ҚҰрамы әшімбаев М. С., кеңес төрағасы Асқаров Ә. А, жауапты хатшы

116

116

117

ТӨРТ  ТҮлІК

Екі ауылдың баласы еңбектеп келеді,

Төрт ауылдың баласы төбелесіп келеді,

Бір ауылдың баласы шөпшек теріп келеді.

 

 

(Жайылымнан қайтқан түйе, 

 

 

өркеші, аяғы, ауызы)

Екеуі қарауыл қарап тұр

Төртеуі ұйықтап жатыр, 

Біреуі қамыр басып тұр. 

 

 

 

(Түйе)

 

Екі кісі қарауыл қарайды,

Бір кісі шөпшек тереді.

 

 

(Түйенің өркеші, ерні)

 

 

 

 

 

Дүбір-дүбір төртеу,

Есенгелді екеу.

Жағалбайлы жалғыз,

Оның таңы қарбыз.

 

 

(Түйенің аяғы, екі құлағы, 

 

 

құйыршығы)

 

 

 

 

 

 

 

Төрт кісі төсек сал дейді,

Екі кісі қарауыл қарайды,

Үлкен әйел есік аш дейді,

Кіші әйел төмпештейді.

 

 

(Түйе, төрт аяғы, екі өркеші, 

 

 

түйенің құмалақ тастағаны) 

Бәйбіше есік ашқанда 

Тоқал томпиды.

 

 

(Түйенің құмалағы)

Төсек астында төрт күлше.

 

 

(Түйенің төрт табаны)

Тау көтерген төрт қазық.

 

 

(Малдың төрт аяғы)

646.

647.

648.

649.

650.

651.

652.

653.

118

ЖұМБАҚТАР

118

119

Таудан тас домалайды,

Тас бұршақтай сабалайды. 

 

 

(Түйенің құмалағы)

Жоғарыдан көп тас домалайды,

Кезектесіп бірін-бірі қуалайды.

 

 

 

(Түйенің құмалағы)

 

 

 

 

 

Бір тауығым бар,

Жұмыртқасы көп,

Көп те болса жарылмайды.

 

 

(Түйенің құмалағы)

Таудан таяқ тастадым.

 

 

(Түйенің құмалағы)

 

 

 

 

 

Шашылды маржан,

Бағасы арзан. 

 

(Түйенің құмалағы)

 

 

 

 

 

Апан-апан,

Ескі шапан.

Иір қобыз,

Жарық жұлдыз.

 

(Түйенің шудасы, мойны, көздері)

Апан-апан,

Жаман шапан,

Төрт түйреуіш,

Бір былғауыш.

 

(Түйенің шудасы, аяғы, құйрығы)

 

 

 

 

 

Иір қобыз, 

Екі тұтқыш,

Бір қыл жуғыш.

 

(Түйенің мойыны, екі өркеші, құйрығы)

654.

655.

656.

657.

658.

659.

660.

661.

118

118

119

ТӨРТ  ТҮлІК

Төрт лаулау,

Екі дің-дің,

Бір шібжің.

 

(Түйенің аяғы, екі өркеші, құйрығы)

Маң-маң басып барады,

Күлшесі қалып барады. 

 

 

 

(Түйенің ізі)

Екі төлдің атынан

Бір төлдің аты шығады.

 

 

 

(Тайлақ)

 

 

 

 

 

Үлкен келін есік ашты,

Кіші келін домалай қашты.

 

(Түйенің құйрығы мен құмалағы)

 

 

 

 

 

 

 

Төлебайдың баласы төбелесіп келеді,

Егізбайдың өгей ұлы ерегесіп келеді.

Екеуі қарауыл қарайды,

Біреуі шөпшек тереді.

 

 

(Түйенің аяғы, өркеші, аузы)

 

 

 

 

Ермекбайдың екі ұлы ерегесіп келеді,

Төлебайдың төрт ұлы төбелесіп келеді,

Жағалбайдың жалғызы жағаласып келеді.

 

        (Түйенің екі өркеші, құйрығы, аяғы)

Мен көрдім тұтам ақас тау жайлаған,

Тауына тиіп кетсең, ойбайлаған.

Үстіне қара орман артып алып,

Барса да қандай жерге той-тойлаған.

 

 

 

(Жүк артқан түйе)

 

 

 

 

 

Жануар бар жапан дала түзде өскен,

Арқасына екі бала мінгескен.

 

 

 

(Қос өркешті түйе)

662.

663.

664.

665.

666.

667.

668.

669.

120

ЖұМБАҚТАР

120

121

Көріп тұрар бар ауыл,

Бір тауда қос қарауыл.

 

 

(Айыр түйенің өркеші)

 

 

 

 

 

Тамға таяқ сүйедім.

 

 

(Түйенің құйрығы)

 

 

 

 

 

Тауға таяқ қыстырдым.

 

 

(Түйенің мұрындығы)

 

 

 

 

 

 

Түбірлі төртеу,

Түймемен бесеу,

Ерубай екеу,

Мамық жалғыз.

 

 

(Жылқы)

 

 

 

 

 

Қоян жақты, тақыр жонды,

Төрт тұяқ, екі аяқты, екі қолды.

Салпы ерін, өзі жүйрік,

Кең омырау, жуан құйрық.

 

 

 

 

(Ат)

 

 

 

 

 

Төрт түп тұт мәуітімен кесіледі,

Үстіне мінген адам есіреді.

Құрдасым, тапқын мұны ойлы көзбен,

Ойласаң тереңірек шешіледі.

 

 

 

 

(Ат)

Екі бас, алты аяқ,

Жалғыз құйрық.

 

(Салт атты жолаушы)

 

 

 

 

 

Бір нәрсе тумай тұрып бағады,

Тудырып алған соң тіземен қағады.

 

 

 

 

 

(Айғыр)

Отырдым мұнан барып оймауылға,

Ілінді екі аяғым байлаулыға.

670.

671.

672.

673.

674.

675.

676.

677.

678.

120

120

121

ТӨРТ  ТҮлІК

Қолыма екі қайыс ұстап алып,

Жүргіздім қайда барсам айдауыма.

 

 

 

 

(Мінген ат)

 

 

 

 

 

Екеуі елеңдеп келеді,

Төртеуі төбелесіп келеді.

 

(Аттың екі құлағы мен төрт аяғы)

Ана таумен мына тау соғысып келеді.

 

 

 

(Аттың төрт тұяғы)

 

 

 

 

 

Кішкене ғана тостаған,

Көтеріп қана тастаған.

 

 

(Аттың тұяғы)

 

 

 

 

 

Тасқа тисе, кетілмейді,

Суға тисе, ерімейді.

 

 

(Аттың тұяғы)

 

 

Алыстан қарасам, бір қара,

Қасына келсем, мың қара.

 

 

(Жылқының құйрығы)

 

 

 

 

 

Алды қияқ, арты шалғай.

 

 

 

(Аттың жалы)

 

 

 

 

 

ұштым, ұжмаққа шықтым,

Тептім, терекке шықтым.

 

 

 

(Атқа міну)

 

 

 

 

 

Қарасам, қайдан келдің,

Малы қара сайдан келдің. 

 

 

 

(Аттың тезегі)

 

 

 

 

 

Жездем желіп бара жатыр,

Жез қалпағын түсіріп барады.

 

 

 

(Аттың тезегі)

 

 

 

 

 

Шауып келе жатып шақшам түсті.

 

 

 

 

(Аттың тезегі)

679.

680.

681.

682.

683.

684.

685.

686.

687.

688.

122

ЖұМБАҚТАР

122

123

Шиге қамшы байладым.

 

 

(Белбеуге байланған ат)

 

 

 

 

 

Алты аяқты,

Екі қарынды,

Екі басты,

Екі қолды,

Төрт көз, төрт құлақты,

Екі мойын, бір құйрықты. 

 

 

(Ат мінген адам)

Алдымда бар нар қамыс,

Артымда бар нар қамыс.

Отырған жерім ой темір,

Басқан жерім бай темір,

Он қолымда-тең қайыс.

(Ат, үзеңгі, қамшы, атқа мініп отырған адам)

Тау астында төрт бала,

Кезек-кезек ойнаған.

Төрт баланың қолына

Төрт айды әкеп байлаған.

 

 

(Аттың төрт аяғы, төрт тұяғы)

 

 

 

 

 

Керіп қойған немене,

Көкектеген немене?

Малып қойған немене,

Бал татыған немене?

(Желідегі құлын, піспек, сабадағы қымыз)

Кидең-кидең немене,

Кіріп тұрған немене.

Салпаң-салпаң немене

Салып тұрған немене.

 

 

(Құлын, желі, саба, піспек)

Кекендеткен несі екен,

Келіп салған несі екен?

Сорпылдатқан несі екен,

689.

690.

691.

692.

693.

694.

695.

122

122

123

ТӨРТ  ТҮлІК

Сорқылдатқан несі екен,

Суырып алған несі екен,

Суы тамған несі екен?

 

 

(Желідегі биені емген құлын)

Тартыс тамған ас,

Тақ-тақ еткен несі,

Қор-қор еткен несі. 

 

 

(Науа, жылқы)

Топырақ желді мініп, желді айдайды,

Болғанда түскен жақын көлге айдайды.

Тамшыны жерге тамған керек қылып,

Топырақ өз-өзінен айқайлайды.

 

 

 

 

(Жылқы, қымыз)

Су өрге қарай ағады.

 

 

(Жылқының су ішуі)

 

 

 

 

Андыру мен мәндіру,

Тігісі жоқ қондыру.

 

 

 

(Ала мал)

 

 

 

 

Үлгісіз піштім,

Жіпсіз тіктім. 

 

 

(Ала мал)

 

 

 

 

Жамаулары болса да, білінбейді,

Жансызға ондай нәрсе ілінбейді.

 

 

 

 

(Ала мал)

 

 

 

 

 

Тоғай-тоғай топтаған,

Тоғай ішін боқтаған.

Біреуі өлсе,

Бәрі жиылып жоқтаған.

 

 

 

(Сиыр)

 

 

 

 

 

Төртеу келеді,

Төртеу асылып тұрады,

Екеу жол көрсетеді,

696.

697.

698.

699.

700.

701.

702.

703.

124

ЖұМБАҚТАР

124

125

Екеу иттен сақтайды,

Енді біреу артында асылып тұрады.

 

 

 

 

 

(Сиыр)

 

 

 

 

 

Екі айнасы бар, 

Екі найзасы бар,

Төрт жаптырмағы бар,

Бір шыбыртқысы бар. 

 

 

 

(Сиыр)

 

 

 

 

Дауысы—азанда,

Жақсылығы—қазанда.

 

 

(Бұзаулы сиырдың мөңірегені)

Екі отауға бір көсеу.

 

(Сиырдың танауы мен тілі)

 

 

 

 

 

Екі ошаққа бір көсеу.

 

(Сиырдың танауы мен тілі)

 

 

 

 

 

Қисық ағашқа қар жұқпас.

 

 

 

(Сиырдың мүйізі)

 

 

 

 

Бүкір ағашқа қар жұқпас.

 

 

 

(Сиырдың мүйізі)

 

 

 

 

 

Ел жатса да, енекем жатпайды.

 

 

 

(Сиырдың мүйізі)

 

 

 

 

 

Ел жатса да екі батыр жатпайды.

 

 

 

 

(Сиырдың мүйізі)

 

 

 

 

 

Қисық шағаға су жұқпас.

 

 

(Сиырдың мүйізі)

 

 

 

 

 

Тырс-тырс тамады,

Бір шұңқырға ағады.

 

 

(Сиырдың желіні)

 

 

 

 

 

704.

705.

706.

707.

708.

709.

710.

711.

712.

713.

124

124

125

ТӨРТ  ТҮлІК

Жол үстінде жылтыр жібек.

 

 

 

(Сиырдың сілекейі)

 

 

 

 

 

Төсек астында төрт бауырсақ.

 

 

 

(Сиырдың желіні)

 

 

 

 

 

Төрт туысқан бір шұңқырға құяды.

 

 

 

 

(Сиырдың емшегі)

 

 

 

 

 

Түйір-түйір төртеу,

Түймеменен бесеу.

Жалғыз тайы жалғыз,

Темір қазық екеу.

 

 

 

(Сиырдың төрт емшегі, кіндігі,

 

 

 

 құйрығы, екі мүйізі)

Арқасы бар, аунамайды,

Аузы бар, күйсемейді.

 

 

 

(Сиыр мен ат)

 

 

 

 

 

Кішкентай ғана бойы бар,

Айналдырып киген тоны бар.

 

 

 

 

(Қой)

 

 

 

 

 

Төрт тағанды бойы бар,

Момындық дұрыс ойы бар.

Кербезденіп жүрмейді,

Айналдырған тоны бар.

 

 

 

(Қой)

Екен, екен, екен жұмбақ,

Екі етегін түрген жұмбақ.

Қазалыға барған жұмбақ,

Қақтың суын ішкен жұмбақ.

 

 

 

 

(Қой)

Баурындағы бұлағын ел ішеді.

Шабылады жотасынан пішені.

 

 

 

 

(Саулық қой)

714.

715.

