Тәңірге­қатысты­мақалдар­мен­тұрақты­тіркестер

~ 318 ~
Begim özin ogurladı,Yarag bilip ogurladı. Ulug Teŋri agırladı, 
Anın kut kıv türı togdı / «Бегім өзі тасаланды, Сәтін біліп жауып 
алды. Ұлы тәңірі құрмет тұтты, Содан құт-бақ дәулет туды» / 
Бегім істің сәтін бағып, қосындардан шеткері кетіп жасырынды; 
Істің сәтін біліп, уақытында істеді; Ұлығ тәңірі әзіздеп, содан 
құт, дәулет туды; бақыт тапты. 
Toyın tapugsak, Teŋri sevınšsiz «Тойын табынғыш, Тәңірі сүйі-
нішсіз» / Мұсылман болмағандардың дін басылары Ұлы Тәңір-
ге құлшылық етіп табынар, бірақ Ұлы Тәңір оның табынға ны на 
сүйінбес, разы-хош болмас. т.б. сынды тілдік бірліктерден Тә ңір 
жаратушы алланың синонимі іспеттес көрініс тапса, кейбір түр кі 
тайпалары арасында аспан және үлкен, зор нәрселер үшін де тә ңір 
лексемасының қолданғандығын көруге болады.
Адам­аттары­– Тәңірберген, Тәңірберді, Тәңірхан
Тәңірге­байланысты­мақал-мәтелдер.
Танара биэрбитин төннөрбөт – Тәңірі бергенін қайтар май-
ды.
Танара таптаабытын харайар – Тәңірі сүйгендерін уа-
қытынан бұрын алады. Осылайша жақынынан айырылған адам-
дар ға көңіл айтатын кезде қолданады. 
Танара «үтүө киһинэн сирэйдэнэн абырыам» диэбитэ – 
Тәңірі жақсы адамдардың көмегімен кешірімді боламын деген.
Танара илиитэ тардыахтаах (тордуохтаах) – Тәңірі қолы 
ілмек.
Танара аһын курдук тутар – Тәңірінің денесі мен қанына 
қарағандай қорғайды.
Ежелден чуваш халық діншіл болып саналады, сол себепті 
Құдай сөзімен қатысты фразеологизмдері сақталған:
Тура пана, тура илнẽ – Құдай берді, құдай алды
Турра шан та, хаван сывар – Құдайға сен, өзің де құр отырма.
Сын шутлать, Тури хайẽннех тавать терẽ – Адам болжай-
ды, Құдай өзі реттейді.
Сыхланаканна тура çыхлать – Сақтанғанды Құдай сақтайды.
Танара таптаабытын харайар – Құдай сүйген пендесін алады. 
Танара «үтүө киһинэн сирэйдэнэн абырыам» диэбитэ – Құдай өз 
мейірімін жақсы адамдар арқылы төгетінін айтқан. 

~ 319 ~
Үгүс киһи харана – Танара харана, үгүс киһи санаата – Тана-
ра санаата – Көптің көзі Құдайдың көзі, көптің сөзі Құдайдың 
сөзі.

жүктеу/скачать 28,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: