Rap? Шалғынбаева Қ.Қ. Албытова Н. П
) Объективті іиындықты талап ету
жүктеу/скачать 14,38 Mb. Pdf көрінісі
|
педагогика
- Бұл бет үшін навигация:
- 3) Келесі гылыми этиканың қагидасы ол гылыми еңбектегі этикалъщ талаптар.
| 1) Объективті іиындықты талап ету.
Мұның мәнісі қатып қалған көзқарас немесе пікірде шыншылдық болмайды, оған факті мен дәлел керек. 2) Ғылымдағы адамгершілік ұстанымның бірі — субъективгізмді царалау. Мүның мэнісі эр адамның өзіндік көзқарасы болады. Өзіндік пікірі болады. Оған дэлел керек. Ғылым этикасының қағидаларының бірі — білімді дәлелдеу. XVI ғ. атақгы ғалым, астролог Коперник астрономия әлемінде төңкеріс жасаган. Оның «Күнді жер айналады» деген тұжырымы дау туғызған. Оның еңбектерінің таралуына қатаң тыйым салынды. Көпшілік күннің жерді айналып жүргенін көріп жүргендіктен, Коперник айтты екен деп жердің күнді айналатынына сенбеді. Тыйым салынған Коперниктің еңбегін оқып, оның ойын дамытқан итальяндық ойшыл, атеист Джордано Бруноны «аспанда көптеген жүлдыздар бар, күн - солардың біреуі гана» дегені үшін отқа жағып жіберген. Коперниктің айтқандары дұрыс деген Галилей, ақырында «Мен қателестім» деген мәлімдеме жасагандықтан аман қалған. 3) Келесі гылыми этиканың қагидасы ол гылыми еңбектегі этикалъщ талаптар. Мысалы: ол авторлық мәселе және ғылыми зерттеулерді жариялау. Басқа еңбектерден апган цитаталарға дэл, нақты сілтеме жасау; авторлық мэселесі; пікір беру; плагиат (көшіріп алу) мәселелері. Мәдениет тарихында гылым мен адамдардың өзара байланысына қарамастан гылым міндетін орындауда ізгілікке жат, адамдық қасиетке жатпайтын әрекеттер де кездеседі, сондықтан да галымның адамгершілік жауапкершілігі мәселесі өте өзекті. Зерттеуші қазіргі кезде өзінің зерттеу нәтижесінің сапасы апдында ғана жауап бермейді. Ол сол зерттеудің салдарын жэне оның адамзатқа зардабын ойлануы қажет. Ғылыми жетістіктер тек қоғамның, ондағы ғылым мен техниканың дамуына эсер етіп қана қоймай, қазіргі жағдайда 82 гылым адамзатты бақытсыздыққа немесе жер бетіндегі өмірдің жогалып кетуіне себепкер болуы мүмкін деген мэселе де өткір қойылып отыр. Мэселен, бірқатар гылым саласында, атап айтқанда биологияда қатерлі зерттеулер жүргізілуде микроорганизмдерді ойлап табу, ауруды қоздыратын, бұрыннан бар имунитетті жоятын микроорганизмдерді ойлап табу, гендік инженериядагы жаңалықтар, антибиотикке қарсы тұратын микробтарды тауып отыр. Бұл келтірілген мысалдардан гылымның міндеті, әрқашан да адамгершілікке жатады деп айту қиын. Дәл қазіргідей галым бұрын ешқашан өзінің жаңалығы үшін моральдық жауапкершілікті сезінбеген еді. Фашистік Германияның концлагерлерінде, тұтқындарга адам шошьфлық экспериментгер мен түрлі биомедициналық технологияларды қолданып, гылыми ізденістер жасапган. Неміс ғалымдарын әсіресе соғыс жүріп жатқан кезде қажетті, қолданбалы ғылыми теориялар қызықгырды. Әр түрлі группадағы донор |щ қандарын, группасы тура келмейтін экспериментгегі түтқынга қүю; адамдардың жұмыс қабілетін шамадан тыс ауыртпалықпен қинап, организмдегі өзгерістерді зерттеген; түрлі дэрі-дэрмектерді беріп, тәжірибеден өткізген. Зигмунд Рашер 1942 жылдың қазан айынан 1943 жылгы сэуірге дейін 400 адамга эксперимент жасаган дәрігер. Үшқыштарга қажетті дерек жинау үшін экспериментке 80 адам қатысқан. Ол ауа қысымы азайган кезде адам организмінде болатын өзгерістерді бақылаган. Биокамерага адамды кіргізіп, одан оттегін аз-аздан сорып алган, сол кездегі адамдардың әрекеттерін қарап, қанша минутта, қалай өлетіндерін зерттеген. Адамдар шаштарын жұлып, көздерін шыгарып қатты азаппен жан тапсырган. Адамның төзімділігін, суыққа шыдамдылыгын тексеру үшін жасалган экспериментте 300 адамнан бірде бірі тірі қалмаган. Эксперимент шынайы болу үшін, кейбіреуіне тамақ беріп, алдын- ала дайындаған. Сосын адамды эр түрлі киіммен шыгарып, кейбіреуінің үстіне су құйып, суыққа қаншылықты шыдайтындыгын анықтаган. Өлгеннен кейін оның денесіндегі өзгерістерді анықтаган. Ғалым өзінің әрекетіне ар-үждан алдында, адамзат алдында жауап беруі тиіс. Қазіргі зерттеу жұмыстарының алдында ғылым адам танымын дамыту міндетін ғана койып отырган жоқ, сонымен бірге 83 табиғатқа да, адамға да зиян келтірмей адам мен табиғат тіршілігін жақсарту міндетін қойып отыр. Пысықтау сұрақтары мен тапсырмалар: 1. Оқьггушыға қажетгі кәсіби және тұлгалық сапалардың ішіндегі ең маңыздысын анықтаңыз. Және неліктен осы сапаларды ерекше деп ойлайсыз дәлелдеңіз. 2. Кэсіби жэне жеке тұлғалық кредо арасындағы ұқсастық пен айырмашылықты ажыратыңыз. 3. Ғалым этикасы дегеніміз не? Негізгі әдебиеттер 1. Бургин М.В., Кузнецов В.И. Аксиологические аспекты научных теорий. Киев, 1991. 2. Лазар М.Г. Этика науки. - Л.: ЛГУ, 1985. 125с. 3. Ильин В.В. Критерии научности знания. - М., 1989. 4. Степан B.C. Философская антропология и философия науки. - М., 1986. Қосымша эдебиеттер 1. Маркова А.К. Психология труда учителя. М., 1993. 2. Митина Л.М. Учитель как личность и профессионал. М., 1994. 3. Мұқанов М.М.Ақыл-ой өрісі. А., 1980. 84 |