ЖОҒАРЫ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫМЕН КůСІБИ БАҒДАРЛАУ

157
Тǩрбие мǩселелері – Вопросы воспитания
бағдарлау ǩлеуметтік жүйе ретінде мем лекеттің 
кадрлік саясатынының бөлін бей тін элементі 
жǩне еңбек ресурстарын басқару тетігінің 
құрамдас бөлігі. Ол экономиканың сұранысын 
көрсетеді, халық тың демографиялық жǩне 
ұлттық ерекше ліктерін ескереді, еңбекпен 
қамту құрылымын қалыптастырады, тұлғалық 
жǩне қоғамдық қызығушылықты үйлестіреді, 
адамдардың 
шығармашылық 
қабілеттері 
мен ǩлеуметтік белсенділіктерін дамыта-
ды, еңбекпен қанағат тандыруды арттырады. 
Демек, ол интег ралды жүйе ретінде үздіксіз 
білім беру мен кадрларды дайындау жǩне бөлу 
жүйелерінің бір бөлігі болып саналады. 
Сондықтан, оқушыларды мамандықты таң-
дауға дайындау үрдісін ұйымдастыруда, ең ал-
дымен, осы екі жүйенің даму заңдылықтарын 
ескеру қажет. Сонымен бірге бүгінде үздіксіз 
білім беру тұжырымдамасына аса назар ауда-
рылуда. Оның негізгі талаптары оқу/үйрену 
адамның бүкіл өміріндегі қажетті іс-ǩрекет 
деген идеяға негізделеді [1]. 
ůрине үздіксіз білім беру жағдайында 
кǩсіби бағдарлауды жүзеге асыру тұлғаның 
мектептік білім алу кезеңінде қалыптасқан 
физикалық, интеллектуалдық, эмоционалдық, 
рухани жǩне басқа да қасиет-сапаларын табы-
сты дамытуға негіз болады. Мұнда қоғамдағы 
ǩлеуметтік-экономикалық өзгерістер, олар ға 
қатысты сұраныстар жǩне еңбекке қабілет-
ті кадрлар ǩрі оларды дамытудың алдағы 
уақыттағы болашағы ескеріледі. Сон дық-
тан кǩсіби бағдарлау жұмыстарын ұйым дас-
тыруда, алдымен кǩсіби жолын таңдау үшін 
жоғары сынып оқушыларының ǩлеуеттік 
мүм кін діктерін жүзеге асыруға, олардың 
қызығу шылығы мен қажеттіліктерін қанағат-
тандыруға, бір мезгілде қоғамның қызығу-
шылығы мен талаптарын да ескеруге көмек-
тесу қажет. 
Кǩсіби бағдарлаудың мақсаты мен міндет-
тері теория мен ǩдіснаманың дамуына сүйен-
генде ғана нǩтижелі жүзеге асырылады.
Себебі, теория мен ǩдіснамада ұғымдар, иде-
ялар, көзқарастар, түсініктер, формалар мен 
ǩдістер, қағидалар практикалық жұмыстардың 
тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді жǩне 
сынақтан өтіп, тексеріледі. 
Осыған орай көрсетілген жұмыстарды 
жүзеге асыру үшін оқушыларды мамандықты 
саналы 
таңдауға 
дайындау 
барысын-
да ғалымдар (Б.Г.Ананьев, П.П.Блонский, 
Л.С.Выготский, А.Н.Леонтьев, А.Р.Лурии, 
С.Л.Рубинштейн, т.б.) зерттеулерінде дайын-
дал ған тұлғалық-бағдарлық тұрғының ǩдісна-
малық негізін қарастыру қажет. Кǩсіби бағ-
дарлау мǩселесін зерттеу барысында бұл 
ұғымға көптеген анықталамалар берілгені, 
бұл ұғым мǩнінің ǩртүрлі тұрғыдан ашып 
көр се тілгені айқындалды. 
Жалпы ғылымда 90 жылдардың басын да 
кǩсіби бағдарлау мǩселесі мынадай бағыт-
тарда қарастырылғаны байқалады: 
- жастардың кǩсіби өзін-өзі анықтауы 
(Г.В. Абросимова, Т.В. Кудрявцев, А.Н. Но-
виков, Н.С. Пряжников, Е.М. Павлютенков, 
Т.Н.Шамова, т.б.);
- тұлға жǩне оның іс-ǩрекеттегі дамуы 
(К.А. Абульханова - Славская, Э.Ф. Зеер, Е.А. 
Климов, А.Н. Леонтьев, Б.Ф. Ломов, A.B. Пе-
тровский, К.К. Платонов, СЛ. Рубинштейн, 
т.б.);
- тұлғаның өзін-өзі тануының психоло-
гиялық негіздері (Б.Г. Ананьев, Л.И. Божо-
вич, Л.С. Выготский, В.Н. Мясищев,т.б.);
- өзін-өзі анықтаудың негізі ретінде тұлғаны 
еңбекке даярлау жǩне политехникалық білім 
беру (П.Р. Атутов, С.Я. Батышев, Ю.К. Бабан-
ский, В.А. Беликов, А. Я. Найн, Г.Н. Сериков, 
М.Н. Скаткин, т.б.);
- құндылықтар ǩлеміне жастарды бағдарлау 
(В.П. Бездухов, A.B. Кирьякова, Т.А. Носова, 
А.П. Преснов, т.б.);
- білім берудің педагогикалық технология-
лары (В.П. Беспалько, Н.Д. Никандров. В.А. 
Сластенин, И.С. Якиманская, т.б.).
Бүгінде еңбек нарығы жағдайында кǩсіби 
бағдар беру жүйесін ұйымдастыру идея-
сы мǩселесі шетелдік ғалымдар (В. Адаме, 
С. Векслер, М. Вудкок, Н. Гисберс, Л. Коль-
берг, А. Маслоу, К. Роджерс, Д. Сьюпер, 
В. Франк, Э. Фромм, Ф. Штройтер, Л.Якокка, 
т.б.) еңбектерінде зерттелінеді. 
Тарихқа назар аударатын болсақ, оқушы-
ларды кǩсіби бағдарлау мǩселесі педагог, 
пси холог, социолог ғалымдарды ертеден 

158

жүктеу/скачать 12,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: