Реферат тақырыбы: Бата-тілектердің тәлімдік мәні Орындаған: Р.Құрметбек Тексерген: Б. Есенбаева Алматы 2022
жүктеу/скачать 30,27 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Батаны кімдер береді
| Теріс бата
Қазақтың салт-дәстүрін зерттеген Қайыржан қажы Макин "Салтыңды сақта, дәстүріңді дәріпте" кітабында "Бата – ізгі ниет, барлық наным-сенімнің бірлігі. Ата-тегін масқаралайтын ауыр қылмыс жасағанда теріс бата берген. Ол ұрпақтан-ұрпаққа қара таңба болып келген. Теріс бата алған адамды халық жек көріп, қонаққа шақырмаған, қыз алысып, дос болмаған. Ал теріс батаны қайтару үшін жұртты жинап, Алладан сұрап, жалбарыну рәсімін жасаған. Тірі болса, теріс батамды қайтып алдым деп айтқан. Сондықтан қанша жерден ашу қысқанмен, теріс бата беруге асықпаған" деп жазған. Құдай сені қор қылсын, Дұшпаныңды зор қылсын! Жетпейін дегенде жер қылсын, Еңбегіңді сор қылсын! Көз жасыңды көл қылсын! Қайғың қалың шемен болсын, Шыға алмайтын терең болсын! – деп теріс бата берген. Батаны кімдер береді? Қазақ халқы ақ ниетпен бата беріп, жақындары үшін тілек тілеуді дәстүрге айналдырған. Оны кез келген адам айта бермейді және тойдағы тілектен айтарлықтай өзгешеленеді. Кімге қаратып айтылатынына қатысты да мәтіні өзгеріп отырады. Этнограф-фольклоршы ғалым Александр Васильев өзінің 1905 жылы Орынборда шыққан "Образцы киргизской народной словестности, молитвенных благожеланий – бата сөз" атты мақаласында "Кімде-кім қазақ даласында болса, ол батаның халықтың қандай ерекше назарында болатынын жақсы біледі. Бата – қазақ поэзиясының ерекше түрі, онда бата беруші адамның үй иесіне деген шын жүректі жарып шыққан ықылас-пейілі, ақ ниеті, Алладан тілер тілегі поэзиялық өлең түрінде ақтарылады" деп жазған. – Батаны көпті көрген қариялар ғана береді. Ер адам отырған жерде әйел бата жасамайды. Халық арасында ғасырлар бойы сақталып келе жатқан баталар бар. Мысалы, Төле бидің Қойгелді биге берген батасы, анасының Райымбек батырға берген батасы, Шәукеннің Бөлтірік шешенге берген батасы, Соқыр Абыздың Жәнібек батырға, Қарасай батырдың балаларына, Кененнің келіндеріне, Б.Момышұлының берген баталарын халық жаттап алған. Сондықтан бата беруші қариялар да халық алдында беделін түсіріп алмауға, бата беруге лайық болуға тырысқан, – дейді әдебиеттанушы Тоқтар Әлібек. Қарасай батырдың батасы: Жақсы қыз – жағадағы құндыз, Жақсы ұл – көктегі жұлдыз. Жақсылап ұғып алыңдар! Батыр туса – ел ырысы, Жаңбыр жауса – жер ырысы, Көпке салса, дұрысы, көнбесе болар ұрысы. Алдымен еліңнің, жеріңнің қамын ойлаңдар, сөзіме терең бойлаңдар! жүктеу/скачать 30,27 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|