ҚҰрамы әшімбаев М. С., кеңес төрағасы Асқаров Ә. А, жауапты хатшы

128

Алпыс екі мәуелі шынар ағаш,

Ағашқа біткен бұтақ жалғас-жалғас.

Және де екі тесік бір мешітте,

Қаланған кірпіші бар іргесінде.

Бір әйнек шыны да емес, темір де емес,

Жасауы сынып кетсе, қолдан келмес.

Жұмбағым тез ойланып тауып берші,

Сен дағы жігіт едің өзім теңдес.

 

 

        (Адамның жаратылысы)

 

 

 

 

 

Бір «әліп» мұнарадай көзім көрген,

Екі «мәт», екі «сәкін» оған ерген.

Болғанда «иа»ден камал, нұрдан гауһар,

Болады кім данышпан мұны білген.

(Адам, көз, жас, екі құлақ, cөз)

 

 

 

 

Бір таудың алпыс сегіз саласы бар,

Он екі жанында қаласы бар.

Бау-бақша түрлі өсімдіктер,

Барлығын билеп тұрған анасы бар.

(Алпыс сегіз тамыр, он екі мүше)

 

 

 

Ағады алпыс екі бұлақ бір қайнардан,

Он екі бұлағы бар шыр айналған.

Ісіне таң қаламын құдіреттің,

Бәрі де бір нәрсеге ыңғайланған.

(Алпыс екі тамыр, он екі мүше)

Адам және оның 

дене мүшелері

9-298*

746.

747.

748.

749.

130

ЖұМБАҚТАР

130

131

Меккеде бір ағаш бар түбі жуан,

Он екі ұл, алпыс екі қызы бір күні туған.

(Он екі мүше, алпыс екі тамыр)

Бір таудың айналасы жеті тесік,

Құдайым ғайыбынан берген несіп.

Құдайының құдіретімен осы тауға 

Тұрады мезгілімен шөптер өсіп.

 

 

 

 

(Адамның басы) 

Бір қария жерде де емес, көкте де емес,

Болғанда түбі терең, аузы кемеш.

Ішіне ит түссе де, арам емес.

 

 

 

 

(Көз)

 

 

 

 

 

Қос әйнек шыны да емес, темір де емес,

Бұзылса, оны адам түзер емес.

Кезінде өзі ашылып, жабылады,

Мағынасы қымбат нәрсе, арзан емес.

 

 

 

 

 

(Көз)

 

 

 

 

 

Әрі жүрер қараша ат,

Бері жүрер қараша ат.

Су бойында тұнық су,

Таңдап ішер қараша ат.

 

 

 

(Көз)

Жар қабақта екі бастау,

Жапсар тастың астында

Жасыл ала құс жатыр. 

(Көз)

 

 

 

 

 

Кішкене ғана тостаған

Жер дүниені бастаған.

 

 

 

(Көз)

 

 

 

 

 

Көріп едім бір үлкен дарияны,

Барша қыз мекен етіп жатыр оны.

Ішінде ерлі-байлы екі аққу бар,

Жарықтық жеті сарбас балалары.   

(Көз)

750.

751.

752.

753.

754.

755.

756.

757.

130

130

131

АДАМ  ЖӘНЕ  ОНың  ДЕНЕ  МҮШЕлЕРІ

Кіп-кішкене қараша,

Тұрған жері тамаша.

Бір секундта жер-көкті

Алады шарлап қараса.

 

 

 

(Көз)

 

 

 

 

 

Кішкене ғана бетерім,

Жер түбіне жетерім.

 

 

 

(Көз)

 

 

 

 

 

Құстан ұшқыр, тездігі оқтан бетер,

Бес жүз жылқы аспанға оқтай жетер.

Ақылменен ойланып қарасаңыз,

Жылдамдыққа нәрсе жоқ онан өтер.

 

 

 

 

 

(Көз)

 

 

 

 

 

Бір тауда жанады екі шырақ,

Бір жанады, бір өшеді.

 

 

 

(Көз)

Ала арқаным жетпес жер жоқ.

 

 

 

 

(Көз)

 

 

 

 

 

Кішкентай бір мақұлық торы ала,

Ағаштан атырабына соққан қала.

Ішінде сол қаланың өмірі өтер,

Сабыр қып сахараға шықпас жана,

Жаралған өзі ғана артық болып,

Болжайды әр нәрсені айтып шама.

 

 

 

 

 

(Көз)

 

 

 

 

 

Екі бала қатар тұрса да,

Бірін-бірі көрмейді.

