Психология педагогика және және и
жүктеу/скачать 12,4 Mb. Pdf көрінісі
|
практ
| ПЕДАГОГИКА ЖůНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№1, 2015 қызық тырды. Соның ішінде, кейбір ғалымдар зерт теулеріне жасалған талдау нǩтижелері ұсынылады: Н.К.Крупская кǩсіби бағдарлауды бір завод, совхоз деңгейінде техниканы, еңбек сипатын, кǩсіптің түрлерін, аралас кǩсіптер, қандай жұмыстар орындалады, бұл жұмысты ұйымдастыру үшін қандай білім, білік жǩне дағды қажеттілігін ... кешенді зерттеу деп ұсынады [2, с. 199]. П.П.Блонский «кǩсіптік бағдар берудің мǩнін жеткіншектер ǩртүрлі мамандықтармен, олардың мǩнімен, қоғамдық маңызымен, оны меңгеру жолдарымен танысады. Мұндай кǩсіби бағдарлау жеткіншекті мамандықты қалай болса солай таңдаудан қорғайды, оның таңдау барысындағы болашағын кеңейтеді, кейде қабілеттерінің ашылуына септігін тигізеді» - деп есептейді [3]. Сонымен бірге кǩсіби бағдарлау ұғымына берілген анықтамаларға назар аударылды. Кǩсіби бағдарлау - индивидтің мамандықты таңдауында оның қызығушылығын, бейім- ділігін, қабілеттерін ашуға жǩне сол кадрға қоғамдық сұраныстың сай келуіне көмектесуге бағытталған психологиялық-педагогикалық, медициналық, өндірістік-техникалық жǩне басқа да шаралар [4, с. 131]. Кǩсіби бағдарлау – қоғам сұранысын еске- ре отырып, тұлғалық бейімділікке, қабілетке сай оқушылардың кǩсіби өзін-өзі анықтауына бағытталған іс-шаралар жүйесі [5, с. 187]. Кǩсіби бағдарлау - адамның еңбекте өзін- өзі дұрыс анықтауына, мамандықты таңдауға көмек көрсетуге бағытталған іс-шаралар жүйесі [ 6,с.4]. Кейбір ғалымдар кǩсіби бағдарлауды бел- гілі бір іс-ǩрекет түріне жатқызады. Сон - дықтан кǩсіби бағдарлау – жастарды дǩлел- денген мамандықтарды таңдауда тұл ғалық қабілеттеріне, қызығушылығына, бір мезгілде ǩртүрлі кǩсіп кадрларын дайын дау дағы қоғамның талаптарына сǩйкес нақты маман- дықты таңдауына көмектесуге бағдар ланған мақсатты бағыттағы іс-ǩрекет [7, с. 405]. Сонымен қатар зерттеушілер кǩсіби бағдар- лауды тұлғаның өзін-өзі анықтауымен де бай- ланыстырады. Өзін-өзі анықтауды мамандық таңдау стратегиясын жүзеге асыруда, кǩсіби мақсатты қалыптастыруда адамгершілік, психо логиялық, физиологиялық жǩне прак- тикалық дайындықты сипаттайтын тұлғаның интегралды қасиеті ретінде түсіндіреді. А.П.Сейтешевтің пікірінше, «мамандықты таңдау өмірлік жоспардың бір аспектісі ғана, онда соңғы шешімді қабылдау тұлғаның кǩсіби бағыттылығының «жетілу» кезеңінің алдын алады. Ол адамның кǩсіби қалыптасуы бес кезеңді қамтиды, оның ǩрбір кезеңі алдыңғы кезеңдер барысында пайда бола- ды» - деп есептейді: біріншісі, еңбек дағдысы мен еңбексүйгіштіктің, еңбек ǩлеміне жал- пы бағдардың пайда болуы мен дамуы негізінде жалпы еңбек ету жǩне жеке еңбек тǩжірибесі туралы білімі, біліктілігі, дағдысы қалыптасатын кезең; екнішісі, өндіріс жǩне кǩсіби еңбектің сан алуан саласындағы алғашқы бағдар мен жалпы дамудың ǩсерінен кǩсіби мақсаттың туындау жǩне қалыптасу кезеңі; үшіншісі, кǩсіптік оқыту, яғни таң- дап алынған кǩсіби іс-ǩрекетке мақсатты бағыттағы дайындық кезеңі; төртіншісі, маман дықты белсенді меңгергенін сипаттай- тын кǩсіпке ену, өндіріс ұжымы жүйесіндегі өзінің ерекше орнын табу кезеңі; бесіншісі, тұл ғаны дербес жоғары өндірісітік кǩсіптік еңбекте өзін іс жүзінде толық көрсететін кезең [8]. А.Т. Ростунов бұл үрдістегі атқаратын қызметі бойынша өзара байланысты төрт жүйеастыны бөліп көрсетеді: кǩсіптік бағдар беру, кǩсіптік таңдау, кǩсіптік дайындау жǩне кǩсіптік бейімделу. Бірінші жүйеастының міндеті жастарды кǩсіптік оқытуға дайындау, адамның жарамдылығы жǩне бағыттылығы тұрғысынан жастарды мамандық бойынша жǩне кǩсіптік оқыту мен ǩрекетке психо- логиялық дайындау бойынша дұрыс бөлу- ді; екіншісінің міндеті тұлғаның жеке ерек- ше ліктері мен болашақ кǩсіби іс-ǩрекеті арасындағы сǩйкестікті құруды; үшінші жүйе астының міндеті жастарды кǩсіптік даярлау үрдісін жүзеге асыруды; төртіншісінің міндеті жас маманды өндіріс жағдайындағы кǩсіптік бағдарлауды қамтамасыз етеді [9]. Жоғарыдағы ғалымдар пікірлерін зерде- леу кадрларды дайындау үрдісінің адамның 159 Тǩрбие мǩселелері – Вопросы воспитания кǩсіптік іс-ǩрекет жолына түспей тұрып баста- латынын көрсетеді. Сондықтан бұл үрдістің нǩтижелілігін қамтамасыз ету, бір жағынан, қоғамның құрылымдық бөлімдерінің (отба- сы, мектеп, колледж, жоо, өндіріс мекемесі жǩне т.б.) іс-ǩрекеттегі бірлікке, тұтастық пен сабақтастыққа қол жеткізудің; екіншіден, қоғамдық жǩне тұлғалық қызығушылықтарды, олардың ǩлеуметтік ǩрекеттестігін үйлестіру тетіктерін зерттеудің қажеттілігін көрсетеді. Бұл ǩрекеттестік қоғамның экономикалық жǩне ǩлеуметтік даму міндеттерінен бастап, халықтың ǩл-ауқатын, тұрмыс жағдайын көтерумен байланысты қоғамдық қатынас- тар ды жетілдіру жǩне адамның өзінің үйле - сімді қалыптасуы мен дамуы секілді көп- теген аспектілерді қамтиды. Бұл қызығу- шы лықтардың үйлесімділік деңгейі қоғам мен тұлғаның дайындығымен, ǩрбір адам- ның өзінің кǩсіби жолын еркін жǩне саналы таңдауын нақты жете ұғынумен; қоғам ның маманға ǩлеуметтік сұранысы мен мемле- кеттегі кǩсіптік бағдарлау ісін ғылыми-ǩдісте- мелік, кадрлік, техникалық жǩне қаржылық қамтамасыз етумен; қоғамдық сұраныс пен тұлғаның мүмкіндігінің, болашақ мамандығы арқылы кǩсіби өзін-өзі анықтауы, мақсатқа қол жеткізудегі белсенділігі, тұрақтылығымен анықталады. Бұл деңгейді көтеруде жас ұрпақты оқыту мен тǩрбилеуге қойылатын қоғам талаптары анықталған жалпыбілім беретін мектептің рөлі мен орны, оның ǩлеуметтік мǩртебесі маңызды орын алады. Оның іс-ǩрекетінің өзекті мазмұны болашақ еңбеккер-азаматтың жалпы негізін қалау болып саналады. Мек- теп өмірінде оқушылар жалпыбілімдік, жал- пыеңбектік, жалпымǩдени жǩне жалпы физи- калық дайындықтың жоғары деңгейін жет- кі лікті меңгеруі қажет, ол тұлғаның кǩсіп тік қызметті орындау барысында өзін іс жүзінде көрсетуінің жǩне өзін-өзі жетіл діруінің табыстылығының шарты болып табылады. Осы міндеттерді шешудің жол дары барлық педагогикалық үдерісті ұйым дастыруға, атап айтқанда, оқушыны қызығу шылығы бой- ынша біріктіретін сан алуан іс-ǩрекетке, оқу жǩне оқудан тыс жұмыстарға, факультативтік сабақтарға, қоғамдық пайдалы жǩне өндірістік еңбекке қатыстыруға байланысты. Болашақ маманды дайындау үрдісінің ерек- шеліктерін мектептік кезеңде қалыптастыру жас адамның болашақ маман, өз ісінің шебері ретінде ары қарай қалыптасу жолдарын жǩне нақты экономикалық жағдайда еңбекке ǩрі бǩсекеге қабілетті кадрларды дайындаудың динамикалық қажеттілігін анықтауға негіз болады. Демек, жоғары сынып оқушыларын кǩсіби бағдарлаудың мақсаты адамның кǩсіби өзін- өзі анықтау үрдісінің бөлігі ретінде оларда тұлғалық ерекшелігіне сай ғана емес, еңбек нарығында бǩсекеге қабілетті кадр сұранысын ескере отырып, кǩсіби іс-ǩрекет саласын таңдау қабілетін қалыптастыру. Осы мақсатта адамның жаңа жǩне өзіне таныс емес ǩлемге енуі жǩне онда қоғамның мақсаты үшін алға жылжуына, кадр дайындаудағы сандық жǩне сапалық сұраныстарды көрсететін, сонымен бірге кǩсіптің немесе еңбектің нақты түрін ǩрі оған дайындалу тǩсілін сипаттайтын кǩсіби бағдарлау ерекше маңызды болып табылады. Сондықтан, зерттеу жұмысымызда жоғары сынып оқушыларымен ұйымдастырылатын кǩсіби бағдарлау жұмыстарын ұйымдастыруға жүйелі тұрғыдан келу, онда инновациялық технологияларды пайдалану педагогикалық құбылыс ретінде қарастырылады. ůДЕБИЕТТЕР 1 Концепция развития образования Респу- блики Казахстан до 2015 года.- Астана, 2004. -30 с. 2 Крупская Н.К. О политехническом об- разовании, трудовом воспитании и обучении. М., 1982. – 223 с. 3 Блонский П.П. Избранные педагогиче- ские и психологические сочинения. – М., 1979. –Т. 1-2. -540 с. 4 Психологические проблемы трудовой подготовки учащихся. –М., 1989. -177 с. 5 Оссовский В.Л. Формирование трудовых ориентаций молодежи. –Киев, 1986. -124 с. 6 Сахаров В.Ф., Сазонов А.Д. Профессио- нальная ориентация школьников. – М., 1982. -192 с. 160 ПЕДАГОГИКА ЖůНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ №1, 2015 7 Голомшток А.Е., Лебедев П.А. Опыт и проблемы профориентации // Советская педа- гогика. -1968. № 6. – С. 96-104. 8 Сейтешев А.П. Избранные педагогиче- ские произведения: в 30 т. Национальная ака- демия наук Республики Казахстан. –Алматы: Ғылым, 2008. –Т.17. -403 с. 9 Ростунов А.Т.Формирование профессио- нальной пригодности. –М., 1984. -176 с. А.И. ШУЖЕБАЕВА, А.С. ТАУРБЕКОВА Жетысуский государственный университет им.И.Жансугурова Taurbekova71@ mail.ru г.Талдыкорган, Казахстан жүктеу/скачать 12,4 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|