716.

717.

718.

719.

720.

721.

722.

126

ЖұМБАҚТАР

126

127

Азанда кетер ләйлекен,

Кеште келер ләйлекен.

Түрлі-түрлі жібектен,

Түймесі бар ілгектен. 

 

 

(Қой, ешкі)

 

 

 

 

 

Шапаным да, тоным да

Арқаның жүр жонында.

Атам соның соңында,

Таяғы бар қолында.

 

 

(Қой, қойшы)

 

 

 

 

 

Ауылдан ерте тұрып, кетер сыртқа,

Көп жанға жалғыз нәрсе болды тұтқа.

Сол жерден аз жұмысын бітіріп ап,

Қайтады қуанышпен бір уақытта.

 

 

 

(Жайылған қой, қозы)

 

 

 

 

 

Ерте кетіп, кеш келе,

Тері тонды жануар.

Моншақ төгіп кетеді,

Жылтыраған суы бар.

 

 

(Қойдың құмалағы)

 

 

 

 

 

Ашылмаған сандықта,

Пішілмеген құндыз бар.

 

 

 

(Қозы)

 

 

 

 

 

Байшағырдың түбінде балалап жатқан дуадақ.

 

(Қоздаған қой)

 

 

 

 

 

Абылқайым айтқан жұмбақ,

Айналысып жатқан жұмбақ.

 

 

 

(Ішек-қарын)

 

 

 

 

 

Тоғай іші толған жұмбақ,

Ақын жігіт айтқан жұмбақ,

Шешен қатын шешкен жұмбақ.

 

(Қойдың ішек-қарны және оны аршу)

723.

724.

725.

726.

727.

728.

729.

730.

126

126

127

ТӨРТ  ТҮлІК

Абылай айтқан жұмбақ,

Тоғай толған жұмбақ,

Біреуін бірі өлтірді,

Ақылды кісі шешкен жұмбақ.

 

 

 

(Мал сойған адам)

 

 

 

 

 

Төрт аяқ ортасында бүгілі бар,

Сөйлейтін өз алдында пиғылы бар.

Халінше сайманы ғой керек заты,

Көтерген екі дана құрығы бар.

Беретін жақынына жаны ашып,

Ашытқан бір аяқтай қымызы бар.

 

      (Ешкі, төрт аяғы, екі мүйізі, сүті)

 

Қайырып басын тастаған,

Қайқайып қойды бастаған.   

 

 

 

    (Ешкі)

 

 

 

 

Асты пышақ, үсті істік,

Өзіне лайықтап киім пішкен,

Секіріп-секіріп түскен.

 

 

 

(Ешкі)

 

 

 

 

 

Төрт аяғы бар,

Басында екі таяғы бар,

Иегінде екі сақалы бар. 

(Ешкі)

 

 

 

 

 

Сақалы бар,

Санасы жоқ.   

(Ешкі)

Құйрығынан мүйізі ұзын.

 

 

 

(Ешкі)

 

 

 

 

 

Бір шал бар ауылымызда барпылдаған,

Басында екі найза жарқылдаған.

Іш майын құмырадан аңқытып ап,

Кімді көрсе, артынан жалпылдаған.

Өзі кәрі болғанменен сылқым сері,

Ақ соқна белбеуі салпылдаған.

 

 

 

 

(Теке)

731.

732.

733.

734.

735.

736.

737.

738.

128

ЖұМБАҚТАР

Айтайын айт дегенде, ая батыр,

Болғанда асты гауһар, үсті шатыр.

Қазандай қара тастың дәл түбінде,

Бір түрлі адам таппас заһар жатыр.

 

 

 

 

(Малдың өті)

 

 

 

 

 

Жол, жол, жол жатыр,

Жол айнала қол жатыр.

Тамақ қолдың ішінде,

Айдаһар жегір хан жатыр.

 

 

 

(Малдың өті)

Алтынын алып,

Әбдіресін лақтырдым.

 

 

 

(Жілік)

 

 

 

 

Он екі қысырағым бар:

Екеуі—жуан буаз,

Екеуі—күмән буаз,

Екеуі—анық буаз,

Екеуі—танық буаз,

Екеуі—жіңішке қысыр,

Екеуі—ат қысыр.

 

(Екі ортан жілік, екі тоқпан жілік, 

 

екі асықты жілік, екі қары жілік, 

 

екі жамбас, екі жауырын)

Он екі түйе, он жылқы, тоғыз сиыр,

жүктеу/скачать 2,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: