Пунктуациясы
Нүктелі үтір, оның қойылатын орындары
жүктеу/скачать 1,06 Mb. Pdf көрінісі
|
Пунктуациясы
- Бұл бет үшін навигация:
- НҮКТЕЛІ ҮТІР Қойылатын орындары
- 175-жаттығу.
| Нүктелі үтір, оның қойылатын орындары
Нүктелі үтір, негізінен, құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдердің аражігіне қойылатын тыныс белгі. Онда сөйлемнің құрылысы мен мағынасы негізге алынады. НҮКТЕЛІ ҮТІР Қойылатын орындары Баяндауыштары тұлғалас сөйлемдер бірін- бірі толықтырып тұратын болса Кісіге біліміне қарай болыстық қылады; татымсызға қылған болыстық өзі адамды бұзады. (Абай) Баяндауыштары тұлғалас, мағыналары теңдес, санамаланған сөйлемдер жалпылауыш мәнді сөйлемнің мағынасын ашып тұрса Жаңағы әңгімеден соң Әсия реңі мүлде өзгеше: жүзінен шуақ есіп, мойнынан ғаламат бір ауыр жүк түскендей сергек, жеңілденгені сезіледі; үлкен кісіге ғана тән биязылық, ұстамдылық та мұнар шалған жанарынан аңдалады. (М.Сүнд.) Мазмұны әуендес болып келетін бірыңғай сөйлемдерден кейін Ақыл менен білімнен Әбден үміт үзіппін; Айла менен амалды Меруерттей тізіппін; Жалмауыздай жалаңдап, Ар, ұяттан күсіппін. (Абай) Баяндауыштары тұлғалас, мағыналық жағынан жақын, өзара теңдес келетін құрмалас сөйлем құрамындағы жай сөйлемдер арасына Марқакөлдің суын ішіп, отын жеген сары қарын, тұтам емшек жануардың бауырынан сүт сорғалап, сүт емес-ау, құт сорғалап, көнек-көнек лықылдайды; қара саба еміздіктеп, қою, салқын, сары қымыз, бажылдаған дәрі қымыз шара-шара шыпылдайды. Рет-ретімен әріптер не цифрлар арқылы санамаланып айтылатын сөйлем не сөздерден кейін Сөздер тұлғасына қарай беске бөлінеді: 1) түбір сөз; 2) туынды сөз; 3) қос сөз; 4) қосалқы сөз; 5) қосымшалар. (А.Б.) 175-жаттығу. Сөйлемдердегі нүктелі үтірдің қойылу мәнін түсіндіріңіздер. Аңшылық құру, бәйгеге ат апарып қосу; палуан апарып күрестіру; қаршыға, лашын салғызу; жүйрік ат пен мықты жігіт сақтап, ұры түсіру; қасқыр соққызу; ақын, әнші, күйшіні сақтап, өнерді қызықтау сияқтының барлығын да өзі де көрді, бала-інілеріне де толық көрсетті. (М.Ә.) Қатар қонған екі ауыл, кейде үш ауылдың үлкендері қонаққа шақырысып, ана жақта келелі кеңес құрып жатса, мына жақта суға барған қатындар құдық басында шұрқырасып, ымы-жымы ыңғайласып, ыдыс-аяқтар араласа бастар еді; жастар жағы бәрінен бұрын жол тауып, күнде-күнде күн батқанын асыға күтер еді де, қалай қас қарайды, солай 84 ауыл сыртындағы жазғы таң сары белден ағарып атқанша ақсүйек ойнап, алтыбақан теуіп, ән шырқап ұлы түрсіл салар еді; қыста қалың түскен қар қайсы бір жылдары көктем шығар-шықпаста қауырт еріп, көл табанға жиналған ағыл-тегіл мол суға қаз, үйрек жаз бойы қанаты сылдырлап ұшып-қонып қиқу сап жатыр еді. (Ә.Н.) Аят оқығанда күйеу Мағзұмның мақамына да салып алды; құран оқығанда шарта жүгініп, көзін жұмып, сызылып отыруды да білді. (Ж.А.) Қазақ тілінде салалас құрмалас сөйлемдердің қалыптасқан мынадай түрлері бар: 1) ыңғайлас (мезгілдес) салалас; 2) қарсылықты салалас; 3) себеп-салдар салалас; 4) талғамалы салалас. жүктеу/скачать 1,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|