 

 

 

(Көз)

  

 

 

 

 

 

 

Екі ағайынды, 

Екеуі де бір үйде,

Бірін-бірі көрмейді.

 

 

 

(Көз)

758.

759.

760.

761.

762.

763.

764.

765.

132

ЖұМБАҚТАР

132

133

Көреді бәрін өзгенің,

Көрмейді бірақ өздерін.

 

 

 

(Көз)

 

 

 

 

 

Ала тайынша шаң көтермейді.

 

 

 

 

(Көз)

 

 

 

 

 

Ағайынды екеу болыпты,

Екеуі тату жүріпті.

Ортасында тау болып,

Бірін-бірі көрмепті,

Екеуінің міндеті орындайтын бір бопты.

 

 

 

 

(Көз бен мұрын)

 

 

 

 

 

Көрші отырған көршілер 

Бірін-бірі көрмейді.

Қара түнек қос үңгір

Діңгегі асу бермейді.

 

 

(Көз бен мұрын)

 

 

 

 

 

Қара суда суат жоқ,

Қалың талда бұтақ жоқ.

 

 

(Көз бен кірпік)

 

 

 

 

 

Сырты қылшық,

Іші былшық.

 

(Кірпік пен көз)

 

 

 

 

 

Ары жүгір қара тай,

Бері жүгір қара тай.

Тал түбіне барғанда,

Тайып жығыл қара тай.

 

 

(Көздің қарашығы)

 

 

 

 

 

Бір көлде екі түрлі сүт бар.

 

 

(Көздің ағы мен қарасы)

 

 

 

 

 

Таудан тас құлады.

 

 

(Көз жасы)

766.

767.

768.

769.

770.

771.

772.

773.

774.

132

132

133

АДАМ  ЖӘНЕ  ОНың  ДЕНЕ  МҮШЕлЕРІ

Таудан тары домалайды,

Оны он екі қаз қуалайды.

 

 

 

(Көз жасы)

 

 

 

 

 

Бір таудың екі күзетшісі,

Екі тыңшысы, отыз екі бөрісі бар.

 

 

 

 

(Көз, құлақ, тіс)

Жар басында қара бурам шөгіп жатыр.

 

 

 

 

 

(Қас)

 

 

 

 

 

Қабақта қара бурам шөгіп жатыр,

Етектеп құмалағын төгіп жатыр.

 

 

 

 

(Қас, көз, жас)

 

 

 

 

 

Тұнық суға ши ұстадым.

 

 

 

(Кірпік)

 

 

 

 

 

Екі жар бірін-бірі шамалаған,

Тал шығып, жағасына сабалаған.

 

 

 

 

(Кірпік)

 

 

 

 

Сәуле астында жүз кісі.

 

 

 

(Кірпік)

 

 

 

 

 

Алпыс кісі аяқтасты,

Ертеменен таяқтасты.

 

 

      (Кірпік)

 

 

 

 

Күндіз шайқасады,

Түнде айқасады.

 

 

(Кірпік)

Етке ет тиеді,

Жүнге жүн тиеді,

Әсіресе түнде тиеді.

 

 

(Қас пен кірпік)

 

 

 

 

 

 

 

 

775.

776.

777.

778.

779.

780.

781.

782.

783.

784.

134

ЖұМБАҚТАР

134

135

Дарияның інжу-маржан шеттерінде,

Не кітап, оқу жоқ беттерінде.

Қайың ба, қарағай ма, яки тал ма,

Тармасқан тоғай таудың бөктерінде.

 

 

(Адамның бет-аузы, келбеті, 

 

 

сақал-мұрты, сөзі)

Бір тобықта жеті жыртық.

(Екі танау, екі құлақ, екі көз, бір ауыз)

Беткейде бес есік.

 

(Екі танау, екі көз, ауыз)

 

 

 

 

 

Ағады тау басынан сегіз бұлақ,

Төртеуі ащы, үшеуі тәтті тым-ақ.

Ащы да емес, төртеуі күшті де емес,

Екі жапырақ өспейді тіпті бірақ.

 

 

(Екі құлақ, мұрын, екі көз, ауыз)

Бір нәрсе жегеніне тіпті тоймас,

Адамның ол нәрсесіз күні болмас.

Жіберсе қарап қалар жердің бәрі,

Кішкене болса дағы, кемдік қылмас.

 

 

 

 

 

(Ауыз)

 

 

 

 

 

Бір сарай, бір миыммен тазаланған,

Екі серік бір досы бар қасына алған.

Болғанда еден гауһар, желден самал,

Жер жүзі сайран болған жалғыз талмен.

 

 

(Ауыз, сөз, ерін, тіс, таңдай, леп) 

Абайлап жүргін алдында,

Аңқайған ұра тұрыпты.

Ол ұраның ішінде

Гауһардан қора тұрыпты.

Ол қораның ішінде 

Ақылды дана тұрыпты.

Ол дананың түбінде

785.

786.

787.

788.

789.

790.

791.

134

134

135

АДАМ  ЖӘНЕ  ОНың  ДЕНЕ  МҮШЕлЕРІ

Білімді бала тұрыпты.

Асты менен үстінде

Балаға пана тұрыпты.

Барлығына пана болып,

Ата менен ана болып,

Қаулаған сора тұрыпты.

 

 

(Ауыз, тіс, тіл, көмекей, 

 

 

таңдай,сақал мен мұрт)

Бір ұраның аузында

Бір бау сора.

 

(Ауыз, сақал және мұрт)

 

 

 

 

Бір төбеде үш бастау,

Біреуінің суы—тәтті,

Біреуінің суы—ащы,

Біреуінің суы—сор.

 

 

(Ауыз, жас, сор)

  

 

 

 

Айтайын мен бір жұмбақ ая батыр,

Болғанда асты гауһар, үсті шатыр.

Қазандай қара тастың сол түбінде,

Бір түрлі адам таппас заһар жатыр.

 

 

 

 

(Тіл, тіс, ауыз)

 

 

 

 

Бір отаудың ішінде отыз бөрі,

Бар жалғыз қызметкері өте епті.

Он жігіт алып барып тастағанда,

Отаудың бүлкілдейді екі жері.

 

 

 

(Тіл, тіс, саусақ, ерін)

 

 

Мен жұмбақ айтайын табасын ба,

Айналып ақ қаланы шабасын ба?

 

 

 

 

(Тіл, тіс)

Қыдыр ата тас қойдым,

Қызыл өгізді бос қойдым.

 

 

 

(Тіс, тіл)

 

 

 

 

 

792.

793.

794.

795.

796.

797.

136

ЖұМБАҚТАР

136

137

Екі тақта арасында

Қимылдайды қызыл тақта.

 

 

 

      (Тіл)

Жағалай-жағалай тас қойдым,

Жирен атты бос қойдым.

 

 

 

(Тіс, тіл)

 

 

 

 

Үнемі ауызда бұлтыңдайды,

Бірақ жұтылмайды.

 

 

 

(Тіл)

 

 

 

 

Қатар-қатар ақ күріш,

Тұрған жері қақтығыс.

 

 

 

(Тіс)

 

 

 

 

Айдын көлде алтын тас,

Ау салса да, алынбас.

 

 

 

(Тіс)

 

 

 

 

Тамға таяқ сүйедім,

Отыз жерден сыр-сырлап.

 

 

 

(Отыз екі тіс)

 

 

 

 

Үсті тақтай,

Асты тақтай,

Ортасында әбзел тақтай. 

 

 

 

(Тіс, тіл)

 

 

 

 

Ти, ти десем, тимейді,

Тиме десем, тиеді.

 

 

(Ерін)

Аймерген Аймергеннен озбайды екен,

Әңгіме түр-түрімен қозғайды екен.

Алтын күрек болғанда күміс қорған,

Қанша күреп тұрса да, тозбайды екен.

 

 

 

 

 

(Ерін)

 

 

 

 

798.

799.

800.

801.

802.

803.

804.

805.

806.

136

136

137

АДАМ  ЖӘНЕ  ОНың  ДЕНЕ  МҮШЕлЕРІ

Үлкен ой,

Үлкен ойдың ішінде

Кіші ой,

Кіші ойдың ішінде,

Балуан би. 

 

 

(Ерін, тіс, тіл)

Үлкен үй,

Үлкен үйдің ішінде

Кішкене үй.

Кішкене үйдің ішінде

Досқана би.

 

 

(Ерін, тіс, тіл)

 

 

 

 

 

Туғаннан біргемін

Бірақ санын білмеймін.

 

 

 

(Шаш)

 

 

 

 

 

Асқар тауда қара орман.

 

 

 

(Шаш)

 

 

 

 

 

Томпағымның басында тоқсан қыз бар.

 

 

 

 

 

(Шаш)

 

 

 

 

 

 

Жас кезінде қара орман,

Жыл өткен сайын ағарған.

 

 

 

    (Шаш)

 

 

 

 

 

 

 

Басында Қаратаудың қап-қара шөп,

Атаймыз тау демесек әлде не деп.

Ағарып ақырында кете ме екен,

Ол таудың әлде шөбі тұрғанда көп.

 

 

 

 

       (Шаш)

 

 

 

 

 

Білмеймін ерке ме екен, есер ме екен,

Қалпынан артық бойлап өсер ме екен.

Өсірме деп біреуге бұйырмасам,

Таудағы тоғайымды кесер ме екен.

 

 

 

 

 

(Шаш)

807.

808.

809.

810.

811.

812.

813.

814.

138

ЖұМБАҚТАР

138

139

Бір тауға әрі қайың,

Әрі тал өседі.

 

 

(Шаш, сақал)

 

 

 

 

 

Майтөбеде ол сусыз,

Өскен қамыс буынсыз. 

(Шаш,бас)

Кішкене ғана тегене,

Сырты толған балауса.

 

 

(Шаш, бас)

 

 

 

 

 

Беткейге қар жауды,

Кетпеске айналды.

 

 

(Шаштың ағаруы)

 

 

 

 

 

Қараша тауым қарлы болды,

Бір жауса, кетпейтұғын зәрлі болды.

 

 

 

 

(Шаштың ағаруы)

 

 

 

 

 

Қар жауды тау басына кетпейтұғын,

Аяқ жерге қақ тұрар кеппейтұғын.

Отыз шаһар қаласы ойран болды,

Ел бар ма ебін тауып септейтұғын.

(Ағарған шаш, көздің жасы, отыз түскен тіс)

Қар жауар пәкене таудан кетпейтұғын,

Басында бұлағы бар кеппейтұғын.

Тас қорған тәңірім соққан бұзылмайтын,

Болар ма оны адам ептейтұғын.

(Ағарған шаш, көздің жасы, тіс)

Қар жауды Қаратаудың басына кетпейтұғын,

Етекте екі бұлақ кеппейтұғын,

Бір тауда бір диірмен босқа қалды,

Бар ма екен сол диірменді ептейтұғын.

(Ағарған шаш, көздің жасы, тіл, тіс)

 

 

 

 

Қар жауды таза жерге кетпейтұғын,

Түбінен қайнар шықты кеппейтұғын.

815.

816.

817.

818.

819.

820.

821.

822.

823.

138

138

139

АДАМ  ЖӘНЕ  ОНың  ДЕНЕ  МҮШЕлЕРІ

Алтыннан соққан қала бұзылыпты,

Бар ма жан оны соғып ептейтұғын.

 

 

(Ағарған шаш, мұрынның сорасы, 

 

 

түскен тіс) 

 

Қары бар Қаратаудың кетпейтұғын,

Ішінде бір бұлақ бар кеппейтұғын,

Бұзылып алтын кісен босқа қалса,

ұста жоқ ол кісенді септейтұғын.

 

 

(Ағарған шаш, мұрын сорасы, тіс)

Қара айғырым шабады қамшыламай,

Қара жерге аяғын шаншып алмай. 

Бір төбенің басына шығып алып,

Мың қойды қасқыр жепті қан шығармай.

 

 

 

 

(Ұстара, шаш, бас)

 

 

 

 

 

Шығыпты тау басына бір топ раң,

Төбенің бірі—қара, бірі—қылаң,

Қылышын қынасынан жылмаңдатып,

Раңның бірін қырмай, бәрін қырам.

 

 

 

 

(Шаш, ұстара)

 

 

 

 

 

Мың қойым суға кетті,

Байжан ақсақал қуа кетті.

 

 

 

(Шаш, ұстара)

 

Мың қойымды бір шыбықпен айдадым.

 

 

 

 

(Шаш, ұстара)

 

 

 

 

 

Бір төбеге қойыпты шынар жайып,

Қолына қылыш алды бір ғажайып.

 Екі жақта шынардың қалқаны бар,

Кетпесін қалқанына қылыш тайып.

 

 

 

(Шаш, ұстара, екі құлақ)

 

 

 

 

 

Алпыс қанат ақ орда,

Алпыс атанға сыймайды.

Алпыс атаным қысқа дейін десем,

824.

825.

826.

827.

828.

829.

830.

140

ЖұМБАҚТАР

140

141

Таңертең ұшқан құс

Кешке әрең қонады.

 

 

(Шаш, тарақ)

 

 

 

 

 

Бір тауға әрі қайың,

Әрі тал өседі.

 

 

(Шаш, сақал)

Қос бұлақ бір қарауыл салғаны бар,

Мойнында үш жүз алпыс арқаны бар.

Ақ тоғай, қара тоғай қалың ағаш,

Тоғайдың әр мезгіл де тарқары бар.

 

 

 

 

(Сақал, шаш)

 

 

жүктеу/скачать 2,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: