақпараттанудың міндеті: 
1 Ақпаратты қабылдау және сақтау 
2 Ақпаратты ӛңдеу және оны ыңғайлы тҥрде ӛткізу 
3 Есептеу техникасын тиімділікпен қолдану 
4 Жаңа есептеу техникасын қҧрастыру ҥшін басқа ғылымдардың жетістіктерін қолдану 
5 Жаңа бағдарламалар арқылы техникалық жҥйелерді басқару 

32 
 
Сондықтан  ақпарат  зерттейтін  затты  кӛбінесе  ақпараттық  техналогия  немесе 
компьютерлік технология деп атайды. 
Маңыздысы,  ақпараттың  екі  жағы  бар.  Бір  жағынан  ол  есептеу  техникасының  қҧрамын 
және жҧмыс істеу принціпін зерттесе, екінші жағынан техниканы басқаратын бағдарламаның 
жҧмыс істеу тәсілдерін жҥйелендіреді. 
  
Ақпараттық бағыттары: 
  
1  Техникалық,  есептеу  техника  және  әртҥрлі  автоматты  ақпаратты  жҥйелерді  қҧрумен 
байланысты; 
2  Бағдарламалы,  қолданушы  есептейтін  есепті  шешуге  мҥмкін  беретін  есептеу 
машинаның бағдарламамен қамтамасыз етуімен байланысты 
3 Алгоритмді, база және банк мәліметтерін қҧрайтын, теориялық және практикалық есепті 
шешу ҥшін алгоритмді енгізуімен байланысты 
  
Ақпараттық жҥйелер: 
  
Ақпараттық  жҥйені  қолдану,  қҧрастыру  және  игеру  экономикалық  пен  басқару 
мақсаттарын  шешу,  ғылыми  және  техникалық  жетістіктер  туралы  ақпаратты  тҧтынушыға 
жеткізу- жаңа ақпараттық маңызды болып келеді. Ақпараттану – термині сәйкесінше ғылыми 
дисциплинаны  анықтауға,  сонымен  қатар  онымен  жҥмыс  істеу  облысында  байланысты 
қолданылуы  мҥмкін.  Туыс  терминдерді  қолдану  кезінде  дәл  осылай  болып  келеді. 
Мемлекеттік  ӛңдеу  жҥйесі  және  ақпаратты  беру,  мемлекеттік  ғылыми  техникалық  ақпарат 
жҥйесі,  ғалымдарды  және  мамандарды  ақпаратпен  қамтамасыз  ету  жҥйесі,  және  т.б. 
Жайшылықта  бҧлар  ақпараттық  жҥйе  және  ақпаратпен  қамтамасыз  ету  жҥйесі, 
терминдермен белгіленеді. 
Ақпаратты  қамтамасыз  ету  жҥйесінің  маңызды  компоненті  жаңа  ғылыми  техникалық 
ақпарат ерекше ойлар, ғылыми нәтижелер, фактілер және т.б.туралы боп саналады. 
Активті  тҥрде  басылым  жҧмысы,  кітапханалар,  соңынан-рефераттық,  ақпараттық  және 
қызметтер дамыған. Кітапханалар ӛз жҧмысында активті тҥрде ғылыммен техниканың соңғы 
жетістіктерін  және  ең  алдымен  ЭВМ,  жаңа  байланыс  қҧралдармен  жабдықталған,  қолдана 
бастады.  Ғылыми  комуникация  жҥйесі  тҧтынушыжәне  қҧрастырушыарасында  басты  рӛл 
қызметін ала бастады. 
 Ақпаратты өнімдер 
  

33 
 
Унифицирленген мәлімет және қызмет ету, стандартты тҥрде кӛрсетілген, ақпаратты ӛнім 
атты иемденеді. Мысал ретінде ақпаратты массивте, арнайы бӛлім, аналитикалық анықтама 
және  т.б.  зерттеу  нәтижелері  боп  келеді.  Ақпаратты  ӛнім  әр  тҥрі  спецификалық 
техналогияны  қажет  етеді.  Сондықтан  кейбір  ақпараттық  жҥйелер  сол  немесе  басқа 
ақпаратты  ӛнім  тҥрлерін  ӛндіруге,  екіншілері  әр  тҥрлі  ӛнімдерді  ӛндіруге  негізделген. 
Нәтижесінде арнайы және әмбебап ақпаратты жҥйелер шықты. 
База мәліметтері және ақпаратты ресурстар 
  
Есептеу  техникасының  және  ақпаратты  сақтаудың  дамуы  экономикалық  жағынан  тиімді 
ақпараттық  массив  машиналарын  сақтау  мҥмкіншілігі  туды.Олардың  кең  таралуымен,  бҧл 
мәліметтерді,  ақпарат  ӛнімге  ӛндіруімен,  тез  арада  ақпарат  индустриасы  дамыды,  қағазсыз 
ақпаратқа кету бастады. 
Библиографиялық  база  мәліметтері  екінші  реттік  ақпаратты,  яғни  басылым  мәліметтерін 
ӛзінде  сақтайды.  Сәйкесінше  бірінші  ретті  ақпарат  яғни  басылымдар:  кітап,  статьялар, 
патенттер, басқа ақпарат жҥйе нҧсқасында сақталады. 
База  мәліметтері  салалық,  полиматикалық,  ‖ішкі‖  (яғни  бір  организация  шеңберінде 
орналасқан) немесе ―сыртқы‖ (яғни 
берілген  организацияның  сыртқы 
жағында  орналасқан).  Кей  кезде 
база  мәліметтері,  қҧжаттардың  сол 
немесе 
басқа 
тҥрге 
(патент, 
дисертация  бойынша  және  т.б.) 
немесе белгілі бір телгатика бағыты 
бойынша қҧралуы мҥмкін. 
Автоматты  ақпаратты  зерттеу 
жҥйесі  ӛзін  байланысқан  тілдік, 
логикалық, 
математикалық, 
ақпараттық, техникалық және еңбек 
ресурстарын,  автоматты  еңгізуге, 
ӛңдеуге,  сақтау  және  ақпаратты 
іздеуге арналған, ретінде кӛрсетеді. 
Ақпараттық  тҥбірі  - кибернетика 
ғылымында  жатыр.  Ең  алғаш  рет 
―кибернетика‖  тҥсінігі  XIX  ғ. 
бірінші  жартысында  пайда  болды, 
француз  физигі  Андрес  Морис 
Ампер,  ―Ампер  кҥші‖  мектеп 
қурсынан белгілі, бҥкіл ғылымдардың, сол кезде бар және гипотикалық тҥрде (бҧлар болған 
жоқ  бірақ  ол  бойынща  болу  керек),  жалпыға  бірдей  класификациясын  қҧруға  бел  байлады. 
Ол  белгілі  бір  ғылым,  басқару  оперімен  зерттеумен  айналысатын,  болу  керек  деп  ойлады. 
Ампер  техникалық  жҥйемен  басқаруды  кӛздеген  жоқ,  себебі  ол  кезде  кҥрделі  техникалық 
жҥйелер  болған  жоқ.  Ол  адамдарды  басқару,  ӛнерін  кӛздеді.  Бҧл  жоқ  ғылымды  Ампер 
кибернетика деп атады, грек сӛзінен кибернетика (басқаруда ӛнерпаз). Ежелгі Грецияда бҧл 
атақты колесницаларды басқарушы жауынгерлер марапатталды. 
Сол  кезден  бастап  кибернетика  жҥз  жылға  ҧмтылды.  1948  ж.  Америка  кӛрнекті  ғалымы 
Норберт  Випер,  оның  математика  логикасы  еңбектері  есептеу  техникасын  программалау 
негізгі  болды,  қайтадан  кибернетика  терминін  дҥниеге  әкелді  және  оны  тірі  табиғатты  мен 
техникалық  жҥйелерді  басқару  ғылымы  ретінде  анықталды.Бҧл  анықтама  мейлінше  даулы 
болды.Тірі табиғаттың және техникалық  жҥйені  бір дисциплинада қосу кезді  тҥрде мҧндай 
анықтамаға кӛптеген елдердің ғалымдардың паразылығы туды.Кеңес одағында кибернетика 
қатты  критикаға  айналды.  Кӛптеген  елдерде  ғылыми  дискурсия  ғылыми  шеңбердің 

34 
 
жойылуына  әкеп  соқтырды,  ал  КСРО-да  кибернетика  саяси  тҥрде  қолданылды,  соның 
нәтижесінде бҧл облыста зерттеу жҧмыстары бірнеше жылға жойылды. 
Міне  осылай  дәл  анықтамасынан  және  ғылым  ішінде  ыдырау  пайда  болды.  Қазір 
кибернетика  психология  мен  математикалық  логика  арасындағы  байланысын  зерттеуін 
жалғастыруда,  қолдан  жасалған  интелекттің  қҧру  тәсілдерін  игеруде,бҧнымен  қатар  бҧдан 
бӛлініп  кеткен  ғылымда  бар.  Ол  есептеу  техникасының  ақпаратпен  жҧмыс  істеуге 
қолданылатын заттардың проблемаларымен айналысады. Ҧлыбританияда және АҚШ-та бҧл 
ғылымды  computer  science  деп  атады.  Франция  бҧл  ғылым  Информатика  деген  атқа  ие 
болды. Содан бҧл ат Ресейге және шығыс еуроп елдеріне келді. 

жүктеу/скачать 11,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: