Реферат Тақырыбы: Америка халықтары Орындаған: А. Т. Шамакова Тарих-111 ткб жоо тексерген: Ж. Т. Ерназаров профессор

Тақырыбы:Америка халықтары

Орындаған: А.Т.Шамакова Тарих-111 ТКБ ЖОО
Тексерген:Ж.Т.Ерназаров профессор

Орал қаласы 2023 жыл

Эскимос-амут, атакас, алгонкин-вакаш, хока-сид,оңтүстік-ацтек, майя-соке, чипче, серенбак,кариб-тунигуарани,кечу, аймара, араукай,пуэльче.

Осы аттары атарған тіл семьясы түпкілікті халықтардың аттарымен аталған.Әрбір семья генеологиялық және морфологиялық жақтан ұқсастықтарына қарай отырып , тіл топтарына бөлінгеннен кейін ,олар өздеріне тән ғасырлар бойы өздеріне тән мәдениет қалыптастырған.

Американың солтүстігін Греландия жағалауларын, Аляска Канаданың солтүстігін эскимос тайпалары ертеден қоныстанған. Олардың қазіргі саны 60 мыңнан астамырық . Олардың этникалық тырихы зерттелмеген , солай болса да эскимостардың тарихы б.з.д. 4000 жылдарда қалыптасқан деген пікір бар. Олардың негізгі кәсіпшілігі аңшылық пен балықшылық және тютень балығын аулаған. Эскимостар құралдарын ағаштан , сүйектен және басқа да қатты заттардан жасаған . Құрлық жерлерде бұғыларды, аюларды, мускусты, өгіздерді, терісі бағалы аңдарды, суда жүзетін құстарды аулаған.Олардың негізгі еңбек құралдарына сүңгі( гарпун) найза , садақ, жебе, қақпан –ау,шапқы, сияқты құралдар болған.

Эскимостардың заттай мәдениеті кәсібіне бейімделеді. Күн жыли бастаған сайын олардың кәсіптері кең өріс алып, қоныстарын жиі-жиі өзгнзертуге лайықталған күрке тектес. Баспаналары болса суық түсісімен олар бір жерге шоғырланып жертөледе орналасқан. Кейде мұзды қарды жинап “ирлу” деп аталатын баспана салған .

Ұлттық тағамдары – негізінен ет пен балықтан жасалған тағамдар. Эскимостардың арасында космологиялық түсініктер кең тараған .

Түнде айға , жұлдызға қарап тіпті жел бағытын болжап жолын мүлтіксіз тапқан. Ата-бабаларынан келе жатқан ертегілер, әңгімелер, және т.б. ауыз әдебиеттері кең көлемде дамыған.

Эскимостардың ертеден келе жатқан салтын отаршылар бұзды.

Халқы және елдері. Қазіргі кезде Солтүстік Америка халқының саны 480 млн-ға жуық. Материктің байырғы халқын монгол нәсіліне жататын цндістер мен эскимостар қүрайды. Бүл халықтар Азиядан Солтүстік Америкаға шамамен осыдан 25-40 мыңдай жыл бүрын ма­терика Еуразиямен жалғастырып түрған Берингия ццрлыгы арқылы қоныс аударған.

«Америка үндістері» деген атаудың өзі X. Колумбтың тарихи қатесімен (қандай?) бай­ланысты пайда болды. Материктің солтүстігін мекендеген үндістер тайпалары (алгонкин, ирокез, атабаска, делавэр және т.б.) еуропалықтар келмес бұрын аң және балық ау- лаумен, жабайы жемістерді терумен айналысып, күнелткен. Ал Оңтүстік Мексикада ме­кендеген үндістердің ацтек, майя тайпалары маис (жүгіреді), картоп, қызанақ өсірумен айналысқан. Оларда қолөнер мен егіншілік өте жақсы дамыған. Еуропалықтар келгенге дейін бұл тайпалар Юкатан түбегі мен қазіргіМексика жерінже жоғары дәрежеде дамыған мемпекеттер құрған. Кейіннен басқыншылар олардың халқын қырып, ғажайып медени мұраларын аяусыз тонаған. Ғалымдар Америкадағы үндіс халықтарының шаруашылық және мәдени даму дәрежесін жоғары бағалаған.

XVI ғасырдың басында Американы жаулап алу басталды. Нәти- жесінде бағынып, қүл болудан бас тартқан үндістер қүнарлы жер- лерден қудаланды. Олар еуропалықтар әкелген жүқпалы аурулардан жаппай қырыла бастады. Нәтижесінде Кариб теңізіндегі аралдардың байырғы халқы (караибтар) XVII ғасырда түгелге жуық жойылып кетті. Қазіргі кезде материкте 15 миллиондай ғана үндіетер қалды. Еуропа басқыншылары үндістерден босаған жерлердегі плантацияларда жүмыс істету үшін Африкадан қүлдар әкеле бастады. Қазіргі кез­де Солтүстік Америкада 20 млн-ға жуық афроамерикалықтар түрады.

Солтүстік Американың негізгі халқын Еуропадан, әсіреее Үлы- британия мен Франциядан қоныс аударғандар қүрайды. Олар негі- зінен материктегі ірі мемлекеттер - Америка Қцрама Штаттары мен Канадада түрады. Халықтың басым көпшілігі ағылшын тілінде сөйлей- тіндіктен, материктің бүл елдер орналасқан бөлігін Агылиіындыц Америка деп атайды. Америка Қү-рама Штаттарының халқы нәсілдік және үлттық айырмашылықтарына

қарамастан америкалықтар деген жалпы атпен аталады.

Халқы латын тілдерінде сөйлейтін Мексика жері мен Кариб теңізі аралдары Оңтүстік Америкамен бірге Латын Америкасын қүрайды. Мүнда испандар және португалдардың басқа халықтармен некелесуі нәтижесінде Американың жаңа халқы: мулаттар, самбо, метистер қалыптасты.

Солтүстік Америкада материктің табиғат жағдайлары мен игері- лу тарихына байланысты халық әркелкі қоныстанған. Мысалы, та­бигат жағдайлары қолайлы және ертерек игерілген Үлы көлдер маңы мен оңтүстік-шығыста халық неғүрлым жиі қоныстанған. Бүл бөлікте Нью-Йорк, Бостон, Филадельфия, Чикаго, Торонто, Детройт, Майа­ми, Хьюстон сияқты ірі қалалар(картадан табыңдар) орналасқан. Ал табиғат жағдайлары өте қолайсыз солтүстік аудандарда жэне климаты қүрғақ, жер бедері таулы болып келетін батыс бөлікте халық салыс- тырмалы түрде сирек қоныстанған.