«Шайтан  жындардан  еді,  ол  Раббысының

184
Абдусамат Қасым
ҚУЫРШАҚ ЖАСАУҒА БОЛА МА?
Пайғамбарымыздың жанды заттардың бейнесін кескіндеуге қатаң тыйым салған 
хадистерін  назарға  ала  отырып,  ғалымдардың  бір  шамасы  жанды  заттың  мүсінін 
жасауға болмайды деген.[1] Бірақ жас балалардың қуыршағын немесе басқа да жанды 
заттың бейнесіндегі ойыншықты жасауға рұқсат дейді[2]. Себебі, Әбу Дәуідтің хадис 
жинағында келтірілген бір риуаятта Айша анамыздың екі қанатты ойыншық аты болған. 
Ол туралы Айша анамыз былай дейді:
Пайғамбарымыз менен:  
- Мынау не? - деп сұрайды. 
Мен: Ат! - деп жауап бердім. 
 - Екі жанындағы не? 
 - Екі қанаты. 
 - Екі қанатты ат екен ғой. 
 - Менің естуімше, Сүлеймен пайғамбардың да қанатты аты болған екен, - 
дегенім сол еді, Ол (с.а.у) азу тісі көрінердей қатты күліп жіберді[3]. 
Ендеше, жалпы алғанда ойыншық жасауға, оны тұтынуға, сатуға шариғатымызда 
рұқсат.  Тек  мынаны  ескеру  керек,  жасаған  немесе  сататын  ойыншығыңызда 
бүлдіршіндерге  кері  әсерін  тигізетін  немесе  тәрбиесіздікке  баулитын  дүниелердің 
бейнесі кескінделмеуі ләзім.   
[1]Жанды заттың мүсінін салуға болады дейтін ғұламалар жоқ емес. Толық мына сілтемеден біле 
аласыз: http://muslim.kz/kk/article/222-suret-salu-haram-ba.html 
[2]Әл-Маусуғатуль Фиқһия – 12/112 бет. Кувейт. 
[3]Әбу Дәуід, Әдәб – №4932 хадис.
Абдусамат Қасым
ХАРУТ ПЕН МАРУД ПЕРІШТЕЛЕРІ 
СИҚЫР ҮЙРЕТКЕН БЕ?
Алла тағала Сүлеймен пайғамбарға адам баласына берілмейтін ерекше ілім бергені 
мәлім. Ол (ғ.с.) хайуандардың тілін түсініп, жындар оған қызмет ететін. Деректерге 
сүйенсек,  Пайғамбарымыздың  (с.а.у.)  заманында  яһуди  дініндегілер  Сүлеймен 
пайғамбардың  әлгі  ерекшелігін  сиқыр  деп  білетін.  Ислам  дінінде  Сүлейменді 
пайғамбар  деп есептейді. Бұны естіген сол кездегі Яһуди дін басшыларының көбісі: 
«Мұхаммед Дәуідтің ұлын пайғамбар санап жүр. Аллаға ант етеміз, Сүлеймен пайғамбар 
емес, сиқыршы еді», –десті. Бұл түсінікті жоққа шығарған мына аят түседі[1]:
         «Сүлейменнің (ғ.с.) патшалығы кезінде олар шайтандар оқитын сиқырға 
ерді. Сүлеймен кәпір емес еді. Шайтандар – кәпір. Олар адамдарға сиқырды және 
Бәбилде   (Вавилон)  Харуд  және  Маруд  атты  екі  періштеге  түсірілгенді  үйретті. 
Ол  екі  періште:  «Біз  –  сынақпыз.  Кәпір  болма»,  –  деп  айтпайынша  ешкімге 
үйретпейтін....»[2]
Осы аятта аты аталған Харуд пен Марудты періште емес, Бәбилде өмір сүрген 
екі патшаның есімі деп жорамал жасағандар да бар[3]. Дегенмен періште екендіктері 
ақиқат.
Әлгі  екі  періштенің  түсу  себептерін  ғұлама  Фаһруддин  әр-Рази  өзінің  «Мәфатихул 
Ғайб» атты тәпсір (Құран аяттарының түсіндірмесі) кітабында былайша тізбектейді. 

185
Солардың біршамасын беріп өтелік:
1.  Әлгі екі періште түсірілетін кезең сиқырлық белең алып, етегін кең жайған заман 
еді.  Сиқыр  ілімінің  ақылға  жат  қырлары  ашылып  жатқан-тын.  Сиқыршылар 
өздерін  пайғамбар  деп  жариялап,  халықты  соған  нандырды.   Міне,  осыдан 
кейін  Алла  тағала  адамдарға  сиқыр  мен  ақиқаттың  ара-жігін  айыруды  үйрету 
мақсатында  екі  періштені  жібереді.  Осылайша  халық  жалған  пайғамбарларға 
қарсы төтеп бере алатын еді.
2.  Пайғамбарларға  берілетін  мұғжиза  мен  сиқырдың  айырмашылығы  жер  мен 
көктей.  Дегенмен  адамдардың  көбі  бұл  айырмашылықты  білмейтіні  рас. 
Әрине,  сиқыршыларда  осыны  пайдаланып,  өздерін  пайғамбар  санатқысы 
келетін. Екеуінің арасын айыруды үйрету үшін Харуд пен Марудты жіберген. 
3.  Бағзы заманда адамдар ғылым атаулының бәрін үйренуге талпынатын. Солардың 
ішінен  сиқыр  ілімі  Алла  тағала  тарапынан  тыйылды.  Бірақ  тыймастан  бұрын 
сиқыр ілімі не, оның өзге ғылымдардан нендей айырмашылықтары бар екендігін 
әуелі халық білуі шарт. Міне осы мақсатпен де әлгі екі періштені жіберген болуы 
мүмкін[4].
Осы санамалап өткендерімізге қосымша мынаны да айтуға болады. Бұл өмір сынақ. 
Алла тағала адам баласын, қоғамды әртүрлі жолмен сынауы мүмкін. Кейде өліммен, 
кейде  аштықпен,  кейде  байлықпен,  кейде  соғыспен  т.б.  сынайды.   Әлгі  екі  періште 
арқылы да сол кезеңдегі адамдарды сынаған. Адамдарды дұрыс пен бұрыс айқын білінсе 
де, қайсысын таңдауы мүмкін деген мақсатта әлгі екі періштені жібереді. Періштелер 
сиқыр ғылымымен айналысу күпірлік деп ескерткеніне қарамастан, кейбір рухани азған 
кісілер сол сиқырмен айналыса бастады.
Әлгі  екі  періштені  қазіргі  таңда  адамдар  арасында  емес  деуге  негіз  бар.  Өйткені, 
жоғарыда келген аятта: «
Олар адамдарға сиқырды және Бәбилде  (Вавилон) Харуд 
және Маруд атты екі періштеге түсірілгенді үйретті», -дей отырып, екі періштенің 
адамдар арасында тек белгілі бір уақытта жүргеніне меңзеп отыр. Ең дұрысын Алла 
біледі!
[1]Құртуби тәпсірі, Бақара сүресі 102 аят түсіндірмесі. 
[2]Бақара сүресі – №102 аят. 
[3]Құртуби тәпсірі, Бақара сүресі 102 аят түсіндірмесі. 
[4]Фаһруддин әр-Рази, Мафатихуль ғайб, Бақара - №102 аят тәпсірі.
 
ӨЗГЕ ДІНДЕГІЛЕРДІ ДОС ТҰТУ КҮНӘ МА?
Құранның Мәида сүресі 51-аятында былай  делінген: 
«Ей, иман келтіргендер! 
Яһудилер мен Христиандарды (оларға арқа сүйеп) жәрдемші тұтпаңдар[1]...!» 
Аталмыш аяттағы «Әулия (ءايلوا)» сөзі араб тіліндегі   «Уәли (يلو)»  сөзінің көпше 
түрі, жәрдемші, сүйікті адам,  жолдас, дос, қамқоршы, көрші, одақтас, мойынсұнушы 
деген мағыналарға саяды. Өзге кісінің істерін өз міндетіне алушыны да «уәли (يلو)» 
деп атайды[2]. Аяттағы мағынасы «оларды пана тұту, солардың саясына ену, өз істерін 
билеп-төстеуші ретінде тану» дегенді білдіреді[3].
Бұл аяттың түсу себебі ретінде бірнеше деректер бар. Бір деректе сахаба Ғубадату 
ибн Самит әл-Ансаридің яһуди дініндегі одақтастары бар-тын.  Хандақ[4] шайқасында 
әлгі сахаба ардақты Пайғамбарымызға (с.ғ.у.) келіп: 
«Уа, Расулулла! Менімен бірге 
бес жүз яһуди бар. Солар да менімен шықса, дұшпанға қарсы арқа сүйерім болса 

186
деймін?!», – деп пікірін білдіреді. Осыған орай Мәида сүресі 51-аяты түседі[5].
           Енді, осы аятқа сүйене отырып қазіргі таңда «мұсылманның христиан немесе 
яһуди дініндегі азаматтармен байланыс құрмауы керек пе, олармен достық қарым-
қатынаста болмауы тиіс пе?» деген сұраққа ғалымдарымыз былай деп жауап береді: 
«Мұсылмандармен бірге қоян-қолтық, тату-тәтті өмір сүріп, астыртын арам пиғылы 
жоқ өзге діндегі азаматтармен өзара сыйласып, оларды дос көрудің еш ағаттығы 
жоқ. Өйткені Құран Кәрімде: «
Алла тағала дін үшін сендермен соғыспаған және 
жұрттарыңнан  шығармағандарға  жақсылық  қылуларыңа,  әділдік  етулеріңе 
тыйым салмайды»[6], – делінген».[7] 
          Ендеше, бірнеше дін өкілдері тату-тәтті, сыйластықпен өмір кешіп жатқан біздің 
қоғамда алауыздық тудырмай, өзге діндегілермен сыйласып, олармен достық қарым-
қатынаста болу дінімізге қайшы емес. 
[1] Тәфсируль Сәмарқанди, Маида сүресі – 51 аят тәпсірі.  
[2] Әбу Заһра, Зәһратут Тәфасир: Маида сүресі – 51 аят тәпсірі;  Ас-Сабуни, Рауаиғуль Баян: Маида 
сүресі – 51 аят. 
[3] Әбу Заһра, Зәһратут Тәфасир: Маида сүресі – 51 аят тәпсірі 
[4] Хандақ соғысында Меккедегі мүшриктермен бірлесіп, Пайғамбарымызбен жасасқан достық 
келісім шартты бұзғаны үшін Медине қаласынан қуылған Бәни Надир яһудилері   жасақ құрады. Бас 
аяғы 10 000 әскермен Медине қаласына беттейді. Дұшпан әскеріне қарсы азғантай қолмен қаланы 
құтқарып қалу үшін сахабалармен кеңесе отырып, Пайғамбарымыз Мәдина сыртына ор қазуға шешім 
қабылдайды. Хандақ (ор) соғысы деп аталуының себебі де осы.  Осындай шешуші сәтте сенімсіз 
одақтастаррға арқа сүйеу қателік болар еді. Өйткені,  көп кешікпей-ақ, баста жәрдем етіп жүрген қала 
ішіндегі өзге яһуди топ (Бәни Құрайза) қаланы тастап мүшриктерге қосылады. 
[5] Ас-Сабуни, Рауаиғуль Баян: Маида сүресі – 51 аят. 
[6] Мүмтәхина – 8 аят. 
[7] Әбу Заһра, Заһратут Тәфасир: Маида сүресі – 51 аят түсіндірмесі.
ПАЙҒАМБАРЫМЫЗ МИҒРАЖДА АЛЛАНЫ КӨРГЕН БЕ?
Адам баласы бұл дүниеде Алланы көре алмайтыны жайында ғалымдар арасында 
талас  жоқ.  Себебі,  Құранда: 
«Адамның  жанары  Оны  көрмейді,  Ол  жанарларды 
көруші...»[1],  –  делінген  .  Бұл  аятты  сахаба  Аббас:  «Мүмин-мұсылмандар  Оны  бұл 
дүниеде  көрмейді.  Бірақ  ахіретте  көреді.  Өйткені,  Алла  тағала: 
«Сол  күні  кейбір 
жүздер жарқырап, Раббысына қарайды»[2], – деген [3].
Талас  –  Пайғамбарымыздың  миғражға  көтерілгенде  Алланы  көруінде  болып 
отыр  [4].   Абдулла  ибн  Аббас,  Әбу  Зәр,  Әнәс  сынды  (р.а.)  сахабалардың  айтуынша 
Пайғамбарымыз (с.а.у) миғражда Алланы көрді.  Бірақ, «Менің көргенім нұр еді»[5] 
деген Алла Елшісінің сөзіне сүйеніп Әбу Зәр (р.а): «Алланы жүрегімен (көкірек көзімен) 
көрген», – десе, Абдулла ибн Аббас Нәжм сүресіндегі: 
«Тіпті садақтың екі басындай, 
әлде одан да жақынырақ келіп», – деген аятпен «Пайғамбар Алланы көрді»[6] деп 
түсіндірген.  Ол  (р.а.)  сол  сүренің 
«Оның көргенін жүрегі  жалғанға  шығармады» 
деген келесі аятына байланысты «Алланы жүрегімен көрді»[7], – дейді.
  
Ал,  сахабалардың  ішінен  Әбу  Һурайра,  Абдулла  ибн  Мәсғуд,  Әзірет  Айша 
анамыз іспетті сахабалар болса, «Миғражда Жаратушыны емес, Жәбірейіл періштені 
көрген еді»[8] деп отыр. Әсіресе, Айша анамыз «Миғражда Алланы көрді» дегендерді 
қатты сынға алған. Масруқтың айтуы бойынша, Мүминдердің анасы былай дейді: «...

187
Кімде-кім Мұхаммед (с.а.у) Раббысын көрді деген болса, ол Аллаға қосқан өтіріктің 
ең ауыры... Бұл мәселені Пайғамбардан  алғаш рет сұраған кісі мен едім. Сонда Ол 
(с.а.у.): «(Миғражда көргенім) Шынында Жебрейіл еді. Оны өзінің табиғи бейнесінде 
тек Миғражда екі жерде көрдім...», – деген еді. (Одан кейін Айша анамыз Мәсруққа): 
«
Адамның жанары Оны көрмейді, Ол жанарларды көруші» және «Алла тағала 
адам баласымен тек уахи арқылы немесе перденің артынан сөйлеседі не бір елші 
жіберіп, Өз қалауымен уахи етеді. Күдіксіз Ол өте жоғары, хикмет Иесі»[9] деген 
Алланың сөзін естімеп пе едің...», – дейді [10].  
Ал, кейінгі буын ғұламалар ішінен Имам Ахмед ибн Ханбаль және Имам Әбул Хасан 
әл-Әшғари (р.а) бірінші топтағы сахабалардың тұжырымын қолдаса, Имам Мәлик ибн 
Әнәс [11] және Имам Әбу Мансур Матуриди (р.а.) екінші топ сахабалардың пікірін хош 
көрген.
Имам Матуриди өзінің «Тә’уиләту  әһлис сүннә» атты Құран тәпсір кітабында 
Нәжм  сүресіндегі  аятқа  түсіндірме  беру  барысында  былай  дейді:  «...Сахабалардың 
кейбіреуі, Пайғамбардың Алланы өз көзімен ашық көргендігін айтқан. Дегенмен бұл 
сөз Құран аяттары мен Мүтәуатыр (бұлтартпас дәлел) хадистердегі «Алланы тек 
ахыретте көру» уәдесіне қайшы. Және де Раббысын көзімен көрген болса, қосымша 
Жаратушының үлкен белгілерін көруіне қажеттілік де қалмас еді (өйткені, сүренің 
18-аятында «Ол Раббысының үлкен белгілерін көрді» делінген). Шындығында Алланың 
белгілерін қашан керек етеді: егер бір нәрсені көзбен көрмеген болса. Ал, көз пердесі 
ашылып,  көзбен  көрген  кезде  «белгілерге»  қажеттілік  туындамайды  (демек  Ол 
Раббысын көзімен көрмеген)...»[12]
Қорытындылай  келе  айтарымыз,  бұл  мәселеге  байланысты  нақты  риуаят 
келмегендіктен, оның нақты жауабы Аллаға мәлім. Біздің міндетіміз мұндай мәселелер 
төңірегінде көп таласқа түспей, ғұламалардың бекіткен тұжырымына тоқтау. Осы орайда, 
ең  дұрысы  –  Құранның  өзге  аяттарымен  үндескендіктен  екінші  топ  ғұламалардың 
айтқанын көкейге түю.
[1] Әнғам сүресі – 103 аят. 
[2] Қиямет сүресі – 22,23 аят. 
[3] Құртуби тәпсірі, Әнғам сүресі – 103 аят тәпсірі. 
[4] Ибн Әби әл-Ғиз әл-Ханафи, Шарху әт-Тахауия – 162 бет. 
[5] Сахих Муслим – 78 баб/(179) – 291 хадис. 
[6] Тирмизи сүнәні, Китабут Тафсир – №3280 . (хасан) 
[7] Сахих Муслим – 77 баб/ (176) – 284 хадис; Тирмизи сүнәні, Китабут Тафсир – №3281.  (хасан) 
[8] Сахих Муслим – (174) – 280, (175) – 283-хадистер. 
[9] Шура сүресі – 51 аят. 
[10]Әнғам сүресі – 103 аят. 
[11]Тафсиру Құртуби, 7/56 бет, Әнғам сүресі – 103 аятының тәпсірі. 
[12]Имам Матуриди, Тәуиләту Әһлис Сүннә – 9/423 бет, Нәжм сүресі 9-18 аяттар түсіндірмесі.
ХАЗІРЕТІ ОМАРДЫң СЕБЕБІНЕН БІРНЕШЕ
 ҚҰРАН АЯТЫ ТҮСКЕНІ РАС ПА?
Хазіреті Омардың бойында Алла берген ақ пен қараны ажырата білу ерекшелігі 
бар. Оның осы ерекшелігін ескере отырып Алла Елшісі оған «Фаруқ» яғни дұрыс пен 
бұрыстың ара жігін айырушы деген есім береді. 
Оның ақылдылығы жайында ұлы Абдулла былай деген: «Егер Әзіреті Омар бір 

188
нәрсе  үшін  «менің  ойымша  былай  болғаны  дұрыс»  дейтін  болса,  ол  нәрсе  міндетті 
түрде соның ойлағанына сай келетін»[1].
Әзірет Омардың айтқан сөздеріне сай бірнеше аят түскендігі деректерде айтылады. 
Бір деректерде он бес аят, басқа бір деректерде 21 аят түскен деседі. Дегенмен, қанша 
аят түскені жайында Омар Фаруқтың өз ауызынан естиік. Ол (р.а.) бір сөзінде былай 
дейді:
«Мен үш жерде Ұлық Раббымның аятына тура келдім. Бірінде Алла Елшісіне: 
«Мына Ибраһимнің орны. Соны намаз оқитын жер етсек болар еді», – дегенмін. Осыған 
сай мына аят түсті «Мақаму Ибраһимді намаз оқитын жер етіңдер»[2]. Екіншісінде 
«Уа  Расулулла!  Саған  жақсы  да,  жаман  да  келеді.  Мүминдердің  аналарына  үйде 
шымылдық  тартып  қоюды  (хижаб)  бұйырсаң  екен»,  –  деп  өтініш  білдірдім. Осы 
өтінішіме  сай  Алла  тағала  мына  аятты  түсірді: «Пайғамбардың  (с.а.у) 
жұбайларынан бір нәрсе сұрасаңдар, перде артынан сұраңдар!..»[3]. (Үшіншісі [4],) 
Пайғамбарымыздың кейбір әйелдері дау шығарғандығын естідім. Мен оларға барып: 
«Сендер  Оған  (с.а.у)  бойұсынасыңдар,  (бойұсынбайды  екенсіңдер)  Алла  сендердің 
орындарыңа  сендерден  де  хайырлы  әйелдер  береді»,  –  дегенімде  Алла  тағала  мына 
аятты  түсірді: «(Ей  пайғамбардың  жұбайлары!)  Егер  ол  сендерді  талақ  етсе, 
Раббысы  оған  өздеріңнен  жақсырақ  мұсылман,  мүмін,  бойұсынушы,  тәубе  етіп, 
құлшылық  етуші,  ораза  ұстаушы,  тұл  не  еркек  көрмеген  әйелдерді  ауыстырып 
беруі мүмкін» (Тахрим сүресі, 5-аят).[5]
1. Бухари, Манақиб 35.  
2. Бақара сүресі – 125 аят.  
3. Ахзаб – 53 аят  
4. Пайғамбарымыздың әйелдерінің арасында дау туғанда  
5. Сахих Бухари, «Бәбу: уәттәхәзу мин мақами Ибраһима Мусалла», №4213-хадис.
 
ҮЙДЕГІ ШЫБЫН-ШІРКЕЙДІ ӨЛТІРУ КҮНӘ МА?
Шыбын-шіркей түрлі микробтарды таратушы. Сондықтан да, адам денсаулығына 
тигізер  қауіптің  алдын  алу  мақсатында  оларды  өлтіруге  рұқсат  етіледі.  Әбу  Дәуід 
және Имам Бухариде келген бір хадисте Пайғамбарымыз былай деген: «Кімде кімнің 
сусынына  шыбын  түсіп  кететін  болса,  онда  оны  батырып,  кейін  алып  тастасын. 
Шындығында оның бір қанатында кесел, екінші қанатында оның емі бар».[1]
«Ғаунуль Маъбуд» атты еңбекте аталмыш хадиске түсінік беру барысында: 
«Бұл 
хадис шыбындардан келетін залалдың алдын алу мақсатында оларды өлтіруге 
болатындығына  ашық  дәлел»[2],  –  дегенді  айтып  өтеді.  Демек,  үйдегі  шыбын-
шіркейлерді өлтіруге шариғат рұқсат береді.
Ал себептен-себепсіз құмырсқаның илеуін бұзып, құмырсқаны не араны өлтіруге 
Алла Елшісі тыйым салған. Сахаба Абдулла ибн Аббастың айтуы бойынша, Ол (с.а.у) 
төрт жәндікті өлтіруге тыйым салған. Олар: құмырсқа, ара, көкек, тағанақ[3], [4].
Десе де, құмырсқа мен ара адамдарға жайсыздық туғызып жатса және келтірген 
қолайсыздығын тек өлтіру арқылы ғана жоюға болатын болса, онда оларды өлтіруге 
болады[5]. Мәселен, ара үйдің кіре берісіне ұя салып тастап, адамдардың үйге кіріп-
шығуы қиындап кетсе, яки үйдің іші құмырсқаға толып кетсе т.б.
[1] Бухари, «Китабу бүд’иль Халқ», №3142-хадис.; Әбу Дәуід, «Китабуль Атғима», №3844-хадис. 
Сахих. 

189
[2] Мұхаммад ШәмсульХаққ әл-Азым Әбәди, Ъаунуль Маъбуд, №3844 – хадис түсіндірмесі. 
[3] Әбу Дәуід, «әбуәбун Нәум», №5267-хадис. Сахих. 
[4] Тұмсығы үшкір, қауырсыны жұмсақ, қанаты қысқа, торғай тұқымдас құс.(Қазақ тілінің әмбебап 
сөздігі) 
[5]Мұхаммад ШәмсульХаққ әл-Азым Әбәди, Ъаунуль Маъбуд, №3844 – хадис түсіндірмесі 
 
ЕТТІң ХАЛАЛ НЕ ХАРАМ ЕКЕНІН БІЛМЕСЕң,
 «БИСМИЛЛӘ» ДЕП ЖЕЙ БЕРУГЕ БОЛА МА?
Мұсылман  кісі  жеген  асының  шариғатқа  сай  адал  және  таза  болғанына  мән 
береді.  Өйткені,  бұл  Жаратушымыздың  әмірі.  Алла  Тағала  көптеген  аятта  таза  әрі 
адал аспен азықтануды бұйырған. Аяттардың бірінде былай деген: 
«Ей адам баласы! 
Жер-жүзінде өздеріңе арналған адал, таза тағамды жеңдер!..»[1]. Ендеше таза әрі 
адал  тағаммен  азықтануымыз  маңызды.Ал  енді,  етті  адал  деуіміз  үшін,  біріншіден, 
шариғатта харам саналатын хайуан еті болмауы керек. Мысалы доңыз, жыртқыш, өлексе 
т.б. Екіншіден, «Бисмилләмен» бауыздалған болуы керек. Өйткені, әдейі «бисмиллә» 
айтылмай  сойылған  малдың  етін  жеуге  болмайды.  Бұл  Алланың  бұйрығы.  Құранда: 
«Алланың аты аталмай бауыздалған малдың етін жемеңдер!», – делінген.[2]
Дегенмен, қазіргі қоғамымыз асханаларға толы. Адамдар мұндағы беріліп жатқан 
еттің ненің еті екенін әрі «бисмилләмен» сойылған, сойылмағандығын білмейді. Бұл 
жағдайда, әрине, адалдығына сеніміңіз бар жерден барып тамақтану тақуалыққа жақын, 
әрі ең дұрысы. Алайда, ондай асхана табылмаған жағдайда немесе сіздің жағдайға тап 
болған кісі не істегені дұрыс деген сұрақ әр мұсылманның көкейінде туындауы занды.
Еліміздегі  асханалар  мен  мейрамханалардың  басым  көпшілігі  я  мұсылмандардікі 
немесе христиандардікі. Асхана не мейрамхананың иесі мұсылман болса, әрі ұсынған 
тағамындағы  еттің  «арамдығына»  көзіміз  жетпейтін  болса,  ол  етке  «адал»  деген 
үкім беріледі. Ол тағамды ішімізден «бисмиллә» деп айтып жей берсек, ИншаАЛЛА 
күнә  болмас.  «Сахих  Бухариде»  келген  хадисте  Айша  анамыздан  жеткен  риуаятта 
сахабалар Алланың Елшісінен (с.а.у): «Бізге кейде біреулер ет алып келеді. Бірақ ол 
еттің  бисмилләмен  сойылғанын  немесе  сойылмағанын  білмейміз?»,  –  деп  сұрайды. 
Сонда  әрдайым  үмметінің  жағдайын  ойлайтын  Ардақты  Пайғамбарымыз  (с.а.у): 
«Бисмилләны» айтып жей беріңдер», – деп жауап берді»[3]. Бұл жерде Пайғамбарымыз 
(с.а.у) мұсылмандардың сойған еті жайында жеңілдік танытып, арам  екендігін нақты 
білмейтін болсақ, оның адалдығына үкім беретіндігін астарлап тұр.
Ал  христиандардың  тағамына  келер  болсақ,  олардың  шариғатта  рұқсат 
еткен  малдардың  етінен  жасалған  асын  жеуді  Алла  Құранда  рұқсат  еткен: 
«...Кітап 
берілгендердің  (иәһуди  мен  християндардың)  тағамы  сендер  үшін  халал  етілді. 
Сендердің де тағамдарың оларға халал болып саналады...»[4].  Аяттағы «тағам» 
сөзі  дінімізге  теріс  келмейтін  барлық  астарын  қамтып  тұр.  Демек,  олардың  пісірген 
адал малдың етін де жеу бізге рұқсат. Сирия өңіріне фиқһ саласын үйреткен сахаба 
Әбу Дардадан (р.а.) шіркеу үшін сойылған қошқардың етін жеу жайында сұрағанда, 
Ол (р.а.): «Алла Тағала мейрімді, кешірімді. Шын мәнінде олар Кітап берілгендер. Ал 
олардың астары бізге адал. Біздің де тағамымыз оларға – адал», – деп әлгі еттен жеуді 
рұқсат еткен екен.[5]
Ендеше сіз сұраған жатақханадағы орыс қыздардың адал малдың етінен пісірген 
тағамын  жеуге  де  рұқсат.  Олай  болған  себебі,  орыс  ұлты  жаппай  алғанда  христиан 
дініндегілер. Олардың тағамы бізге аятта айтылғандай – халал.
Қорыта  келе  айтарымыз,  қолдан  келгенше  сырттан  тамақ  ішерде  сенімді 

190
асхананы  тандауға  әрі  ет  сатып  аларда  сенімді  жерден  алуға  тырысқанымыз  жөн 
екенін  ұмытпауымыз  керек.  Бұл  бір  шетінен  тақуалықтың  нышаны,  екіншіден, 
денсаулығымызға да тиюі ықтимал залалды болдырмау болып табылады. Ең дұрысын 
Алла біледі!
[1] Бақара сүресі – 168 аят. 
[2] Әнғам сүресі - 121 аят 
[3] Бухари, Китабуз Забаих – 5188. 
[4] Маида сүресі – 5 аят. 
[5] Табари риуаят еткен. , Ю.Қардауи,әл-Халал уәл Харам, 58 бет.

жүктеу/скачать 1,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: