Құрастырушылар
ДНҚ репликациясының жобасы
жүктеу/скачать 12,21 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- SSB-ақуыздар
- Полимеризация ферменттері а) ерекше ақуыз праймаза активаторы
- РНҚ-ұйытқыны
- полимераза праймазамен де , –полимеразамен
| ДНҚ репликациясының жобасы
1. Аналық ДНҚ молекуласын репликациялауға дайындайтын ақуыздар. а) ДНҚ молекуласындағы репликацияның басталу (иницияция) нүктелері А-Т нуклеотидтер жұптарына бай бірізділіктерге ие. Әрбір осындай нуклеотидтер бірізділігіне (А-Т бай) ерекше танып білуші ақуыз (А) ДНҚ-репликациялаушы кешенді байланыстырады да өзі әрі қарай, кешенмен бірге жылжымайды. ДНҚ-репликациялаушы кешен А-танып білуші ақуыз; Г-геликаза; И-топоизомераза; S-SSВ-ақуыз; П-праймаза; АП-праймаза активаторы; ,β,δ-ДНҚ полимеразалар; Р-РСNА-ақуыз; Н-нуклеаза; ДНҚ лигаза. б) Ферменттік кешеннің ең алғашқы іске кірісетін ферменті-геликаза (Г). Ол аналық ДНҚ молекуласының қос ширатпасының ашылып, жіпшелердің бір- бірінен ажырасуын қамтамасыз етеді. в) Ширатпаның ашылып жазылуы әрі қарай үлкенді-кішілі түйіндердің (суперспирализация) пайда болуына алып келеді. Мұның себебі әрбір ДНҚ молекуласы өздерінің бірнеше учаскелерімен ядро матриксіне бекінген, ал бұл ширатпалары ашылған ДНҚ молекуласының еркін айналуына мүмкіндік бермейді, сондықтан да түйіндер пайда болады. Бұл мәселе топоизомераза (И) ферментінің қатынасуы арқылы шешіледі (23-сурет). Топоизомераза І-әрекеттері г) Сонымен, геликаза, топоизомераза ферменттері аналық ДНҚ молекуласының қос ширатпасын жеке-жеке екі тізбекке ажыратады. Ажырасқан әрбір тізбекпен ерекше SSB-ақуыздар байланысады, олардың қызметі бір-бірінен ажырасқан жіпшелерді керіп, күні бұрын жанасып, қос ширатпаның түзілуін болдырмау болып табылады. Полимеризация ферменттері а) ерекше ақуыз праймаза активаторы (АП) қызметін атқарады. Осыдан кейін праймаза (П), бір жіпшелі ДНҚ-ның тиесілі учаскесін матрица (қалып) ретінде пайдаланып қысқа «РНҚ-ұйытқыны» (праймер) синтездейді. б) Әрі қарай ДНҚ синтезін ДНҚ полимераза жүргізеді. Эукариоттарда 5 түрлі ДНҚ полимеразалар белгілі: β және ε –полимеразалар ДНҚ репарациясына қатынасады; γ –полимераза –митохондрия ДНҚ-сының репликациясын жүзеге асырады; ал және -полимеразалар –ядролық ДНҚ репликациясына қатынасады. полимераза праймазамен де , –полимеразамен де байланысады, ал соңғысы PCNA (Р) деп аталатын ақуызбен байланысқан. PCNA (Р) ақуыз полимераза кешенін ДНҚ-ның репликацияланушы тізбегіне бекіндіріп «қыстырғыш» рөлін атқарады. PCNA ақуыз «қыстырылған» күйінде сақина сияқты ДНҚ тізбегін қоршап тұрады және полимеразалардың ДНҚ тізбегінен күні бұрын диссоциацалануын (ажырауын) болдырмайды, яғни ДНҚ синтезінің жүруіне, жалғасуына мүмкіндік жасайды. жүктеу/скачать 12,21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|