ҚҰрамы әшімбаев М. С., кеңес төрағасы Асқаров Ә. А, жауапты хатшы

104

104

105

ҚұСТАР

Қамысы қара көлдің бунақ-бунақ,

Жел есер қара көлден тулап-тулап.

Мысырға ұзатылған апаларың

Төркіндеп келе жатыр улап-шулап.

 

(Туған жеріне қайтқан жыл құсы)

Бір керуен аттанады Шам шәріне,

Алыс жол алты айлық хан шәріне.

Қош айтып, қоғалы көл, қом суларға,

Созады ащы даусын таң сәріде.

 

 

 

 

(Жыл құсы)

Екі рет туады,

Бір рет өледі.

 

 

(Құс)

 

 

 

 

Тал басында түндіксіз отау.

 

 

 

 

(Ұя)

 

 

 

 

 

Ағаш басында,

Тас арасында,

Әр алуан қуыста

Түндіксіз отау.

 

 

(Ұя)

 

 

 

 

 

Құдай шебер ме,

Құрқылтай шебер ме?

 

 

 

(Ұя)

562.

563.

564.

565.

566.

567.

106

107

Бар екен бір мақұлық ұннан майда,

Өз басын айдайды екен қиын жайға.

ұстасақ, үгітіліп жоғалады,

Дамылдап отырмайды ешбір жайға.

 

 

 

 

(Көбелек)

 

 

 

 

 

Гүл ұшып гүлге қонады,

Гүл бақшам гүлге толады.

 

 

 

(Көбелек)

 

 

 

 

 

Шидім, шидім, шидім құс,

Ши басына қонған құс.

Қарқаралы қара құс, 

 

 

 

Хан басына қонған құс.

 

 

 

(Шыбын)

 

 

 

 

Иісшіл—ит емес,

ұшады—құс емес.

 

 

(Шыбын)

 

 

 

 

 

Бар жұмысы ермегі.

Талмай қанат қағады.

Еңбекті хош көрмейді,

Жат ыдысты бағады.

 

 

(Шыбын)

 

 

 

 

 

Қыс кезінде ұйықтап жатар,

Жаз мезгілі думан ашар. 

 

(Шыбын)

Жәндіктер

568.

569.

570.

571.

572.

573.

106

107

ЖӘНДІКТЕР

Қарабай аттан жығылды,

Халық соған жиылды.

 

(Түкірікке жиылған шыбын)

 

 

 

 

 

Аспанда ақ сары құс шу салады,

Жабысып тақыр жерден су алады.

Адамнан су алған тым өзгеше

Дуылдатып денеңе у салады.

 

 

 

(Безгек масасы)

 

 

 

 

 

Өзім үшін сені ұрам,

Сен үшін өзімді ұрам.

Сен үшін өзімді ұрсам,

Ағады менің қаным,

Жарылады сенің қарның.

 

 

 

(Маса)

 

 

 

 

 

Бір құс бар ұшып жүріп ән салады,

Әркімге қонақ болып бір барады.

Барлығы мақұлықтың ығыр болып,

Дауысын естігендер зар қағады.

 

 

 

 

(Маса)

 

 

 

 

 

Аспанда қыран сары кісі алады,

Болғанда кешке жақын ән салады.

Құдайдың құдіретіне қарап тұрсаң,

Түтікпен тақыр жерден су алады.

 

 

 

 

 

(Маса)

 

 

 

 

 

Бір ғажап төрт аяқты, құс қанатты,

Көреді күндік жерден адамзатты.

Қолында қылдан нәзік күрзісі бар,

Япырай, тиген жері тастан қатты.

 

 

 

 

(Маса)

 

 

 

 

 

Ат басты,

Арқар мүйізді,

Бөрі кеуделі,

Бөкен санды,

574.

575.

576.

577.

578.

579.

580.

108

ЖұМБАҚТАР

108

109

Қос қанатты,

Құмырсқа ізді,

Бота тірсекті. 

(Шегіртке)

 

 

 

 

 

Тайқы маңдайлы, 

Сиыр мұрынды,

Балық сыртты, 

Жылан бауырлы,

Есек сауырлы.

 

 

(Шегіртке)

 

 

 

 

 

Ит басты,

Қошқар мүйізді,

Борсық кеуделі,

Бөкен санды.

 

 

(Шегіртке)

 

 

 

 

 

Айдар ауызды,

Қоян құлақты,

Бөкен санды,

Қылыш құйрықты.

 

 

(Шегіртке)

 

 

 

 

 

 

Жаз бойы әндеткен,

Күз болған соң сән кеткен.

 

 

 

(Шегіртке)

 

 

 

 

 

Бір мақұлық бар қазық аяқ,

Қарғып-қарғып түседі тазыдай-ақ.

 

 

 

 

(Шегіртке)

 

 

 

 

 

Бар еді бір жұмбағым жүрген сайда,

Қолында қылышы жоқ, екі найза.

Қарымды екі найза болғанменен 

Қылыш пен ай балтадай болмақ қайда.

 

 

 

 

 

(Бұзаубас)

Біз жаздық аулым қонған текшесіне,

Етіктің жез қақтырдым өкшесіне.

581.

582.

583.

584.

585.

586.

587.

108

108

109

ЖӘНДІКТЕР

Айуанда төрт аяқты бір нәрсе бар,

Бөренесін байлаған бөксесіне.

 

 

 

 

(Инелік)

Екі құйрық,

Алты сирақ.

 

  (Инелік)

 

 

 

 

 

Ана таудың басында ұйыған қатық,

Ол қатықты көрмейді дәмін тартып,

Дәмін татқан қалады сеспей қатып.

 

 

 

 

(Қара құрт)

 

 

 

 

 

Бір мақұлық айдалада қорған салған,

Азапты ажалдымен соған барған.

Мен емес бұл жұмысты айтып жүрген,

Бұрынғы азамат ер содан қалған.

 

 

 

 

(Қара құрт)

 

 

 

 

 

Ғажайып бір нәрсе бар қатқан тері,

Өзінің қалың тоғай жатқан жері.

Бір күні аштан өлмей, тоқтан өлер,

Жігіттің мұны табар кемеңгері.

 

 

 

 

(Түйе кене)

 

 

Қарайып ұшты қарғадай,

Бармаған жері қалмады-ай.

Жерге түсті, ін қазды,

Аяғымен тырмалай.

 

 

 

(Қоңыз)

 

 

 

 

 

ұшқанда өлең айтады,

Қонғанда жер қазады.

Мұны да ойлап көріңіз,

Шешуін кім табады?

 

 

 

(Қоңыз)

 

 

 

 

 

Әуеде ұшып жүрген аэроплан емес, құс емес,

Арқасына байлағаны ірімшік емес, құрт емес.

588.

589.

590.

591.

592.

593.

594.

110

ЖұМБАҚТАР

110

111

Бауырға барып ін қазады,

Қасқыр емес, түлкі емес.

 

 

 

(Қоңыз)

 

 

 

 

 

Қарайып ұшқанменен қарға емес,

Ін қазғанменен түлкі емес.

Арқасындағы боқшасы

Жинағанмен мүлкі емес.

 

 

 

(Қара қоңыз)

 

 

 

 

 

Бір нәрсе алды биік, арты аласа,

Доп илер кешке дейін бір тамаша.

Мылтығын атайын деп оңтайланар,

Өзіне айтқан сыйы ұнамаса.

 

 

 

(Сасық қоңыз)

 

 

 

 

 

Көрдің бе бір нәрсе тұр дөп-дөңгелек,

Аз тұрса, сол жерінде болады көк.

Жерінде бір күн тұрған үш күн тұрса,

Өзіндей кетеді екен үш есе боп.

 

 

 

 

(Кене)

 

 

 

 

 

Кішкене ғана түйме тас,

Атан түйе тарта алмас. 

(Кене)

 

 

 

 

 

Аспаннан ұшып түсті жатқан тері,

Қалың тоғай ну жыныс жатқан жері.

 

 

 

 

 

(Кене)

Бір нәрсе әлемде бойы тарбақ,

Ау салып жалғыз өзі тартар қармақ.

Өзінің адамзатқа зияны жоқ,

Табады ойлап- ойлап ердің ері.

 

 

 

 

(Өрмекші)

 

 

 

 

 

ұзын-ұзын ұзардай,

ұзыннан аққан сулардай.

Ағаш атқа мінгізіп,

ұзартып қойған мұнардай.   

(Өрмекші)

595.

596.

597.

598.

599.

600.

601.

110

110

111

ЖӘНДІКТЕР

Бір нәрсе өзі молда, өзі жорға,

Құрады жібек ауды оң мен солға.

Тартқанда машинасын оң мен солға,

Табады қаражатын сонда зорға.

 

 

 

 

(Өрмекші)

 

 

 

 

 

Дүниеде бір кемпір бар тіпті кәрі,

Жіп төгіп, өрмек құрып, тоқыр шәлі.

Алады айламенен ала бүркіт,

Табыңдар немене екен мұның мәні.

 

 

 

 

(Өрмекші)

 

 

 

 

 

Шидиген ұзын сирағы,

Тастай керең құлағы.

Сөйтіп жүріп көп жерге

Аспалы торлар құрады.

 

 

 

(Өрмекші)

 

 

 

 

 

Еңбекші үй ішінде мекендеген,

Сым арқан дүниеге жетер деген.

Қарқара қара құсша түрін жайып,

Дүниеден уайымсыз өтем деген.

 

 

 

 

(Өрмекші)

 

 

 

 

 

Арқасы домалақ,

Аяғы ұзын.

 

(Өрмекші)

 

 

 

 

 

Екі басы жұдырықтай,

Ортасы қылдырықтай.

 

 

 

(Құмырсқа)

 

 

 

 

 

Қатар-қатар қара нар,

Аспанменен бара бар,

Алды биік, арты жар. 

 

 

(Құмырсқа)

Бір шаһар дөп-дөңгелек үлкен үйдей,

Ішінде кәрі-жасы бәрі бірдей.

602.

603.

604.

605.

606.

607.

608.

609.

112

ЖұМБАҚТАР

112

113

Кәрісін де, жасын да әрқашан айырмасын,

Таңғалған қандай дерек мұны білмей.

 

 

 

 

(Құмырсқа)

 

 

 

 

 

Құйрығы мен бастан белі бөлек,

Кете бере ағарғанды оңай сүйреп.

 

 

 

 

(Құмырсқа)

Аттанған бір шаһарға қырық мың қосын,

Қолында өзі жаяу, несі болсын.

Қолында еш нәрсесі болмаса да,

Өзіне тауып алар несібесін.   

(Құмырсқа)

 

 

 

 

 

Белең-белең, белең ат,

Белі нәзік күрең ат.

Тауға мінсе, таймас ат,

Талау тисе, өлмес ат. 

(Құмырсқа)

 

 

 

 

 

Бейнетқор көпшілікте көрдім халық,

Күнінде бір отырмас дамыл алып,

Өзінен ауыр жүкті көтереді,

Үйінде жатып жейді рақаттанып.

 

 

 

 

(Құмырсқа)

 

 

 

 

 

Бір балуан өзі күшті, қайраты мол,

Өзінен үлкен затты көтерер ол.

Мейлі қыр, мейлі жота, мейлі төбе,

Қайқаңдап аса берер бәрінен де ол.

 

 

 

 

(Құмырсқа)

Құздан құласа да, өлмес.

 

 

 

(Құмырсқа)

 

 

 

 

 

Айдалада бір базар.

 

 

(Құмырсқаның илеуі)

Бір елеуіш жаным бар,

Көтере алсаң, бәрін ал.

 

 

(Құмырсқаның илеуі)

610.

611.

612.

613.

614.

615.

616.

617.

112

112

113

ЖӘНДІКТЕР

Тыру-тыру тырналар,

Тауға қарай жорғалар. 

(Ара)

 

 

 

 

 

Алпыс тісті айдаһар,

Ешқайда қадам баспайды.

Қозғамасаң, жатады,

Ештеңеден саспайды.

Ағаштан тамақ жейді екен,

Жұтпай шайнап тастайды.

 

 

 

 

(Ара)

Бір нәрсе өзі нәзік тым-ақ сергек,

Қорқады бала-шаға, әйел, еркек,

Өзінің қаны адал, еті арам,

Мылтықсыз, я қылышсыз ұстайды ептеп.

 

 

 

 

 

 

(Ара)

 

 

 

 

 

Біреуге найза түйрейді, 

Өзі де содан күйрейді. 

(Ара)

 

 

 

 

 

Биік-биік тау болар,

Қаршығалар ұялар,

Еті арам болса да, сорпасы адал,

Ол не болар, балалар?

 

 

(Араның балы)

 

 

 

 

 

Шатыраш-шатыраш тау болар,

Көгершіндер ұялар,

Сорпасы адал болса да, еті арам,

Ол не болар?

 

 

(Араның балы)

 

 

 

 

 

Бір ұяда жүз бөлек үй.

 

 

(Араның ұясы)

Көк төбеде көп болды,

Топырақ жалап тоймайды,

Несібесі неден жоқ болды.

Жетеу еді бедері,

8-298*

618.

619.

620.

621.

622.

623.

624.

625.

114

ЖұМБАҚТАР

Он төрт еді аяғы,

Балалықтан айтып жүрген

Жұмбақ еді баяғы.   

(Есек құрт)

 

 

 

 

 

Домалақ таудың басында

Тоқты қошқар ойнайды.

 

 

 

(Бит)

Бір мақұлық келе жатыр маң-маң басып,

Құтылмас, көзге түссе, жолдан қашып.

Бұл жерде оны табар еш адам жоқ,

Таппаса үлкен молда кітап ашып.

 

 

 

 

 

(Бит)

Кішкене ғана мүнтек,

Жұртты жеген тентек. 

(Бит)

 

 

 

 

 

Кішкене ғана бойы бар,

Адам жейтін ойы бар.

 

 

(Бит, бүрге)

 

 

 

 

 

Өзі кішкене, өзі өткір,

Қайда барса, сөзі өткір,

Өзі батыр адамға күші жетеді. 

(Бүрге)

Бір мақұлық мойны жуан, тірсегі ұзын,

Тікпесе өзі етік, сақтар бізін.

Тағы да іске ыңғайлы қайшысы бар,

Іс тігіп көрген де емес еш қызығын.

 

 

 

 

 

(Шаян)

 

 

 

 

 

Жапырақ жеп сілекей шығарады,

Сілекей жасын шығарады.

 

 

 

(Жібек құрты)

 

 

 

 

 

Бекінген бір тау теке тұшалау үйге,

Құдайым оны салды мұндай күйге.

Күн шықса, жатады салқын үйде,

Күн жауғанда кетеді жапан түзге.   

(Ұлу)

626.

627.

628.

629.

630.

631.

632.

633.

114

Бір байдың енші алыпты бір баласы,

Алғаны алпыс тоғыз ірі қарасы.

Төрт жерден түлікке желі қағып,

Үш жерден орнатылған мұнарасы.

(Түйе, алпыс тоғыз-күйісі, төрт желі-

аяқтары, үш мұнара екі өркеші, басы)

 

  

 

 

Болғанда қоян ерін, шыққан құлақ,

Тұлыбы шоқайғандай жатыр сұлап.

Жүруге қызметкер дайындалса,

Жалшыдай күні біткен кетер жылап.

 

 

 

 

 

(Түйе)

 

 

 

 

 

Таптым-таптым, тап жорға,

Табаны жалпақ боз жорға.

 

 

 

 

(Түйе)

 

 

 

 

 

 

Маң-маң басып келеді,

Тапырақтап желеді.

Мойны ұзын, үсті тау,

Ертеден елге бел еді.

 

 

 

(Түйе)

 

 

 

 

 

Маң-маң басқан, маң басқан,

Шудаларын шаң басқан.

Екі өркешін қом басқан,

Алабота, теріскен,

Мұрындығы келіскен,

Төрт түлік

634.

635.

636.

637.

638.

116

ЖұМБАҚТАР

116

117

«Шөк!»—дегенде, «бық!»—деген,

Шешіп үйін жүктеген,

Бұл не деген жануар?

 

 

 

(Түйе)

Кезікті бір жануар,

Үстінде екі тауы бар.

Мойны ұзын, көзі үлкен,

Бұл не, өзің тауып ал? 

 

 

 

(Түйе)

 

 

 

 

 

Даусы қоңыр, үні мұң,

Тесіп қойған мұрынын.

 

 

 

(Түйе)

Жіптен тартсаң,

Тау тұрады.   (Түйе)

 

 

 

 

 

Үш тың-тың,

Екі жылтың,

Төрт тап-тап,

Қап-қара сатпақ,

Бір былғаныш.

 

 

(Түйе)

 

 

 

 

 

ұзын-ұзын ұлпаны,

Ішіндегі жұлпаны.

 

 

(Түйе, бота)

 

 

 

 

 

Дүниеде ақас бар бек жайлаған,

Жанына адам барса, ойбайлаған.

Ақастың адам білер мінезі бар,

Мінгесіп екі бала той тойлаған.

 

 

(Түйе және оның өркеші)

 

 

 

 

 

жүктеу/скачать 2,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: