ҚҰрамы әшімбаев М. С., кеңес төрағасы Асқаров Ә. А, жауапты хатшы

152

152

153

АДАМ  ЖӘНЕ  ОНың  ДЕНЕ  МҮШЕлЕРІ

Турасаң да, бөлінбейді,

Қараңғыда көрінбейді.

 

 

 

(Көлеңке)

 

 

 

 

 

Жүрсем, жүреді, 

Күлсем, күлмейді.   

(Көлеңке)

Шапса, шабылмайды,

Көмсе, көмілмейді.

 

 

(Көлеңке)

 

 

 

 

 

Тепсем, тебілмейді,

Бассам, басылмайды. 

(Көлеңке)

Қайда барсаң ереді,

Жер бауырлап келеді.

 

 

(Көлеңке)

Өзінің жаны жоқ,

Күнмен бірге жүрер.  

(Көлеңке)

 

 

 

 

 

Қуып едім,

Мойын бұрмады.

ұстайын деп едім,

Қолға тұрмады. 

(Көлеңке)

 

 

 

 

 

Алам аяқ, алам аяқ,

Жүгірсем, жеткізбейді, жалаң аяқ.

 

 

 

 

(Көлеңке)

 

 

 

 

 

Ербекей де,сербекей,

Ауыз үйге кірмейді.

 

 

(Көлеңке)

 

 

 

 

 

Жаңа-жаңа шекпенім,

Жанымнан қалмас шекпенім.

Ескі-ескі шекпенім,

Бұлтты күні қайда кеткен шекпенім.

 

 

 

 

 

(Көлеңке)

927.

928.

929.

930.

931.

932.

933.

934.

935.

936.

154

ЖұМБАҚТАР

154

155

Жаман-жұман жармағым,

Жанымнан қалмас жармағым,

Ескі-құсқы жармағым,

Есімнен қалмас жармағым.

 

 

 

(Көлеңке)

Жаман жолдасым маңымнан қалмайды.

 

 

 

 

 

(Көлеңке)

 

 

Ерте, кеште бой жазып,

Дәл талтүсте жантайған.

 

 

 

(Көлеңке)

 

 

 

 

 

Сыпырамын, сыпыра алмаймын,

Тазартамын, тазарта алмаймын.

 

 

 

 

(Көлеңке)

 

 

 

 

Қараңдап, қусаң қашады, жеткізбейді,

Өзіңнен алыс ұзап көп кетпейді.

Тез өсіп, тез қысқарад жарықпенен

Қолыңа ұстасаң да, ілінбейді.

 

 

 

(Көлеңке)

 

 

 

 

 

Тұрсам, тұрады,

Жүрсем, жүреді,

Жатсам, жатады. 

(Көлеңке)

 

 

 

 

 

Еңкейсем, еңкейеді,

Шалқайсам, шалқаяды.

 

 

 

(Көлеңке)

 

Сен жүрмесең, ол да сірә жүрмейді,

Күнде жаңа, ескеріп көнермейді.

Көлге түсіп, қуаңға аунаса да,

Тәніне шық, етіне шөп енбейді.

 

 

 

 

(Көлеңке)

 

 

 

 

 

Жаратқанға жабысқан,

Жалпағынан қабысқан. 

(Көлеңке)

937.

938.

939.

940.

941.

942.

943.

944.

945.

154

154

155

АДАМ  ЖӘНЕ  ОНың  ДЕНЕ  МҮШЕлЕРІ

Артыңнан еріп қалмайды,

Қараңғыда жалмайды.

Кейде ұзын, кейде қысқа, 

Шаршамайды, талмайды.  (Көлеңке)

Тамға шықсам, қыпша белім талады,

Кет-әй десем, жары жорам қалады.

Екі түрлі ел маған таласып тұр,

Бірін сүйсем, бірінің кеулі қалады.

 

 

 

 

(Көлеңке)

 

 

 

 

 

Қараңғыда біреу едім,

Күн шыққан соң екеу болдым.

 

 

 

 

(Көлеңке)

 

 

 

 

 

Әбен аяқ, тіллә таяқ,

Жүгірдім, жете алмадым.

 

 

 

(Көлеңке)

Сен әрі отыр,

Мен бері отырайын.

 

 

(Көлеңке)

Суда жатады,

Өзі батпайды.

 

 

(Көлеңке)

Мұрыннан кетпейді,

Қолға түспейді. 

(Иіс)

 

 

 

 

 

Кішкентай ғана өзі бар,

Мыңнан да көп көзі бар.

 

 

 

(Түкірік)

 

 

 

 

 

Ақ күшігім арбадан қарғып түсті.

 

 

 

 

(Түкірік)

 

 

 

 

 

«Аң» десем атып түсер алтын асық,

Келмейді шақырсам да алыс қашып,

946.

947.

948.

949.

950.

951.

952.

953.

954.

955.

156

ЖұМБАҚТАР

156

157

Түскен соң жерге барып бағасы жоқ,

Жүремін аяғыммен еркін басып.

 

 

 

 

(Түкірік)

 

 

 

 

 

Айдалада ақ тотым,

Жүгіріп барсам жоқ тотым.

 

 

 

(Түкірік)

 

 

 

 

 

Топ етті, дөңгеленді,

Ақ мамыққа бөленді. 

 

 

    (Түкірік)

 

 

 

 

 

Топ етті,

Тонға оранды. 

 

      (Түкірік)

 

 

 

 

 

Былқ-былқ, былқ семіз,

Сүйегі жоқ, нық семіз.

 

 

(Адамның нәжісі)

 

 

 

 

 

Мысыр атты бір шаһар,

Ортасында қырық бұлақ.

Төскейден балық ұстадым,

Құралықсыз құр-құрлап.

 

 

(Адамның өмірі)

 

 

 

 

 

Көзге түсіп көріне жүрмейді,

Сүйтсе де бірден танып кідірмейді.

Күні-түні барады тынбай жүріп,

Қалғып-мүлгіп бір сағат кідірмейді.

 

 

 

 

     (Өмір)

 

 

 

 

 

Сандығымның ішінде сақам бар,

Бүк екенін, шік екенін білмеймін.

 

 

(Ана құрсағындағы бала)

 

 

 

 

 

Бір нәрсе жатқан жері сондай берік,

Қорығын көреді екен бөліп-бөліп.

956.

957.

958.

959.

960.

961.

962.

963.

156

156

157

АДАМ  ЖӘНЕ  ОНың  ДЕНЕ  МҮШЕлЕРІ

ұйқыдан оянған соң тұра салып,

Кезеді адамзаттың соңына еріп.

 

 

(Ана құрсағындағы бала)

Омбыдан ояз келді теңбілменен,

Аяғын қадам басып бір жүрмеген.

Қанша адам құрметіне жүрсе дағы,

Болғанша уақтысы бір жүрмеген.

 

 

(Ана құрсағындағы бала)

 

 

 

 

 

Ел ішіне келді, аты жоқ,

Ел оған ат берді,

Еті бар, сүйегі жоқ,

Соғымына екі зат береді.

 

 

(Жаңа туылған бала)

 

 

 

 

 

Құлақ сал, бұл сөзіме, ау жамағат,

Бір күні елге келді көп жамағат.

Бір шақта халық ішіне өзі келді,

Жалаңаш, өзі жаяу бір азамат.

Көрді де бұл адамды, болды шатта,

Құрметтеп құп сыйлайды адамзат та,

Сүйегі жоқ екі қой азық беріп,

Мінгізді ол адамды жалғыз атқа.

 

 

 

(Жаңа туылған бала)

 

 

 

 

 

Дүниеде күйме көрдім төрт аяқты,

Дөңгелек екі басы ай сияқты.

Төрт есік мәткесі бар, уығы жоқ,

Үзік жоқ, туырлық жоқ, түндігі жоқ,

Құс төсек, мамық жастық, біреу жатыр,

Көңлі уайымсыз жай сияқты.

 

 

 

 

(Бесіктегі бала)

 

 

 

 

 

Ақ қозы, 

Құмалағы көп қозы. 

 

 

(Бесіктегі бала)

 

 

 

 

 

964.

965.

966.

967.

968.

158

ЖұМБАҚТАР

158

159

Ағай-ағай, ағай құс,

Аяғынан таңған құс.

Көгей-көгей құс,

Көкірегінен таңған құс.

 

 

(Бесіктегі бала)

Бір өзі іштен шығады тіл білмеген,

Ақ отау тегін берді дүмбірлеген.

Бір күні жолға түсіп жүріп кетті,

Еш бұйым қалдырмады бүлдірмеген.

 

 

 

 

 

(Бала)

 

 

 

 

 

Қырық жұма қараңғы үйде тұрдым,

Алты жұма ауырып жаттым,

Жиырма жұма мені байлады,

Бір жыл асылып тұрдым.

 

 

 

 

(Бала)

Таңертең төрт аяқты,

Түсте екі аяқты,

Кешке қарай үш аяқты.

 

 

(Адамның балалық, есі 

 

 

 кірген, қартайған кезі)

Бақ-бақ бақасы,

Бақылдайды сақасы.

Екі торсық азығы,

Қақаңдайды қазығы.

 

 

(Бала, шешесінің екі емшегі)

 

 

Сақырлаған шатыры,

Ішіндегі батыры.

Астында киіз қазығы,

Екі торсық азығы.

 

 

(Бесік пен бала)

 

 

 

 

 

Таудан құлан ұстадым,

Жүген-құрықсыз құр-құрлап.

 

 

 

(Қалыңсыз қыз)

969.

970.

971.

972.

973.

974.

975.

158

158

159

АДАМ  ЖӘНЕ  ОНың  ДЕНЕ  МҮШЕлЕРІ

Бір атым Оралда,

Не қамым боранда.

 

 

(Қалыңдық)

Шықтым далаға,

Қалдым балаңа.

Шықпас едім балаңа,

Қалмас едім балаңа.

 

(Кедей жерге тұрмыс құрған бай қызы)

Көлдей, 

Шөлдей.

 

(Бай, кедей)

Ақ киік ауа жайлап шиыр қаққан,

Жігіттер, болса әр іс қадір хақтан.

Біреудің асыранды балапаны

Патша еді заманында атайды тақтан.

 

 

 

 

(Ұзатқан қыз)

 

 

 

 

 

Бір қыз бар дүниеде шынарланған,

Со қызға елдің бәрі құмарланған.

Бір адам, бір хайуан, бір жануар,

Ақыры сол қызды үшеуі алған.

 

 

 

(Адам, ат, бүркіт)

Бір нәрсе өзі кербез, өзі тыраш,

Жүреді жан-жағына салып құлаш.

Заласын қарындасқа тигізеді,

Пайдасы айдалада көген алаш.

 

 

 

 

(Ұры)

Ол не—дүр, кім жүз—дүр бармақты,

Сегіз аяқ астында дүр тұрмақты.

Бес бас, бес тәні, төрт жаны,

Не ғажайып—дүр, бесі барып, төрт қайтпақты.

(Мәйіт, оны көтерген төрт адам)

976.

977.

978.

979.

980.

981.

982.

160

161

Төрт қарны бар,

Бір аузы бар.

 

 

(Үй)

 

 

 

 

Қазша қанатын жаяды,

Үйрекше мойнын созады,

Құсша қонады.

 

 

(Киіз үй)

Біреу екен анасы,

Жиырма бес баласы.

Іш жағынан қарасаң,

Хан шаһар-қаласы.

Маңдайында ағы бар,

Түрлі қажет табылар.

Түгел екен тұрманы,

Керек жағы тағы бар.

 

 

(Үй іші, жиһазы)

Дүниеде бір айдаһар білесің бе,

Жаны жоқ қимылдауға денесінде.

Ішінде сүйектері бақша-бақша,

Жарқылдар жалғыз көзі төбесінде.

 

 

 

 

(Киіз үй)

Өзі жүкті,

Сырты түкті.

 

(Киіз үй)

Үй

983.

984.

985.

986.

987.

160

161

Үй

ұрса, жаны шықпайды,

Сойса, қаны шықпайды.

Терісін сыдырып алса,

Тырысып-тырысып қалады.

 

 

 

(Киіз үй)

 

 

 

 

 

Ауып едім,

Ептедім, септедім,

Қара жерді түптедім.

 

 

    (Киіз үй)

 

 

 

 

 

Бір нәрсе өзі берік, іші қуыс,

Ол заттың сүйегі көп айқыш-ұйқыш.

Көзі бар жарқыраған төбесінде,

Жайса үлкен, жиналғанда бір-ақ уыс.

 

 

 

 

       (Киіз үй)

 

 

 

 

 

Бұғы-бұғы ұзын,

Бұғыдан да бойы ұзын.

Алтын қошқар мүйізі

Аба киік терісі. 

 

 

(Киіз үй)

 

 

 

 

Ол не екен аузы үңгірдей, қырық қолы,

Адамды тірі жұтты көрдік оны.

Терісін сыпырып ал, тамбас қаны,

Сүйегі салдырап тұр, жоқ қой жаны.

 

 

 

 

 

(Киіз үй)

 

 

 

 

 

Тұрады жетпіс кемпір жерді басып,

Баласын арқасына арқаласып.

Рақмет ол баланың атасына,

Баласын бағып отыр қолмен басып.

 

 

 

 

     (Киіз үй)

 

 

 

 

 

Айдалада атамның үлкен тақиясы түсіп қалыпты.

(Киіз үй)

 

 

 

 

 

Бар екен бір мақұлық қаны қашқан,

Сақылдап адам келсе, аузын ашқан.

11-298*

988.

989.

990.

991.

992.

993.

994.

995.

162

ЖұМБАҚТАР

162

163

Болғанда отыз омыртқа, қырық қабырға,

Мұны тапқан адамның ақылы асқан.

 

 

 

 

 

(Киіз үй)

 

 

 

 

 

Апан-апанды көрдім,

Жаман шапанды көрдім.

Алпыс аяқтыны көрдім,

Адам жұтқанды көрдім.

 

 

 

(Киіз үй)

 

 

 

 

 

Қарыптары каф-дүр, білсең оны,

Қанаттары қатар жатар жаны.

Сүйегі толып жатыр пара-пара,

Терісін сыдырып алса, шықпас қаны.

 

 

 

 

 

(Киіз үй)

 

 

 

 

 

Бір құс бар қанат жайса, дөп-дөңгелек,

Адамнан ешқашанда жүрмес бөлек.

ұшса да, қонса дағы еркі адамда,

Жатасың, ыстық болса, көлеңкелеп.

 

 

 

 

       (Киіз үй)

 

 

 

 

 

Буын-буын қалтада,

Буы шыққан насыбай.

Мұны тапқан кісінің

Жүз жиырма жасы бар.

Құлындары құла ала,

Құлақтары кез ала.

 

 

      (Киіз үй)

 

 

 

 

 

Айуанға екі қолын артып тұрған,

Белбеуін екі жерден тартып тұрған.

Алдына не тастаса, соны жалмай,

Заһарын төбесіне шашып тұрған.

 

 

 

 

(Киіз үй)

 

 

 

Дәудің іші өртеніп,

Көзінен бу шықты.

 

(От жағылған киіз үй)

996.

997.

998.

999.

1000.

1001.

162

162

163

Үй

Бір топ құс бір қалбада арқандаулы,

Ол құстың қол-аяғы бәрі баулы.

Ішінде бірақ сұңқар, басшысы бар,

Болыпты сол сұңқарменен бәрі даулы.

 

 

 

(Киіз үй, уық, шаңырақ)

 

 

 

 

 

Алпыс терек,

Адамға керек.

Алпыс теректің бәрі—ұя,

Тұрған жері—қия.

 

 

(Алпыс басты киіз үй)

 

 

 

 

 

Әлім-шәлім,

Екі байдың қызы, екі ханым,

Төрт жеңгесі бар екен,

Қызмет қылған немересі.

Буы-буы, буы ұзын,

Буыннан да қолы ұзын,

Аба киік терісі, 

Алтын қошқар мүйізі.

(Бау, құр, екі үзік, төрт туырлық, түндік,

 кереге, уық, киіз, шаңырақ)

Өзімді жас қайыңнан кесіп алды,

Белімді неше жерден тесіп алды.

Жемейді көк түтінмен ертелі-кеш,

Шықпаған шыбын жанның несі қалды.

 

 

 

 

 

(Шаңырақ)

 

 

 

 

 

Әупірім, ала, қара құс,

Үсті-басы тарамыс. 

 

 

(Шаңырақ)

 

 

 

 

 

ұзын-ұзын әулие,

Төбесін құрт жеп қойған

Тұғыр төбе әулие.

 

(Шаңырақ, уық)

 

 

 

 

 

1002.

1003.

1004.

1005.

1006.

1007.

 

164

ЖұМБАҚТАР

164

165

Таңертең тұрдым,

Ернімді бұрдым. 

 

 

(Түндік)

Күндіз ашық,

Түнде жабық.

 

     (Түндік)

 

 

 

 

 

Ақ итім арбадан қарғып түсті,

Барлығының басына шыққан кісі.

 

 

 

 

(Түндік)

 

 

 

Қара таудың басында

Қабылан деген құс отыр.

Қанатына мұз қатып,

Қайрыла алмай ол отыр.

 

 

 

(Түндік)

 

 

жүктеу/скачать 2,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: